Regioplan gehandicaptenzorg Flevoland

Transcriptie

1 Regioplan gehandicaptenzorg Flevoland December 2018

2 Inhoud 1. Inleiding & leeswijzer Ontwikkelingen in de gehandicaptenzorg... 4 Persoonsgerichte zorg vraagt om flexibiliteit in aanbod wonen en zorg... 4 Sluitende keten nodig voor passende zorg voor mensen met complexe zorgvragen. 7 Blijvende investering in gekwalificeerde medewerkers noodzakelijk Kwaliteitsrapporten en regioanalyses goede basis voor dialoog Regioanalyse regio Flevoland Wat is kenmerkend voor de zorgkantoorregio Flevoland in het algemeen? Wat is kenmerkend voor de regio Flevoland betreffende de Wlz- zorg? Terugblik op acties Uitdagingen in de regio en regioplan

3 1. Inleiding & leeswijzer Voor u ligt de regioanalyse van de regio Flevoland. Wij gebruiken regioanalyses voor zicht op ontwikkelingen in vraag en aanbod In 2016 hebben we de eerste analyses gemaakt, hiervoor gebruikten we de beschikbare gegevens binnen Zilveren Kruis Zorgkantoor. Deze analyses namen we op in de regionale paragraaf bij ons zorginkoopbeleid Zorgaanbieders en andere stakeholders droegen daarna bij aan een goed beeld van de regio. Begin 2018 stelde Zilveren Kruis Zorgkantoor de kwantitatieve bijlages over het jaar 2017 op, deze staan op onze website. Een duidelijk beeld van de regio draagt bij aan een beter zorgaanbod voor klanten We zijn enthousiast over de gesprekken die we in 2018 met u hadden en over de informatie die we ophaalden. Wij hebben de uitkomsten van de gesprekken verwerkt. Zo is de regioanalyse nu een instrument om een goed beeld van de regio te krijgen en alle betrokkenen hierover te informeren. Van terugblikken naar vooruit kijken In de regioanalyse geven we een nadere duiding van de gegevens die we op dit moment hebben en de trends die we daarin samen met het veld waarnemen. Zilveren Kruis brengt in deze analyse accenten aan op die zaken en/of issues die volgens ons landelijk of in de regio aandacht behoeven. We pretenderen met de regioanalyse niet volledig te zijn. Wel verwoorden we de plannen die we samen met zorgaanbieders en andere stakeholders maken over doorontwikkeling van het zorgaanbod. De zorgvraag van onze klanten is volop in ontwikkeling Onze inkoop richt zich steeds meer op persoonsvolgende zorg. We willen de zorgvraag van onze klanten samen met zorgaanbieders zo goed mogelijk invullen. Dat vraagt van stakeholders en Zilveren Kruis om met elkaar na te denken over wat onze klanten op langere termijn gaan vragen. We spannen ons vervolgens samen in om het zorgaanbod beter aan te laten sluiten op de vraag. Deze analyse is geen eindnotitie het is een basis voor de continue dialoog die we de komende jaren met elkaar in de regio voeren. Dit document bestaat uit twee delen: algemene trends en regionale ontwikkelingen We beginnen op de volgende pagina met het beschrijven van algemene ontwikkelingen in de gehandicaptenzorg. Deze zijn van toepassing in alle regio s van Zilveren Kruis. Daarna gaan we in het regionale deel in op de specifieke situatie in de regio Flevoland. 3

4 2. Ontwikkelingen in de gehandicaptenzorg In dit deel van de regioanalyse beschrijven we trends die in elke regio terugkomen. Persoonsgerichte zorg, passend aanbod en voldoende deskundige medewerkers zijn de belangrijkste thema s. Aan deze drie thema s verbinden we in dit deel de acties uit de Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk (juni 2018) en het Programma Volwaardig Leven (oktober 2018). Als laatste gaan we in dit deel in op de dialoog tussen zorgaanbieders en zorgkantoren. Persoonsgerichte zorg vraagt om flexibiliteit in aanbod wonen en zorg Verheldering van vragen, wensen en behoeften van klanten en verwanten is startpunt Persoonsgerichte zorg is een belangrijk principe in de Wet langdurige zorg en het kwaliteitskader Gehandicaptenzorg. In de ideale wereld bieden zorgaanbieders een pakket van wonen, ondersteuning en/of zorg dat aansluit bij de persoonlijke wensen, behoeften en talenten van de klant én bijdraagt aan de kwaliteit van bestaan. De wensen en behoeften van klanten zijn zorgvuldig in kaart gebracht, één of meerdere woon- en zorg-organisaties bieden een aanbod op maat voor wonen, zorg en ondersteuning. Zorgkantoren contracteren zorgaanbieders die persoonsgerichte zorg kunnen leveren. Dit is het beeld dat we de komende jaren met zorgaanbieders verder willen invullen. Voorbeeld: Experiment Persoonsvolgende zorg Rotterdam Het experiment Persoonsvolgende Zorg in Rotterdam heeft in 2017 en 2018 mooie resultaten bereikt. Zo is in dit experiment samen met een groep ervaringsdeskundigen een instrument voor vraagverheldering ontwikkeld. Zorgbemiddelaars van zorgaanbieders en (onafhankelijke) cliëntondersteuners hebben dit instrument uitvoerig getest. De definitieve versie is nu klaar. Daarnaast is een website in de maak die de digitale versie van het vraagverhelderingsinstrument koppelt aan het actuele aanbod in de regio Rotterdam. Klanten kunnen zo zelf keuzes maken uit het beschikbare aanbod. De website registreert zowel vraag als aanbod en kan zo inzicht geven waar dat niet op elkaar aansluit. We evalueren het gebruik en werking van de website in 2019, daarna kijken we samen met andere zorgkantoren naar verbreding over andere regio s. Wij delen komend jaar het vraagverhelderingsinstrument met al onze regio s en met andere zorgkantoren. We gaan in de toekomst afspraken maken met (onafhankelijke) cliëntondersteuners over het gebruik van dit instrument of een gelijkwaardig alternatief. We overleggen dan ook graag met zorgaanbieders over het inzetten van dergelijke instrumenten als zij in gesprek gaan met klanten die al in zorg zijn. Daarnaast werken wij samen met alle zorgkantoren aan een website waarop het aanbod voor onze klanten goed vindbaar is. Naar verwachting benaderen we in de loop van 2019 zorgaanbieders om meer gedetailleerde beschrijvingen van hun aanbod op het gebied van wonen, ondersteuning en zorg in te voeren en deze ook regelmatig te actualiseren. Naar verwachting is dit vanaf 2021 onderdeel van de overeenkomst met alle zorgaanbieders. We werken samen met andere zorgkantoren om de administratieve belasting voor zorgaanbieders zo veel mogelijk te voorkomen. Voor de inhoud van de website maken we niet alleen gebruik van de uitkomsten van het experiment in Rotterdam (zie boven). Voor het project Kwaliteit Transparant voor de Klant (maart 2018) interviewden we samen met 10 zorgaanbieders ruim 100 klanten. We maakten een handreiking voor zorgaanbieders om klanten op het juiste moment en de 4

5 juiste wijze de weg naar passende zorg te wijzen. We geven zorgaanbieders graag meer informatie over de handreiking en het gebruik daarvan. Wij vragen actief hoe het met onze klanten gaat Wij willen weten hoe het gaat met onze klanten. Sinds juni 2018 belt ons team Zicht op Zorg met klanten die wachten op een plaats bij een zorgaanbieder naar voorkeur en vragen hoe het gaat. Wij volgen zo of de thuissituatie nog verantwoord is, de klant tevreden is met de (hoeveelheid) zorg die hij of zij krijgt en of de leveringsstatus nog aansluit bij de wens en zorgvraag van de klant. Als een wens of behoefte voor verblijfszorg is ontstaan, willen we op tijd reageren. Soms zoeken wij direct contact met de dossierhouder, coördinator zorg thuis, betrokken zorgaanbieder of andere betrokkene zorgprofessionals om een passende oplossing te vinden. Tijdens de gesprekken krijgen wij ook signalen van klanten over de geleverde zorg. Wij gaan in 2019 deze klantsignalen bundelen, onze inkopers delen vervolgens deze klantsignalen met de zorgaanbieders. Zo leveren we een bijdrage aan de kwaliteitscyclus van zorgaanbieders. We gaan door met het versterken van de positie van klanten en naasten Het ministerie van VWS werkt de komende drie jaar in het Programma Volwaardig Leven aan het versterken van de positie van klanten en naasten. Zo investeert het ministerie in het opleiden en inzetten van circa ervaringsdeskundigen. Voor 450 gezinnen en naasten van mensen met zeer ernstige beperkingen breidt het ministerie de begeleiding en ondersteuning fors uit. In 2018 hebben wij vertegenwoordigers van klanten en naasten gevraagd welke informatie zij van het zorgkantoor nodig hebben. De uitkomsten van deze inventarisatie vertalen wij naar vier activiteiten: We maken twee keer per jaar een hertaalde nieuwsbrief voor (centrale) cliënten- en verwantenraden (CCR/CVR). We organiseren samen met onze klankbordgroep cliëntenraden GZ elke twee jaar een kennisdag, in 2019 zal deze plaatsvinden in Utrecht. Als een CCR en/of CVR in gesprek wil gaan met onze inkoper of kwaliteitsadviseur, laten we ons graag uitnodigen. We nodigen de (centrale) cliënten- en verwantenraden uit voor onze gesprekken met zorgaanbieders over het beleid en de kwaliteitsrapporten. In 2016 en 2017 stijgt de vraag naar zorg in Persoons Gebonden Budget (PGB) sterk Er zijn geen duidelijke redenen aan te wijzen die de sterke stijging van PGB aanvragen verklaren. Klanten zetten hun PGB vaak in om informele zorg te financieren of willen daarmee hun eigen regie houden. Ook krijgen klanten meer flexibiliteit bij hun dagbesteding via PGB. Wij zien dit als een signaal dat het aanbod in Zorg in Natura onvoldoende aan de wensen en behoeften van onze klanten voldoet. We vragen ons ook af waarom klanten vooral bij PGB meer regie kunnen nemen. Zilveren Kruis ziet wel mogelijkheden voor zorgaanbieders om vergelijkbare zorg in Zorg in Natura (ZIN) te bieden. Dat vraagt om meer flexibiliteit in het aanbod en meer samenwerking tussen partijen in de regio. Wij inventariseren graag met partijen in de regio wat er voor nodig is om Zorg in Natura op maat te realiseren en zo de vraag naar PGB te verminderen. 5

6 Ouder wordende klanten vragen om andere zorg Uit de ontwikkeling van indicaties in de gehandicaptenzorg blijkt dat de zorgbehoefte van oudere klanten toeneemt. Een van de oorzaken is dat de levensverwachting van mensen met een beperking langer is, mede door verbetering van de medische zorg. Zorgaanbieders kunnen anticiperen door het aanbod aan te passen, denk aan meer verpleegkundige expertise, kennis van ouderdomsziekten en praktische oplossingen zoals tilliften en rolstoeltoegankelijke woningen. Passende huisvesting realiseren is een punt van zorg Huisvesting is een belangrijk voorwaarde voor passende zorg voor verschillende klantgroepen. De vraag stijgt omdat het aantal klanten in de Wlz toeneemt. Ook de hogere levensverwachting draagt bij aan een grotere vraag, de plaatsen blijven langer bezet. Tegelijk verandert het denken over passende huisvesting. De behoefte aan beschutte woonplekken stijgt. Een grote groep klanten is zelfstandig genoeg en heeft geen behoefte aan intramurale zorg. Het vinden van betaalbare individuele woonvormen in de wijk is echter lastig omdat de huurprijzen vaak te hoog zijn voor onze klanten. Ook worden veel klanten die zelfstandig in de wijk wonen overvraagd. Uit ervaring blijkt dat aanpassing van de context nodig is, deze groep klanten heeft vaak meer bewegingsruimte in een beschutte woonomgeving dan in de wijk. Ook het vinden van ruimte voor (nieuwe) intramurale woonlocaties is een probleem binnen de huidige marktomstandigheden. Dat maakt het lastig om de (verouderde) intramurale capaciteit op korte termijn aan te passen aan de huidige en toekomstige zorgvragen. In beide gevallen is een nauwe samenwerking met gemeenten en woningcorporaties hard nodig. Als u plannen heeft voor het realiseren van passende huisvesting voor onze klanten, gaan wij graag met u in gesprek hoe we een bijdrage kunnen leveren. Binnen het Programma Volwaardig Leven start het ministerie van VWS een onderzoek naar de relatie tussen persoonsgerichte zorg en gebouwde omgeving. De uitkomsten worden in 2019 verwacht. We delen de uitkomsten van dit onderzoek met alle zorgaanbieders zodat zij nieuwe initiatieven voor huisvesting aan deze uitkomsten kunnen toetsen. We zien ook een groeiende vraag naar deeltijd-wonen Deeltijd-wonen heeft veel voordelen. Zo kan het mantelzorgers ontlasten, de overgang van thuis naar een zorginstelling vergemakkelijken en geeft het kinderen/jongeren de gelegenheid zo lang mogelijk in het eigen gezin te wonen. We sluiten graag aan bij de wensen van deze gezinnen door deeltijd-wonen mogelijk te maken. VWS en NZa buigen zich over de uitwerking en wij gaan met zorgaanbieders in gesprek om de vraag in kaart te brengen. Er liggen kansen op het gebied van domotica en innovatie We zien al mooie initiatieven bij zorgaanbieders op dat vlak. Het is geweldig dat (bepaalde groepen) klanten nu vaker zelf kunnen kiezen wanneer en waarbij zij ondersteuning nodig hebben. De inzet van domotica en innovatie vergroot het zelf kunnen doen en draagt eraan bij dat klanten hun leven kunnen blijven leiden zoals zij dat willen. We zien mooie voorbeelden waarin domotica bijdraagt aan het welbevinden en daarmee aan de kwaliteit van bestaan van de klant, zoals sociale robots (honden en katten) en de tovertafel. Wij verkennen daarnaast graag de mogelijkheden om met 6

7 innovatie en domotica binnen de gehandicaptenzorg de problemen op de arbeidsmarkt en passende huisvesting te verzachten. We denken bijvoorbeeld aan het implementeren van technologieën voor zorg op afstand: beeldbellen, veilige nachtzorg, apps voor begeleiding op afstand. De wachtlijsten binnen de Gehandicaptenzorg verschillen per regio en per klantgroep Volgens de registratie in AZR stonden in alle Zilveren Kruis regio s op 1 maart 2018 slechts 21 klanten met een grondslag GZ langer dan de Treeknorm op de wachtlijst. Wij kunnen daarom op basis van onze gegevens stellen dat het aantal (lang)wachtende klanten beperkt is. We hebben nu nog geen cijfers over het aantal klanten dat op de best passende of meest gewenste plek wachten, het team Zicht op Zorg werkt sinds juni 2018 aan een overzicht. Het verkleinen van de wachttijden voor een passende verblijfsplaats en persoonsgerichte zorg is regionaal maatwerk. Een goede afstemming tussen zorgkantoor en de zorgaanbieders in elke regio is een belangrijke sleutel daarvoor. Sluitende keten nodig voor passende zorg voor mensen met complexe zorgvragen Het vinden van passende zorg voor klanten met een complexe zorgvraag is moeilijk Voor enkele groepen klanten is het een uitdaging om geschikte (verblijfs)plaatsen te vinden. Het gaat vaak om klanten met ontwrichtende problemen: middelengebruik, zoals alcohol, soft- en harddrugs; (bijkomende) psychiatrische problematiek, zoals autismespectrumstoornissen, psychotische stoornissen of persoonlijkheidsstoornissen; agressie, criminaliteit en/of (seksueel) grensoverschrijdend gedrag; disharmonisch intelligentieprofiel; of een combinatie van meerdere van deze problemen. Verschillende oorzaken maken het vinden van geschikte plekken lastig: Steeds meer klanten hebben een complexere zorgvraag, die niet altijd past bij bestaande klanten op de groep of in de omgeving. Vrijkomende plaatsen zijn vaak niet passend voor deze doelgroep. Nieuwe instroom van klanten betreft vaak personen die jonger zijn dan de bestaande gemiddelde populatie. Daardoor mist de klant regelmatig aansluiting bij de rest van de groep. De bestaande huisvesting op instellingsterreinen is van oudsher gericht op groepswonen. Echter, de instromende klanten (vooral zorgprofiel VG6 en VG7) hebben behoefte aan een meer zelfstandige woonruimte in een beschermde omgeving. Die plekken zijn niet zomaar beschikbaar. De teams zijn onvoldoende toegerust om de klanten met een complexere zorgvraag te bedienen. Het tekort aan passende langdurige verblijfplaatsen voor klanten met ernstige gedragsproblematiek leidt tot fricties in de hele keten. Doordat de uitstroom stagneert, verblijven klanten (te) lang op een niet passende verblijfsplek, crisisplaats of in een specialistische behandelinstelling. Dit is voor onze klanten een zeer ongewenste situatie. Daarnaast nemen de wachtlijsten voor intensieve zorgvragen daardoor toe. Ook signaleren wij dat er behoefte is aan besloten plaatsen waar klanten met een Rechterlijke Machtiging (RM) of Inbewaringstelling (IBS) een plaats kunnen vinden. 7

8 Toename van het aantal klanten met VG6/7 vergroot de druk op het bestaande aanbod Het aantal klanten met de indicaties VG6 en VG7 steeg tussen 2015 en 2017 met 5%. Daarmee nam ook de vraag toe naar geschikte verblijfsplekken voor deze groep. Vooral klanten met deze profielen in combinatie met aanvullende problemen (zie hierboven) vinden minder gemakkelijk een (vervolg)plek. Dit belemmert de uitstroom uit gespecialiseerde behandelcentra en dat leidt dan weer tot langere wachtlijsten. Voor enkele klanten die in deze complexe situatie verkeren is bijzonder maatwerk nodig, we zoeken met onze partners in de regio naar passende oplossingen. Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk vertaalt de uitdaging naar oplossingsrichtingen IederIn, VGN, VGZ en Zilveren Kruis stelden begin 2018 de breed gedragen Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk op. Alle stakeholders cliëntvertegenwoordigers, zorgaanbieders, zorgkantoren, VWS, NZa, CIZ, VNG - werken deze agenda concreet uit aan de hand van zeven thema s: Voorkomen van problemen door tijdige signalering en toeleiding (integrale vroeghulp) Voorkomen en verminderen van crisisaanmeldingen, uitplaatsingen en aanvragen meerzorg Voorkomen van problemen binnen het gezin het daarmee het slechter functioneren van klant door betere ondersteuning van het gezin Oplossen van financiële drempels die goede zorg voor deze groep klanten in de weg staan Voorkomen problemen en crisis door ontwikkelen passende huisvesting en begeleiding Vergroten expertise door onderzoeken succesfactoren en deze opnemen in opleidingen Ontwikkelen en contracteren van nieuwe vormen van maatwerk in de thuissituatie De uitwerking van deze thema s vraagt om de inzet en samenwerking van alle betrokkenen in de regio, dus ook gemeenten en woningbouwcorporaties. De uitwerking in de regio is natuurlijk maatwerk. We gaan daarom met zorgaanbieders en andere relevante stakeholders in de regio deze landelijke agenda vertalen naar de regionale behoeften. Voorbeeld: Project PRO helpt 24 moeilijk plaatsbare klanten aan passende woonruimte en zorg Zilveren Kruis en VGZ werken met ASVZ, Pluryn, Trajectum en het CCE in het project PRO samen om gericht aanbod te ontwikkelen voor 24 klanten met jarenlange ervaring van uitstoting, vaak in reactie op extreem acting-out gedrag. Het doel van project PRO is om deze klanten het gewone leven te laten ervaren door het opbouwen en onderhouden van een onvoorwaardelijke ondersteuningsrelatie en het betekenisvol invullen van het dagelijks leven Per 30 oktober 2018 hebben de zorgkantoren en CCE in totaal 60 klanten beoordeeld. Daarvan passen 19 klanten binnen de criteria van het PRO-project, zij gaan wonen bij ASVZ, Pluryn of Trajectum. Er is binnen het project PRO nog ruimte voor 5 nieuwe klanten. Naar verwachting hebben het 2 e kwartaal van 2019 ook deze klanten hun plek bij ASVZ en Trajectum gevonden, dan zijn alle 24 beschikbare plaatsen gevuld. PRO gaat systematisch de wetenschappelijke en praktijkkennis delen met alle zorgaanbieders in de gehandicaptenzorg en hun ketenpartners in het sociale domein. Een van de tastbare resultaten zal zijn (in 2022) de publicatie van een Handboek PRO voor de praktijk. 8

9 Ook VWS zet de komende jaren in op passende zorg en een sluitende keten Het ministerie van VWS heeft in het Programma Volwaardig Leven bijzondere aandacht voor de groep mensen met zeer complexe vragen, zij bouwt voort op Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk. Zo neemt VWS het idee van crisisinterventieteams over. Ambulante teams met gespecialiseerde hulpverleners springen bij als zorgteams de zorg (bijna) niet meer aankunnen. Zij proberen zo uitplaatsingen en crisisopnames te voorkomen en zorgteams beter toe te rusten. Voorbeeld: Crisisinterventieteam belangrijk hulpmiddel voor preventie uitplaatsingen Op verzoek van Zilveren Kruis Zorgkantoor startten Abrona en Wier samen in 2017 een crisisinterventieteam (CIT) in de regio Utrecht. Dit team richt zich op volwassenen met een (lichte) verstandelijke beperking waarbij sprake is van complex gedrag, psychiatrische problemen en/of verslaving. Deze klanten hebben een Wlz-indicatie. Het CIT richt zich niet alleen op crisisbeheersing en warme overdracht naar de basiszorg. Het CIT biedt ook tijdelijk ondersteuning binnen de woonvoorziening en vergroot de expertise van het team zodat het team zelf een crisis kan voorkomen. Ook nazorg voor het team behoort tot de taken van het CIT. Sinds de start van het crisisinterventieteam in mei 2017 heeft het CIT in Utrecht 38 klanten geholpen. Het merendeel van de klanten had een indicatie VG6. In veel gevallen was er sprake van een aanvraag tot crisisopnamen. De inzet van het CIT heeft in ruim 50% van de situaties daadwerkelijke crisisopname voorkomen en in circa dan 20% de crisisopname verkort. Ook neemt VWS het idee van het PRO-project van VGZ en Zilveren Kruis over: het organiseren van passende zorg voor mensen die moeilijk plaatsbaar zijn. VWS richt zich daarbij op de groep mensen die niet passen binnen de reguliere voorzieningen of binnen de criteria van het PRO-project. Voor deze tussenvoorzieningen is nu een grote wachtlijst. VWS heeft daarom het plan om 100 bovenregionale plaatsen op enkele plaatsen in te richten. Deze kernen zijn meteen een uitvalsbasis voor ambulante teams en een hub voor het kennisnetwerk complexe zorg. Om de uitstroom te bevorderen wil het ministerie ook het aantal plaatsen in de regio uitbreiden. We overleggen samen met vertegenwoordigers van klanten, zorgaanbieders en zorgkantoren welke maatregelen in deze regio kunnen bijdragen aan een sluitende keten. Wij gaan door op de ingeslagen weg om passend aanbod te organiseren Het nieuwe programma van VWS versterkt de initiatieven die wij met zorgaanbieders hebben genomen om voor deze kwetsbare groep klanten te komen tot een sluitende keten. Om de keten goed in kaart te brengen, gaan we starten met een inventarisatie per regio van het aantal zorgvragers, het bestaande aanbod en de knelpunten in instroom en uitstroom. Het ministerie van VWS vraagt zorgkantoren om in het eerste kwartaal van 2019 per regio uit te zoeken welke klanten behoefte hebben aan zorg en ondersteuning bij complexe problematiek. Daarnaast willen we de komende jaren in elke regio een crisisinterventieteam starten. We zijn in gesprek met de NZa voor een structurele bekostiging van deze teams. 9

10 Zo zijn we in gesprek met zorgaanbieders over specifieke NAH++ voorzieningen Vooruitlopend op de regionale werkagenda hebben wij een bijeenkomst met gespecialiseerde NAH-zorgaanbieders georganiseerd. Dit om te komen tot een aanbod voor klanten met NAH en (forse) psychiatrische problematiek en complexe gedragsproblemen. Op dit moment zijn goede woonplekken voor deze klanten feitelijk niet beschikbaar. We willen verspreid over heel Nederland een aantal woonvoorzieningen realiseren. Zilveren Kruis Zorgkantoor trekt hierbij samen op met de zorgkantoren van VGZ en CZ. Intensieve samenwerking met de GGZ blijft nodig We zien steeds vaker klanten met bijkomende psychiatrische problematiek naast hun verstandelijke en/of lichamelijke beperking. Deze klanten ervaren ook meer problemen, doordat de maatschappij steeds ingewikkelder wordt. Zij vragen om een meer specialistische aanpak in samenwerking met de ggz. Deze samenwerking komt langzaam op gang en moet komende tijd verder vorm krijgen om de zorgvraag van deze klantgroep goed te kunnen (blijven) bedienen. In 2021 gaat een groep mensen met een langdurige ggz-zorgvraag van de WMO over naar de Wlz. We gaan per regio in kaart brengen om hoeveel mensen het gaat. Ook willen we weten of er sprake is van een combinatie met verstandelijke beperkingen, zodat we kunnen bepalen wat deze klantgroep nodig heeft. Overheid, financiers en zorgaanbieders werken aan inrichting keten voor beveiligde zorg De zorg, begeleiding en ondersteuning voor mensen die (mogelijk) gevaarlijk gedrag vertonen schiet op dit moment tekort. Deze mensen hebben geen RM of IBS. Naar schatting 30-40% van deze mensen hebben een (licht) verstandelijke beperking. Het concept Ketenveldnorm voor de levensloopfunctie en beveiligde intensieve zorg (april 2018) werkt toe naar een structurele oplossing over de verschillende domeinen heen, zodat deze mensen niet meer tussen wal en schip vallen. In 2019 starten vier pilots om de ketenveldnorm in de praktijk te testen, Zilveren Kruis Zorgkantoor is betrokken bij een van de pilots. Meerzorgregeling 2019 legt nadruk op de kwaliteit van zorg en bestaan van klanten Vanaf 1 januari 2019 is de NZa-beleidsregel meerzorg Wlz en het Protocol Meerzorg 2019 van kracht. Beide regelingen bouwen voort op de ervaringen die cliëntvertegenwoordigers, CCE, zorgaanbieders en zorgkantoren sinds 2014 hebben opgedaan in 10 proeftuinen. De nieuwe regeling geeft zorgaanbieders meer ruimte om passende zorg te bieden aan klanten met extreme zorgzwaarte. De nieuwe regeling is niet ideaal omdat deze nog veel administratie vraagt. Daarom zoeken we naar een betere oplossing. In het kader van de Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk willen we het zorgprofiel voor klanten met een indicatie VG7 actualiseren. Hierdoor is naar verwachting een groot deel van de aanvragen voor meerzorg in de toekomst niet meer nodig. Blijvende investering in gekwalificeerde medewerkers noodzakelijk De arbeidsmarktproblematiek is nog steeds een knelpunt Door de vergrijzing en de verbeterde medische zorg neemt de vraag naar medewerkers in de zorg toe. Tegelijkertijd neemt de beroepsbevolking door vergrijzing af. Vooral als het gaat om de meer verzorgende functies vissen de ouderenzorg, ziekenhuizen en de gehandicaptenzorg in dezelfde vijver. Op lange termijn zijn slimme technologische 10

11 toepassingen nodig om de druk op schaarse zorgmedewerkers te verminderen. Wij ondersteunen dergelijke innovaties en initiatieven van zorgaanbieders van harte. De groei van 5,5% in het totaal aantal medewerkers in de gehandicaptensector in is heel positief. Helaas krijgen we ook signalen dat het lastig blijft om voldoende deskundig personeel voor de complexe doelgroepen in de gehandicaptenzorg te vinden. Voor de gehandicaptenzorg is volgens zorgaanbieders een bijkomend probleem dat de opleidingen, kennis en vaardigheden van zorgverleners niet aansluiten bij de gevraagde veranderingen in werkwijze en de toename van de zorgzwaarte. Bijvoorbeeld het begeleiden van mensen met een (L)VB, ernstige gedragsproblematiek en/of bijkomende (psychiatrische) problematiek vraagt wezenlijk andere competenties van de medewerkers. De sector investeert dan ook flink in het bijscholen en opleiden van personeel. Daarnaast is ander personeelsmanagement nodig om uitputting van zorgverleners te voorkomen. Genoemde effecten maken de druk op medewerkers in de sector hoog. Het ziekteverzuim in de sector neemt nog steeds toe, de uitstroom van gekwalificeerde mensen komt de continuïteit van zorg niet ten goede. Investeringen in opleidingen, teams en een realistisch en goed beeld van de sector zijn nodig om voldoende goed personeel te werven en te behouden. Een veilig werkklimaat is een belangrijk element. Onze inspanningen om samen met zorgaanbieders in de regio het aantal crisissituaties terug te dringen en passende woonvoorzieningen te ontwikkelen voor moeilijk plaatsbare klanten dragen daar aan bij. Zorgkantoren stimuleren en faciliteren leernetwerken Samen met zorgaanbieders werken zorgkantoren in het kader van de Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk ook aan het delen van kennis over nieuwe ontwikkelingen. Kennis over de kansen en risicofactoren in het bieden van passende zorg worden gedeeld tussen zorgaanbieders, zorgkantoren en cliëntenorganisaties. Dit draagt bij aan de professionalisering en voorkomt herhaling van gebruik van interventies die niet werken. Begin 2019 organiseren de trekkers van de Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk de derde inspiratiebijeenkomst voor bestuurders in de gehandicaptenzorg. Deze bijeenkomst is ook het startpunt om de landelijke agenda te vertalen naar een concrete regionale werkagenda. Deze gezamenlijke werkagenda is een van de bouwstenen voor de regioanalyse en de zorginkoop voor Voorbeeld: Regionaal leren aan de hand van casusbesprekingen In elke Zilveren Kruis regio hebben zorgkantoor en zorgaanbieders elke 6 tot 8 weken een casuïstiek overleg. Zij wisselen expertise uit, soms dragen zij klanten aan over om beter aan te sluiten op de wensen en behoeften. Daarnaast verzamelt dit overleg regionale signalen en knelpunten. De inkopers van Zilveren Kruis bespreken de bundeling van signalen en knelpunten met bestuurders van alle zorgaanbieders in de regio. In Utrecht hebben zorgkantoor en zorgaanbieders afspraken gemaakt over een eenduidige registratie, in andere regio s is er nog geen registratie. 11

12 Kwaliteitsrapporten en regioanalyses goede basis voor dialoog Kwantitatieve analyses noodzakelijk voor betere aansluiting van aanbod op vraag klanten Om stappen te zetten naar een passend aanbod voor onze klanten is het nodig om een goed beeld te hebben van de zorgvraag, het bestaande aanbod en een analyse van de knelpunten. Wij gaan samen met zorgaanbieders de regio-analyses en spiegelinformatie voor zorgaanbieders verfijnen. We bespreken de inzichten uit deze instrumenten in regionale bijeenkomsten en tijdens gesprekken met individuele zorgaanbieders. Een onderdeel van het Programma Volwaardig Leven van het ministerie van VWS is het in kaart brengen van het aantal mensen met complexe zorgvragen, het huidige aanbod voor deze groep en de knelpunten. In het voorjaar van 2019 moet een eerste overzicht per regio klaar zijn. De waarde van regionale overleggen tussen zorgkantoren en zorgaanbieders neemt toe Voor persoonsvolgend werken, een passend aanbod bij complexe problemen en een sluitende keten is regionale samenwerking noodzakelijk. In elke regio van Zilveren Kruis Zorgkantoor is straks een inhoudelijke tafel waar bestuurders elkaar treffen. Elke regionale tafel heeft een werkagenda waarin de drie landelijke thema s terugkomen. Aan de regionale tafel vindt op basis van regionale cijfers het gesprek plaats over vernieuwing van het aanbod aan wonen en zorg, het sluiten van de keten en het wegnemen van belemmeringen die zorgaanbieders hinderen om hun ambities te realiseren. Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg is leidend voor dialoog over continue verbetering De hierboven geschetste landelijke ontwikkelingen sluiten goed aan op het kwaliteitskader Gehandicaptenzorg. De landelijk vastgestelde thema s voor de kwaliteitsrapporten zijn onder andere de invulling van persoonsgerichte zorg en ondersteuning, de bijdrage van de zorg aan de kwaliteit van bestaan en de toerusting van de medewerkers in relatie tot de zorgvragen van klanten. De dialoog over kwaliteitsrapporten is dit jaar gestart. We zien dat de betrokkenheid van klanten en naasten steeds meer vorm krijgt. De analyses geven goed zicht op de stand van zaken binnen de zorgorganisaties en leiden tot duidelijke aanknopingspunten voor verbeteringen. Wij vinden het wel opvallend dat veel zorgorganisaties in hun kwaliteitsrapporten weinig concrete verbeterplannen hebben opgenomen. In 2019 kijken we vooral naar de uitvoering van verbeteringen. Beleidsregel Meerzorg vraagt begin 2019 om extra overleg De omvang van meerzorg is de afgelopen jaren fors toegenomen. We willen deze ontwikkeling goed blijven volgen. Daarom gaan wij begin 2019 met de betreffende zorgaanbieders in gesprek over nieuwe meerzorgaanvragen en de meerzorgplannen voor klanten die al een toeslag ontvangen. Knelpunten en uitdagingen zijn bekend, nu samen werken aan structurele oplossingen We zien dat de ambities en uitdagingen voor de sector de afgelopen jaren grotendeels hetzelfde zijn gebleven. De ambitie is nog steeds om te komen tot persoonsgerichte zorg, passend aanbod en een sluitende keten. De krappe arbeidsmarkt en overspannen vastgoedmarkt zijn op dit moment de grootste belemmeringen om deze noodzakelijke omslag te realiseren. 12

13 Niettemin hebben we samen met zorgaanbieders stappen gezet voor onze klanten. Stappen die zijn (h)erkend door andere stakeholders en inmiddels leiden tot veranderingen in beleid(sregels) en systemen. Het Programma Volwaardig Leven, de Werkagenda Passende Zorg is Maatwerk en de NZa beleidsregel Meerzorg zijn mooie voorbeelden. Graag gaan wij met u in gesprek hoe we de komende jaren de positieve ontwikkelingen verder kunnen versterken en de drempels zo veel mogelijk kunnen slechten. 13

14 3. Regioanalyse regio Flevoland Wat is kenmerkend voor de zorgkantoorregio Flevoland in het algemeen? De zorgkantoorregio Flevoland bestaat uit 5 gemeenten die allen tot de provincie Flevoland behoren. De grootste stad van Flevoland, Almere, valt echter in de zorgkantoorregio t Gooi. In de cijfers wordt Almere dus niet meegeteld met zorgregio Flevoland. Bij de inhoudelijke uitdagingen wordt wel uitgegaan van de totale Flevopolder. In de zorgregio Flevoland wonen ruim mensen. Zij zijn verdeeld over Lelystad (76.000), Noordoostpolder (46.500), Dronten (40.000), Zeewolde (22.000) en Urk (20.000). De regio bestaat feitelijk uit 2 delen, het Noordelijke deel met de gemeenten Urk en Noord Oost Polder (Emmeloord) en een Zuidelijk deel met de gemeenten Dronten, Lelystad en Zeewolde. Het Noordelijke deel van Flevoland kenmerkt zich als een gebied wat al langer ingepolderd is (sinds 40-er jaren) en waar al langere verbanden (familiegeschiedenissen) liggen. Met name Urk, als voormalig eiland heeft een heel eigen cultuur. De zuidelijke Flevopolder is in 1986 droog gelegd en de gemeenten daar zijn in de jaren 70 (Dronten) en 80 ( Lelystad en Zeewolde) gesticht. Het betreft hier jonge gemeenten met een geheel eigen ontstaansgeschiedenis, die nog steeds zichtbaar is in samenstelling van de huidige bevolking. Het Noordelijke deel van de Flevopolder was vooral op landbouw geënt. Het zuidelijke deel (Almere en Zeewolde) vervullen specifiek een rol als overloop regio voor de dichtbevolkte Randstad. De bevolkingsopbouw naar leeftijd in de regio Flevoland komt vrijwel overeen met de landelijke leeftijdsopbouw en het Zilveren Kruis gemiddelde. De grootste bevolkingsgroep in de regio is die van de jarigen. De Sociaal Economische Status (SES) is in Flevoland met een grote groep met een middeninkomen (62%) vergelijkbaar met andere regio s. Echter, het aantal inwoners van Flevoland met een hoog inkomen ligt lager dan in de andere zorgkantoorregio s. De inwoners met een laag inkomen, ligt juist hoger (+4%) dan gemiddeld over alle zorgkantoorregio s van Zilveren Kruis. De autochtone bevolking ligt met 80% hoger dan gemiddeld in de andere zorgkantoorregio s (73%). Binnen de allochtone bevolkingsgroep is het aandeel niet westerse allochtonen (12%) groter dan de groep westerse allochtonen (8%). Deze cijfers worden wel beïnvloed door het ontbreken van Almere in deze analyse. 14

15 Wat is kenmerkend voor de regio Flevoland betreffende de Wlz- zorg? Algemeen en marktverdeling In de regio Flevoland krijgen circa klanten in de gehandicaptenzorg zorg op grond van de Wlz. Er zijn ongeveer 30 zorgaanbieders gecontracteerd voor Zorg in Natura. Het gaat hier om 3 grote zorgaanbieders met een jaaromzet tussen 50 en 100 miljoen. Daarnaast zijn er 2 zorgaanbieders met een omzet tussen 1 en 5 miljoen. De overige zorgaanbieders hebben een omzet kleiner dan 1 miljoen. Een groot deel van de zorgaanbieders heeft ook een contract met gemeenten voor het leveren van zorg binnen de WMO en/of Jeugdwet. Naast deze zorgaanbieders voor Zorg in Natura zijn er in Flevoland nog 2 zorgaanbieders actief die alleen PGB zorg bieden. De totale kosten van de Wlz bedragen in deze regio ruim 80 miljoen. Indicaties en keuzes van klanten Het aandeel klanten met een Wlz-indicatie (1.672) in relatie tot het aantal inwoners ligt in Flevoland iets boven het gemiddelde over alle Zilveren Kruis regio s. Zeewolde heeft het laagste percentage klanten met een WLZ indicatie (0,5% van de totale bevolking). De verdeling over de verschillende leveringsvormen in de zorgkosten wijkt in Flevoland af van het gemiddelde beeld in de regio s van Zilveren Kruis in Het aandeel klanten met intramurale zorg is lager (49% vs. 56%), en het aandeel klanten met een PGB (30% vs. 25%) of een Volledig Pakket Thuis (8% vs. 5%) is hoger. Het aandeel klanten met een Modulair Pakket Thuis is iets lager dan het gemiddelde 13% vs. 14%). Het aantal klanten dat kiest voor een PGB neemt in 2016 en 2017 toe. Het aandeel PGB in de regio Flevoland (31 %) is hoger ten opzichte van het gemiddelde van de regio s van Zilveren Kruis (25%). Het merendeel van de PGB-klanten heeft een indicatie VG3, VG4, VG5 of VG8. De leeftijd van verreweg de meeste budgethouders ligt tussen de 20 en 30 jaar. Een belangrijke reden voor het kiezen voor een PGB is het behouden van de eigen regie. Dit geld vooral voor de klanten onder de 20 jaar. Ook wordt veel als reden opgegeven dat de zorgaanbieder alleen via PGB zorg kan leveren. Klanten met een LG indicatie geven opvallend vaak aan, dat de zorg door PGBaanbieders op verschillende tijden en locaties geboden kan worden. Spreiding Een aantal zorgaanbieders zijn onderdeel van grote zorgaanbieders van oudsher afkomstig van de Veluwe. Een aantal andere zorgaanbieders zijn nieuw ontstaan in de regio en richten zich specifiek op de polder. Echt grote besloten terreinen ontbreken, maar daarentegen is er veel zorg in wijken en buurten op kleinere locaties. Er is een aanbod voor vrijwel alle indicaties binnen de gehandicaptenzorg. Alleen specifieke zorg voor mensen met een zintuiglijke beperking en SGLVG aanbod ontbreekt in deze regio. Voor dit gespecialiseerde zorgaanbod wordt gebruikt gemaakt van aanbod uit andere regio s. In 2018 zijn de crisisbedden in Flevoland komen te vervallen. Hierdoor moeten klanten met zware problematiek buiten de regio opgevangen worden. Trends & ontwikkelingen 15

16 De ontwikkeling van de Wlz indicaties in Flevoland wijkt op een heel aantal punten af van het gemiddelde over de overige Zilveren Kruis regio s, echter niet overal. De belangrijkste trends & ontwikkelingen zijn: Het totaal aantal Wlz-indicaties dat verzilverd wordt via een VPT of intramurale zorg, stijgt sterker dan gemiddeld in de andere Zilveren Kruis regio s (6% vs. 1%). Het aantal klanten met een VG1+VG2 indicatie stijgt licht, terwijl de VG1+VG2 indicaties ZK breed juist met 21% daalt. LG1+LG3 neemt wel sterk af (-50%). Deze daling komt in algemene zin voort uit de stelselwijziging. Vanaf 2015 worden deze pakketten binnen de Wlz niet meer geïndiceerd. VG5+VG8 neemt af ( -6%), waar dat gemiddeld bij Zilveren Kruis licht stijgt ( +2%). In overeenstemming met het algemene beeld neemt het aantal VG6+VG7 indicaties toe. De stijging is echter sterker (+20%) dan gemiddeld in andere regio s (+5%). De afname van het aantal indicatie LG5, LG6+LG7 (-20%) is opvallend vergeleken met de lichte daling (-2%) bij Zilveren Kruis gemiddeld. Terugblik op acties 2018 Helaas heeft Triade de enige crisisunit in Flevoland in de loop van 2018 op moeten heffen in verband met arbeidsmarktproblematiek. Om toch te voorzien in voldoende crisisopvang, zijn afspraken over crisisplaatsen met zorgaanbieders buiten de regio gemaakt. Consequentie hiervan is wel dat klanten uit Flevoland voor crisisopvang aangewezen zijn op crisisbedden buiten de regio. Uitdagingen in de regio en regioplan 2019 De agenda voor 2019 voor regio Flevoland bouwt voort op regionale én landelijke ontwikkelingen. In 2018 hebben landelijke organisaties van klanten en naasten, zorgaanbieders, zorgkantoren en het ministerie van VWS acties uitgezet om de komende jaren de toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg verder te verbeteren (zie hoofdstuk 2). We hebben daarnaast met zorgaanbieders gesproken over de mogelijkheden en knelpunten in regio Flevoland en de prioriteiten voor Hieronder volgt de uitwerking daarvan. Cultuursensitief zorgvraag In een regio waar het aandeel allochtone inwoners hoger is dan in andere regio s zijn diversiteit en inclusie thema s waar extra aandacht aan besteed moet worden. Zij hebben specifieke voorkeuren waar de zorg idealiter rekening mee houdt. Voorbeelden van deze behoeften zijn de gesproken taal, de wens om alleen door mannelijk of vrouwelijk personeel verzorgd te worden of de behoefte om zorg te krijgen van mensen met een zelfde culturele achtergrond. Het huidige zorgaanbod, inclusief de medewerkers die de zorg bieden, kunnen op dit moment hier onvoldoende in voorzien. Voldoende aanbod voor klanten met een complexe zorgvraag in de eigen regio Met name het bieden van zorg voor klanten met een complexe zorgvraag staat voor 2019 hoog op de agenda. Tot nu toe wordt hiervoor altijd een beroep gedaan op de grote zorgaanbieders met een instellingsterrein in de omliggende regio s. Het zal een uitdaging zijn om deze groep klanten met een complexe vraag toch binnen hun eigen regio zorg te bieden. 16

17 Gekwalificeerde medewerkers vinden en binden Het vinden en binden van goede medewerkers wordt in heel Nederland steeds moeilijker. Ook de veranderende arbeidsmarkt en de opkomst van steeds meer ZZP-ers, maakt dat het zinvol is om als zorgaanbieders in Flevoland in gezamenlijkheid dit thema met het onderwijsveld op te pakken. Ketenoverleg en casuïstiek besprekingen Het (bestuurlijk) ketenoverleg en de casuïstiek besprekingen moeten in Flevoland weer opgestart worden. Het initiatief hiervoor ligt bij Zilveren Kruis Zorgkantoor om dit weer nieuw leven in te blazen. 17

18 Tot slot Zilveren Kruis gaat door met het delen van regioanalyses Zoals in de inleiding al aangegeven, zetten we het gesprek aan de hand van onze analyses graag voort met onze klanten, verwanten, zorgaanbieders en andere stakeholders. Heeft u nog vragen over de inhoud van dit document? Dan kunt u natuurlijk contact opnemen met uw vaste contactpersoon bij het zorgkantoor. Mocht u geen vaste contactpersoon hebben bij het zorgkantoor, stuur dan een naar: zorginkoopwlz@zilverenkruis.nl 18