Toen ik 20 jaar geleden op een ochtend de dialysekamer
|
|
- Nelly Michiels
- 9 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 promotie Volume geïnduceerd hartlijden: een oude bekende in een nieuw jasje Prof. dr. Evert Dorhout Mees Professor Evert Dorhout Mees heeft een jarenlange staat van dienst als nefroloog met een bijzondere aandacht voor hartproblemen bij dialysepatiënten. Volgens Dorhout Mees is de ontwikkeling van de hartafwijkingen bij dialyse patiënten niet onvermijdelijk. Toen ik 20 jaar geleden op een ochtend de dialysekamer in Izmir bezocht, bleek dat er die nacht een 13-jarig meisje was opgenomen met acuut longoedeem. Omdat de kinderarts meende dat lang dialyseren gevaarlijk was, werd de behandeling na een uur beëindigd. Het lieve kind was nog even benauwd en ik liet haar terstond langer dialyseren met sterke ultrafiltratie. De volgende dag kwam zij mij huppelend tegemoet en de kinderarts liet de verdere behandeling - met strenge volumecontrole - aan ons over. Zij bleef 8 jaar zonder problemen op dialyse en werd later getransplanteerd. Onlangs ontmoette ik deze inmiddels 30-jarige vrouw, die zich er terdege van bewust was dat de nieuwe behandeling haar leven gered had. Natuurlijk was die behandeling helemaal niet nieuw. De oorzaak van haar longoedeem was gewoon een overvulling van het vaatstelsel, zoals ook bij acute nefritis kan voorkomen. Toch wordt deze complicatie, die bij 20% van de dialysepatiënten in de USA optreedt, hartfalen genoemd. Onlangs berekenden vooraanstaande Amerikaanse onderzoekers dat dit 133 miljoen dollar per jaar aan ziekenhuiskosten betekent(1). Maar hoe belangrijk het economische aspect van dialyse behandeling ook is (zie artikel in het NTvN, nummer ), ons interesseert in de eerste plaats, dat deze potentieel dodelijke aandoening voorkomen kan worden. Het is daarom nodig, uitvoeriger op de pathophysiologie in te gaan. Pathofysiologie van longoedeem. Reeds in 1960 wees de internist Eichna(2) erop, dat congestie niet alleen bij myocard-falen, maar ook bij patiënten met een normaal hart voorkomt. Als voorbeeld toonde hij niet alleen patiënten met anurie, maar ook met hyperkinetische circulatie, zoals Beriberi en diepe anaemie. Het klinische beeld is in al die toestanden identiek. Daarom noemde hij de term falen misleidend, want: Did the heart really fail? It is diffi cult to understand how the heart, by improving any of its functions, including increasing cardiac output, can relieve the circulatory congestion. Eichna onderzocht uitvoerig het effect van therapeutische ingrepen. Terwijl digitalis geen invloed had bij nietcardiale congestie, gaf het bij patiënten met primair hartlijden vaak een stijging van de (verlaagde) cardiac output (CO), diurese en klinische verbetering. Ook opheffen van de congestie met een diureticum normaliseerde de verhoogde drukken in de longcirculatie en gaf klinisch herstel. De CO steeg niet altijd, maar bij sommige patiënten wel. In die gevallen gaf toedienen van digitalis daarna geen verdere verbetering. Dit is een belangrijke observatie: de overvulling zelf kan de hartfunctie negatief beïnvloeden, en opheffen daarvan geeft dan verbetering. Ik moet er wel op wijzen, dat alle door Eichna beschreven patiënten ernstige myocardbeschadiging hadden: de CO was steeds verlaagd en sommigen hadden behalve congestie (backward failure) ook forward failure met ver- NTvN jaargang 1 nr 3 september
2 minderde weefsel doorbloeding blijkens een verhoogd arterio-veneus O2 verschil. Veranderd ziektebeeld: Diastolisch hartfalen. In de 50 jaar na Eichna s onderzoek is de epidemiologie van hartziekten in de Westerse maatschappij aanmerkelijk veranderd. Acuut hart falen (AHF) is nu in de USA de meest frequente reden van ziekenhuisopname, maar bij een groot aantal van die patiënten blijkt de pompwerking van de linkerventrikel weinig of niet gestoord. Kun je dat dan wel falen noemen? Ja, zeggen sommige onderzoekers, want de diastolische functie is gestoord. Dat is, kort gezegd, de compliantie van de hartspier, het vermogen om snel te verslappen en het aanbod van bloed op te nemen. Als dat verminderd is, treedt congestie in het linker atrium en de longen gemakkelijker op. Dit is ook het beeld van AHF bij de meeste dialysepatiënten. Maar het (verrassend weinige) onderzoek naar het mechanisme van diastolisch hartfalen is vooral bij niet-nefrologische patiënten verricht. Laten we dat dus eens nader bekijken. Bij een serie patiënten die met longoedeem waren opgenomen, werd tijdens de acute fase en na herstel echocardiografisch onderzoek verricht 3. Bijna de helft had een normale ventrikel functie, gemeten aan de ejectie fractie (EF). Maar ook bij hen wier EF verlaagd was, werd na herstel geen verbetering vastgesteld. Bovendien daalde de systolische bloeddruk van 200 mmhg tijdens de acute fase tot 139 mmhg na herstel. Het longoedeem kon dus moeilijk aan verminderde pompwerking worden toegeschreven. Nu waren al die patiënten met furosemide behandeld en hadden dus een hoeveelheid lichaamsvocht verloren, maar gegevens over gewichtsverlies werden niet vermeld. Toch concludeerden de auteurs dat de acute verergering van de congestie aan een niet vastgestelde- tijdelijke exacerbatie van de diastolische dysfunctie te wijten moest zijn. Niet alleen volume retentie? Nog duidelijker is de onderzoeker Cotter(4). Hij kreeg veel lof van de redactie van de Amerian Heart Journal, omdat hij de opvatting dat volume overbelasting de primaire oorzaak van AHF is, een simplistic view noemde. Hij voert de volgende argumenten aan: Patiënten die met AHF waren opgenomen en na herstel in een stabiele toestand verkeerden werden met een Swan Ganz katheter geobserveerd. Bij 27% van hen trad in de volgende 24 uur opnieuw longoedeem op, wat de vraag oproept wat die stabiele toestand precies inhield. Hoe dan ook, hij vond dat patiënten met een lage contractibiliteit (CO x bloeddruk) het meest gevaar liepen voor een recidief, maar dat de pulmonaire wiggedruk (PWP) geen voorspellende waarde had. Het ontstaan van longoedeem werd voorafgegaan door een progressieve toename van de perifere vaatweerstand en stijging van de bloeddruk, leidend tot daling van de CO en stijging van de PWP. Ook in eerdere onderzoeken werd inappropriate activering van sympathicus en renine gemeld. Een stijging van de perifere weerstand lijkt dus een cruciale rol te spelen bij het begin van de vicieuze cirkel. Cotter spreekt van een acute mismatch tussen afterload en cardiale prestatie. Er is sprake van een negatieve spiraal, waarin verschillende factoren elkaar versterken. Maar wat die spiraal in gang zet, is allerminst duidelijk. Ook het feit, dat geen relatie is gevonden tussen de grootte van gewichtstoename of -verlies en het optreden en verdwijnen van de symptomen, wordt tegen het belang van overvulling aangevoerd. Dit is een zwak argument, want de relatie tussen extracellulair en bloedvolume is niet rechtlijnig(5). Belangrijker nog is het weinig bekende feit, dat de afvoer van lymfe uit de longen bij langer durende subklinische congestie sterk toeneemt, zodat veel hogere drukken in de long- circulatie worden verdragen, zonder dat oedeem optreedt(6). Met andere woorden: de ene patiënt is de andere niet. Concluderend Samenvattend maakt het weinige onderzoek dat aan dit onderwerp is gewijd duidelijk, dat acute stijging van perifere vaatweerstand en bloeddruk een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van een vicieuze cirkel. Ook het feit, dat verhoging van de centrale veneuze druk de lymfe stroom uit de long belemmert, kan daartoe bijdragen. Maar het luxerende moment is nog steeds niet bekend. Ten onrechte wordt enkele lacunes in onze kennis gebruikt als argument tegen een primaire rol van circulatoire congestie. Het onbetwiste effect van diuretica bewijst toch, dat er altijd sprake is van een overmaat aan (extracellulair) lichaamsvocht. Persoonlijk vermoed ik, dat een subtiele herverdeling van het geëxpandeerde bloedvolume de ontbrekende schakel kan zijn. Het is immers een oude ervaring, dat acuut longoedeem vooral optreedt in het begin van de nacht, dus na de overgang naar liggende houding 14 NTvN jaargang 1 nr 3 september 2011
3 De rol van de nieren Hoe is die water- en zout retentie ontstaan? Hier wil ik opnieuw Eichna aanhalen, die in zijn inleiding stelt, dat Man, almost alone, develops spontaneously the syndrome of congestive failure. Van de vele verschillen tussen mens en dier is in dit verband het onnatuurlijk hoge zoutgebruik het belangrijkste. Hoewel de diastolische dysfunctie het optreden van longoedeem vergemakkelijkt, is de uiteindelijke oorzaak toch het onvermogen van de nier om de onfysiologische zoutbelasting kwijt te raken. Het toch al beperkte zoutuitscheidingsvermogen vermindert natuurlijk als nierweefsel verloren gaat. Daarom nemen niet alleen de hypertrofi e, maar ook de diameters van de linker ventrikel en atrium toe naarmate nierinsuffi ciëntie vordert(7). Maar bij één toestand behoeft het geen discussie: als de nierfunctie totaal uitvalt en dialyse noodzakelijk is, moet iedere korrel zout en de daardoor ontstane volume expansie door de arts middels ultrafiltratie worden verwijderd. Dialysepatiënten staan dus voortdurend bloot aan retentie van zout en vocht. Hoewel het droge streefgewicht moeilijk is vast te stellen, lukt het bij een onbekend, maar zonder twijfel groot aantal patiënten niet, dit te bereiken. Zelfs als dat wel het geval is, ontstaat er tussen twee behandelingen een overmaat aan extracellulaire en bloedvolume. Het is dus niet verwonderlijk, dat in bepaalde omstandigheden longoedeem kan optreden. Dat kan, zoals bij dit jonge meisje, komen doordat het veneuze aanbod ( preload ) het vermogen van een normaal hart dit te verwerken overschrijdt. Maar meestal zijn de harten van dialysepatiënten beschadigd en bestaat een linker hypertrofi e (LVH) door tevoren bestaande hypertensie en atherosclerose. Ondanks een normale pompfunctie (ejectiefractie) is de compliance van de linker ventrikel verminderd en de vullingsfase vertraagd, waardoor de gevoeligheid voor stuwing in de kleine circulatie toeneemt. Toch blijven onderzoekers dit primair aan diastolisch hartfalen wijten en gaan dus op zoek naar andere factoren. Het feit dat, zoals ik hieronder wil aantonen, goede volumecontrole deze complicatie niet alleen kan voorkomen, maar zelfs de hartafwijkingen geheel kan herstellen, suggereert op zijn minst, dat deze factoren een secundaire rol spelen. Het hart tijdens dialysebehandeling Als we er van uitgaan, dat het merendeel van onze dialysepatiënten in meer of mindere mate chronisch overvuld is, zal het volgende gebeuren. Voor zover er niet reeds vóór de behandeling linker ventrikel hypertrofi e (LVH) bestond, ontstaat die, en neemt toe, als gevolg van hypertensie en volumebelasting. De bovengenoemde aanpassing van de lymfestroom uit de longen aan het verhoogde aanbod is de reden, dat AHF minder vaak voorkomt bij patiënten die langer op dialysebehandeling zijn. De subklinische congestie met constant verhoogde druk in de longcirculatie blijft bij die patiënten echter bestaan en leidt op den duur tot dilatatie van de hartcompartimenten, die echter reversibel is(8). Hoewel hypertensie als oorzaak van LVH door weinigen wordt betwist, wordt volumebelasting zelden genoemd. Toch is die wellicht nog belangrijker, want zij heeft sterke invloed op de wall stress. Het effect van een toename van de ventrikel diameter met een factor 1,4 is gelijk aan dat van een bloeddruk stijging van 100mmHg(5). Dit verklaart ook het feit, dat medicamenteuze bloeddrukverlaging bij dialysepatiënten de LVH niet vermindert, maar volumecontrole zonder medicamenten wel(9). Wanneer deze toestand lange tijd voortduurt, ontstaat een sterk gedilateerd hart met regurgitatie door de uitgerekte annulus van mitraal en tricuspedaal kleppen. Tenslotte daalt de tevoren verhoogde bloeddruk en kan leverstuwing met ascites optreden. Die laatste is een vorm van wat Franse schrijvers cirrhose cardiaque noemden. Zowel de ascites de gedilateerde cardiomyopathie wordt zeer ten onrechte uremisch genoemd(10) en als een eindtoestand beschouwd. De insuffi ciënte kleppen kunnen echter met agressieve ultrafiltratie herstellen(11). Maar zelfs het hele syndroom is met geduld en strenge volumecontrole reversibel(12). Patiënt met cardiomyopathie Ik moet u daarom toch opnieuw een patiënt voorstellen: het betreft weer een jong meisje van 15 jaar, maar ze zag er uit als 10 jaar en woog 20 kilo. Zij was elders gedialyseerd met ernstige hypertensie. De laatste tijd was de bloeddruk echter gedaald tot 110/60, en de sessies werden vaak afgebroken wegens collaps. Zij was extreem cachectisch, geen spier meer over, maar wel een sterke ascites. Ze kon niet plat liggen en vrijwel geen eten verdragen. De leverfuncties waren gestoord, en het hart op de thoraxfoto gigantisch. Het echocardiogram toonde dilatatie van alle compartimenten, een ejectiefractie van 14% en 4 de graads mitraal en tricuspedaal insuffi ciëntie. Niemand geloofde dat herstel mogelijk was. Ik besloot tot dagelijkse dialyse en/of ultrafiltratie, die met veel klachten gepaard gingen en die ik persoonlijk moest begeleiden. Langzaam ging het beter en na enkele weken was de ascites verdwenen, NTvN jaargang 1 nr 3 september
4 maar het hart was nog even groot als tevoren. De behandeling werd vijf maanden voortgezet en het verloop op vijftien echocardiogrammen vastgelegd. Tenslotte werden alle afmetingen en functies normaal! (13) Zij kreeg later een niertransplantaat van haar vader, trouwde en kreeg een kind. Dit ene geval bewijst, dat een cardiomyopathie (althans bij een jong iemand) geheel kan herstellen, maar dat er natuurlijk veel tijd nodig is om het hart de kans te geven te remoduleren. Natuurlijk verloop? Het is dus duidelijk, dat de ontwikkeling van de hartafwijkingen bij dialyse patiënten geen onvermijdelijk fatum is, zoals de term: Natural history of dialysis heart disease (4) suggereert. Helaas komt ook een recent review(14) niet verder, dan dat chronisch nierlijden een onafhankelijke risico factor is. Hoewel ook bij dialysepatiënten hypertensie en atherosclerose belangrijk zijn en er geen scherpe grens te trekken valt met hartfalen bij niet-nephrologische patiënten, is de rol van primaire volume expansie hier zo evident, dat van een aparte entiteit gesproken kan worden. Cardiologen zien buiten de dialyse dit soort patiënten niet, en nefrologen zijn geneigd het oordeel aan de cardioloog over te laten. Dat werkt therapeutisch nihilisme in de hand bij een afwijking die te voorkomen en herstelbaar is. Maar de tijden, dat de arts het verloop van ziekten beschrijft zoals de astroloog de loop der sterren (zoals van een Weense internist 100 jaar geleden sprak) zijn voorbij. Ik stel daarom voor, dit ziektebeeld Volume-geïnduceerde hartziekte te noemen. Literatuur 1. Arneson TJ er al. Hospital treatment for fluid overload in the medicare hemodialysis population. Clin J Am Soc Nephrol 2010; 16: Eichna L. Circulatory congestion and heart failure. Circulation (1960) 22: Ghandi SK, Powers JC, Nomeir AM et al. The pathogenesis of acute pulmonary edema associated with hypertension. New Eng J Med (2001) 344: Cotter G. Acute heart failure: a novel approach to its pathogenesis and treatment. Eur J Heart Fail (2002) 4: Cotter G, Felker GM, Adams KF et al. The pathophysiology of acute heart failure Is it all about fluid accumulation? Am Heart J (2008); 155: Dorhout Mees EJ. Cardiovascular aspects of dialysis treatment, Kluwer Med Publ Nardi E, Palermo A, Mule G et al. Left ventricular hypertrophy and geometry in hypertensive patients with chronic kidney disease. J Hypertens.(2009); 27: Szidon Pathophysiology of the congested lung. Cardiol Clin.1989; 7:39). Evert Dorhout Mees (1925) werkte van 1953 tot 1990 in het Academisch ziekenhuis Utrecht, als assistent, daarna als medewerker en hoogleraar, met onderbreking van enkele maanden in Parijs en het jaar 1962 als visiting assistent professor in St.Louis, USA. Met zijn team onderzocht hij klinische, pathofysiologische problemen, vooral op het gebied van volumeregulatie (nephrotisch syndroom) en werkingsmechanismen van diuretica en hypotensiva. Hij was nauw betrokken bij de ontwikkeling van haemodialyse in Nederland, de Stichting Thuisdialyse en de Stichting Renine. Na zijn verplichte pensionering in 1990 werkte hij acht jaar als hoogleraar aan de Ege Universiteit te Izmir, Turkije. Zijn kritiek op het traditionele, autoritaire establishment aldaar vond weerklank bij een groep jonge talentvolle Turkse nefrologen. Samen met hen werden hypertensie en hartproblemen bij dialysepatiënten onderzocht. Hij bezoekt zijn collega-vrienden nog een à twee maal per jaar en adviseert per over het schrijven van artikelen. Hij hield zich na zijn terugkeer in Nederland bezig met mensenrechten, hongerstaking, islam en asielbeleid (zie website Hij is, in navolging van Borst en Platt (die zich nephrophile noemde), van mening dat een nefroloog in de eerste plaats algemeen internist moet zijn. Hij betreurt het dat zich in de geneeskunde een verandering voltrekt van klinische observatie en streven naar inzicht in de (patho)fysiologie, naar weetjes en techniek, van (onderzoeks)universiteit naar vakschool. Zijn wetenschappelijke motto is: Es ist nicht das Ziel der Wissenschaft der unendlichen Weisheit eine Tür zu öffnen, sondern eine Grenze zu setzen dem unendlichen Irrtum (Brethold Brecht: Leben des Gallilei). 16 NTvN jaargang 1 nr 3 september 2011
5 diagnose À vue 9. Ozdogan O, Kayikcioglu M, Asci G et al. Left atrial volume predicts mortality in low-risk dialysis population on long-term low-salt diet. Am Heart J (2010); 159: Kayikcioglu M, Tumuklu M, Ozkahya M et al. The benifi t of salt restrition in the treatment of end-stage renal disease by haemodialysis. Nephrol Dial Transplant (2009) 24: Druecke T, Le Pailleur C, Meilhac et al. Congestive cardiomyopathy in uremic patients on long term haemodialysis. BMJ (1777) Cirit M, Ozkahya M, Cinar CS et al. Disappearance of valvular regurgitation in haemodialysis patients after ultrafiltration. Nephrol Dial Transplant (1998) 13: Toz H, Ozkahya M, Özerkan F et al. Improvement of uremic cardiomyopathy by persistent ultrafiltration. Hemodialysis International (2007) 11: Parfrey PS, Harnett JD, BarrePE. The natural history of myocardial disease in dialysis patients. J Am Soc Nephrol (1991) 2: McCullough PA.Cardiovascular disease in chronic kidney disease from a cardiologist s perspective. Cur Opin Nephrol Hypertens (2004) 13: In deze rubriek worden korte patiëntcasussen besproken, waarbij de nefrologische diagnose kan worden gesteld op basis van de afbeelding die is bijgevoegd (diagnose à vue). Deze afbeelding kan een foto zijn, een röntgenfoto een PA coupe etc. Lezers worden van harte uitgenodigd zelf casussen aan te dragen. Deze kunt u per sturen naar: diagnose@ntvn.org. De redactie bepaalt welke casussen worden geselecteerd voor publicatie. Indien uw casus wordt gepubliceerd zal uw naam worden vermeld en ontvangt u een boekenbon van 50,-. Casus Een 42-jarige vrouw presenteert zich met cholestatische geelzucht en constante buikpijn rechtsboven. Ze voelt zich al twee maanden niet goed en verloor 10 kg in gewicht. Ze heeft geen urinewegklachten en gebruikt geen medicatie. Lichamelijk onderzoek toont een icterische vrouw met een temperatuur van 38.5 C. In de rechter bovenbuik werd een solide massa gepalpeerd. Labonderzoek: leukocyten 14,4 109 / L, creatinine 88 umol / L, bilirubine 185 mmol/ L, alkalische fosfatase, 426 U/L, ygt, 117 U / L, ASAT 46 U / L en ALAT 33 U / L. Urine onderzoek: proteïnurie van 0,3 g / dag, 2 tot 5 leukocyten en 0 tot 2 erytrocyten per high-power veld. Virus serologie was negatief voor hepatitis A, B en C, CMV en EBV. Vraag 1: Welke differentiaaldiagnose heeft u voor de gecombineerde afwijkingen van lever en nier? Een echografi e toont een normale lever en galwegen, maar de rechter nier blijkt abnormaal (afbeelding 1). Als vervolg wordt een CT-scan gemaakt (afbeelding 2). Vraag 2: Wat ziet u op deze echografi e en contrast CT van de rechter nier? Was is uw diagnose en wat is uw volgende stap? Bron: Dr. P. Stassen en dr. R.T. Gansevoort, American Journal of Kidney Diseases, Vol 42, No 3 (September), 2003: p xlviii ( for download photo) NTvN jaargang 1 nr 3 september
Hartfalen. in een notendop. Dr. Riet Dierckx 22/05/2018
Hartfalen in een notendop Dr. Riet Dierckx 22/05/2018 Hartfalen definitie en classificatie Hartfalen is een klinisch syndroom gekarakteriseerd door symptomen en/of tekenen van congestie objectieve vaststelling
Nadere informatieDe behandeling van hartfalen bij de oudere patiënt. Loes Klieverik WES 11-03-2010
De behandeling van hartfalen bij de oudere patiënt Loes Klieverik WES 11-03-2010 Wat is oud?? Definitie Hartfalen Tekortschieten van de pompwerking van het hart en veranderingen in de neurohumorale activatie
Nadere informatieWaarom is volume controle zo moeilijk?
klinische vernieuwing Waarom is volume controle zo moeilijk? Prof. dr. E. Dorhout Mees Het in stand houden van een normaal volume van de lichaamsvloeistoffen is een van de belangrijkste nierfuncties. Dit
Nadere informatieGender differences in heart disease. Dr Danny Schoors
Gender differences in heart disease Dr Danny Schoors Women are meant to be loved, not to be understood Oscar Wilde (1854-1900) 2 05/01/16 Inleiding Cardiovasculaire ziekte 7 tot 10 jaar later dan bij mannen
Nadere informatieHARTFALEN PATHOFYSIOLOGIE HIGHLIGHTS
HARTFALEN PATHOFYSIOLOGIE HIGHLIGHTS Voor meer informatie zie.nl 2015 Novartis Pharma, oktober 2015, 1015HF466074 De onderliggende neurohormonale disbalans leidt tot verdere progressie van Bij patiënten
Nadere informatieSymptomen bij hartfalen 24 november M. Aertsen Verpleegkundig specialist hartfalen Diakonessenhuis Utrecht/Zeist
Symptomen bij hartfalen 24 november 2017 M. Aertsen Verpleegkundig specialist hartfalen Diakonessenhuis Utrecht/Zeist Hartfalen Hartfalen is een complex van klachten en verschijnselen bij een structurele
Nadere informatieWanneer faalt het hart? Wanneer faalt het hart? . een rondje langs de toehoorders. Hartfalen in de Middeleeuwen. Hartfalen in de loop der eeuwen
Wanneer faalt het hart? 14 april 2011 Aggie H.M.M. Balk, cardioloog Thoraxcentrum,, Erasmus MC Wanneer faalt het hart?. een rondje langs de toehoorders Hartfalen in de loop der eeuwen Hartfalen in de Middeleeuwen
Nadere informatieChapter. De Longcirculatie in Pulmonale Hypertensie. Nieuwe inzichten in Rechter Ventrikel- & Longfysiologie. Nederlandse samenvatting
Chapter 9 Nederlandse samenvatting De Longcirculatie in Pulmonale Hypertensie Nieuwe inzichten in Rechter Ventrikel- & Longfysiologie Samenvatting Pulmonale arteriële hypertensie is een ziekte van de longvaten,
Nadere informatieBELGIAN WORKING GROUP ON HEART FAILURE ANDCARDIAC FUNCTION
BELGIAN WORKING GROUP ON HEART FAILURE ANDCARDIAC FUNCTION PERSCONFERENTIE 25SEPTEMBER2009 PROVINCIAAL ADMINISTRATIEF CENTRUM GENT 1 INHOUDSTAFEL 1. Persmededeling 3 2. Citaten 5 3. Voorstelling vandebwghf
Nadere informatieChronisch Hartfalen. Wat is chronisch hartfalen?
Chronisch Hartfalen Wat is chronisch hartfalen? Omschrijving Hartfalen Hartfalen is een aandoening van het hart waarbij het hart niet meer in staat is om voldoende bloed uit te pompen en rond te pompen.
Nadere informatieBSD september 2014. Huisarts: Pauline Heijstee Meggy van Kruijsdijk Nefroloog: Watske Smit Jaap Beutler
BSD september 2014 Huisarts: Pauline Heijstee Meggy van Kruijsdijk Nefroloog: Watske Smit Jaap Beutler Casuïstiek chronische nierschade Wat kan de huisarts Wanneer consultatie nefroloog Wanneer verwijzing
Nadere informatieWat ga ik vertellen? Intradialytische hypotensie; Hart- en vaatziekten. Disclosure belangen spreker. Hart- en vaatziekten. Hart- en vaatziekten
Wat ga ik vertellen? Intradialytische hypotensie; en de gevolgen voor het hart! Maastricht UMC + Frank van der Sande, MD, PhD Department of Internal Medicine Division of Nephrology Hart en gestoorde nierfunctie
Nadere informatieKlinische les Links Hartfalen. IC/CC specialisatie Marco van Meer
Klinische les Links Hartfalen IC/CC specialisatie Marco van Meer Inhoud Definitie Gradaties Oorzaken (patho)fysiologie Gevolg Diagnostiek en monitoring Therapie Er komt een man bij de dokter: Definitie
Nadere informatieHartzwakte (hart-insufficiëntie)
5 Hartzwakte (hart-insufficiëntie) Hartzwakte de doorbraak Klinische studies De fatale gevolgen bij onvoldoende behandeling van een hartzwakte Hartzwakte de doorbraak Miljoenen mensen in Europa lijden
Nadere informatieInspanningsgerelateerde hypertensie: geruststellend of onheilspellend? Dr. Joost H.W. Rutten Internist-vasculair geneeskundige
Inspanningsgerelateerde hypertensie: geruststellend of onheilspellend? Dr. Joost H.W. Rutten Internist-vasculair geneeskundige Overzicht Casussen inspanningsgerelateerde hypertensie Achtergrond Hoe en
Nadere informatieRisk factors for renal function abnormalities
Risk factors for renal function abnormalities Nederlandse samenvatting Dit proefschrift probeert mogelijke risicofactoren voor progressief nierfunctieverlies te identificeren in een niet-diabetische populatie.
Nadere informatieVerpleegkundige zorg rondom een zieke zwangere en kraamvrouw
Verpleegkundige zorg rondom een zieke zwangere en kraamvrouw Dreigende vroeggeboorte bij 24/0 en 32/0 weken of geboortegewicht lager ingeschat dan 1250 gram Van tevoren bekende foetale afwijkingen Ernstige
Nadere informatieContent. AF & Nierfalen: Epidemiologie. AF & Nierfalen: Epidemiologie. Disclosures: Epidemiologie: AF en Nierfalen. AF en Nierfalen: kip of ei?
Disclosures: Zeg eens A. Over Atrium fibrilleren en Antistolling in ESRD Geen Marjolijn van Buren Internist-Nefroloog Content Epidemiologie: en Nierfalen & Nierfalen: Epidemiologie whites ARIC study Atheroslerosis
Nadere informatieARTERIELE HYPERTENSIE
ARTERIELE HYPERTENSIE Wat u moet weten - Patiëntinformatie - Hypertensie is de medische term voor hoge bloeddruk. Dat is de druk waaraan de arteriële bloedvaten of slagaders in het lichaam blootgesteld
Nadere informatieHartfalen. Duo-avonden 20-4-2015. Jaco Houtgraaf, cardioloog
Hartfalen Duo-avonden 20-4-2015 Jaco Houtgraaf, cardioloog Opbouw presentatie Inleiding Wat is het? Hoe ziet het eruit? Hoe ontstaat het? Behandeling Waar op te letten? Symptomen / klachten / dieet / vocht
Nadere informatieDuitsland 1,7 miljoen patiënten met hartfalen 2. Europa 6,5 miljoen patiënten met hartfalen 3. VS 5,1 miljoen patiënten met hartfalen 1
Functionele mitrale regurgitatie VS 5,1 miljoen patiënten met hartfalen 1 Duitsland 1,7 miljoen patiënten met hartfalen 2 Europa 6,5 miljoen patiënten met hartfalen 3 Hartfalen is een aandoening die wereldwijd
Nadere informatieIgA nefropathie. Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum
IgA nefropathie Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum Presentatie - Geschiedenis - Epidemiologie - Het ziekteproces - De patiënt - Het diagnostische proces - De behandeling - De
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
Chapter 9 NEDERLANDSE SAMENVATTING Boezemfibrilleren is een zeer frequent voorkomende hartritmestoornis en daardoor een belangrijk klinisch probleem. Onder de westerse bevolking is de kans op boezemfibrilleren
Nadere informatieKorte casus II Prof. dr. S. Droogmans EBM II 2014-2015. Julia Schwarze & Nathan Bormans Tutor: Chelsey Plas Prof. dr. N. Pouliart. 12/3/14 pag.
Korte casus II Prof. dr. S. Droogmans EBM II 2014-2015 Julia Schwarze & Nathan Bormans Tutor: Chelsey Plas Prof. dr. N. Pouliart 12/3/14 pag. 2 Inhoudstafel Casus Probleemlijst Differentiaaldiagnoses Acuut
Nadere informatieVermoeidheid & hartziekten
Vermoeidheid & hartziekten Menno Baars, cardioloog HartKliniek Nederland april 2014 Cardioloog van de nieuwe HartKliniek Nieuwe organisatie van eerstelijnscardiologiecentra Polikliniek & dagbehandeling
Nadere informatieGEZONDE NIEREN VOOR IEDEREEN
GEZONDE NIEREN VOOR IEDEREEN Publiekslezing door Prof.dr. Ron T. Gansevoort Hoogleraar Interne Geneeskunde, UMC Groningen in het bijzonder preventie van chronische nierschade. Martinikerk Groningen, 14
Nadere informatie1. Welke stof speelt de belangrijkste rol bij het bepalen van de glomulaire filtratiesnelheid, een maat voor nierschade? 1 van de 1 punt behaald
1. Welke stof speelt de belangrijkste rol bij het bepalen van de glomulaire filtratiesnelheid, een maat voor nierschade? 1. Ferritine 2. CRP 3. Kreatinine 4. Albumine De glomerulaire filtratiesnelheid
Nadere informatieZin en onzin van routine echocardiografie bij CKD
Zin en onzin van routine echocardiografie bij CKD Disclosure Marc Hemmelder MCL MSB 3 dg/week Nefrovisie WNT 2 dg/week Overig geen Richtlijn Nut van echo cardiografie bij dialyse: - Hoge incidentie hartfalen
Nadere informatieStadia chronische nierschade
Factsheet Nieren en nierschade deel 3 Nierschade vraagt om continue alertheid en aandacht van de behandelaar Nierfunctie en eiwitverlies: voorspellers van complicaties Stadia chronische nierschade Nierschade
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Goeij, Moniek Cornelia Maria de Title: Disease progression in pre-dialysis patients:
Nadere informatieHart & Vaatcafé, 26 november 2015 Hartfalen, mijn hart pompt niet goed. Wat nu?
Hart & Vaatcafé, 26 november 2015 Hartfalen, mijn hart pompt niet goed. Wat nu? Vraag 1 Ik heb hartfalen en gebruik een b-blokker, hierbij ben ik duizelig. De dosering is gehalveerd en nu ben ik minder
Nadere informatie(NT-pro)BNP Wat moet ik ermee. Willem-Jan Flu Cardioloog Antonius ZH Klinische Avond Stichting Catamaran 12 juni 2018
Willem-Jan Flu Cardioloog Antonius ZH Klinische Avond Stichting Catamaran 12 juni 2018 (potentiële) belangenverstrengeling geen voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven geen sponsoring
Nadere informatiePatiënteninformatie. Nierfunctievervangende therapie. Nierfunctievervangende therapie
Patiënteninformatie Nierfunctievervangende therapie Nierfunctievervangende therapie 1 Nierfunctievervangende therapie Intensive Care, route 3.3 Telefoon (050) 524 6540 Inleiding Bij uw familielid of naaste
Nadere informatieDiastolische functie HOUTHUIZEN PATRICK
Diastolische functie HOUTHUIZEN PATRICK CATHARINA ZIEKENHUIS EINDHOVEN Ik ga op reis en ik neem mee FYSICA IN PRAKTIJK een koffer KOFFER A KOFFER B Compliance volume Compliance C = ΔV ΔP druk mate waarin
Nadere informatieVoor langdurige behandeling: bewijs van cardiale valvulopathie als vastgesteld door middel van echocardiografie voorafgaand aan de behandeling.
RUBRIEKEN VAN DE SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN VOOR CABERGOLINE BEVATTENDE PRODUCTEN 4.2 Dosering en wijze van toediening Beperking van de maximumdosis tot 3 mg/dag 4.3 Contra-indicaties Voor langdurige
Nadere informatieSamenvatting in het Nederlands
Samenvatting in het Nederlands Samenvatting Men schat dat in 2005 ongeveer 40.000 mensen in Nederland een nieraandoening hadden. Hiervan waren ruim 5500 patiënten afhankelijk van dialyse. Voor dialysepatiënten
Nadere informatieHartfalen bij verpleeghuisbewoners; waar liggen de uitdagingen?
Hartfalen bij verpleeghuisbewoners; waar liggen de uitdagingen? Drs. Mariëlle AMJ van der Velden-Daamen Prof. Dr. Jan PH Hamers Prof. Dr. Hans Peter Brunner la Rocca Dr. Frans ES Tan Prof. Dr. Jos MGA
Nadere informatieOorzaken nierfalen De meest voorkomende bekende oorzaken van nierfalen zijn diabetes,
Factsheet Nieren en nierschade deel 6 Nierfalen en nierfunctievervangende behandeling Nieren spelen een cruciale rol in het lichaam. Wanneer de nieren nauwelijks nog werken, minder dan 15%, is er sprake
Nadere informatieHoe hartfalen te herkennen. Mark Valk, huisarts onderzoeker
Hoe hartfalen te herkennen Mark Valk, huisarts onderzoeker vroegdiagnostiek hartfalen Leusden 24 april 2012 2 Disclosure Geen belangenverstengeling Komt het vaak voor? 0,8% tussen de 55 en 64 jaar 3% tussen
Nadere informatieDE CARDIORENALE INTERACTIE
SAMENVATTING 143 144 Samenvatting DE CARDIORENALE INTERACTIE Chronisch nierfalen is een wereldwijd gezondheidsprobleem en een voorname oorzaak van morbiditeit en mortaliteit. De ziekte ontwikkelt zich
Nadere informatieHartfalen. Decompensatio cordis
Hartfalen Decompensatio cordis Door een verminderde pompfunctie van uw hart bent u op dit moment onder behandeling van de cardioloog. Deze folder geeft u uitleg over de aard en de oorzaak van uw klachten.
Nadere informatieChronische nierschade: hoe vaak, stadia en risico s
Factsheet Nieren en nierschade deel 3 Nierschade vraagt om continue alertheid en aandacht van de behandelaar Nierfunctie en eiwitverlies: voorspellers van complicaties Chronische nierschade: hoe vaak,
Nadere informatieVoorstellen. Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen
Voorstellen Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen Niertransplantatie UMCG Niertransplantatie 8 centra NL * UMC 1 e jaar UMC vervolg 2 e lijn, periferie
Nadere informatieGoed leven met hartfalen?! 26 juni 2012 Mgm Kolff-Kamphuis
Goed leven met hartfalen?! 26 juni 2012 Mgm Kolff-Kamphuis Komt iemand bij de dokter.. Heb ik hartfalen? Indeling + Definitie + Statistiek + Oorzaken + Onderzoek + Behandeling: medicatie leefregels CABG/klepoperatie
Nadere informatieSystemische Lupus Erythematodes (SLE)
Systemische Lupus Erythematodes (SLE) Systemische lupus erythematodes (SLE) is een ontstekingsziekte. Deze ontstekingen kunnen in het gehele lichaam (systemisch) voorkomen. SLE is een auto-immuunziekte.
Nadere informatiePatiënteninformatie. Hartfalen
Patiënteninformatie Hartfalen Inhoud Inleiding... 3 Informatie over het ziektebeeld: hartfalen... 3 Wat is hartfalen?... 3 Wat zijn de symptomen?... 4 Wat zijn de oorzaken?... 5 Behandeling van hartfalen...
Nadere informatieLeefstijladviezen bij hartfalen
Leefstijladviezen bij hartfalen 1. Begrijp het belang van medicijnen De dagelijkse voorgeschreven hoeveelheid van de verschillende soorten medicijnen is essentieel voor een goede behandeling van hartfalen.
Nadere informatienederlandse samenvatting
Nederlandse Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Hartfalen is een syndroom, waarbij de pompfunctie van het hart achteruitgaat en dat onder andere gepaard kan gaan met klachten van kortademigheid
Nadere informatiehebben op de mate van eventuele autonome dysfunctie. Verder ondersteunen de resultaten uit dit proefschrift het groeiende bewijs voor het feit dat
Van alle aangeboren afwijkingen komt een aangeboren hartafwijking het meest voor. Ongeveer 1 op 100 baby s wordt geboren met een hartafwijking. Dankzij de (chirurgische) technieken die tegenwoordig beschikbaar
Nadere informatieIk ben zo benauwd. Titia Klemmeier/Josien Bleeker
Ik ben zo benauwd Titia Klemmeier/Josien Bleeker dyspneu ademnood kortademigheid benauwdheid Bemoeilijkte ademhaling Programma Inventarisatie leerdoelen Kennis over de praktijk? Alarmsymptomen Achtergrond
Nadere informatieParanormaal of psychisch gestoord? Wat te doen als er problemen zijn?
Paranormaal of psychisch gestoord? Wat te doen als er problemen zijn? door Kees Aaldijk transpersoonlijk coach en therapeut 06-142 742 93 www.transpersoonlijk.nl gepubliceerd in Spiegelbeeld januari 2010
Nadere informatieFysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten
Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten 5 april 2017 Sarcoïdose ontsporing afweersyteem ophoping afweercellen: granulomen overal in lichaam: longen, lymfesysteem, huid,
Nadere informatieGLAUCOOM. Te hoge oogdruk kan ontstaan wanneer de afvoer van kamerwater wordt belemmerd.
GLAUCOOM Wat is glaucoom? Glaucoom is een oogziekte waarbij de zenuwvezels van de oogzenuw geleidelijk aan verloren gaan. Deze oogzenuwvezels leiden het beeld dat door het oog gevormd wordt naar de hersenen,
Nadere informatieJe kunt simpele uitleg geven over wat hartfalen is Je kunt benoemen welke concrete zorgtaken dit met zich meebrengt: - qua observaties - qua
Je kunt simpele uitleg geven over wat hartfalen is Je kunt benoemen welke concrete zorgtaken dit met zich meebrengt: - qua observaties - qua interventies - qua voorlichting - qua fysieke ondersteuning
Nadere informatiehartfalen polikliniek
Cardiologie hartfalen polikliniek 1 2 Inleiding Uw cardioloog heeft bij u de diagnose hartfalen gesteld. Hij verwijst u daarom door naar de hartfalenverpleegkundige op de poli cardiologie. In deze folder
Nadere informatieDe Ierse Wolfshond: Onze grote vriend met zijn grote hart. Hanneke van Meeuwen. www.dierenkliniekeersel.nl 13-04-2008.
De Ierse Wolfshond: Onze grote vriend met zijn grote hart Hanneke van Meeuwen KVG Eersel www.dierenkliniekeersel.nl 13-04-2008 Iets over mijzelf Afgestudeerd Universiteit Gent juli 2001 Werkzaam KvG sinds
Nadere informatieGlaucoom. Poli Oogheelkunde
00 Glaucoom Poli Oogheelkunde Wat is glaucoom Glaucoom is een oogziekte waarbij de zenuwvezels van de oogzenuw geleidelijk aan verloren gaan. Deze oogzenuwvezels leiden het beeld dat door het oog gevormd
Nadere informatieHartfalen. Wat is het en hoe herken je het
Hartfalen Wat is het en hoe herken je het Hartfalen, onbekend en onderschat Hartfalen is de grote onbekende onder de hartziekten. Hartfalen klinkt misschien bekend in de oren. Het woord doet denken aan
Nadere informatieSamenvatting Samenvatting hoofdstuk 1 127
125 Samenvatting Het metabool syndroom is een clustering van risicofactoren, zoals overgewicht/obesitas, verhoogd cholesterol, hoge bloeddruk (hypertensie) en metabole insulineresistentie (verminderde
Nadere informatieHartfalenzorg nu en straks. Dr. René B. van Dijk, cardioloog
Hartfalenzorg nu en straks Dr. René B. van Dijk, cardioloog Soorten Hartfalen Twee soorten Hartfalen Globale verhaallijn Hartfalen is in de mode? Behandeling van hartfalen door de jaren heen De Hartfalenpoli
Nadere informatieHartfalen. Lianne van der Leeuw & Joke van Driel
Hartfalen Lianne van der Leeuw & Joke van Driel Programma Hartfalen Wat is hartfalen, oorzaken, diagnostiek, symptomen en behandeling De patiënt centraal; de juiste zorg, op juiste plaats Wat is de rol
Nadere informatieDoorbraak in onderzoek naar ME
Doorbraak in onderzoek naar ME Gezaghebbende Amerikaanse overheidsinstanties hebben opnieuw bij MEpatiënten een virus aangetroffen. Al eerder berichtte EenVandaag over de ontdekking van het XMRV-virus
Nadere informatieScheurbuik? Het mysterie rondom type B aorta dissecties Prof.Dr. Hence Verhagen
Scheurbuik? Het mysterie rondom type B aorta dissecties Prof.Dr. Hence Verhagen Vaatchirurg, Erasmus MC, Rotterdam, Dissecties Ingewikkeld ziektebeeld Komen in alle slagaderen voor Hebben, krijgen, veroorzaken
Nadere informatieSamenvatting voor de niet medisch onderlegde lezer
Etnische verschillen in overleving bij dialysepatiënten in Europa. De rol van demografische, klinische en psychosociale factoren. Nieren hebben de belangrijke taak om afvalproducten en vocht uit het lichaam
Nadere informatieHartfalen. Manon van der Meer AIOS cardiologie
Hartfalen Manon van der Meer AIOS cardiologie Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatieDecompensatio cordis. Frans de Neijs IC/CCU verpleegkundige
Decompensatio cordis Frans de Neijs IC/CCU verpleegkundige Gevolgen van het infarct Patiënt bleek een infarct te hebben. Deel van het hart functioneert niet goed meer Pompfunctie is achteruit gegaan Patiënt
Nadere informatiePlasma volume expansie in ernstige hypertensieve aandoeningen van de zwangerschap
Samenvatting Plasma volume expansie in ernstige hypertensieve aandoeningen van de zwangerschap Samenvatting Dit proefschrift beschrijft het effect van plasma volume expansie in de behandeling van ernstige
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
9 Nederlandse Samenvatting F.S. de Man 1,2, N. Westerhof 1,2, A. Vonk-Noordegraaf 1 Departments of 1 Pulmonology and 2 Physiology, VU University Medical Center / Institute for Cardiovascular Research,
Nadere informatieHypertensie. Huug van Duijn Spiegelavond 15 april 2013
Hypertensie Huug van Duijn Spiegelavond 15 april 2013 Waarom bloeddruk? Bloeddruk: niet te laag Bloeddruk: niet te hoog Het verband tussen bloeddruk en cardiovasculaire complicaties heeft als drempel
Nadere informatiePolikliniek cardiologie. Patiëntendagboek
Polikliniek cardiologie Patiëntendagboek Dit dagboek is eigendom van: (patiëntenstikker) Neem dit boekje mee bij ieder bezoek aan de arts of verpleegkundige. 1 Inhoud Pagina Bereikbaarheid 3 Waarom dit
Nadere informatieSAMEN ME VAT A T T I T N I G
SAMENVATTING 186 Inleiding Het renine-angiotensine-aldosteron-systeem (RAAS) is een hormonaal systeem dat in belangrijke mate betrokken is bij de regulatie van bloeddruk en nierfunctie. Het RAAS is een
Nadere informatieNierschade Acute nierschade Klachten acute nierschade
Nierschade Vaak is er sprake van chronische Doordat er in het begin weinig tot geen klachten zijn, kan het lange tijd onopgemerkt blijven. Nierschade kan ook plotseling ontstaan: acute Als acute nierschade
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32551 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32551 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Krol, Charlotte Georgette Title: Pitfalls in the diagnosis and management of skeletal
Nadere informatielongembolie patiënteninformatie
patiënteninformatie longembolie Bij u is het vermoeden van en longembolie, of is de diagnose longembolie gesteld. Wat is een longembolie eigenlijk? Hoe ontstaat een longembolie en hoe kan het worden behandeld?
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Samenvatting 11 Samenvatting Bloedarmoede, vaak aangeduid als anemie, is een veelbesproken onderwerp in de medische literatuur. Clinici en onderzoekers buigen zich al vele jaren over de oorzaken en gevolgen
Nadere informatiePre-eclampsie en HELLP syndroom (zwangerschapsvergiftiging)
Pre-eclampsie en HELLP syndroom (zwangerschapsvergiftiging) Zwangerschapsvergiftiging een serieuze zaak Pre-eclampsie en HELLP syndroom Inleiding 3 Ernstige vormen van zwangerschaps hoge bloeddruk; complicaties
Nadere informatieHartfalen Wat kunt u thuis zelf doen?
Hartfalen Wat kunt u thuis zelf doen? www.nwz.nl Inhoud Wat is een hartfalenverpleegkundige 3 Wat is hartfalen 3 Oorzaken 4 Klachten en verschijnselen 4 Onderzoeken 4 Behandeling 4 Wat kunt u thuis zelf
Nadere informatieHartfalen. Programma 1-11-2012. UFO 1 november 2012 Tom Schalekamp
Hartfalen UFO 1 november 2012 Tom Schalekamp Programma Verschijningsvormen, epidemiologie, diagnostiek Behandeling hoofdlijnen Behandeling in relatie tot pathofysiologie Afzonderlijke middelen bij hartfalen
Nadere informatieNierfalen en behandeling
Factsheet Nieren en nierschade deel 6 Nierfalen en behandeling Nieren spelen een cruciale rol in het lichaam. Wanneer de nieren nauwelijks nog werken, minder dan 15%, is er sprake van nierfalen. Nierfalen
Nadere informatieBehandeling van atrium fibrilleren op de IC. Mirjam Wikkerink, ANIOS IC
Behandeling van atrium fibrilleren op de IC Mirjam Wikkerink, ANIOS IC AF op IC 15% van de patiënten, meestal in de eerste 72 uur na ontstaan van sepsis Verminderde atriale contractie, hoge ventriculaire
Nadere informatiecijfers en feiten Hart- en vaatziekten bij vrouwen en mannen Uitgave van de Nederlandse Hartstichting februari 2011
cijfers en feiten Hart- en vaatziekten bij vrouwen en mannen Uitgave van de Nederlandse Hartstichting februari 211 Sterfte bij vrouwen en mannen Hart- en vaatziekten zijn een belangrijke oorzaak van overlijden
Nadere informatieGlaucoom. Albert Schweitzer ziekenhuis afdeling Oogheelkunde januari 2012 pavo 0524
Glaucoom Albert Schweitzer ziekenhuis afdeling Oogheelkunde januari 2012 pavo 0524 Inleiding Uw oogarts heeft met u besproken dat u een oogaandoening heeft die glaucoom genoemd wordt. Deze folder informeert
Nadere informatieAan: Opleiders Inwendige Geneeskunde Regio Amsterdam II. Geachte collegae,
Aan: Opleiders Inwendige Geneeskunde Regio Amsterdam II Geachte collegae, Op 27 september is de ROIG over nefrologie gepland. Bij deze ontvangt u het programma. Het is de bedoeling dat een AIOS uit het
Nadere informatieHartfalen : diagnose en definities
Hartfalen : diagnose en definities Dr. Flor Kerkhof Dr. Stefan Verstraete Dr. Filip De Vlieghere Cardiologie AZ Zeno hartfalensymposium Brugge 17/1/2019 Groei van hartfalen in Europa Prevalentie in Europa
Nadere informatieAnatomie / fysiologie Circulatie. Stellingen n.a.v. vorig college. Stellingen, vervolg. Bloeddruk
Anatomie / fysiologie Circulatie Bloeddruk 1 Stellingen n.a.v. vorig college Het ventrikelseptum van het hart is dikker dan het atriumseptum van het hart. Een hart dat over de top van de Frank Starling-curve
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Samenvatting In de diagnose en prognose van hartfalen hebben B-type Natriuretisch Peptide (BNP) en N-terminaal probnp (NT-proBNP) in de afgelopen jaren hun waarde bewezen. Tegenwoordig
Nadere informatieNierinsufficiëntie 24/04/2013. Nierinsufficiëntie. Functies van de nieren Universitair
Nierinsufficiëntie Stand van zaken Behandeling Vroegbegeleiding Impact op arbeidsongeschiktheid Nierinsufficiëntie Definitie van chronisch nierlijden (CKD) CKD en co-morbiditeit Hoe de evolutie van CKD
Nadere informatieDIABETESREGULATIE RONDOM HEMODIALYSE. Dialyse patiënt met diabetes Mellitus. Insulinebehoefte rond start van HD. Vraag. Hemodialyse & hypoglykemie
Dialyse patiënt met diabetes Mellitus DIABETESREGULATIE RONDOM HEMODIALYSE Casus: Mevr. L, 65 jaar, DM2 Net gestart met HD 2 x daags 22 E insuline sc. Ingrid de Vries & Casper Franssen Toegang: getunnelde
Nadere informatieCardio-oncologie. Hartfalen en chemotherapie. dr. M.L. (Louisa) Antoni aios cardiologie LUMC. Geen disclosures
Cardio-oncologie Hartfalen en chemotherapie dr. M.L. (Louisa) Antoni aios cardiologie LUMC Geen disclosures Introducing a new subspecialty of Cardiology.. Doel Preventie, diagnosticering en behandeling
Nadere informatieHeb ik misschien hartfalen?
Heb ik misschien hartfalen? Deze folder is gemaakt om jou te helpen om vroegtijdige tekenen van hartfalen te herkennen. Wat is hartfalen? De term hartfalen klinkt heel griezelig, maar het betekent gewoon
Nadere informatieDagboek hartfalenunit. Naam
Dagboek hartfalenunit Naam Adres Postcode Woonplaats Telefoon Registratienummer Behandelend cardioloog Huisarts Telefoon Bij spoedgevallen contact opnemen met: Naam Relatie Adres Postcode Woonplaats Telefoon
Nadere informatieWetenschap voor Patiënten College 21: ME/cvs en het hart
Wetenschap voor Patiënten College 21: ME/cvs en het hart Alle teksten in het kader van het project Wetenschap voor Patiënten mogen worden verspreid, doch alleen onder de uitdrukkelijke bronvermelding:
Nadere informatieHOGE BLOEDDRUK? VOORKOM NIERSCHADE.
HOGE BLOEDDRUK? VOORKOM NIERSCHADE. BLOEDDRUK EN NIEREN EEN INGEWIKKELD SAMENSPEL Nieren en bloeddruk hebben veel met elkaar te maken. Nieren filteren de afvalstoffen uit het lichaam, maar ze regelen ook
Nadere informatieLevensbedreigende hyponatriëmie. J.G. van der Hoeven UMC St Radboud, Nijmegen
Levensbedreigende hyponatriëmie J.G. van der Hoeven UMC St Radboud, Nijmegen 1 U meet een lage plasma [Na + ] - waarom? Concentratie = Totaal Na + in extracellulaire ruimte 2 U meet een lage plasma [Na
Nadere informatieBoezemfibrilleren. Cardiologie
Boezemfibrilleren Cardiologie Uw cardioloog stelde vast dat er bij u sprake is van boezemfibrilleren. Dit is een veel voorkomende hartritmestoornis die onschuldig is, als bijtijds de juiste maatregelen
Nadere informatieGlaucoom. Oogheelkunde OOGH-511 versie 2 pagina 1/7
Glaucoom Deze folder geeft in het kort weer wat glaucoom is, wat de gevolgen kunnen zijn van te hoge oogdruk en wat er aan gedaan kan worden. Niet alle informatie in deze folder is noodzakelijk op u van
Nadere informatieKind met een mononier
Kind met een mononier Inleiding Normaal heeft een mens twee nieren. De functie van de nieren bestaat onder andere uit het verwijderen van afvalstoffen uit het bloed en regeling van de bloeddruk (zie ook
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatie