Fiche 6 HET SECUNDAIR ONDERWIJS IN DE TOEKOMST. Realisatie van een rationeel en transparant onderwijsaanbod

Transcriptie

1 Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VVKSO CODIS/DOC/10/01v Fiche 6 HET SECUNDAIR ONDERWIJS IN DE TOEKOMST Realisatie van een rationeel en transparant onderwijsaanbod Het rationaliseren van het aanbod moet niet alleen bijdragen tot een beheersing van de onderwijsuitgaven maar ook en vooral tot een meer bevattelijke beeldvorming van het secundair onderwijsaanbod bij het brede publiek. Hiermee onverbrekelijk verbonden zijn de objectieve leerlingenoriëntering en begeleiding 1 1. Inleiding De uitnodiging aan de scholengemeenschappen om werk te maken van een globaal structuurplan dat een voldoend rationeel, gedifferentieerd, herkenbaar en stabiel onderwijsaanbod omvat, is inmiddels ruim 10 jaar oud. Momenteel beschikken 68 van de 75 scholengemeenschappen over een door de DPCC goedgekeurd globaal structuurplan. Maar in tal van structuurplannen ontbreekt nog het juiste evenwicht tussen rationalisatie ( = ordening, herschikking of schrapping van het onderwijsaanbod) en programmatie ( = uitbreiding van het bestaande onderwijsaanbod). Elk schooljaar opnieuw ligt een lange lijst van programmatie-aanvragen voor. De weigering van programmaties -door de DPCC en/of door de Vlaamse regering- ligt heel moeilijk bij de aanvragende scholengemeenschap. De goedkeuring van programmaties botst dan weer op onbegrip van de scholengemeenschap die bezwaar had aangetekend. Bovendien kan men bij de start van het schooljaar vaststellen dat de realisatie van een aantal goedgekeurde programmaties niet altijd even succesvol is. Tot is nog een daling te verwachten van de schoolbevolking in het Vlaams secundair onderwijs met 8,27%, bovenop de reeds gerealiseerde afslanking van 1,53% in de afgelopen drie schooljaren samen. Voor het komend decennium is het noodzakelijk om te onderzoeken welke programmatieruimte toegemeten blijft en hoe de interne én de externe onderwijsplanning kunnen bijdragen tot een rationeel en doorzichtig onderwijsaanbod. Daarom dient een aantal programmatie-afspraken hernieuwd te worden en zou -waar nodig- de regelgeving door de overheid moeten kunnen bijgestuurd worden. Intussen worden voorstellen van een aangepaste architectuur voor het secundair onderwijs tegen het licht gehouden van het bestaande onderwijslandschap van het katholiek secundair onderwijs (zie Fiche 5). De ordening van het scholen- en onderwijsaanbod is vandaag in zeer grote mate gestoeld op de studiegebieden. Tegelijkertijd met een nieuwe architectuur, bv. de vervanging van studiegebieden door studiedomeinen, zal een aangepast en bruikbaar ordeningsinstrument moeten uitgedacht worden. In die context zullen enkele van ondervermelde planningsprincipes en planningscriteria opnieuw moeten bekeken worden. 1 Ministeriële omzendbrief SO 62 van 30 april 1999 betreffende Scholengemeenschappen secundair onderwijs.

2 2 2. Afbakening van de programmatieruimte 2.1 Basisaanbod per scholengemeenschap Elke scholengemeenschap investeert in een basisaanbod: aso, handel, personenzorg, nijverheid. Het leeuwendeel van de leerlingen vrij katholiek secundair onderwijs is op het niveau van de tweede/derde graad ingeschreven in een studierichting die ressorteert onder de studiegebieden aso, handel, personenzorg en nijverheid (de cluster auto, bouw, hout, koeling en warmte, mechanica-elektriciteit). Het VVKSO beschouwt deze vier studiegebieden als het basisaanbod van elke scholengemeenschap. In het belang van de leerlingenoriëntering kan in principe elke scholengemeenschap in deze vier studiegebieden verder investeren. Voor het nijverheidsonderwijs dringen zich hier en daar scholengemeenschapoverstijgende afspraken op. 2.2 Minder frequent georganiseerde studiegebieden Scholengemeenschappen maken onderling afspraken over de uitbreiding van hun basisaanbod met minder frequent georganiseerde studiegebieden. Een aantal studiegebieden, andere dan deze die gerekend worden tot het basisaanbod van elke scholengemeenschap, is specifieker van aard en kan niet in elke scholengemeenschap georganiseerd worden. Voor bijkomende programmaties van minder frequent georganiseerde studiegebieden als Sport, Toerisme, Voeding, Beeldende kunsten, Decoratieve technieken, Koeling en warmte, Lichaamsverzorging, Land- en tuinbouw e.a. zijn scholengemeenschapoverstijgende afspraken noodzakelijk. De programmatie van dergelijke studiegebieden moet zorgvuldig afgewogen worden. Deze programmaties zijn soms bedoeld louter ter compensatie van de daling van het totaal aantal leerlingen op de school of ter vervanging van een niet langer aantrekkelijk studiegebied. Een -bestaand óf pas geprogrammeerd- aanbod in het officieel onderwijs is vaak het enige motief voor de katholieke secundaire school om een gelijkaardige programmatie-aanvraag in te dienen. In elk geval moet een opbod tussen scholengemeenschappen vermeden worden ( jij programmeert, dus ik ook ). In een te verwachten context van een krimpende schoolbevolking zal het overleg tussen scholengemeenschappen onvermijdelijk aan belang winnen. 2.3 Vervolledigen van het aanbod per studiegebied Als een school een studiegebied organiseert, mag de school dit studiegebied in principe vervolledigen, met uitzondering van de specifieke studierichtingen binnen het studiegebied. De programmatie binnen een bestaand studiegebied is conform aan de afspraken die binnen de scholengemeenschap zijn gemaakt en die ingeschreven zijn in een door de DPCC-SO goedgekeurd globaal structuurplan. De vervollediging van bestaande studiegebieden binnen een scholengemeenschap die beschikt over een goedgekeurd globaal structuurplan, zeker een vervollediging tot het basisaanbod van het betrokken studiegebied, is doorgaans aanvaardbaar. Bv. toevoegen van Latijn-wiskunde naast de bestaande studierichtingen Latijn-wetenschappen en Latijnmoderne talen; Bv. toevoegen van Auto bso naast de bestaande studierichting Autotechnieken tso. De toevoeging van studierichtingen met een specifiek karakter binnen de bestaande studiegebieden daarentegen ligt vaak moeilijker. Ook hier zijn scholengemeenschapoverstijgende afspraken nodig. Bv. de programmatie van de derde graad Farmaceutisch technisch assistent door scholen met het studiegebied Chemie; Bv. de programmatie van de derde graad Jeugd- en gehandicaptenzorg door scholen met het studiegebied Personenzorg).

3 3 2.4 Programmatieluwe periode Het regeerakkoord verwijst naar de hervorming van het secundair onderwijs als één van de prioriteiten van deze legislatuur. Er wordt ten gronde nagedacht over een aangepaste architectuur. Het hoeft geen betoog dat bij alle toekomstige reflecties over de hervorming van het secundair onderwijs het studieaanbod een centraal thema zal zijn. Het verder screenen van bestaande studiegebieden riskeert de reflecties over de hervorming secundair onderwijs te doorkruisen. Tenslotte wordt ook verwezen naar het decreet over de kwalificatiestructuur dat in werking is getreden vanaf De operationalisering roept nog veel vragen op. De inhoud van de onderwijskwalificaties kan niet losgekoppeld worden van de discussie over de toekomstige structuur van het secundair onderwijs (bv. de breedte van de tweede graad). In een context waar deze drie verschillende dossiers onvermijdelijk aan mekaar gelinkt zijn en waarbij het studieaanbod telkens een cruciale plaats inneemt, zou de invoering van een beperkte programmatiestop, bv. de stop op de programmatie van totaal nieuwe structuuronderdelen, van nieuwe studiegebieden en van specifieke structuuronderdelen (met uitzondering van de Se-n-Se-opleidingen) in zekere zin aannemelijk zijn. De algemene programmatiestop, opgelegd door de overheid voor de schooljaren en , is dan weer te ingrijpend. Rekening houdend bovendien met de te verwachten daling van het aantal leerlingen in het secundair onderwijs tot en met het schooljaar , is het VVKSO wel van oordeel dat een langere programmatieluwe periode gewettigd is. Het VVKSO pleit voor een sensibilisering tot een programmatieluwe periode in alle netten. 3. Interne planningsprocedure De scholengemeenschap met een door de DPCC goedgekeurd globaal structuurplan verwerft beslissingsbevoegheid inzake planning. Voortaan kan de scholengemeenschap het onderwijsaanbod binnen de goedgekeurde studiegebieden vrij reduceren, aanvullen of vervolledigen (zie ook punt 2.3). Elke scholengemeenschap met een structuurplan beschikt tegelijkertijd over een fiche met de opsomming van alle structuurwijzigingen die DPCC-materie blijven. De fiche is opgedeeld in drie rubrieken: - rubriek I: de algemene beperkingen; - rubriek II: de aanvullende beperkingen, opgelegd door de DPCC; - rubriek III: de beperkingen waartoe de scholengemeenschap zelf zich heeft geëngageerd. Rubriek I Rubriek I is identiek voor elke scholengemeenschap, omvat de programmatie van nieuwe studiegebieden (1.1), de programmatie van structuuronderdelen met specifiek karakter (1.2), de programmatie van totaal nieuwe structuuronderdelen (1.3), de programmatie van niet-specifieke specialisatiejaren bso (1.4) en de herstructurering van scholen en vestigingsplaatsen (1.5). De herstructurering van scholen is een school- of een scholengemeenschapinterne aangelegenheid en interfereert niet met (scholen van) andere scholengemeenschappen. Een meldingsplicht aan het VVKSO zou kunnen volstaan. De herschikking van het aanbod van een school over haar bestaande vestigingsplaatsen en/of de oprichting van nieuwe vestigingsplaatsen, binnen dezelfde gemeente of in een andere gemeente, kunnen leiden

4 4 tot indirecte programmaties. Elke wijziging van vestigingsplaatsen blijft derhalve best DPCC-materie (zie ook punt 5.2). Rubrieken II en III Voor enkele scholengemeenschappen zijn de rubrieken II en III een lege doos. Het betreft scholengemeenschappen met een erg goed uitgebalanceerd globaal structuurplan. Voor een aantal andere scholengemeenschappen maakte de toevoeging van één of meer aanvullende beperkingen in rubriek II de goedkeuring mogelijk van het globaal structuurplan door de DPCC-SO. In overleg met de betrokken scholengemeenschap zelf kunnen het VVKSO en de DPCC-SO in meerdere gevallen de rubriek II updaten. Voor alle scholengemeenschappen kunnen de (programmatie)beperkingen die de scholengemeenschappen zich zelf hebben opgelegd en die opgenomen zijn in de rubriek III (en totnogtoe DPCC-materie bleven), integraal naar de verantwoordelijkheid van de scholengemeenschap zelf verschoven worden. Alle punten van de rubrieken I en II blijven DPCC-materie, met uitzondering van de herstructurering van scholen. De rubriek III en het eerste deel van punt 1.5 van rubriek I (de herstructurering van scholen, niet de herstructurering van vestigingsplaatsen) behoren voortaan tot de planningsbevoegdheid van de scholengemeenschappen zelf. Wijzigingen aan de samenstelling van de scholengemeenschappen voor de derde legislatuur ( ) worden eveneens ter goedkeuring voorgelegd aan de DPCC. 4. Externe planningsprocedure De programmatie van specifieke studierichtingen en nieuwe studiegebieden behoeft een beslissing van de Vlaamse regering. Het aantal door de Vlaamse regering goedgekeurde programmaties is niet in verhouding tot de schoolpopulaties per net. De vele programmaties in het GO! zetten de eigen interne planning onder druk en/of inspireren tot nieuwe programmatie-aanvragen door katholieke secundaire scholen. Schooljaar : 67 aanvragen waarvan 46 goedgekeurd door de Vlaamse regering. 27 (of 59%) Schooljaar : 90 aanvragen waarvan 54 goedgekeurd door de Vlaamse regering. 29 (of 54%) Schooljaar : 77 aanvragen waarvan 55 goedgekeurd door de Vlaamse regering. 38 (of 69%) Schooljaar : 82 aanvragen waarvan 60 goedgekeurd door de Vlaamse regering. 33 (of 55%) Het VVKSO wenst een grotere transparantie en een evaluatie ten gronde van de wijze waarop de beslissingen van de Vlaamse regering tot stand komen.

5 5 5. Onderwijsreglementering 5.1 Programmatie- en rationalisatienormen Het VVKSO is geen vragende partij voor een gestuurde rationalisatie. Met gestuurde rationalisatie wordt bedoeld: de toepassing van normen (rationalisatie- en oprichtingsnormen), opgelegd door de overheid. De herinvoering van programmatie- en rationalisatienormen voor structuuronderdelen is niet verdedigbaar. (noot: aan de huidige rationalisatienormen en de 300%-programmatienorm voor scholen hoeft niet geraakt te worden). Elementen ter verantwoording: - Een normensysteem laat niet toe te nuanceren of te interpreteren. Bv. de beperkte belangstelling voor een bepaalde bestaande studierichting kan eenmalig zijn. Bv. in een grote onderwijsregio is een programmatienorm makkelijker haalbaar dan in een perifeer gelegen school. - Het beschikbaar pakket uren-leraar werkt in zekere zin reeds normerend. Studierichtingen met een té lage bezettingsgraad (die onvoldoende uren-leraar genereren) kunnen niet onbeperkt in de tijd in stand gehouden worden. Anderzijds zien scholen af van bijkomende programmaties als daar niet het vereiste urenpakket voorhanden is. - Rationaliseren op vrijwillige basis gebeurt reeds, weliswaar aan een erg traag tempo Bijna 12 jaar (!) geleden is door het VVKSO een rationalisatie-oefening gemaakt en gepubliceerd (Rationalisatie studiegebieden tweede en derde graad per fusiegemeente). Met de aanduiding van de studiegebieden die niet beantwoorden aan de opgelegde norm 2, werden systematisch de kwetsbare onderdelen van het onderwijsaanbod in een (fusie)gemeente aangeduid. In 44 steden of gemeenten zouden samen 137 studiegebieden gerationaliseerd moeten worden (waarvan 32, hetzij 23% in de stad Antwerpen!). Dezelfde oefening is opnieuw gemaakt op basis van de leerlingenaantallen Er zouden nog 93 studiegebieden te saneren zijn in 33 gemeenten. Of met andere woorden, zonder opgelegde normen is intussen in 25% van de gemeenten en voor 32% van de te rationaliseren studiegebieden orde op zaken gesteld. In een achttal gemeenten is het katholiek secundair onderwijs intussen opgeheven: Beerse, Gavere, Lebbeke, Lubbeek, Sint-Jans-Molenbeek, Ganshoren en -vanaf Oosterzele en Temse. - Het effect van de met normen opgelegde rationalisatie is het grootst in stedelijke centra (Antwerpen: 20 studiegebieden: Gent: 8 studiegebieden; Mechelen en Hasselt: 5 studiegebieden; Brugge en Sint- Niklaas: 4 studiegebieden; Aalst en Kortrijk: 3 studiegebieden). Het officieel onderwijs (GO! Stedelijk Provinciaal) staat vaak erg sterk in die stedelijke centra. Om een vergelijkbaar rationalisatie-effect te sorteren, zal het noodzakelijk zijn om de tweedeling (vrij officieel) te hanteren. 2 Het VVKSO stelde volgende normering voor: indien een studiegebied in een gemeente slechts één keer wordt georganiseerd, dan is het niet aan een norm gekoppeld. Voor een dubbel, driedubbel aanbod van de studiegebieden aso, Handel, Personenzorg, Beeldende kunsten, Podiumkunsten die op het niveau van de tweede en de derde graad worden georganiseerd, is telkens minimum 150 leerlingen vereist; Voor de andere studiegebieden: minimum 100 leerlingen; En voor de studiegebieden die enkel op het niveau van de tweede of enkel op het niveau van de derde graad worden ingericht: minimum 75, respect. 50 leerlingen. Met de recuperatietechniek wordt de impact van de opgelegde rationalisatie enigszins beperkt ( = samentellen van de leerlingenaantallen van alle studiegebieden die niet aan de norm beantwoorden, te delen door de norm van toepassing. Het quotiënt geeft aan hoeveel studiegebieden in de gemeente kunnen gerecupereerd worden).

6 6 5.2 Oprichting bijkomende vestigingsplaatsen Het in gebruik nemen van een nieuwe vestigingsplaats door een school wordt per gewoon schrijven gemeld aan AgODi. Het GO! maakt gebruik van deze mogelijkheid om de zware planningsprocedure te omzeilen: In schooljaar 1 vraagt school A om gebruik te maken van de vestigingsplaats van school B, gelegen in een andere gemeente van de scholengroep. School A verdubbelt een deel van haar aanbod (bv. de studierichting Sportwetenschappen van het studiegebied Sport) en organiseert het verder op de eigen campus én - nieuw- op de campus van school B. In schooljaar 2 maakt school A gebruik van de mogelijkheid overheveling van een vestigingsplaats. Ten aanzien van de overheid is ook dit slechts een formaliteit. Het verdubbelde aanbod kan georganiseerd blijven zowel in school A als in school B. Op deze wijze heeft men de procedure voor de programmatie van Sport in school B omzeild. Het VVKSO vraagt dat de oprichting van een nieuwe vestigingsplaats in een andere gemeente de goedkeuring vereist van de Vlaamse regering. 5.3 Lineaire omkadering De degressief berekende omkadering is de belangrijkste aanleiding tot administratieve opsplitsing van grote scholen in twee of meer scholen (het katholiek secundair onderwijs evolueerde van 571 autonome scholen in naar 663 autonome scholen in ). Een meer rationele schaalvergroting is enkel realiseerbaar met een lineaire berekening van de omkadering. Het VVKSO vraagt dat de omkadering van de secundaire scholen lineair berekend wordt.