Regioplan gehandicaptenzorg t Gooi

Transcriptie

1 Regioplan gehandicaptenzorg t Gooi December 2018

2 Inhoud 1. Inleiding & leeswijzer Ontwikkelingen in de gehandicaptenzorg... 4 Persoonsgerichte zorg vraagt om flexibiliteit in aanbod wonen en zorg... 4 Sluitende keten nodig voor passende zorg voor mensen met complexe zorgvragen. 7 Blijvende investering in gekwalificeerde medewerkers noodzakelijk Kwaliteitsrapporten en regioanalyses goede basis voor dialoog Regioanalyse regio t Gooi Wat is kenmerkend voor de zorgkantoorregio t Gooi in het algemeen? Wat is kenmerkend voor de regio t Gooi betreffende de Wlz- zorg? Terugblik op acties 2017/ Uitdagingen in de regio en regioplan

3 1. Inleiding & leeswijzer Voor u ligt de regioanalyse van de regio t Gooi. Wij gebruiken regioanalyses voor zicht op ontwikkelingen in vraag en aanbod In 2016 hebben we de eerste analyses gemaakt, hiervoor gebruikten we de beschikbare gegevens binnen Zilveren Kruis Zorgkantoor. Deze analyses namen we op in de regionale paragraaf bij ons zorginkoopbeleid Zorgaanbieders en andere stakeholders droegen daarna bij aan een goed beeld van de regio. Begin 2018 stelde Zilveren Kruis Zorgkantoor de kwantitatieve bijlages over het jaar 2017 op, deze staan op onze website. Een duidelijk beeld van de regio draagt bij aan een beter zorgaanbod voor klanten We zijn enthousiast over de bijeenkomst die we op 8 november 2018 met u hadden en over de informatie die we ophaalden. Wij hebben de uitkomsten van de gesprekken verwerkt. Zo is de regioanalyse nu een instrument om een goed beeld van de regio te krijgen en alle betrokkenen hierover te informeren. Van terugblikken naar vooruit kijken In de regioanalyse geven we een nadere duiding van de gegevens die we op dit moment hebben en de trends die we daarin samen met het veld waarnemen. Zilveren Kruis brengt in deze analyse accenten aan op die zaken en/of issues die volgens ons landelijk of in de regio aandacht behoeven. We pretenderen met de regioanalyse niet volledig te zijn. Wel verwoorden we de plannen die we samen met zorgaanbieders en andere stakeholders maken over doorontwikkeling van het zorgaanbod. De zorgvraag van onze klanten is volop in ontwikkeling Onze inkoop richt zich steeds meer op persoonsvolgende zorg. We willen de zorgvraag van onze klanten samen met zorgaanbieders zo goed mogelijk invullen. Dat vraagt van stakeholders en Zilveren Kruis om met elkaar na te denken over wat onze klanten op langere termijn gaan vragen. We spannen ons vervolgens samen in om het zorgaanbod beter aan te laten sluiten op de vraag. Deze analyse is geen eindnotitie het is een basis voor de continue dialoog die we de komende jaren met elkaar in de regio voeren. Dit document bestaat uit twee delen: algemene trends en regionale ontwikkelingen We beginnen op de volgende pagina met het beschrijven van algemene ontwikkelingen in de gehandicaptenzorg. Deze zijn van toepassing in alle regio s van Zilveren Kruis. Daarna gaan we in het regionale deel in op de specifieke situatie in de regio t Gooi. 3

4 2. Ontwikkelingen in de gehandicaptenzorg In dit deel van de regioanalyse beschrijven we trends die in elke regio terugkomen. Persoonsgerichte zorg, passend aanbod en voldoende deskundige medewerkers zijn de belangrijkste thema s. Aan deze drie thema s verbinden we in dit deel de acties uit de Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk (juni 2018) en het Programma Volwaardig Leven (oktober 2018). Als laatste gaan we in dit deel in op de dialoog tussen zorgaanbieders en zorgkantoren. Persoonsgerichte zorg vraagt om flexibiliteit in aanbod wonen en zorg Verheldering van vragen, wensen en behoeften van klanten en verwanten is startpunt Persoonsgerichte zorg is een belangrijk principe in de Wet langdurige zorg en het kwaliteitskader Gehandicaptenzorg. In de ideale wereld bieden zorgaanbieders een pakket van wonen, ondersteuning en/of zorg dat aansluit bij de persoonlijke wensen, behoeften en talenten van de klant én bijdraagt aan de kwaliteit van bestaan. De wensen en behoeften van klanten zijn zorgvuldig in kaart gebracht, één of meerdere woon- en zorg-organisaties bieden een aanbod op maat voor wonen, zorg en ondersteuning. Zorgkantoren contracteren zorgaanbieders die persoonsgerichte zorg kunnen leveren. Dit is het beeld dat we de komende jaren met zorgaanbieders verder willen invullen. Voorbeeld: Experiment Persoonsvolgende zorg Rotterdam Het experiment Persoonsvolgende Zorg in Rotterdam heeft in 2017 en 2018 mooie resultaten bereikt. Zo is in dit experiment samen met een groep ervaringsdeskundigen een instrument voor vraagverheldering ontwikkeld. Zorgbemiddelaars van zorgaanbieders en (onafhankelijke) cliëntondersteuners hebben dit instrument uitvoerig getest. De definitieve versie is nu klaar. Daarnaast is een website in de maak die de digitale versie van het vraagverhelderingsinstrument koppelt aan het actuele aanbod in de regio Rotterdam. Klanten kunnen zo zelf keuzes maken uit het beschikbare aanbod. De website registreert zowel vraag als aanbod en kan zo inzicht geven waar dat niet op elkaar aansluit. We evalueren het gebruik en werking van de website in 2019, daarna kijken we samen met andere zorgkantoren naar verbreding over andere regio s. Wij delen komend jaar het vraagverhelderingsinstrument met al onze regio s en met andere zorgkantoren. We gaan in de toekomst afspraken maken met (onafhankelijke) cliëntondersteuners over het gebruik van dit instrument of een gelijkwaardig alternatief. We overleggen dan ook graag met zorgaanbieders over het inzetten van dergelijke instrumenten als zij in gesprek gaan met klanten die al in zorg zijn. Daarnaast werken wij samen met alle zorgkantoren aan een website waarop het aanbod voor onze klanten goed vindbaar is. Naar verwachting benaderen we in de loop van 2019 zorgaanbieders om meer gedetailleerde beschrijvingen van hun aanbod op het gebied van wonen, ondersteuning en zorg in te voeren en deze ook regelmatig te actualiseren. Naar verwachting is dit vanaf 2021 onderdeel van de overeenkomst met alle zorgaanbieders. We werken samen met andere zorgkantoren om de administratieve belasting voor zorgaanbieders zo veel mogelijk te voorkomen. Voor de inhoud van de website maken we niet alleen gebruik van de uitkomsten van het experiment in Rotterdam (zie boven). Voor het project Kwaliteit Transparant voor de Klant (maart 2018) interviewden we samen met 10 zorgaanbieders ruim 100 klanten. We maakten een handreiking voor zorgaanbieders om klanten op het juiste moment en de 4

5 juiste wijze de weg naar passende zorg te wijzen. We geven zorgaanbieders graag meer informatie over de handreiking en het gebruik daarvan. Wij vragen actief hoe het met onze klanten gaat Wij willen weten hoe het gaat met onze klanten. Sinds juni 2018 belt ons team Zicht op Zorg met klanten die wachten op een plaats bij een zorgaanbieder naar voorkeur en vragen hoe het gaat. Wij volgen zo of de thuissituatie nog verantwoord is, de klant tevreden is met de (hoeveelheid) zorg die hij of zij krijgt en of de leveringsstatus nog aansluit bij de wens en zorgvraag van de klant. Als een wens of behoefte voor verblijfszorg is ontstaan, willen we op tijd reageren. Soms zoeken wij direct contact met de dossierhouder, coördinator zorg thuis, betrokken zorgaanbieder of andere betrokkene zorgprofessionals om een passende oplossing te vinden. Tijdens de gesprekken krijgen wij ook signalen van klanten over de geleverde zorg. Wij gaan in 2019 deze klantsignalen bundelen, onze inkopers delen vervolgens deze klantsignalen met de zorgaanbieders. Zo leveren we een bijdrage aan de kwaliteitscyclus van zorgaanbieders. We gaan door met het versterken van de positie van klanten en naasten Het ministerie van VWS werkt de komende drie jaar in het Programma Volwaardig Leven aan het versterken van de positie van klanten en naasten. Zo investeert het ministerie in het opleiden en inzetten van circa ervaringsdeskundigen. Voor 450 gezinnen en naasten van mensen met zeer ernstige beperkingen breidt het ministerie de begeleiding en ondersteuning fors uit. In 2018 hebben wij vertegenwoordigers van klanten en naasten gevraagd welke informatie zij van het zorgkantoor nodig hebben. De uitkomsten van deze inventarisatie vertalen wij naar vier activiteiten: We maken twee keer per jaar een hertaalde nieuwsbrief voor (centrale) cliënten- en verwantenraden (CCR/CVR). We organiseren samen met onze klankbordgroep cliëntenraden GZ elke twee jaar een kennisdag, in 2019 zal deze plaatsvinden in Utrecht. Als een CCR en/of CVR in gesprek wil gaan met onze inkoper of kwaliteitsadviseur, laten we ons graag uitnodigen. We nodigen de (centrale) cliënten- en verwantenraden uit voor onze gesprekken met zorgaanbieders over het beleid en de kwaliteitsrapporten. In 2016 en 2017 stijgt de vraag naar zorg in Persoons Gebonden Budget (PGB) sterk Er zijn geen duidelijke redenen aan te wijzen die de sterke stijging van PGB aanvragen verklaren. Klanten zetten hun PGB vaak in om informele zorg te financieren of willen daarmee hun eigen regie houden. Ook krijgen klanten meer flexibiliteit bij hun dagbesteding via PGB. Wij zien dit als een signaal dat het aanbod in Zorg in Natura onvoldoende aan de wensen en behoeften van onze klanten voldoet. We vragen ons ook af waarom klanten vooral bij PGB meer regie kunnen nemen. Zilveren Kruis ziet wel mogelijkheden voor zorgaanbieders om vergelijkbare zorg in Zorg in Natura (ZIN) te bieden. Dat vraagt om meer flexibiliteit in het aanbod en meer samenwerking tussen partijen in de regio. Wij inventariseren graag met partijen in de regio wat er voor nodig is om Zorg in Natura op maat te realiseren en zo de vraag naar PGB te verminderen. 5

6 Ouder wordende klanten vragen om andere zorg Uit de ontwikkeling van indicaties in de gehandicaptenzorg blijkt dat de zorgbehoefte van oudere klanten toeneemt. Een van de oorzaken is dat de levensverwachting van mensen met een beperking langer is, mede door verbetering van de medische zorg. Zorgaanbieders kunnen anticiperen door het aanbod aan te passen, denk aan meer verpleegkundige expertise, kennis van ouderdomsziekten en praktische oplossingen zoals tilliften en rolstoeltoegankelijke woningen. Passende huisvesting realiseren is een punt van zorg Huisvesting is een belangrijk voorwaarde voor passende zorg voor verschillende klantgroepen. De vraag stijgt omdat het aantal klanten in de Wlz toeneemt. Ook de hogere levensverwachting draagt bij aan een grotere vraag, de plaatsen blijven langer bezet. Tegelijk verandert het denken over passende huisvesting. De behoefte aan beschutte woonplekken stijgt. Een grote groep klanten is zelfstandig genoeg en heeft geen behoefte aan intramurale zorg. Het vinden van betaalbare individuele woonvormen in de wijk is echter lastig omdat de huurprijzen vaak te hoog zijn voor onze klanten. Ook worden veel klanten die zelfstandig in de wijk wonen overvraagd. Uit ervaring blijkt dat aanpassing van de context nodig is, deze groep klanten heeft vaak meer bewegingsruimte in een beschutte woonomgeving dan in de wijk. Ook het vinden van ruimte voor (nieuwe) intramurale woonlocaties is een probleem binnen de huidige marktomstandigheden. Dat maakt het lastig om de (verouderde) intramurale capaciteit op korte termijn aan te passen aan de huidige en toekomstige zorgvragen. In beide gevallen is een nauwe samenwerking met gemeenten en woningcorporaties hard nodig. Als u plannen heeft voor het realiseren van passende huisvesting voor onze klanten, gaan wij graag met u in gesprek hoe we een bijdrage kunnen leveren. Binnen het Programma Volwaardig Leven start het ministerie van VWS een onderzoek naar de relatie tussen persoonsgerichte zorg en gebouwde omgeving. De uitkomsten worden in 2019 verwacht. We delen de uitkomsten van dit onderzoek met alle zorgaanbieders zodat zij nieuwe initiatieven voor huisvesting aan deze uitkomsten kunnen toetsen. We zien ook een groeiende vraag naar deeltijd-wonen Deeltijd-wonen heeft veel voordelen. Zo kan het mantelzorgers ontlasten, de overgang van thuis naar een zorginstelling vergemakkelijken en geeft het kinderen/jongeren de gelegenheid zo lang mogelijk in het eigen gezin te wonen. We sluiten graag aan bij de wensen van deze gezinnen door deeltijd-wonen mogelijk te maken. VWS en NZa buigen zich over de uitwerking en wij gaan met zorgaanbieders in gesprek om de vraag in kaart te brengen. Er liggen kansen op het gebied van domotica en innovatie We zien al mooie initiatieven bij zorgaanbieders op dat vlak. Het is geweldig dat (bepaalde groepen) klanten nu vaker zelf kunnen kiezen wanneer en waarbij zij ondersteuning nodig hebben. De inzet van domotica en innovatie vergroot het zelf kunnen doen en draagt eraan bij dat klanten hun leven kunnen blijven leiden zoals zij dat willen. We zien mooie voorbeelden waarin domotica bijdraagt aan het welbevinden en daarmee aan de kwaliteit van bestaan van de klant, zoals sociale robots (honden en katten) en de tovertafel. Wij verkennen daarnaast graag de mogelijkheden om met 6

7 innovatie en domotica binnen de gehandicaptenzorg de problemen op de arbeidsmarkt en passende huisvesting te verzachten. We denken bijvoorbeeld aan het implementeren van technologieën voor zorg op afstand: beeldbellen, veilige nachtzorg, apps voor begeleiding op afstand. De wachtlijsten binnen de Gehandicaptenzorg verschillen per regio en per klantgroep Volgens de registratie in AZR stonden in alle Zilveren Kruis regio s op 1 maart 2018 slechts 21 klanten met een grondslag GZ langer dan de Treeknorm op de wachtlijst. Wij kunnen daarom op basis van onze gegevens stellen dat het aantal (lang)wachtende klanten beperkt is. We hebben nu nog geen cijfers over het aantal klanten dat op de best passende of meest gewenste plek wachten, het team Zicht op Zorg werkt sinds juni 2018 aan een overzicht. Het verkleinen van de wachttijden voor een passende verblijfsplaats en persoonsgerichte zorg is regionaal maatwerk. Een goede afstemming tussen zorgkantoor en de zorgaanbieders in elke regio is een belangrijke sleutel daarvoor. Sluitende keten nodig voor passende zorg voor mensen met complexe zorgvragen Het vinden van passende zorg voor klanten met een complexe zorgvraag is moeilijk Voor enkele groepen klanten is het een uitdaging om geschikte (verblijfs)plaatsen te vinden. Het gaat vaak om klanten met ontwrichtende problemen: middelengebruik, zoals alcohol, soft- en harddrugs; (bijkomende) psychiatrische problematiek, zoals autismespectrumstoornissen, psychotische stoornissen of persoonlijkheidsstoornissen; agressie, criminaliteit en/of (seksueel) grensoverschrijdend gedrag; disharmonisch intelligentieprofiel; of een combinatie van meerdere van deze problemen. Verschillende oorzaken maken het vinden van geschikte plekken lastig: Steeds meer klanten hebben een complexere zorgvraag, die niet altijd past bij bestaande klanten op de groep of in de omgeving. Vrijkomende plaatsen zijn vaak niet passend voor deze doelgroep. Nieuwe instroom van klanten betreft vaak personen die jonger zijn dan de bestaande gemiddelde populatie. Daardoor mist de klant regelmatig aansluiting bij de rest van de groep. De bestaande huisvesting op instellingsterreinen is van oudsher gericht op groepswonen. Echter, de instromende klanten (vooral zorgprofiel VG6 en VG7) hebben behoefte aan een meer zelfstandige woonruimte in een beschermde omgeving. Die plekken zijn niet zomaar beschikbaar. De teams zijn onvoldoende toegerust om de klanten met een complexere zorgvraag te bedienen. Het tekort aan passende langdurige verblijfplaatsen voor klanten met ernstige gedragsproblematiek leidt tot fricties in de hele keten. Doordat de uitstroom stagneert, verblijven klanten (te) lang op een niet passende verblijfsplek, crisisplaats of in een specialistische behandelinstelling. Dit is voor onze klanten een zeer ongewenste situatie. Daarnaast nemen de wachtlijsten voor intensieve zorgvragen daardoor toe. Ook signaleren wij dat er behoefte is aan besloten plaatsen waar klanten met een Rechterlijke Machtiging (RM) of Inbewaringstelling (IBS) een plaats kunnen vinden. 7

8 Toename van het aantal klanten met VG6/7 vergroot de druk op het bestaande aanbod Het aantal klanten met de indicaties VG6 en VG7 steeg tussen 2015 en 2017 met 5%. Daarmee nam ook de vraag toe naar geschikte verblijfsplekken voor deze groep. Vooral klanten met deze profielen in combinatie met aanvullende problemen (zie hierboven) vinden minder gemakkelijk een (vervolg)plek. Dit belemmert de uitstroom uit gespecialiseerde behandelcentra en dat leidt dan weer tot langere wachtlijsten. Voor enkele klanten die in deze complexe situatie verkeren is bijzonder maatwerk nodig, we zoeken met onze partners in de regio naar passende oplossingen. Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk vertaalt de uitdaging naar oplossingsrichtingen IederIn, VGN, VGZ en Zilveren Kruis stelden begin 2018 de breed gedragen Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk op. Alle stakeholders cliëntvertegenwoordigers, zorgaanbieders, zorgkantoren, VWS, NZa, CIZ, VNG - werken deze agenda concreet uit aan de hand van zeven thema s: Voorkomen van problemen door tijdige signalering en toeleiding (integrale vroeghulp) Voorkomen en verminderen van crisisaanmeldingen, uitplaatsingen en aanvragen meerzorg Voorkomen van problemen binnen het gezin het daarmee het slechter functioneren van klant door betere ondersteuning van het gezin Oplossen van financiële drempels die goede zorg voor deze groep klanten in de weg staan Voorkomen problemen en crisis door ontwikkelen passende huisvesting en begeleiding Vergroten expertise door onderzoeken succesfactoren en deze opnemen in opleidingen Ontwikkelen en contracteren van nieuwe vormen van maatwerk in de thuissituatie De uitwerking van deze thema s vraagt om de inzet en samenwerking van alle betrokkenen in de regio, dus ook gemeenten en woningbouwcorporaties. De uitwerking in de regio is natuurlijk maatwerk. We gaan daarom met zorgaanbieders en andere relevante stakeholders in de regio deze landelijke agenda vertalen naar de regionale behoeften. Voorbeeld: Project PRO helpt 24 moeilijk plaatsbare klanten aan passende woonruimte en zorg Zilveren Kruis en VGZ werken met ASVZ, Pluryn, Trajectum en het CCE in het project PRO samen om gericht aanbod te ontwikkelen voor 24 klanten met jarenlange ervaring van uitstoting, vaak in reactie op extreem acting-out gedrag. Het doel van project PRO is om deze klanten het gewone leven te laten ervaren door het opbouwen en onderhouden van een onvoorwaardelijke ondersteuningsrelatie en het betekenisvol invullen van het dagelijks leven Per 30 oktober 2018 hebben de zorgkantoren en CCE in totaal 60 klanten beoordeeld. Daarvan passen 19 klanten binnen de criteria van het PRO-project, zij gaan wonen bij ASVZ, Pluryn of Trajectum. Er is binnen het project PRO nog ruimte voor 5 nieuwe klanten. Naar verwachting hebben het 2 e kwartaal van 2019 ook deze klanten hun plek bij ASVZ en Trajectum gevonden, dan zijn alle 24 beschikbare plaatsen gevuld. PRO gaat systematisch de wetenschappelijke en praktijkkennis delen met alle zorgaanbieders in de gehandicaptenzorg en hun ketenpartners in het sociale domein. Een van de tastbare resultaten zal zijn (in 2022) de publicatie van een Handboek PRO voor de praktijk. 8

9 Ook VWS zet de komende jaren in op passende zorg en een sluitende keten Het ministerie van VWS heeft in het Programma Volwaardig Leven bijzondere aandacht voor de groep mensen met zeer complexe vragen, zij bouwt voort op Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk. Zo neemt VWS het idee van crisisinterventieteams over. Ambulante teams met gespecialiseerde hulpverleners springen bij als zorgteams de zorg (bijna) niet meer aankunnen. Zij proberen zo uitplaatsingen en crisisopnames te voorkomen en zorgteams beter toe te rusten. Voorbeeld: Crisisinterventieteam belangrijk hulpmiddel voor preventie uitplaatsingen Op verzoek van Zilveren Kruis Zorgkantoor startten Abrona en Wier samen in 2017 een crisisinterventieteam (CIT) in de regio Utrecht. Dit team richt zich op volwassenen met een (lichte) verstandelijke beperking waarbij sprake is van complex gedrag, psychiatrische problemen en/of verslaving. Deze klanten hebben een Wlz-indicatie. Het CIT richt zich niet alleen op crisisbeheersing en warme overdracht naar de basiszorg. Het CIT biedt ook tijdelijk ondersteuning binnen de woonvoorziening en vergroot de expertise van het team zodat het team zelf een crisis kan voorkomen. Ook nazorg voor het team behoort tot de taken van het CIT. Sinds de start van het crisisinterventieteam in mei 2017 heeft het CIT in Utrecht 38 klanten geholpen. Het merendeel van de klanten had een indicatie VG6. In veel gevallen was er sprake van een aanvraag tot crisisopnamen. De inzet van het CIT heeft in ruim 50% van de situaties daadwerkelijke crisisopname voorkomen en in circa dan 20% de crisisopname verkort. Ook neemt VWS het idee van het PRO-project van VGZ en Zilveren Kruis over: het organiseren van passende zorg voor mensen die moeilijk plaatsbaar zijn. VWS richt zich daarbij op de groep mensen die niet passen binnen de reguliere voorzieningen of binnen de criteria van het PRO-project. Voor deze tussenvoorzieningen is nu een grote wachtlijst. VWS heeft daarom het plan om 100 bovenregionale plaatsen op enkele plaatsen in te richten. Deze kernen zijn meteen een uitvalsbasis voor ambulante teams en een hub voor het kennisnetwerk complexe zorg. Om de uitstroom te bevorderen wil het ministerie ook het aantal plaatsen in de regio uitbreiden. We overleggen samen met vertegenwoordigers van klanten, zorgaanbieders en zorgkantoren welke maatregelen in deze regio kunnen bijdragen aan een sluitende keten. Wij gaan door op de ingeslagen weg om passend aanbod te organiseren Het nieuwe programma van VWS versterkt de initiatieven die wij met zorgaanbieders hebben genomen om voor deze kwetsbare groep klanten te komen tot een sluitende keten. Om de keten goed in kaart te brengen, gaan we starten met een inventarisatie per regio van het aantal zorgvragers, het bestaande aanbod en de knelpunten in instroom en uitstroom. Het ministerie van VWS vraagt zorgkantoren om in het eerste kwartaal van 2019 per regio uit te zoeken welke klanten behoefte hebben aan zorg en ondersteuning bij complexe problematiek. Daarnaast willen we de komende jaren in elke regio een crisisinterventieteam starten. We zijn in gesprek met de NZa voor een structurele bekostiging van deze teams. 9

10 Zo zijn we in gesprek met zorgaanbieders over specifieke NAH++ voorzieningen Vooruitlopend op de regionale werkagenda hebben wij een bijeenkomst met gespecialiseerde NAH-zorgaanbieders georganiseerd. Dit om te komen tot een aanbod voor klanten met NAH en (forse) psychiatrische problematiek en complexe gedragsproblemen. Op dit moment zijn goede woonplekken voor deze klanten feitelijk niet beschikbaar. We willen verspreid over heel Nederland een aantal woonvoorzieningen realiseren. Zilveren Kruis Zorgkantoor trekt hierbij samen op met de zorgkantoren van VGZ en CZ. Intensieve samenwerking met de GGZ blijft nodig We zien steeds vaker klanten met bijkomende psychiatrische problematiek naast hun verstandelijke en/of lichamelijke beperking. Deze klanten ervaren ook meer problemen, doordat de maatschappij steeds ingewikkelder wordt. Zij vragen om een meer specialistische aanpak in samenwerking met de ggz. Deze samenwerking komt langzaam op gang en moet komende tijd verder vorm krijgen om de zorgvraag van deze klantgroep goed te kunnen (blijven) bedienen. In 2021 gaat een groep mensen met een langdurige ggz-zorgvraag van de WMO over naar de Wlz. We gaan per regio in kaart brengen om hoeveel mensen het gaat. Ook willen we weten of er sprake is van een combinatie met verstandelijke beperkingen, zodat we kunnen bepalen wat deze klantgroep nodig heeft. Overheid, financiers en zorgaanbieders werken aan inrichting keten voor beveiligde zorg De zorg, begeleiding en ondersteuning voor mensen die (mogelijk) gevaarlijk gedrag vertonen schiet op dit moment tekort. Deze mensen hebben geen RM of IBS. Naar schatting 30-40% van deze mensen hebben een (licht) verstandelijke beperking. Het concept Ketenveldnorm voor de levensloopfunctie en beveiligde intensieve zorg (april 2018) werkt toe naar een structurele oplossing over de verschillende domeinen heen, zodat deze mensen niet meer tussen wal en schip vallen. In 2019 starten vier pilots om de ketenveldnorm in de praktijk te testen, Zilveren Kruis Zorgkantoor is betrokken bij een van de pilots. Meerzorgregeling 2019 legt nadruk op de kwaliteit van zorg en bestaan van klanten Vanaf 1 januari 2019 is de NZa-beleidsregel meerzorg Wlz en het Protocol Meerzorg 2019 van kracht. Beide regelingen bouwen voort op de ervaringen die cliëntvertegenwoordigers, CCE, zorgaanbieders en zorgkantoren sinds 2014 hebben opgedaan in 10 proeftuinen. De nieuwe regeling geeft zorgaanbieders meer ruimte om passende zorg te bieden aan klanten met extreme zorgzwaarte. De nieuwe regeling is niet ideaal omdat deze nog veel administratie vraagt. Daarom zoeken we naar een betere oplossing. In het kader van de Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk willen we het zorgprofiel voor klanten met een indicatie VG7 actualiseren. Hierdoor is naar verwachting een groot deel van de aanvragen voor meerzorg in de toekomst niet meer nodig. Blijvende investering in gekwalificeerde medewerkers noodzakelijk De arbeidsmarktproblematiek is nog steeds een knelpunt Door de vergrijzing en de verbeterde medische zorg neemt de vraag naar medewerkers in de zorg toe. Tegelijkertijd neemt de beroepsbevolking door vergrijzing af. Vooral als het gaat om de meer verzorgende functies vissen de ouderenzorg, ziekenhuizen en de gehandicaptenzorg in dezelfde vijver. Op lange termijn zijn slimme technologische 10

11 toepassingen nodig om de druk op schaarse zorgmedewerkers te verminderen. Wij ondersteunen dergelijke innovaties en initiatieven van zorgaanbieders van harte. De groei van 5,5% in het totaal aantal medewerkers in de gehandicaptensector in is heel positief. Helaas krijgen we ook signalen dat het lastig blijft om voldoende deskundig personeel voor de complexe doelgroepen in de gehandicaptenzorg te vinden. Voor de gehandicaptenzorg is volgens zorgaanbieders een bijkomend probleem dat de opleidingen, kennis en vaardigheden van zorgverleners niet aansluiten bij de gevraagde veranderingen in werkwijze en de toename van de zorgzwaarte. Bijvoorbeeld het begeleiden van mensen met een (L)VB, ernstige gedragsproblematiek en/of bijkomende (psychiatrische) problematiek vraagt wezenlijk andere competenties van de medewerkers. De sector investeert dan ook flink in het bijscholen en opleiden van personeel. Daarnaast is ander personeelsmanagement nodig om uitputting van zorgverleners te voorkomen. Genoemde effecten maken de druk op medewerkers in de sector hoog. Het ziekteverzuim in de sector neemt nog steeds toe, de uitstroom van gekwalificeerde mensen komt de continuïteit van zorg niet ten goede. Investeringen in opleidingen, teams en een realistisch en goed beeld van de sector zijn nodig om voldoende goed personeel te werven en te behouden. Een veilig werkklimaat is een belangrijk element. Onze inspanningen om samen met zorgaanbieders in de regio het aantal crisissituaties terug te dringen en passende woonvoorzieningen te ontwikkelen voor moeilijk plaatsbare klanten dragen daar aan bij. Zorgkantoren stimuleren en faciliteren leernetwerken Samen met zorgaanbieders werken zorgkantoren in het kader van de Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk ook aan het delen van kennis over nieuwe ontwikkelingen. Kennis over de kansen en risicofactoren in het bieden van passende zorg worden gedeeld tussen zorgaanbieders, zorgkantoren en cliëntenorganisaties. Dit draagt bij aan de professionalisering en voorkomt herhaling van gebruik van interventies die niet werken. Begin 2019 organiseren de trekkers van de Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk de derde inspiratiebijeenkomst voor bestuurders in de gehandicaptenzorg. Deze bijeenkomst is ook het startpunt om de landelijke agenda te vertalen naar een concrete regionale werkagenda. Deze gezamenlijke werkagenda is een van de bouwstenen voor de regioanalyse en de zorginkoop voor Voorbeeld: Regionaal leren aan de hand van casusbesprekingen In elke Zilveren Kruis regio hebben zorgkantoor en zorgaanbieders elke 6 tot 8 weken een casuïstiek overleg. Zij wisselen expertise uit, soms dragen zij klanten aan over om beter aan te sluiten op de wensen en behoeften. Daarnaast verzamelt dit overleg regionale signalen en knelpunten. De inkopers van Zilveren Kruis bespreken de bundeling van signalen en knelpunten met bestuurders van alle zorgaanbieders in de regio. In Utrecht hebben zorgkantoor en zorgaanbieders afspraken gemaakt over een eenduidige registratie, in andere regio s is er nog geen registratie. 11

12 Kwaliteitsrapporten en regioanalyses goede basis voor dialoog Kwantitatieve analyses noodzakelijk voor betere aansluiting van aanbod op vraag klanten Om stappen te zetten naar een passend aanbod voor onze klanten is het nodig om een goed beeld te hebben van de zorgvraag, het bestaande aanbod en een analyse van de knelpunten. Wij gaan samen met zorgaanbieders de regio-analyses en spiegelinformatie voor zorgaanbieders verfijnen. We bespreken de inzichten uit deze instrumenten in regionale bijeenkomsten en tijdens gesprekken met individuele zorgaanbieders. Een onderdeel van het Programma Volwaardig Leven van het ministerie van VWS is het in kaart brengen van het aantal mensen met complexe zorgvragen, het huidige aanbod voor deze groep en de knelpunten. In het voorjaar van 2019 moet een eerste overzicht per regio klaar zijn. De waarde van regionale overleggen tussen zorgkantoren en zorgaanbieders neemt toe Voor persoonsvolgend werken, een passend aanbod bij complexe problemen en een sluitende keten is regionale samenwerking noodzakelijk. In elke regio van Zilveren Kruis Zorgkantoor is straks een inhoudelijke tafel waar bestuurders elkaar treffen. Elke regionale tafel heeft een werkagenda waarin de drie landelijke thema s terugkomen. Aan de regionale tafel vindt op basis van regionale cijfers het gesprek plaats over vernieuwing van het aanbod aan wonen en zorg, het sluiten van de keten en het wegnemen van belemmeringen die zorgaanbieders hinderen om hun ambities te realiseren. Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg is leidend voor dialoog over continue verbetering De hierboven geschetste landelijke ontwikkelingen sluiten goed aan op het kwaliteitskader Gehandicaptenzorg. De landelijk vastgestelde thema s voor de kwaliteitsrapporten zijn onder andere de invulling van persoonsgerichte zorg en ondersteuning, de bijdrage van de zorg aan de kwaliteit van bestaan en de toerusting van de medewerkers in relatie tot de zorgvragen van klanten. De dialoog over kwaliteitsrapporten is dit jaar gestart. We zien dat de betrokkenheid van klanten en naasten steeds meer vorm krijgt. De analyses geven goed zicht op de stand van zaken binnen de zorgorganisaties en leiden tot duidelijke aanknopingspunten voor verbeteringen. Wij vinden het wel opvallend dat veel zorgorganisaties in hun kwaliteitsrapporten weinig concrete verbeterplannen hebben opgenomen. In 2019 kijken we vooral naar de uitvoering van verbeteringen. Beleidsregel Meerzorg vraagt begin 2019 om extra overleg De omvang van meerzorg is de afgelopen jaren fors toegenomen. We willen deze ontwikkeling goed blijven volgen. Daarom gaan wij begin 2019 met de betreffende zorgaanbieders in gesprek over nieuwe meerzorgaanvragen en de meerzorgplannen voor klanten die al een toeslag ontvangen. Knelpunten en uitdagingen zijn bekend, nu samen werken aan structurele oplossingen We zien dat de ambities en uitdagingen voor de sector de afgelopen jaren grotendeels hetzelfde zijn gebleven. De ambitie is nog steeds om te komen tot persoonsgerichte zorg, passend aanbod en een sluitende keten. De krappe arbeidsmarkt en overspannen vastgoedmarkt zijn op dit moment de grootste belemmeringen om deze noodzakelijke omslag te realiseren. 12

13 Niettemin hebben we samen met zorgaanbieders stappen gezet voor onze klanten. Stappen die zijn (h)erkend door andere stakeholders en inmiddels leiden tot veranderingen in beleid(sregels) en systemen. Het Programma Volwaardig Leven, de Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk en de NZa beleidsregel Meerzorg zijn mooie voorbeelden. Graag gaan wij met u in gesprek hoe we de komende jaren de positieve ontwikkelingen verder kunnen versterken en de drempels zo veel mogelijk kunnen slechten. 13

14 3. Regioanalyse regio t Gooi Wat is kenmerkend voor de zorgkantoorregio t Gooi in het algemeen? De zorgkantoorregio t Gooi bestaat uit 9 gemeenten met in totaal ongeveer inwoners. De grootste gemeente is Almere. Hier wonen ongeveer mensen. Opvallend is dat de gemeente Eemnes onderdeel van de zorgkantoor regio t Gooi uitmaakt, terwijl het geografisch in de provincie Utrecht ligt. Binnen het gebied hebben wij te maken met 3 WMO-regio s. Onder de WMO regio Flevoland valt Almere (inclusief de overige gemeenten in Flevoland). Tot de WMO regio Gooi- en Vechtstreek behoren Hilversum, Huizen, Gooise Meren, Laren, Blaricum, Huizen, Weesp en Wijdemeren. De gemeente Eemnes maakt onderdeel uit van de WMO regio Eemland. De leeftijdsopbouw van de klanten in de regio t Gooi komt vrij goed overeen met het Zilveren Kruis gemiddelde. Er zijn echter 2 opvallende verschillen: de groep 20 t/m 30 jaar is 3% groter en de groep 50 t/m 60 jarigen is 4% kleiner dan het Zilveren Kruis gemiddelde. De grootste bevolkingsgroep in de regio is die van de 20 t/m 30 jarigen. Op het gebied van sociaal economische status (SES) zijn behoorlijke verschillen te zien tussen de zorgkantoorregio s van Zilveren Kruis. In t Gooi zijn relatief meer inwoners met een hoge SES (+ 6%), minder inwoners met een lage SES (- 15%) en de middengroep is groter(+ 8%) dan het Zilveren Kruis gemiddelde. De regio kent minder autochtone inwoners (- 2%) en meer inwoners van niet-westerse afkomst (+ 1%) dan gemiddeld binnen de regio s van Zilveren Kruis. De regio t Gooi is voor een groot deel een verstedelijkt gebied. Het aantal inwoners per vierkante kilometer (stedelijkheid) ligt aanzienlijk hoger (ruim 11%) dan gemiddeld in de regio s van Zilveren Kruis. 14

15 Wat is kenmerkend voor de regio t Gooi betreffende de Wlz- zorg? Algemeen en marktverdeling In de regio t Gooi krijgen circa klanten in de gehandicaptenzorg zorg op grond van de Wlz. Er zijn ongeveer 25 zorgaanbieders actief op basis van Zorg in Natura voor inwoners uit deze regio. Het grootste deel van de zorgaanbieders heeft ook een contract met gemeenten voor het leveren van zorg binnen de WMO en/of de Jeugdwet. In 2017 is 1 nieuwe en in 2018 zijn 2 nieuwe zorgaanbieders gecontracteerd in de regio t Gooi. Er zijn nog ongeveer 12 zorgaanbieders die alleen zorg op basis van PGB leveren aan meer dan 10 klanten. Ongeveer 24 PGB-zorgaanbieders leveren zorg aan 5 10 klanten. De zorgkosten in t Gooi zijn ca. 100 miljoen en bedragen ongeveer 4% van het totaal bij Zilveren Kruis. Er zijn 2 grote zorgaanbieders met een jaaromzet van meer dan 20 miljoen in de Wlz in de regio t Gooi. Verder zijn er 2 middelgrote zorgaanbieder met een omzet tussen de 10 en 20 miljoen. De resterende zorgaanbieders hebben een omzet van minder dan 10 miljoen. De 4 grotere partijen in de regio leveren ongeveer 78% van alle zorg in de regio. Indicaties en keuzes van klanten Regio t Gooi zit qua aandeel indicaties in relatie tot het aantal inwoners licht onder het gemiddelde van Zilveren Kruis. Lokaal zijn er wel verschillen te zien. Deze verschillen zijn veelal te herleiden naar gemeenten met een instellingsterrein. Het aantal klanten dat met PGB zorg inkoopt, is in t Gooi met 37% aanzienlijk hoger dan gemiddeld bij Zilveren Kruis (29%). Ook het aandeel PGB in de kosten in regio t Gooi (47%) is fors hoger ten opzichte van het gemiddelde van de regio s van Zilveren Kruis (25%). Opvallend is dat in 2017 gemiddeld 38,5% van de nieuwe instroom voor de leveringsvorm PGB kiest. Het aantal klanten dat kiest voor een PGB neemt in 2017 met een stijging van 9% bovengemiddeld toe. De totale kosten voor PGB stijgen met een toename van 19% zelfs nog harder dan het aantal klanten. PGB komt voor bij vrijwel alle VG en LG profielen. De leeftijd van de meeste budgethouders ligt tussen de 20 en 30 jaar, tegelijkertijd laat de groep jarigen in 2017 een toename van ruim 30% zien. Van de klanten met een VG-indicatie geven relatief weinig klanten in t Gooi aan dat zij PGB kiezen vanwege een slechte ervaring met zorg in natura. Bij klanten met een LGindicatie geeft juist een opvallend hoog aandeel klanten aan dat zij PGB kiezen vanwege een slechte ervaring met zorg in natura. Het aantal klanten dat intramurale of VPT-zorg afneemt binnen de Wlz is in de periode in t Gooi met 4% afgenomen. Dit is een opvallende afwijking ten opzichte van een groei van 2% gemiddeld bij Zilveren Kruis. Hierbij dient opgemerkt te worden dat deze afname zich van 2015 naar 2016 voordeed (-4,8%). In 2017 is er sprake van enige groei (+1,2%) en in 2018 is sprake van een kleine afname (-0,7%). Hierbij valt ook nog op dat Almere binnen t Gooi afgelopen jaren is gegroeid qua aantallen ZZP en VPT klanten en dat de rest van t Gooi qua aantallen klanten afneemt. Ten aanzien van de keuze voor de leveringsvorm is het aandeel klanten dat in 2017 heeft gekozen voor intramuraal t.o.v. Modulair Pakket Thuis (MPT), Volledig Pakket Thuis (VPT) en PGB in t Gooi lager dan in de andere regio s van Zilveren Kruis (34% versus 15

16 56%). Het aandeel klanten dat kiest voor MPT en VPT is vrijwel gelijk aan dat in de andere regio s van Zilveren Kruis. Ten opzichte van 2016 is het aandeel PGB-klanten in 2017 wel toegenomen, waardoor een daling van het aandeel klanten met MPT en intramurale zorg zichtbaar is. Spreiding Regio t Gooi is een wat bijzondere regio. Feitelijk bestaat de regio t Gooi uit een deel Almere en een deel Gooi, ieder met hun eigen dynamiek. Daarnaast krijgen veel klanten met een ingewikkelde zorgvraag uit de regio t Gooi een woonplek in de regio Utrecht vanwege de geografische ligging van een instellingterrein in de regio Utrecht. Dat terrein richt zich ook hoofdzakelijk op klanten uit de regio t Gooi. Alle onderliggende cijfers zijn gebaseerd op geografische ligging en geven om die reden geen zuiver beeld van t Gooi. Buiten het hiervoor genoemde instellingsterrein is er nog één ander terrein specifiek voor klanten met een zintuigelijke beperking. Het aanbod in de regio bevat verder vooral locaties in de wijk, waarbij vrijwel alle vormen van gehandicaptenzorg ruim zijn vertegenwoordigd. Er is een goede spreiding van zorg(locaties) voor bijna alle vormen van zorg. Alleen SGLVG-plaatsen ontbreken in het regionale aanbod. Voor deze specialistische zorg wordt gebruik gemaakt van aanbod van zorgaanbieders in andere regio s. Trends & ontwikkelingen In t Gooi zijn een aantal specifieke ontwikkelingen zichtbaar: Groei in aantal klanten intramuraal en VPT in Almere Krimp in aantal klanten intramuraal en VPT in de rest van t Gooi (dus excl. Almere) Het aantal (problematisch) actief wachtenden is vrijwel nihil. Het aantal klanten dat kiest voor PGB in t Gooi neemt al een aantal jaren behoorlijk toe. Inmiddels koopt meer dan 1 op de 3 klanten in t Gooi met PGB zorg in (37%). Het aantal klanten dat kiest voor MPT in t Gooi is sterk toegenomen (+12%), waar dit bij Zilveren Kruis licht is toegenomen (3%). In 2016 was de groei in t Gooi +8% waar Zilveren Kruis gemiddeld een krimp liet zien (-4%). Terugblik op acties 2017/2018 Mede op verzoek van het zorgkantoor zijn in 2017 en 2018 de volgende zaken opgepakt: 1. Regionale tafel complexe casuïstiek 2. Aanzet richting een regionale werkagenda Regionale tafel complexe casuïstiek Utrecht en t Gooi Vanaf begin 2017 komt een aantal partijen uit de regio Utrecht en t Gooi elke 8 weken samen om te kijken of men voor klanten met complexe zorgvragen een oplossing kan bieden. Het kan hierbij gaan om uitplaatsingen uit behandelcentra of van crisisplaatsen die niet slagen, maar het kan ook gaan om vastgelopen situaties bij zorgaanbieders waar een alternatief gezocht wordt. Bij de tafel zijn inmiddels 5 grotere GZ-zorgaanbieders uit de regio betrokken (Abrona, Amerpoort, Reinaerde, Sherpa en Zideris), een gecombineerde zorgaanbieder GZ/GGZ (Lievegoed), een SGVLG-behandelcentrum (Fivoor-Wier) en een gespecialiseerde jeugdzorg-aanbieder (Intermetzo). Het blijft een uitdaging om de mogelijkheden van andere zorgaanbieders in de regio ook te betrekken. 16

17 In het 1 e jaar dat deze tafel werkzaam is, zijn circa 30 situaties besproken. In circa 1/3 e van de situaties is een oplossing voor de klant gevonden door middel van de regionale tafel. Bij 1/3 e van de casussen is de oplossing op andere wijze tot stand gekomen. Helaas blijkt ook dat voor de laatste 33% geen passende oplossing op (korte) termijn voor handen is. Het is een van de belangrijkste opgaven in de regio om voor deze situaties ook een goede plek te vinden. Vanuit deze regionale tafel zijn ook een aantal concrete aanbevelingen richting de VGU 1 (Vereniging Gehandicaptenzorg Utrecht) gedaan: 1. Verbeteren matching vraag en aanbod rondom complexe ondersteuningsvragen door meer zicht op wachtlijsten en (toekomstige) ontwikkelingen in het aanbod 2. Continueren en door ontwikkelen van dit regionale overleg Aanzet richting een regionale werkagenda Analoog aan de landelijke werkagenda die is opgesteld in samenwerking met IederIn, VGN en VGZ, wil Zilveren Kruis Zorgkantoor graag een regionale werkagenda opstellen. In die werkagenda werken de verschillende partijen samen om de zorg in de regio te verbeteren. Zilveren Kruis Zorgkantoor heeft hiertoe op 5 juli 2018 een 1e verkennend gesprek met een aantal partijen over een regionale werkagenda voor Utrecht en t Gooi gevoerd. Al snel werd geconcludeerd dat het idee van een regionale werkagenda voor Utrecht en t Gooi het beste in samenspraak met de VGU vorm zou kunnen krijgen. Op 26 oktober is Zilveren Kruis Zorgkantoor bij een vergadering van de VGU aanwezig geweest om te bespreken of een regionale werkagenda haalbaar is. De aanwezige VGU leden stonden hier positief tegenover. Er is besloten voor eind 2018 een voorstel te hebben hoe dit vorm kan krijgen. Hierbij worden ook de concrete aanbevelingen vanuit de regionale tafel complexe casuïstiek betrokken. Uitdagingen in de regio en regioplan De agenda voor 2019 voor regio t Gooi bouwt voort op regionale én landelijke ontwikkelingen. In 2018 hebben landelijke organisaties van klanten en naasten, zorgaanbieders, zorgkantoren en het ministerie van VWS acties uitgezet om de komende jaren de toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg verder te verbeteren (zie hoofdstuk 2). We hebben daarnaast met zorgaanbieders gesproken over de mogelijkheden en knelpunten in regio t Gooi en de prioriteiten voor Hieronder volgt de uitwerking daarvan. Voor de uitdagingen in de regio t Gooi wordt verwezen naar de regioanalyses voor Flevoland en Utrecht. De uitdagingen in het Almere deel van t Gooi, hangen samen met de uitdagingen in de rest van Flevoland. De uitdagingen in de rest van t Gooi (zonder Almere), vertonen veel overeenkomsten met de uitdagingen in Utrecht. Voor de regionale aanpak wordt Almere daarom meegenomen in de gesprekken over Flevoland als geheel, waarbij de rest van het Gooi aansluiting vindt bij de gesprekken in Utrecht. De concrete uitwerking vindt u om die reden terug in de regioanalyses Flevoland en Utrecht. 1 VGU = Vereniging Gehandicaptenzorg Utrecht, waarbinnen een groot aantal zorgaanbieders uit Utrecht en t Gooi met elkaar verbinding zoekt 17

18 Tot slot Zilveren Kruis gaat door met het delen van regioanalyses Zoals in de inleiding al aangegeven, zetten we het gesprek aan de hand van onze analyses graag voort met onze klanten, verwanten, zorgaanbieders en andere stakeholders. Heeft u nog vragen over de inhoud van dit document? Dan kunt u natuurlijk contact opnemen met uw vaste contactpersoon bij het zorgkantoor. Mocht u geen vaste contactpersoon hebben bij het zorgkantoor, stuur dan een naar: zorginkoopwlz@zilverenkruis.nl 18