Waarom is volume controle zo moeilijk?
|
|
- Evelien van de Veen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 klinische vernieuwing Waarom is volume controle zo moeilijk? Prof. dr. E. Dorhout Mees Het in stand houden van een normaal volume van de lichaamsvloeistoffen is een van de belangrijkste nierfuncties. Dit zou dus ook een essentieel doel van nierfunctie vervangende behandeling moeten zijn. Toch wordt aan dit evidente feit in de praktijk onvoldoende aandacht besteed. Sterker nog, controle van het volume en van de daar nauw mee samenhangende bloeddruk, wordt niet genoemd in de richtlijnen voor adequate dialyse. Professor Dorhout Mees hoopt met dit artikel de achtergronden van deze merkwaardige ontwikkeling duidelijk te maken. Gewicht = volume toename Het tussen twee dialysebehandelingen geretineerde vocht, dat zich uit in toename van het lichaamsgewicht (Inter Dialytic Weight Gain, IDWG), moet tijdens dialyse door ultrafiltratie (UF) worden verwijderd. Hierbij wordt vocht aan het bloed onttrokken, dat vervolgens vanuit het interstitium moet worden aangevuld (refill). Dat kost tijd, zodat er een tijdelijke daling van het bloedvolume optreedt. Dat hierdoor circulatie problemen ontstaan, is een dagelijkse ervaring van iedere dialysearts. Vaak lukt het daarom niet, het beoogde droog gewicht (DG) te bereiken, omdat de UF wegens hypotensie voortijdig moet worden beëindigd. Bij een grote overmaat aan extracellulair vocht vindt refill weliswaar sneller plaats, maar naarmate de overmaat aan vocht vermindert, staat het interstitium dat moeilijker af omdat de compliance afneemt (1). Verwijdering van de laatste liters ECV veroorzaakt de sterkste daling van het BV. Maar ook als het DG na elke sessie wel bereikt wordt, ligt het gemiddelde gewicht gedurende de week daarboven. De betekenis van dit harmonica effect is niet goed onderzocht. Ik behoef hier niet te betogen, dat overmaat aan volume schadelijk is. Toch is het, wegens de veelheid van andere factoren en de heterogeniteit van de dialysepopulatie, pas onlangs gelukt een relatie tussen IDGW en mortaliteit te bevestigen (2). Water en zout Het met het dieet opgenomen zout (NaCl) stimuleert het dorstgevoel en is de enige oorzaak van volume-expansie, ook bij dialysepatiënten. Toch wordt dit niet door ieder ingezien. Dat blijkt althans uit het veel gehoorde advies van strenge vochtbeperking aan dialyse patiënten. In theorie kunnen onze patiënten te veel drinken als de dorstdrempel pathologisch verlaagd zou zijn of als zonder dorst sociaal wordt gedronken. Dan ontstaat hyponatraemie, maar tevens komt meer dan de helft van de overmaat aan water in de cellen terecht. De frequentie daarvan hangt mede af van de behandelingsstrategie. In een Amerikaans onderzoek (3) was het serum Na bij 32% van de patiënten gemiddeld meq/l verlaagd, in een Turkse groep was het bij 24% gemiddeld meq/l verlaagd. Beiden vonden een omgekeerde relatie tussen IDWG en serum Na. Prof. dr. Evert Dorhout Mees NTvN jaargang 1 nr 4 december
2 Mogelijke strategieën. Er zijn drie methoden om overmaat aan volume te voorkomen: Strenge zoutbeperking in het dieet is de meest effectieve en logische maatregel. Maar om de patiënt (en zijn gezin) van de noodzaak daarvan te overtuigen, is tijd nodig een toenemend schaars artikel. Ultrafi ltratie (UF) wordt tijdens de dialyse algemeen toegepast, maar het lukt het vaak niet om zo n groot volume in korte tijd te onttrekken. Geïsoleerde UF zonder dialyse wordt beter verdragen, maar dit past niet in een routineschema. Wegens de bovengenoemde variatie in refill snelheid is het logisch om de UFsnelheid tijdens de dialyse te variëren: in het begin snel, later langzamer. Door die te laten sturen door de (via haemoglobine gemeten) relatieve veranderingen van het bloedvolume (bloodvolume tracking: BVT) werden opmerkelijke resultaten bereikt (4). Na twaalf weken behandeling was de bloeddruk van 166/81 tot 144/73 mmhg gedaald, terwijl in een gerandomiseerde controle groep geen verandering optrad. Uitbreiding van het aantal dialyse uren per week (langduriger of meer frequente sessies) vergemakkelijkt het bereiken van het DW, omdat meer tijd voor volume onttrekken beschikbaar is. Met elk van deze methoden zijn uitstekende resultaten bereikt. Charra s team in Lyon paste alle drie tegelijk toe. Zij schreef strenge zoutbeperking in het dieet voor, ging niet mee met de algemene trend om dialysetijden te verkorten en bleef zo veel mogelijk UF toepassen op geleide van de bloeddruk. Reeds in 1992 rapporteerden zij (5) een 5-jaars overleving van hun patiënten >65 jaar van 67% (tegenover 22 % in de USA). Na 20 jaar dialyse was nog 38% in leven. Op deze wijze werd zonder medicamenten bij 98 % van de patiënten een normale bloeddruk bereikt. Zij beschreven ook, dat daar vaak geruime tijd (enkele weken of langer) voor nodig is. Dit zogenaamde lagfenomeen (6) is een van de redenen, dat elders in de wereld een groot deel van de dialysepatiënten, ondanks gebruik van veel antihypertensie middelen, toch hoge bloeddruk houdt. Het is immers veel gemakkelijker om een medicament voor te schrijven, dan het tijdrovende probing for dry weight (7) dat daartoe nodig is. De Izmirse groep toonde aan, dat ook met conventionele dialysetijden (3 x 4-5 uur per week) vergelijkbare resultaten te bereiken zijn met strikte volume controle (8). Zij vond bij patiënten boven 45 jaar een 5-jaars overlevingsduur van 62%, normale bloeddruk zonder medicamenten (120/65) bij 93% van de patiënten) en vermindering van de linker kamer hypertrofi e (LVH). De strategie met strikte volume controle vond echter slechts in enkele centra ter wereld navolging. Dit heeft verschillende oorzaken. De voornaamste is, dat het veel tijd en inspanning kost van het hele dialyse team. Omdat pogingen met volume controle vaak niet meteen slagen, zijn artsen en verpleegkundigen geneigd, aan het nut dan wel uitvoerbaarheid van deze strategie te twijfelen. Zij vinden ook weinig steun in de literatuur. Sommige opinieleiders stellen botweg, dat zoutarm dieet (in de USA) nu eenmaal niet haalbaar is. Ook worden de elders behaalde goede resultaten aan een gunstige case mix van relatief gezonde patiënten toegeschreven. Het is belangrijk te beseffen, dat een dialyse centrum een sociale eenheid is, waarin de leden elkaar sterk beïnvloeden. Multidisciplinair overleg is nodig om ieder van de ratio van volume strategie te overtuigen en de schijnbare paradox: zout = volume, water = zout(concentratie) uit te leggen. Met informatieve bijeenkomsten kunnen ook partners en gezinsleden in het overleg worden betrokken. Verpleegkundigen hebben hierbij een sleutel positie. Eenmalige instructie is onvoldoende, frapper toujours! Hoe eerder met dieetmaatregelen wordt begonnen, hoe beter. Vaak zijn patiënten zich niet van hun beperkingen bewust en verzetten zich tegen verandering, want het ging toch eigenlijk best goed, en die bloeddruk kon mijn dokter vroeger ook al niet omlaag krijgen. Pas na succesvolle behandeling merken zij, dat zij niet meer kortademig worden. Verhoging van het aantal dialyse uren is uitermate logisch. De gangbare praktijk - 12 uur of minder per week - komt immers slechts overeen met ± 10% van een normale nierfunctie. Er komt dan meer tijd om het geretineerde vocht te onttrekken en grotere moleculen, zoals fosfaten, verwijderen. Er zijn 3 varianten mogelijk: 1) frequentere dialyse met conventionele korte tijden, 2) langere dialyse sessies drie maal per week en 3) combinatie van beide. Met alle drie werd betere bloeddrukcontrole, verbeterde overleving en ook (hier niet verder besproken) verbeterde botstofwisseling gemeld. Ad 1) Frequentere, dagelijkse (nachtelijke) dialyse komt de normale toestand het meest nabij. Reeds in de 70 er 10 NTvN jaargang 1 nr 4 december 2011
3 jaren werden hiermee uitstekende resultaten bereikt, maar de verwachte algemene toepassing bleef uit. Recent zijn twee gerandomiseerde trials gepubliceerd. Een Canadees onderzoek (9) gedurende een half jaar rapporteerde betere bloeddrukcontrole en vermindering van de LVH met zes dialyses per week. Ook waren er lagere fosfaatwaarden ondanks minder fosfaatbindergebruik. Een Amerikaans onderzoek (10) gedurende een jaar toonde een betere overlevingsduur (HR 0.61) en cardiale toestand, maar ook meer complicaties van de toegang tot de bloedbaan (HR 1.71). Dit laatste heeft ongetwijfeld te maken met de gebruikte hoge bloedstroom. Geen van beiden meldde betere anaemie controle. Ad 2) In een case-controlled trial vergeleken Ok et al. 3 x 8 uur met 3 x 4 uur dialyse (11). Niet alleen waren overleving, bloeddruk en echocardiografische uitkomsten belangrijk beter in de 3 x 8 uur dialyse groep, er was ook verbetering van biochemische parameters en veel minder gebruik van antihypertensiva en fosfaatbinders. In tegenstelling tot de genoemde trials vonden zij ook een sterk verminderd erythropoetine gebruik. Ad 3) Uiteraard zijn ook resultaten van frequente èn langdurige dialyse indrukwekkend. De levenskansen van zo behandelde patiënten zijn gelijk aan die van hen met een transplantaat van een overleden donor (12). Natrium modellering Zelfs auteurs die inzien dat zoutbeperking en langere dialyse gewenst zijn, concludeerden dat het eerste niet door patiënten en het tweede niet door verzekeringen wordt geaccepteerd en zoeken daarom naar alternatieve methoden (13). Een daarvan is natrium modellering van het dialysaat (14). Sommige auteurs beproefden hogere Na concentraties om hypotensie tijdens dialyse te voorkomen. Het voorspelbare resultaat was, dat de patiënten na afl oop van de dialyse een hogere Na concentratie in het bloed en meer dorst hadden, zodat het IDWG toenam. Omgekeerd leidt een lage Na concentratie in het dialysaat tot minder IDWG. Maar afgezien van het feit, dat hyponatraemie in andere onderzoeken met verhoogde mortaliteit werd geassocieerd (3), leert eenvoudige berekening dat het effect van zo n maatregel gering is*. Waar het om gaat is, dat het geretineerde zout hoe dan ook verwijderd moet worden. Restfunctie (Residual Renal Function: RRF) Het is duidelijk, dat aanwezige restfunctie de dialyse behandeling aanzienlijk vergemakkelijkt. Zij vermindert de noodzaak tot UF en laat een ruimer dieet toe. Een RRF van 10% komt grofweg overeen met het effect van conventionele haemodialyse en is superieur aan peritoneaal dialyse. Het is echter evident, dat vroeg starten van dialyse ook risico s en ongemak meebrengt. De voor- en nadelen van beide strategieën moeten dus zorgvuldig tegen elkaar worden afgewogen, waarbij rekening moet worden gehouden met de lead-time bias (15). Hoewel de Nederlandse NECOSAD studie (16) een hogere mortaliteit vond bij vroeg starten, is er nog veel discussie over. Tot nu toe is het voordeel van vroege dialyse niet aangetoond. In een gerandomiseerd onderzoek waren na 3,5 jaar evenveel patiënten overleden die vroeg waren gestart als die 5.8 maand later met dialyse begonnen (17). Het streven om bij zo hoog mogelijke RRF met dialyse te starten, bracht tevens de wens mee, de functie van de zieke nieren te behouden. Dit staat echter goede volumecontrole in de weg. De RRF daalt als patiënten van CAPD op HD overgaan en de bloeddruk daalt door betere UF, maar ook na transplantatie. Dat wijst er op, dat de RRF behouden blijft dank zij overvulling en hypertensie. Die dwingen de overgebleven nefronen van de eigen zieke nier tot hyperfiltratie. De dialyse arts heeft dus de keus tussen beschermen van de nier of van het hart. Aangezien de nier wel en het hart niet vervangen kan worden is de keus niet moeilijk. Zijn diuretica nuttig? Als er nog enige restfunctie over is, doet de vraag zich voor of de zout-en-water uitscheiding verder kan worden verhoogd door (met name loop-)diuretica. Dat blijkt minimaal: in CAPD patiënten was de Na uitscheiding met furosemide 3.3 mmol per dag hoger dan in de controle groep (18). Wel hadden diureticagebruikers iets minder hyperkaliëmie en IDWG, maar er was geen beschermend effect op de restfunctie. Paradoxaal is de claim, dat diuretica bij patiënten zonder restfunctie verminderde cardiale mortaliteit zouden geven. Een artikel over het gebruik van diuretica in 308 (!)centra in de wereld (19) suggereerde een trend naar lagere mortaliteit. Gezien de aard van dit onderzoek heeft die claim weinig waarde. NTvN jaargang 1 nr 4 december
4 wetenschap Beschouwing Het is teleurstellend dat medical opinion leaders nog steeds weinig aandacht schenken aan de overtuigend aangetoonde voordelen van volume controle met zoutbeperking en langere dialysetijden. Een recent review (13) noemt deze methoden nauwelijks en concludeert, dat eerst onderzoek moet worden gedaan of langere dialyse tijden voor de patiënten acceptabel zijn. Wij moeten volgens de schrijvers vooral onderzoek doen naar technologische doorbraken en het werkingsmechanisme van uraemische toxines. Dat deze toxines bij langdurige dialyse blijken te worden verwijderd maakt echter het werkingsmechanisme minder relevant. Een verklaring van deze ontwikkelingen moet m.i. vooral in psychologische, modieuze en economische factoren worden gezocht. Onderzoekers en tijdschrift redacties willen graag iets nieuws willen tonen. Dit leidt de aandacht af van oude waarheden, die niemand ontkent maar niet toepast. De KT/V obsessie. Een (achteraf rampzalige) rol speelde de mechanistische analyse (20) resulterend in het KT/V concept, volgens hetwelk verwijdering van het (vrijwel niet toxische) ureum de enige maatstaf is voor adequate dialyse. Deze geleerd lijkende, maar uiterst simplistische formule veroverde de dialysewereld als een nieuw Evangelie, en leidde tot idiomatisch taalgebruik: men spreekt van dialysedosis die moet worden toegediend als een medicament. Veel aandacht wordt besteed aan nieuwe factoren, waarbij de vraag, welke rol die spelen in de (patho)fysiologische regulatie niet aan de orde komt. Het feit, dat in veel onderzoekingen geen relatie werd gevonden tussen hoogte Dit is het tweede artikel dat prof. Evert Dorhout Mees voor het NTvN heeft geschreven. Hij heeft een jarenlange staat van dienst als nefroloog en hoogleraar. Hij onderzocht klinische, pathofysiologische problemen, vooral op het gebied van volumeregulatie (nephrotisch syndroom) en werkingsmechanismen van diuretica en hypotensiva en was nauw betrokken bij de ontwikkeling van hemodialyse in Nederland. Na zijn pensionering in 1990 werkte hij acht jaar als hoogleraar aan de Ege Universiteit te Izmir, Turkije. ( van de bloeddruk en mortaliteit, wordt omgekeerde epidemiologie genoemd, een term die niets oplost. Vooral om economisch redenen is in de USA de duur van dialysesessies verkort tot 3,5 uur. Om toch de vereiste KT/V te verkrijgen is een hoge bloedstroom nodig, hetgeen weer leidt tot complicaties bij de toegang tot de bloedbaan. Maar het invoeren van langere tijden vereist ingrijpende organisatorische veranderingen en zou tot minder winst leiden. Gelukkig wordt in veel Nederlandse centra de mogelijkheid van langere en/of frequente dialyse, hetzij in het centrum, hetzij thuis geboden. Dit zal er zeker toe bijdragen, de problemen met overvulling en daardoor veroorzaakte mortaliteit te verminderen. * Stel een patiënt heeft een IDWG van 3 Kg en normaal serum Na. Dat betekent 3 x1 40 = 420 mmol teveel Na. Bij een ECV van 18 liter kan met 135 mmol Na dialysaat door diffusie maximaal 18 x 5 = 90 mmol worden verwijderd. Daarbij zal het watergehalte van de cellen met 0.8 L toenemen. Referenties 1. Dorhout Mees EJ. Cardiovascular aspects of dialysis treatment. Kluwer Med Publ Kalantar Zadeh K, Regidor D, Kovesdy CP et al. Fluid retention is associated with cardiovascular mortality in patients undergoing long term hemodialysis. Circulation (2009) 119: Maikar SS, Gari CC, Bruneli SM. Mortality associated with low serum Na concentration in maintenance hemodialysis. Am J Med (2011) 124: Daselaar JJ, Huisman RM, de Jong PE et al. Effect of relative blood volume-controlled hemodialysis on blood pressure and volume status in hypertensive patients. ASAIO Journal (2007) 53: Charra B, Calemard E, Ruffet M et al. Survival as an index of adequacy of dialysis. Kidney Int (1992) 41: Charra B, Begström J, Scribner B. Blood pressure control in dialysis patients: importance of the lag phenomenon. Am J Kidney Dis (1998) 32: Charra B, Laurent G, Chazot C et al. Clinical assessment of dry weight. Nephrol Dial Transplant (1996) 11 [supl 2] Özkahya M, Töz H, Ünsal A et al. Treatment of hypertension in dialysis patients by ultrafiltration. Am J Kidney Dis (1999) 34: NTvN jaargang 1 nr 4 december 2011
5 diagnose À vue 9. Culleton BC, Walsh M, Klarenbach SW et al. Effect of frequent nicturnal hemodialysis on left ventricular mass and quality of life. JAMA (2007) 298: FHN Trial Group. In-center hemodialysis six times per week versus three times per week. New Eng J Med (2010) 363; Ok E, Duman S, Asci G et al. Comparison of 4 and 8 hour dialysis sessions in trice weekly hemodialysis. Nephrol Dial Transplant (2011) 26: Pauly RP, Gill JS, Rose CL et al. Survival among nocturnal home haemodialysis compared to kidney transplant recipients. Nephrol Dial Transplant (2009) 24: Himmelfarb J, Ikizler TA. Hemodialysis. New Eng J Med (2010) 363: Santos SFF, Piexoto AJ. Revisiting the dialysate sodium prescription as a tool for better blood pressure and interdialytic weight gain management in hemodialysis patients. Clin J Am Soc Nephrol (2008) 15. Canaud B. Residual renal function: the delicate balance between benefi t and risks. Nephrol. Dial Transplant.(2008) 23: Korevaar JC, Jansen MA, Dekker FW et al. When to initiate dialysis: effect of proposed US guidelines on survival. Lancet (2001) 358: Cooper BA, Brantley P, Buffone L et al. A randomised controlled trial of early versus late initiation of dialysis. New Eng J Med (2010) 363; MedcalffF, Harms KPV, Walls J. Role of diuretics in the preservation of renal function in patients on continuous peritoneal dialysis. Am J Kidney Dis (2001); 59: Bragg-Gresham JL, Fissell B, Macy MA et al. Diuretic use, residual renal function and mortality among hemodialysis patients. (DOPPS study) Am J Kidney Dis (2007) 49: Gotch FA, Sargent JA. Mechanistic analysis of the National Cooperative Dialysis Study (NDGS) Kidney Int. (1985) 28: Iglehart J. Bundled payment for ESRD- including DSAs in Medicare dialysis package. New Eng J Med (2011) 364: IIn deze rubriek worden korte patiëntcasussen besproken, waarbij de nefrologische diagnose kan worden gesteld op basis van de afbeelding die is bijgevoegd (diagnose à vue). Deze afbeelding kan een foto zijn, een röntgenfoto een PA coupe etc. Lezers worden van harte uitgenodigd zelf casussen aan te dragen. Deze kunt u per sturen naar: diagnose@ntvn. org. De redactie bepaalt welke casussen worden geselecteerd voor publicatie. Indien uw casus wordt gepubliceerd zal uw naam worden vermeld en ontvangt u een boekenbon van 50,-. Casus Een 60-jarige man, met blanco voorgeschiedenis, presenteerde zich op de SEH met een diepe anemie (HB 3,5 mmol/l), en een ernstige nierinsuffi ciëntie (egr van 3 ml/ min, serumcreatinine 1250 umol/liter). De anemie werd verklaard door een bloedend ulcus ventriculi. Bij verder laboratoriumonderzoek werd een hypercalciemie (3,89 mmol/l), een hyperfosfatemie (4,5 mmol/l) en een hypoalbuminemie (20 gr/l) vastgesteld. In verband met rugpijnen werd een CT wervelkolom en een CT schedel gemaakt. Wat is uw diagnose? (Het antwoord vindt u op pagina 19 van dit nummer) NTvN jaargang 1 nr 4 december
Interdialytic Weight Gain (IDWG)
Position Paper hemodialyse Interdialytic Weight Gain (IDWG) Inhoud 1. Inleiding 2. IDWG, vocht en natrium 3. IDWG en voedingstoestand 4. IDWG, UFR en mortaliteit 5. Overwegingen 6. Conclusie en aanbevelingen
Nadere informatieBiofeedback bij hemodialyse
Biofeedback bij hemodialyse Casper Franssen Afdeling Nefrologie Universitair Medisch Centrum Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieGlomerulaire hyperfiltratie. Maren Schütz - ANIOS
Glomerulaire hyperfiltratie Maren Schütz - ANIOS Glomerulaire hyperfiltratie (GH) Geen eenduidige definitie (150-160ml/min/1,73m 2 ) 3 Verandering in tubuloglomerulaire feedback en activatie van vasoactieve
Nadere informatieWat ga ik vertellen? Intradialytische hypotensie; Hart- en vaatziekten. Disclosure belangen spreker. Hart- en vaatziekten. Hart- en vaatziekten
Wat ga ik vertellen? Intradialytische hypotensie; en de gevolgen voor het hart! Maastricht UMC + Frank van der Sande, MD, PhD Department of Internal Medicine Division of Nephrology Hart en gestoorde nierfunctie
Nadere informatieJeffrey Perl, and Joanne M. Bargman Am J Physiol Renal Physiol 2016;311:F999-F1004
Disclosure belangen Sponsoren DOMESTICO PD parameters: Dialyse effectiviteit Anita van Eck van der Sluijs Internist-nefroloog i.o. en arts-onderzoeker DOMESTICO 28 maart 2018 Inhoud Peritoneum Dialyse
Nadere informatieHoe werken de nieren en wat als de nieren niet meer werken?
Hoe werken de nieren en wat als de nieren niet meer werken? Nierfunctie en nierfunctievervangende therapie J. Lips, nefroloog 27-4-2011 1 27-4-2011 2 Inhoud Anatomie normale nieren Functie nieren Wat als
Nadere informatieBloedvolume. Biofeedback Systeem HEMO CONTROL. Bloedvolume meting. Bloedvolume meting. Het totaal aan circulerend volume in de vaten
Biofeedback Systeem HEMO CONTROL Bloedvolume Het totaal aan circulerend volume in de vaten Gemiddeld zo n 5-6 liter voor een volwassene René van Hoek & Ad van Berkel Het bestaat voor 45% uit cellen en
Nadere informatieInterdialytic Weight Gain (IDWG) Hemodialyse
Position paper Interdialytic Weight Gain (IDWG) Hemodialyse Reikwijdte volwassenen met chronisch nierfalen stadium G5 hemodialyse Inhoud 1. Inleiding op IDWG 2. IDWG, vocht en natrium 3. IDWG en voedingstoestand
Nadere informatieWorkshop chronische nierschade. Adry Bakker Diepenbroek Bettie Hoekstra
Workshop chronische nierschade Adry Bakker Diepenbroek Bettie Hoekstra Mevr. Muis 73 jaar Voorgeschiedenis: diabetes mellitus type 2 hartfalen regelmatig urineweginfecties, 2x pyelonefritis aspecifieke
Nadere informatieDisclosure belangen spreker Individualisering van dialysevloeistof voor hemodialyse. Nierinsufficientie. Nierinsufficientie
Disclosure belangen spreker Individualisering van dialysevloeistof voor hemodialyse (potentiële) belangenverstrengeling Geen Ton Luik, nefroloog VieCuri MC NND Veldhoven 22 maart 2016 Voor bijeenkomst
Nadere informatieVUmc Basispresentatie
Samenwerking waarover? Richtlijnen en zorgstandaarden Cardiovasculair risicomanagement (zorgstandaard) Samenwerking e en e lijn Prof dr Piet ter Wee Afdeling Nefrologie Hypertensie Diabetes mellitus (zorgstandaard)
Nadere informatieVoorlichting. diabetespatiënten. Waarom. in de Prédialyse. 19 november voor. Als ik dat geweten had!
Voorlichting voor diabetespatiënten in de Prédialyse Waarom Goede voorlichting ten aanzien van diabetes in de prédialysefase is belangrijk om: Aan de patiënt de mogelijkheid te bieden een verantwoorde
Nadere informatieSamenvatting (Hoofdstuk 2) (Hoofdstuk 3)
Samenvatting 144 SAMENVATTING 145 Samenvatting Een veel voorkomend probleem bij hemodialyse patiënten is ondervoeding hetgeen leidt tot verlies van spiermassa en verminderd lichamelijk functioneren. Ondervoeding
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Goeij, Moniek Cornelia Maria de Title: Disease progression in pre-dialysis patients:
Nadere informatieDIABETESREGULATIE RONDOM HEMODIALYSE. Dialyse patiënt met diabetes Mellitus. Insulinebehoefte rond start van HD. Vraag. Hemodialyse & hypoglykemie
Dialyse patiënt met diabetes Mellitus DIABETESREGULATIE RONDOM HEMODIALYSE Casus: Mevr. L, 65 jaar, DM2 Net gestart met HD 2 x daags 22 E insuline sc. Ingrid de Vries & Casper Franssen Toegang: getunnelde
Nadere informatieNiervervangende therapie op de IC
Niervervangende therapie op de IC Wat valt er te kiezen? 21 februari 2017 Margreet Kouwenberg AIOS Interne Geneeskunde Casus Niervervangende therapie, welke casus zal ik kiezen? Dhr O, CVVH vanwege ATN
Nadere informatieHerkennen van kans op mortaliteit en palliatieve zorgbehoeften bij dialyse patiënten d.m.v surprise question en 4 meter loop test
Herkennen van kans op mortaliteit en palliatieve zorgbehoeften bij dialyse patiënten d.m.v surprise question en 4 meter loop test Yolande Vermeeren, internist nefroloog, Tizza Zomer, epidemioloog Barbara
Nadere informatieNierschade: erger voorkomen... Wybe Douwe Kloppenburg, nefroloog
Nierschade: erger voorkomen.... Wybe Douwe Kloppenburg, nefroloog Inleiding Begrippen Indeling en voorkomen van chronische nierschade (CNS) Proteinurie en GFR als risicofactoren voor progressie nierschade
Nadere informatieNVN Wetenschapsdag 7 oktober Zout! Ewout Hoorn. Internist-nefroloog Erasmus Medisch Centrum. Ewout Hoorn
NVN Wetenschapsdag 7 oktober 2016 Zout! Ewout Hoorn Internist-nefroloog Erasmus Medisch Centrum Ewout Hoorn Vragen 1. Wat is zoutgevoeligheid? 2. Waarom zijn patiënten met nierschade nóg gevoeliger voor
Nadere informatieNierinsufficiëntie 24/04/2013. Nierinsufficiëntie. Functies van de nieren Universitair
Nierinsufficiëntie Stand van zaken Behandeling Vroegbegeleiding Impact op arbeidsongeschiktheid Nierinsufficiëntie Definitie van chronisch nierlijden (CKD) CKD en co-morbiditeit Hoe de evolutie van CKD
Nadere informatieDIALYSE-EFFICIËNTIE ROUTINE OF PROTOCOL?
DIALYSE-EFFICIËNTIE ROUTINE OF PROTOCOL? auteur: Paul Van Malderen In de sessie werd teruggekeken op de initiatie en de noodzaak van het opvolgen van de dialyseefficiëntie. De interesse voor deze topic
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/31463 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ocak, Gürbey Title: Vascular complications in kidney disease Issue Date: 2015-01-14
Nadere informatielichaamsvloeistof van 2-4 liter, en een toename van het bloedvolume met 0.4 tot 0.8 liter. Die hoeveelheid moet dus door ultrafiltratie weer worden
1 '(.81671,(5 Zonder nieren kan een mens niet leven. De nier heeft immers tot taak, schadelijke producten van de stofwisseling, en verder alles waarvan er te veel opgenomen wordt, uit het lichaam te verwijderen.
Nadere informatieFORUM. bij dialysepatiënten in Nederland
Verstoringen van de calcium-fosfaathuishouding bij dialysepatiënten in Nederland Noordzij Marlies klinisch epidemioloog, Afdeling Klinische Informatiekunde, Academisch Medisch Centrum / Universiteit van
Nadere informatieChronische nierinsufficiëntie
Chronische nierinsufficiëntie 15 april 2013 Sadie van Esch, internist-nefroloog St. Elisabeth ziekenhuis, Tilburg Consequenties late verwijzing nefroloog Verschil in overleving tussen vroeg en laat naar
Nadere informatieEvidence-based Lifestyle Advies
Evidence-based Lifestyle Advies Focus op dieet Willem Bax*, Internist-nefroloog-vasculair geneeskundige Vaatcentrum Alkmaar *,Conflict of interest m.b.t. onderwerp: geen 1 Vrouw, 48 jaar, VG: RA, zus DM-2,
Nadere informatieSamenvatting voor de niet medisch onderlegde lezer
Etnische verschillen in overleving bij dialysepatiënten in Europa. De rol van demografische, klinische en psychosociale factoren. Nieren hebben de belangrijke taak om afvalproducten en vocht uit het lichaam
Nadere informatieRisicovolle levende nierdonor: to do or not to do?
Risicovolle levende nierdonor: to do or not to do? Kathleen De Greef, MD, PhD Hepatobiliaire, endocriene en transplantatieheelkunde Universitair Ziekenhuis Antwerpen Risicodonor 1: to do or not to do?
Nadere informatieAcute dialyse Nierfunctievervangende behandeling
Acute dialyse Nierfunctievervangende behandeling Afdeling dialyse Inhoudsopgave Inleiding blz. 2 Algemene informatie over de nieren blz. 3 Verschijnselen bij nierziekten blz. 4 Nierfunctievervangende behandeling
Nadere informatieOsmo- en volumeregulatie
Osmo- en volumeregulatie De water- en zouthuishouding van het lichaam Anne Lohuis - 7 Februari 2013 Doelstelling Het verduidelijken van twee belangrijke functies van het menselijk lichaam, met daar aan
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING NIET-INGEWIJDEN
VOOR NEDERLANDSE SAMENVATTING NIET-INGEWIJDEN CHAPTER INLEIDING De nier heeft drie belangrijke functies in het menselijk lichaam: (1) het reguleren van de water- en zouthuishouding; (2) het verwijderen
Nadere informatieOutcome na CVVH- behandeling Mortaliteit en nierfunctieherstel bij IC-patiënten na CVVH-behandeling
Outcome na CVVH- behandeling Mortaliteit en nierfunctieherstel bij IC-patiënten na CVVH-behandeling Ellen Stikkelbroeck, Renal Practitioner i.o., VieCuri Venlo Inleiding Introductie CVVH in Venlo Onderzoek
Nadere informatiecentrumdialyse in een veilige omgeving
centrumdialyse in een veilige omgeving www.dcg.nl sluit aan op uw leven U gaat binnenkort in dialyse. U wilt graag in een veilige en gastvrije omgeving dialyseren, dichtbij huis. In een omgeving waar aandacht
Nadere informatieHEMODIALYSE. Consuo. nsultat. Dienst nierdialyse Jan Yperman Ziekenhuis. Dienst Dialyse : 057/ 35 61 40
HEMODIALYSE Consuo nsultat Dienst nierdialyse Jan Yperman Ziekenhuis Dr. Ann Van Loo - Dr. Wim Terryn - Dr. Hilde Vanbelleghem Nefrologie verpleegkundige Tel: 057/ 35 67 48 - Fax: 057/ 35 36 37 e-mail:
Nadere informatieBSD september 2014. Huisarts: Pauline Heijstee Meggy van Kruijsdijk Nefroloog: Watske Smit Jaap Beutler
BSD september 2014 Huisarts: Pauline Heijstee Meggy van Kruijsdijk Nefroloog: Watske Smit Jaap Beutler Casuïstiek chronische nierschade Wat kan de huisarts Wanneer consultatie nefroloog Wanneer verwijzing
Nadere informatieTransmurale Afspraak Nierfunctiestoornis. 30 september 2010
Transmurale Afspraak Nierfunctiestoornis 30 september 2010 Onderwerpen 1. Definitie 2. Prevalentie 3. Richtlijnen 4. Diagnostiek 5. Preventie nierfunctieverlies 6. Behandeling metabole complicaties 7.
Nadere informatieNieuwe ontwikkelingen in de behandeling van cystenieren
Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van cystenieren Dr. F.W. Visser Internist-nefroloog ZGT Almelo Cystenieren Expertise Centrum Universitair Medisch Centrum Groningen 8 septem ber 2015 ADPKD huidige
Nadere informatieToen ik 20 jaar geleden op een ochtend de dialysekamer
promotie Volume geïnduceerd hartlijden: een oude bekende in een nieuw jasje Prof. dr. Evert Dorhout Mees Professor Evert Dorhout Mees heeft een jarenlange staat van dienst als nefroloog met een bijzondere
Nadere informatieNormaal- en streefwaarden, formules
Achtergrond richtlijn chronische nierinsufficiëntie Normaal- en streefwaarden, formules Inhoud 1. Normaalwaarden bloedparameters 2. Normaalwaarden urineparameters 3. Indeling stadia nierschade 4. Streefwaarden
Nadere informatieNatrium. Ewout Hoorn 11 oktober 2018
De afbeelding kan niet worden weergegeven. Mogelijk is er onvoldoende geheugen beschikbaar om de afbeelding te openen of is de afbeelding beschadigd. Start de computer opnieuw op en open het bestand opnieuw.
Nadere informatieCitraatlock op de IC?
Citraatlock op de IC? Introductie Steven Steutel IC-Verpleegkundige 10 zuid IC Erasmus MC 16 bedden 3 en 10 zuid IC 2008 1298 opnames 10465 Ligdagen 72 CRRT Patiënten 680 CRRT dagen Inhoud Inleiding Huidige
Nadere informatie5-4-2012. Diabetes & Nierziekten Zelfcontrole en hypoglycemie. Inhoud. Hypoglycemie. Verschillende definities: NHG<3.5, ADA<3.
Diabetes & Nierziekten Zelfcontrole en hypoglycemie Ingrid de Vries, dialyseverpleegkundige Casper Franssen, internist-nefroloog Universitair Medisch Centrum Groningen Inhoud Hypoglycemie Verschillende
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19985 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Appeldoorn- de Jager, Dina Jezina (Dinanda) van Title: Progression of CKD form
Nadere informatieDialysepatient van vandaag. Dr. Carmen Verhelst AZ Sint Blasius Dendermonde
Dialysepatient van vandaag Dr. Carmen Verhelst AZ Sint Blasius Dendermonde Wat mankeren ze? Glomerulonefritis: 20% van alle patiënten: belangrijkste oorzaak ESRD Diabetische nefropathie en renale vaataandoeningen
Nadere informatieChronische nierinsufficiëntie Wat doet de nefroloog?
Chronische nierinsufficiëntie Wat doet de nefroloog? 23 april 2015 Sadie van Esch, internist-nefroloog St. Elisabeth ziekenhuis, Tilburg Fusie TSZ en EZ TSZ: vasculair geneeskundigen EZ: nefrologen Toekomst:
Nadere informatieReactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015
Reactie van de commissie Richtlijnen goede voeding 2015 op het achtergronddocument over Kalium De commissie heeft op het achtergronddocument over kalium reacties ontvangen van de Federatie Nederlandse
Nadere informatieNierinsufficiëntie en voeding
Nierinsufficiëntie en voeding Kirsten Berk Voeding bij CVRM en diabetes - 2013 Inhoud: Gewichtsreductie Natriumbeperking Eiwitbeperking Kalium Praktisch: dieetinzicht Gewichtsreductie Overgewicht -> vergrote
Nadere informatie1. Welke stof speelt de belangrijkste rol bij het bepalen van de glomulaire filtratiesnelheid, een maat voor nierschade? 1 van de 1 punt behaald
1. Welke stof speelt de belangrijkste rol bij het bepalen van de glomulaire filtratiesnelheid, een maat voor nierschade? 1. Ferritine 2. CRP 3. Kreatinine 4. Albumine De glomerulaire filtratiesnelheid
Nadere informatieHome sweet home + Brigit van Jaarsveld, VUmc en Diapriva Dialysecentrum Amsterdam 12 oktober 2018
Home sweet home + Brigit van Jaarsveld, VUmc en Diapriva Dialysecentrum Amsterdam 12 oktober 2018 Disclosures Honorarium, aandelen Geen Onderzoekssubsidie DiapriFIT Baxter Onderzoekssubsidie DOMESTICO
Nadere informatieRICHTLIJN BASISPAKKET LABORATORIUMBEPALINGEN BIJ STABIELE CHRONISCHE CENTRUM HEMODIALYSEPATIËNT EN PERITONEALE DIALYSEPATIËNT
RICHTLIJN BASISPAKKET LABORATORIUMBEPALINGEN BIJ STABIELE CHRONISCHE CENTRUM HEMODIALYSEPATIËNT EN PERITONEALE DIALYSEPATIËNT De richtlijn bevat aanbevelingen van algemene aard. Het is mogelijk dat in
Nadere informatieWijzigingen laboratoriumbepalingen ten opzichte van de richtlijn 2006
RICHTLIJN LABORATORIUMBEPALINGEN EN PERIODIEK ONDERZOEK BIJ STABIELE CHRONISCHE HD EN PD PATIËNTEN Wijzigingen laboratoriumbepalingen ten opzichte van de richtlijn 2006 - Bepaling van de aluminiumspiegel
Nadere informatieHartfalen. Workshop Inwooncursus Domus Medica. Els Huyghe Verpleegkundig Specialist Hartfalen
Hartfalen Workshop Inwooncursus Domus Medica Els Huyghe Verpleegkundig Specialist Hartfalen Inhoud Voorstelling Casussen + Bespreking Vragen Voorstelling Voorstelling Verpleegkundig Specialist Hartfalen
Nadere informatieDialyse dosis en tijdstip starten CRRT: onderzoekspresentatie. Petra de Vries Renal Practitioner i.o. Erasmus MC Rotterdam
Dialyse dosis en tijdstip starten CRRT: onderzoekspresentatie Petra de Vries Renal Practitioner i.o. Erasmus MC Rotterdam 13-5-2009 Inhoud presentatie Inleiding Aanleiding onderzoek Doelstelling en onderzoeksvragen
Nadere informatieWorkshop dialyse en diabetes
Workshop dialyse en diabetes Pretest: 5 minuten Inge Dempsey,, diabetesverpleegkundige EADV Paul Leurs, nefroloog 14 februari 2008 Beatrixhal Utrecht Prevalentie ESRD bij DM in US Prevalentie diabetes
Nadere informatieWelkom Dialyse als nierfunctievervangende behandeling
Namen presentatoren Dialyse als nierfunctievervangende behandeling Welkom Thuisdialyse: de juiste keuze voor elke patiënt (?) dr. Akin Ozyilmaz internist-nefroloog DCG & UMCG Inhoud Nierfunctie Nierfunctie
Nadere informatieSamenvatting. Hoofdstuk 1. Hoofdstuk 2
Samenvatting 125 Samenvatting Hoofdstuk 1 Gedurende de laatste 20 jaar is binnen de IVF de aandacht voornamelijk uitgegaan naar de verbetering van zwangerschapsresultaten. Hierdoor is er te weinig aandacht
Nadere informatieInformatie. Vochtbeperking en streefgewicht bij hemodialysepatiënten WWW.ELKERLIEK.NL
Informatie Vochtbeperking en streefgewicht bij hemodialysepatiënten WWW.ELKERLIEK.NL Inleiding Via deze folder krijgt u informatie over het gebruik van vocht en het behouden van een streefgewicht bij hemodialyse.
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Samenvatting 11 Samenvatting Bloedarmoede, vaak aangeduid als anemie, is een veelbesproken onderwerp in de medische literatuur. Clinici en onderzoekers buigen zich al vele jaren over de oorzaken en gevolgen
Nadere informatieDiabeteszorg bij patiënten bij begin van dialyse behandeling
Diabeteszorg bij patiënten bij begin van dialyse behandeling Pretest: 5 minuten Paul Leurs, Internist -nefroloog Rianne Wondergem, Diabetesverpleegkundige Admiraal De Ruyter Ziekenhuis Goes Prevalentie
Nadere informatieOudere patiënt met chronisch nierfalen: wel of geen start dialyse? Wouter Verberne, arts-onderzoeker
Oudere patiënt met chronisch nierfalen: wel of geen start dialyse? Wouter Verberne, arts-onderzoeker Disclosures (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Nadere informatieContent. AF & Nierfalen: Epidemiologie. AF & Nierfalen: Epidemiologie. Disclosures: Epidemiologie: AF en Nierfalen. AF en Nierfalen: kip of ei?
Disclosures: Zeg eens A. Over Atrium fibrilleren en Antistolling in ESRD Geen Marjolijn van Buren Internist-Nefroloog Content Epidemiologie: en Nierfalen & Nierfalen: Epidemiologie whites ARIC study Atheroslerosis
Nadere informatieLogboek Polikliniek hartfalen
Logboek Polikliniek hartfalen Inleiding Uw cardioloog heeft u naar de hartfalenpolikliniek verwezen. De hartfalenverpleegkundige is er om u te begeleiden hoe u met uw hartklachten om kunt gaan. Hij/zij
Nadere informatieHet syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek
Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek Achtergrond Het Klinefelter syndroom(ks): Genetisch kenmerk extra X-chromosoom:
Nadere informatieKlinische implicaties van de EVOLVE studie
ASN Review 2012 Klinische implicaties van de EVOLVE studie Marc Vervloet, internist-nefroloog VU medisch centrum Associatie PTH met mortaliteit Kalantar-Zadeh, Kidney Int 2007 Welke evidence? Associatie
Nadere informatieVoorstellen. Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen
Voorstellen Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen Niertransplantatie UMCG Niertransplantatie 8 centra NL * UMC 1 e jaar UMC vervolg 2 e lijn, periferie
Nadere informatiePeritoneaal Dialyse. Prolong. Het complete PD-programma P 3. Prolong
Peritoneaal Dialyse Prolong Het complete PD-programma Protect Preserve P 3 Prolong P 3 een nieuwe aanpak voor peritoneaal dialyse P 3 is een compleet PD-programma specifiek ontworpen om de levenskwaliteit
Nadere informatieKijkje in de spieren: Echografie!
Disclosure Kijkje in de spieren: Echografie! Wesley Visser Anneke van Egmond PEW Protein-Energy wasting (PEW) komt veel voor 20 70%, gemiddeld 40%1 Spontane vermindering van eiwit inname2 Slechte eetlust:
Nadere informatieInformatie betreffende de REPAIR-studie
Informatie betreffende de REPAIR-studie Patiënteninformatie ten behoeve van onderzoek naar behoud van nierfunctie na niertransplantatie met levende donor. Geachte mevrouw/mijnheer, In aansluiting op het
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het aantal mensen met een gestoorde nierfunctie is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Dit betekent dat er steeds meer mensen moeten dialyseren of een niertransplantatie moeten
Nadere informatieNatrium- en vochthuishouding Hemodialyse
Achtergrond richtlijn Natrium- en vochthuishouding Hemodialyse Reikwijdte volwassenen met chronisch nierfalen stadium G5D - hemodialyse Inhoud 1. Inleiding 2. Relatie natrium vocht 3. Vochtbalans 4. De
Nadere informatieRichtlijn monitoring adequaatheid en membraanfunctie bij peritoneale dialyse
Richtlijn monitoring adequaatheid en membraanfunctie bij peritoneale dialyse Verantwoordelijke leden NfN Kwaliteitscommissie: dr JJG Offerman CJAM Konings j.j.g.offerman@isala.nl stijn.konings@cze.nl geen
Nadere informatiewww.azstlucas.be > Wegwijs in uw bloeduitslagen Centrum voor behandeling van Chronische Nierinsufficiëntie
www.azstlucas.be > Wegwijs in uw bloeduitslagen Centrum voor behandeling van Chronische Nierinsufficiëntie Inhoud Inleiding a. Rode bloedcellen b. Witte bloedcellen c. Bloedplaatjes d. Hematocriet e. Hemoglobine
Nadere informatieSamenvatting in het Nederlands
Samenvatting in het Nederlands Samenvatting Men schat dat in 2005 ongeveer 40.000 mensen in Nederland een nieraandoening hadden. Hiervan waren ruim 5500 patiënten afhankelijk van dialyse. Voor dialysepatiënten
Nadere informatieBELEVING. Is beleving van nierziekte en behandeling te beïnvloeden? Disclosure. Beleving en beinvloeding. Ziekte- en behandelpercepties
Disclosure Is beleving van nierziekte en behandeling te beïnvloeden? Subsidies voor onderzoek van de Nierstichting en Novartis. Emma K. Massey, PhD e.massey@erasmusmc.nl Erasmus MC Department of Internal
Nadere informatiePeroperatief vochtbeleid bij niertransplantatie
Peroperatief vochtbeleid bij niertransplantatie - Literatuurstudie - Renata Haghedooren Co assistent 2011-2012 Promotor: Dr. M Verhaegen Delayed graft function Huidig vochtbeleid Doel van de literatuurstudie
Nadere informatienederlandse samenvatting
Nederlandse Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Hartfalen is een syndroom, waarbij de pompfunctie van het hart achteruitgaat en dat onder andere gepaard kan gaan met klachten van kortademigheid
Nadere informatieChronische nierschade A. van Tellingen. Smeerolie voor de poli 2015
Chronische nierschade A. van Tellingen Smeerolie voor de poli 2015 Wie dient verwezen te worden? 52-jarige vrouw met diabetische nefropathie: MDRD 62 ml/min/1.73m 2 en albuminurie 28 mg/l? 68-jarige man:
Nadere informatieRichtlijn Hemodynamische instabiliteit
Richtlijn Hemodynamische instabiliteit 2008 Deze richtlijn is gebaseerd op de European Best Practice Guideline on Haemodynamic Instability (Nephrology Dialysis Transplantation May 2007; Vol. 22: page i22-i44)
Nadere informatieSchatting van de nierfunctie met de egfr implicaties voor de klinische praktijk. Iefke Drion 30 oktober 2014
Schatting van de nierfunctie met de egfr implicaties voor de klinische praktijk Iefke Drion 30 oktober 2014 Casus Casus Vrouw 43 jaar Fam anamnese: moeder op 45 jaar ernstige nierfunctiestoornissen o.b.v.
Nadere informatieLogboek. Polikliniek hartfalen
Logboek Polikliniek hartfalen Inleiding Uw cardioloog heeft u naar de hartfalenpolikliniek verwezen. De hartfalenverpleegkundige is er om u te begeleiden hoe u met uw hartklachten om kunt gaan. Hij/zij
Nadere informatieNieuwe ontwikkelingen bij hypertensie, beleid en medicatie
Continuing Nursing Education (CNE) Nieuwe ontwikkelingen bij hypertensie, beleid en medicatie Sanne van Wissen 22 maart 2016 Utrecht @svanwissen Inhoud Bloeddruk en is er een optimale bloeddruk? Rol van
Nadere informatieLevensbedreigende hyponatriëmie. J.G. van der Hoeven UMC St Radboud, Nijmegen
Levensbedreigende hyponatriëmie J.G. van der Hoeven UMC St Radboud, Nijmegen 1 U meet een lage plasma [Na + ] - waarom? Concentratie = Totaal Na + in extracellulaire ruimte 2 U meet een lage plasma [Na
Nadere informatieFrequente Thuishemodialyse
Frequente Thuishemodialyse met de NxStage System One INFORMATIE VOOR NIERPATIËNTEN www.dirinco.com Inhoudsopgave Wat doen de nieren? 3. Wat is dialyse? 3. Wat is hemodialyse? 3. De shunt 4. De katheter
Nadere informatieMedicatie Risico bij Nierschade. Nictiz symposium 15 november 2016 Chris Hagen nefroloog
Medicatie Risico bij Nierschade Nictiz symposium 15 november 2016 Chris Hagen nefroloog Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met
Nadere informatieNederlandse samenvatting en discussie
Nederlandse samenvatting en discussie 176 Samenvatting Nederlandse samenvatting en discussie Hemodialyse (HD) is de meest gebruikte behandeling bij patiënten met een eindstadium nierfalen. Bij patiënten
Nadere informatieTips en trics voor de nefrologie anno 2015. Dr. I.C. van Riemsdijk Drs. M.Wabbijn Internist-nefrologen
Tips en trics voor de nefrologie anno 2015 Dr. I.C. van Riemsdijk Drs. M.Wabbijn Internist-nefrologen Disclosures Dr. I.C. van Riemsdijk None Drs. M. Wabbijn None Inleiding Algemeen: wat is nierfunctie
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Effectiveness of case management in the reduction of COPD re-admissions: results of a pilot study Annelies E. van Eeden, Ingrid van de Poll, Gertrud van Vulpen, Tim Roldaan, Wies Wagenaar, Melinde Boland,
Nadere informatieDe PLR als hemodynamische parameter tijdens CVVH. Marieke Bal Renal Practitioner i.o.
De PLR als hemodynamische parameter tijdens CVVH Marieke Bal Renal Practitioner i.o. Programma Inleiding Onderzoek Resultaten Conclusie Rol van Renal Practitioner 2 + Antoniushove Oncologische zorg IC
Nadere informatieGender differences in heart disease. Dr Danny Schoors
Gender differences in heart disease Dr Danny Schoors Women are meant to be loved, not to be understood Oscar Wilde (1854-1900) 2 05/01/16 Inleiding Cardiovasculaire ziekte 7 tot 10 jaar later dan bij mannen
Nadere informatieIgA nefropathie. Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum
IgA nefropathie Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum Presentatie - Geschiedenis - Epidemiologie - Het ziekteproces - De patiënt - Het diagnostische proces - De behandeling - De
Nadere informatieBloeddrukstreefwaarden bij diabetes mellitus: lager of toch niet? Erik Serné Internist- vasculair geneeskundige
Bloeddrukstreefwaarden bij diabetes mellitus: lager of toch niet? Erik Serné Internist- vasculair geneeskundige Bloeddrukstreefwaarden bij patiënten met type 2 diabetes? A. Huidige richtlijn CVRM is achterhaald
Nadere informatieThemadag Specifieke Diagnoses Nefrotisch syndroom
Themadag Specifieke Diagnoses Nefrotisch syndroom Dr. Michiel Schreuder, kindernefroloog Anne Schijvens, arts-onderzoeker 30-9-2017 Algemeen Achtergrond informatie Cijfers nefrotisch syndroom Vormen nefrotisch
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
Chapter 9 NEDERLANDSE SAMENVATTING Boezemfibrilleren is een zeer frequent voorkomende hartritmestoornis en daardoor een belangrijk klinisch probleem. Onder de westerse bevolking is de kans op boezemfibrilleren
Nadere informatieVochtbalans bij de cardiologische patiënt
Vochtbalans bij de cardiologische patiënt Voor uw behandeling is het belangrijk dat er per dag wordt opgeschreven hoeveel u drinkt en plast. Dit noemen we het bijhouden van uw vochtbalans. In deze folder
Nadere informatieHypertensiebehandeling bij de alleroudsten. Biology speaks loudest!
Hypertensiebehandeling bij de alleroudsten Biology speaks loudest! 1 VITAAL Versus KWETSBAAR Bevolkingsopbouw Suriname en Nederland verschilt (nu) 20.000 > 65 jaar hebben hypertensie HYPERTENSIE PREVALENTIE
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/66111 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Streit, S.R. Title: Perspectives on treating hypertension in old age : the burden
Nadere informatieChapter. De Longcirculatie in Pulmonale Hypertensie. Nieuwe inzichten in Rechter Ventrikel- & Longfysiologie. Nederlandse samenvatting
Chapter 9 Nederlandse samenvatting De Longcirculatie in Pulmonale Hypertensie Nieuwe inzichten in Rechter Ventrikel- & Longfysiologie Samenvatting Pulmonale arteriële hypertensie is een ziekte van de longvaten,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Chapter 8: Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Colorectale kanker (kanker aan de dikke darm of endeldarm) is de belangrijkste oorzaak van uitzaaiingen (metastasen)
Nadere informatiePerifere zenuw blokkade bij een patiënt at risk voor compartiment syndroom? Lucie van Genugten 3 e jaars AIOS Anesthesiologie 7 November 2014
Perifere zenuw blokkade bij een patiënt at risk voor compartiment syndroom? Lucie van Genugten 3 e jaars AIOS Anesthesiologie 7 November 2014 Vraag Maskeert een perifere zenuwblokkade het optreden van
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatie