Geschiedenis van het Nederlands Hoofdstuk: Duistere eeuwen
|
|
- Petrus ten Hart
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Duistere eeuwen Prehistorisch Nederlands en Oudnederlands < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger Het verhaal van het Nederlands. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p
2
3 1. Waarom neemt men aan dat de schrijver van het beroemde zinnetje "hebban olla vogala" afkomstig was uit West-Vlaanderen?
4 1. Dat is onder meer af te leiden uit zijn problemen met de klank h: hij schrijft hic in plaats van ic en abent in plaats van habent. (p. 11)
5 hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hi(c) (e)nda thu uu(at) unbida(n) (uu)e nu
6 1. Dat is onder meer af te leiden uit zijn problemen met de klank h: hij schrijft hic in plaats van ic en abent in plaats van habent. (p. 11) => taalinterne argumenten
7 [a] West-Vlaams of Kents?
8
9
10
11 [a] Het West-Vlaams
12
13 Cf. Nu nog steeds kun je in West- Vlaanderen horen: Dat is hoed ( Dat is goed ) (p. 12)
14 os1am&feature=related (Gerrit Callewaert) HgBA&feature=related (Gerrit in Hallo televisie ) In de gloria
15 = Gerrit
16 (Gerrit Callewaert) Elk zijne hedah (= goeiendag) Mah ek ulder nu astublieft vanuit hiel mèn erte (= hart) vroagen van da nie te ondertitln.
17 2. In het zinnetje dat bekend staat als het oudste Nederlandse zinnetjes treffen we de volgende woordvormen aan: hebban, olla, vogala, nestas, hagunnan, enda, unidan. Wat valt op als je deze vormen vergelijkt met hun equivalenten in het Middelnederlands (en het hedendaagse Nederlands)? Geef een woordje uitleg.
18 2. p. 12 & vorig college uitgangen zijn nog niet verdoft Oudnederlands nestas vogala Middel/Nieuwnederlands nesten vogele, vogels
19 3. Op p. 12 lees je: "Het is echter de vraag of het Nederlands van 1000, of 900, of nog eerder, met recht Nederlands genoemd mag worden." Leg uit.
20 3. p. 12 & vorig college afbakeningsproblemen (temporeel, geografisch) Als er toch een tijdstip wordt vastgesteld,dan is dat het resultaat van overwegingen achteraf: de taalgebruikers zelf zullen zo n breuk niet hebben ervaren (p. 12)
21 4. Eveneens op p. 12: "Het is zelfs maar de vraag of de liedregels over de vogels en hun nestjes uit de elfde eeuw al tot het Nederlands gerekend mogen worden." Leg uit.
22 4. p Helemaal anders dan het Nederlands nu Geen algemene, overkoepelende taal Dialecten, meer of minder onderling verstaanbaar & meer of minder verwant
23 4.! Als we deze oude teksten Nederlands noemen, bedoelen we niet meer dan dat ze in dialecten zijn geschreven die met elkaar verwant waren en die gesproken werden in het gebied waar in de loop der eeuwen een algemene taal, het Nederlands, naast, boven en soms zelfs in de plaats van deze dialecten is ontstaan. (p. 13)
24 5. Hoe kunnen we iets te weten komen over taalvarianten die nu niet meer gesproken worden?
25 5. p. 14 A. talen vergelijken, zoeken naar overeenkomsten (comparatieve taalkunde) B. archeologische vondsten, vermeldingen in anderstalige geschriften C. aardrijkskundige namen en persoonsnamen
26 A. aardrijkskundige namen en persoonsnamen bieden aanvullende gegevens: veel namen zijn ontstaan lang voordat ze voor het eerst op schrift werden gesteld (p. 14)
27 Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Bijvoorbeeld: Doornik, Kortrijk (plaatsnamen op ik/-rijk < Keltische iacum)
28 6. a. Welke verandering veroorzaakte het afslijten van de uitgangen en het verdwijnen van de flexie (deflexie)? b. Is het Nederlands een analytische of een synthetische taal?
29 6. a. Klemtoonverschuiving => afslijten woordeinde bevatte vaak belangrijke grammaticale informatie! => verbuiging (naamwoorden) en vervoeging (werkwoorden) verdwijnen langzaam
30 6. a. => verbuiging (naamwoorden) en vervoeging (werkwoorden) verdwijnen langzaam => voorzetsels => strakkere woordvolgorde Maken op een andere manier de grammaticale functie in de zin zichtbaar
31 6. b. (p. 17) Analytische talen = talen waarin de woorden niet van vorm veranderen
32 Voorbeeld van een sterk analytische taal: het Chinees
33 6. b. (p. 17) Synthetische talen = talen waarin de woorden wel van vorm veranderen Voorbeeld: Latijn
34 meer synthetisch meer analytisch Zet in de juiste volgorde op de as: [Nederlands, Duits, Chinees, Latijn]
35 meer synthetisch meer analytisch Latijn Duits Nederlands Chinees
36 7. Waarin bestaat voor de taalkundigen de waarde van de Gotische bijbelvertaling?
37 7. Het Nederlands stamt weliswaar niet in rechte lijn af van het Oostgermaanse Gotisch, maar het Gotisch is een soort oudoom die familietrekjes gemeen heeft met de verdwenen voorvader van onze taal (p. 19)
38 8. Waarom hebben sommige plaatsnamen de n in "mond" behouden (Dendermonde, Roermond,...) en andere plaatsnamen niet (Diksmuide, Muiden,...)?
39 Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Cf. Ingwaeonismen Eng. Fri. Ned. Dui. us us ons üns W-Vl. us
40 Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Oergerm. *munth Eng. Sommige NL DIA Ned. Mouth Muide mond
41 Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten westelijk oostelijk(er) IJmuiden Diksmuide Arnemuiden Muiden Dendermonde Rupelmonde Roermond
42 Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten IJmuiden
43 Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Diksmuide
44 Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Arnemuiden
45 Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Muiden
46 Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Dendermonde
47 Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Rupelmonde
48 Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Roermond
49 9. Bestudeer het kaartje bovenaan p. 25 en geef een woordje uitleg over de vorming van de taalgrens.
50 Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten
51 9. p. 24, 25, 26
52 10. Noem de drie belangrijkste bronnen van het Oudnederlands.
53 10. De drie belangrijkste bronnen van het Oudnederlands: (p ) A. Hebban olla vogala (<=) B. De Leidse Willeram C. De Wachtendonckse psalmen + uitleg
54 De Leidse Willeram In Leiden bewaard Bewerking van de hoogliedparafrase van de Duitse abt Williram van Ebersberg (oorspr. Oudhoogduits, verloren) Ca. 1100
55 De Wachtendonckse psalmen In de 16 de eeuw in bezit van de Luikse kanunnik Arnold Wachtendonck (verloren) De Brabantse humanist Justus Lipsius liet een kopie maken (ook verloren) Wel hebben we enkele psalmen die Lipsius in een brief schreef aan een vriend + glossen En later dook nog een fragment op
56 De Wachtendonckse psalmen Gaat terug op een vertaling van psalmen in de 10 de eeuw Bewerking van een Oudhoogduitse voorloper (ook verloren) Oud-Oostnederfrankisch (Duits of Nederlands??)
57 Oudoostnederfrankisch De Wachtendonckse psalmen (in kopie overgeleverd) Herta min gidruouit ist an mi In forta dodis fiel ouir mi
58 Oudoostnederfrankisch De Wachtendonckse psalmen (in kopie overgeleverd) Herta min gidruouit ist an mi In forta dodis fiel ouir mi Mijn hart is bedroefd in mij en De vrees voor de dood viel over mij
59 Oudoostnederfrankisch De Wachtendonckse psalmen (in kopie overgeleverd) <herta> <geuan, geuon // geuen> hart geven
60 Duistere eeuwen Prehistorisch Nederlands en Oudnederlands < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger Het verhaal van het Nederlands. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p
Oudnederlands. < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p. 11-29
Duistere eeuwen Prehistorisch Nederlands en Oudnederlands < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger Het verhaal van het Nederlands. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p. 11-29 1. Waarom
Nadere informatieGeschiedenis van het Nederlands. Oudnederlands
Geschiedenis van het Nederlands Oudnederlands Geschiedenis van het Nederlands Oudnederlands Geschiedenis van het Nederlands Oudnederlands Proto-Indo-Europees Proto-Germaans Keltisch, Italisch, Baltisch,
Nadere informatieHet begin van de Nederlandse taal
Het begin van de Nederlandse taal Een Oudnederlandse liefdestekst Korte lesomschrijving Leerlingen maken in deze les kennis met het oudste, geschreven Nederlands. Ze verdiepen zich in de betekenis van
Nadere informatieSpojená východoindická společnost. Comenius Státní překlad Bible
Inleidende les Nederlands, een probatio pennae? Quiz Kongo Peter Stuyvesant Max Havelaar Erasmus Olga Krijtová Anna Franková Nieuw Amsterdam nootmuskaat Flandry Spojená východoindická společnost Comenius
Nadere informatieDe kaartenbank.indd Sander Pinkse Boekproductie / 15:06 Pag. 47. Kaart 17. Ik heb de band lek, getekend door C. van Bree in 1991.
De kaartenbank.indd Sander Pinkse Boekproductie 07-11-13 / 15:06 Pag. 47 47 Kaart 17. Ik heb de band lek, getekend door C. van Bree in 1991. De kaartenbank.indd Sander Pinkse Boekproductie 07-11-13 / 15:06
Nadere informatieInleiding op Middeleeuwse Epiek
Inleidingop MiddeleeuwseEpiek I. Periodisering II. Oudnederlands: 700-1150 a) Inleiding b) De oudste zin De oudste bron in het Nederlands is het volgende zinnetje: Hebban olla vogola nestas higunnan Hinase
Nadere informatieBelangrijkste kenmerken van het Oudnederlands 1
Belangrijkste kenmerken van het Oudnederlands 1 Oudnederlandse spelling De Oudnederlandse spelling steunde op het Latijnse alfabet tussen u en v geen verschil bijv. uogala* (=vogel) w (voor de 10e eeuw)
Nadere informatieVolg vanaf de trap het spoor van rode vogelpootjes langs schilderijen over monsters en mythische fantasiedieren.
Cobra Family Cobra Family gaat over Cobrakunstenaars, hun leven en werk en hun inspiratiebronnen. Die kunstenaars waren VRIJE VOGELS, vrij in hun werk en in hun geest! Deze zomer kun jij je hier in het
Nadere informatieDe Vries, J.W., R. Willemyns & P. Burger (1993), Het verhaal van een taal. Negen eeuwen Nederlands. Prometheus, Amsterdam.
Taalverandering Basisliteratuur: Nicoline van der Sijs (2005), De geschiedenis van het Nederlands in een notendop. Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam. Andere literatuur: De Vries, J.W., R. Willemyns & P.
Nadere informatieGeschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten. Noord-Germaans
3. Ontstaan van de verschillende Germaanse talen Noord-Germaans Oost-Germaans West-Germaans Proto-Indo-Europees Proto-Germaans Keltisch, Italisch, Baltisch, Slavisch, Grieks, Albanees, Armeens, Hettitisch,
Nadere informatieOudnederlandse Woordvorming
Oudnederlandse Woordvorming Een overzicht van Oudnederlandse afleidingen, samenstellingen, leenwoorden en leenvertalingen uit de Wachtendonckse Psalmen, vergeleken met hun Latijnse tegenhangers. Marion
Nadere informatieKoptische, Gotische, Armeense, Ethiopische en Syrische vertaling
Koptische, Gotische, Armeense, Ethiopische en Syrische vertaling 1 In de tijd dat de mensen het Grieks van de Septuaginta (Griekse vertaling van het Oude Testament) steeds slechter begonnen te verstaan,
Nadere informatieJAARGANG 8 / NUMMER 3 NOVEMBER 2013. Mede mogelijk dankzij:
JAARGANG 8 / NUMMER 3 NOVEMBER 2013 Partners: Mede mogelijk dankzij: VRAAG 1 Verwarrende werkwoorden Schrijfster Joke van Leeuwen heeft met haar boek Feest van het begin de AKO Literatuurprijs gewonnen.
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20932 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20932 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haar, Sita Minke ter Title: Birds and babies : a comparison of the early development
Nadere informatieDe evangeliën en hun betrouwbaarheid
De evangeliën en hun betrouwbaarheid blok F - nivo 3 - avond 3 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Terugblik en intro 19.20 Discussie: het evangelie van Judas 19.30 Historisch betrouwbaar?
Nadere informatieInhoud. Woord vooraf 15
Inhoud Woord vooraf 15 1 Taalverandering en de geschiedenis van het Nederlands 1.1 Talen veranderen 17 1.2 Verandering op verschillende taalniveaus 18 1.3 Illustratie 19 1.4 Taalverandering en taalwetenschap
Nadere informatieIn memoriam Prof.dr. Cecile Tavernier-Vereecken 1915-2000
In memoriam Prof.dr. Cecile Tavernier-Vereecken 1915-2000 Op 22 december 2000 is Cecile Vereecken op 85-jarige leeftijd te Gent overleden. Cecile Vereecken was in vakkringen beter bekend als mevrouw Tavernier
Nadere informatieHandleiding Hebban olla vogala
Korte lesomschrijving In deze les staat de vensterplaat bij het venster Hebban olla vogala centraal. De leerlingen gaan aan de hand van deze interactieve vensterplaat op ontdekking in een middeleeuws scriptorium,
Nadere informatieLES 1 NEDERLANDS EN LATIJN. Onze eigen taal Wanneer je wilt weten hoe onze taal in elkaar zit, moet je eens naar de volgende vijf zinnetjes kijken:
LES 1 NEDERLANDS EN LATIJN Onze eigen taal Wanneer je wilt weten hoe onze taal in elkaar zit, moet je eens naar de volgende vijf zinnetjes kijken: Het meisje ziet de roos. De moeder geeft haar baby de
Nadere informatieOntleden. Er zijn twee manieren van ontleden: taalkundig ontleden en redekundig ontleden.
Ontleden Er zijn twee manieren van ontleden: taalkundig ontleden en redekundig ontleden. Bij het redekundig ontleden verdeel je de zin in zinsdelen en geef je elk zinsdeel een redekundige naam. Deze zinsdelen
Nadere informatieOntdek het Vlietland College
Welkom MIJN Open Dag! Volg een les Presentaties onderwijs Ontdek het Vlietland College Plattegrond Test je kennis! HAtheneum/vwo Aantekeningen Inschrijven Open Dag bezocht, en nu? Wat leuk dat jij er bent!
Nadere informatiedagcentrum De Vinken
dagcentrum De Vinken Voorwoord 3 Dagcentrum De Vinken richt zich tot psychisch kwetsbare en psychisch gekwetste volwassenen voor wie doorsnee socio-culturele activiteiten moeilijk toegankelijk zijn. In
Nadere informatieGeschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten. Proto-Germaans
2. De Germaanse taalfamilie Proto-Germaans Gemeengermaans Proto-Indo-Europees Proto-Germaans Keltisch, Italisch, Baltisch, Slavisch, Grieks, Albanees, Armeens, Hettitisch, Indo-Iraans, Tochaars Gemeengermaans
Nadere informatiedagcentrum De Vinken
dagcentrum De Vinken Dagcentrum De Vinken richt zich tot psychisch kwetsbare en psychisch gekwetste volwassenen voor wie doorsnee socioculturele activiteiten moeilijk toegankelijk zijn. In een rustige
Nadere informatieOp de openingsavond van de Izegemse boekenbeurs in maal Izegems bracht zoveel authentieke, herkenbare
Woordje van de Burgemeester Enkele jaren terug was het dialect taboe voor onze schoolgaande jeugd. Zelfs stripverhalen waren uit den boze. We stellen evenwel vast dat het dialect terug veld wint en mede
Nadere informatieTAALBESCHOUWING. Cursus Nederlands. Communicatie. Taalbeschouwing Communicatie KTA Brugge COVYY. Lexicon en semantiek
Cursus Nederlands Taalbeschouwing Communicatie 2014-2015 KTA Brugge COVYY Lexicon en semantiek Communicatie Taal, spelling en grammatica TAALBESCHOUWING Bronnen http://neon.niederlandistik.fu-berlin.de
Nadere informatieHet taalspel van de probatio pennae
Het taalspel van de probatio pennae W.J.H. Caron bron W.J.H. Caron, Het taalspel van de probatio pennae.. In: TNTL 79 (1963), p. 253-270. Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/caro001taal01_01/colofon.htm
Nadere informatieDE OORSPRONG VAN DE VLAMINGEN
Vormingsblad van de Vlaams Belang Jongeren DE OORSPRONG VAN DE VLAMINGEN BREUKLIJN JUNI 2007 DE OORSPRONG VAN DE VLAMINGEN Vee sterft, vrienden sterven, zeker sterft men ook zelf; maar één ding weet ik
Nadere informatieVOORWOORD. René van Royen
VOORWOORD Priscianus was een knappe man. Toen Rome lang geleden nog een rijk was, leerde hij de kinderen in zijn klas Latijn. Hij gaf dus les, maar wat hij in de klas vertelde schreef hij ook op. Zo ontstond
Nadere informatieBEGELEID ZELFSTANDIG LEREN GESCHIEDENIS
BEGELEID ZELFSTANDIG LEREN GESCHIEDENIS BZL 1-30 september 2007 WERKBRIEF Naam: Klas: Legende individueel per twee in groep Nr: Verplichte opdracht Vrije opdracht Correctie met sleutel Pc nodig BZL 1 Werken
Nadere informatieWerkstuk Nederlands De geschiedenis van de Nederlandse taal
Werkstuk Nederlands De geschiedenis van de Nederlandse taal Werkstuk door een scholier 2640 woorden 20 januari 2003 6,3 243 keer beoordeeld Vak Nederlands Inhoudsopgave Inleiding 1. Taal uit de Middeleeuwen
Nadere informatie8. Afasie [1/2] Bedenk tenminste drie verschillende problemen die je met taal zou kunnen hebben (drie soorten afasie).
8. Afasie [1/] 1 Afasie De term afasie wordt gebruikt om problemen met taal te beschrijven die het gevolg zijn van een hersenbeschadiging. Meestal is de oorzaak van afasie een beroerte. Het woord afasie
Nadere informatieKlasnieuws klas 6: Jaargang 10 aflevering 3
Klasnieuws klas 6: Jaargang 10 aflevering 3 De verjaardag Kylean was jarig. Zijn mama liet voor zijn verjaardag een ijskar komen. We aten ijsjes. Dank je wel daarvoor! In klas hebben we dan allemaal een
Nadere informatieOverzicht toetsen en oefeningen Grammatica I. Grammatica I
Overzicht toetsen en oefeningen Grammatica I Grammatica I Rubriek Oefening Type Opgaven Uitleg Alle onderwerpen Totaaltoets Grammatica I (*) 42 1 Klanken/letters Deeltoets 1 (*) Naamwoorden Deeltoets 2
Nadere informatieEen Oudnederlandsche zin uit de elfde eeuw (met reproduktie)
Een Oudnederlandsche zin uit de elfde eeuw (met reproduktie) M. Schönfeld bron M. Schönfeld, Een Oudnederlandsche zin uit de elfde eeuw (met reproduktie). In: TNTL 52 (1933), p. 1-8. Zie voor verantwoording:
Nadere informatieDe boom staat op de berg Door Kim Wagemans
De boom staat op de berg Door Kim Wagemans Doelgroep Deze lessuggesties zijn geschreven voor laaggeschoolde anderstaligen, richtgraad 1.1. (vanaf module 2). Werk bij voorkeur met kleine groepen (acht cursisten),
Nadere informatieLatijn en Grieks in de 21ste eeuw
Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het
Nadere informatieWilt u laten weten wat u van deze TLPST vond? Hebt u tips voor de volgende aflevering? Mail ons:
Lesbrief 54: januari 2019 Wilt u laten weten wat u van deze TLPST vond? Hebt u tips voor de volgende aflevering? Mail ons: redactie@onzetaal.nl. Alarm! 3660 talen worden bedreigd! Uit een recent onderzoek
Nadere informatieProgrammaschema bacheloropleiding Taalwetenschap. traject Vergelijkende Indo-Europese Taalwetenschap
Programmaschema bacheloropleiding Taalwetenschap traject Vergelijkende Indo-Europese Taalwetenschap 2 e jaar: semester Cursusnaam ECTS Niveau I Indo-Europese fonologie 5 200 I Hettitisch I 5 200 I Grieks
Nadere informatieGeschiedenis van het Nederlands. Voorlopers en verwanten
Geschiedenis van het Nederlands Voorlopers en verwanten Literatuur Guy Janssens en Ann Marynissen, Het Nederlands vroeger en nu. Leuven/Voorburg (2005)². Geschiedenis van het Nederlands, http://www.ned.univie.ac.at/publicaties/t
Nadere informatie3URHIRSJDYH1HGHUODQGV
3URHIRSJDYH1HGHUODQGV $DQZLM]HQGH9RRUQDDPZRRUGHQ $XWHXUSURIGU$9HUKDJHQarie.verhagen@let.leidenuniv.nl) 9DQ'DOH geeft als de betekenis van het aanwijzende voornaamwoord GLW: verwijzend naar iets dat zich
Nadere informatieEric Sleeuwits en Chantal van der Wijk
Dankwoord Allereerst wil ik alle mensen bedanken die mij hebben geholpen bij het schrijven van dit boek en de mensen die mij in de tussentijd gesteund hebben. Zoals mijn collega s, ouders en vriendin.
Nadere informatieRecente ontwikkelingen in de historiografie van het Nederlands
ROLAND WILLEMYNS (Flandern, Brüssel) Recente ontwikkelingen in de historiografie van het Nederlands 1. Ik heb, samen met Nicoline van der Sijs, vorig jaar Het verhaal van het Nederlands gepubliceerd (Van
Nadere informatieWaarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen
week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau A, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de
Nadere informatieInvloed van de moedertaal bij het leren van het Nederlands
1 Invloed van de moedertaal bij het leren van het Nederlands In het kader van 400 vragen aan de RUG Door Saskia Visser, Wetenschapswinkel Taal, Cultuur en Communicatie Vragensteller: Henk van Ooij 2 De
Nadere informatie2 Правописание Spelling 11 Hoofdletters en kleine letters 11 Klinkers na de sisklanken ж, ч, ш, щ / г, к, х / ц 12 Interpunctie 12
Inhoudsopgave 1 Русский алфавит Het Russische alfabet 10 2 Правописание Spelling 11 Hoofdletters en kleine letters 11 Klinkers na de sisklanken ж, ч, ш, щ / г, к, х / ц 12 Interpunctie 12 3 Фонетика Fonetiek
Nadere informatiewaarmee de dichter naar zijn eigen activiteit verwijst.
Tekst 1 Regel 321 Τὸν 1p 1 Noteer de naam van de persoon naar wie Τὸν verwijst. Regel 326 χόλον τόνδ In het vervolg van de tekst voert Paris een andere reden aan voor het feit dat hij niet deelneemt aan
Nadere informatieNederlandse. literatuurvan de. 20 ste en 21 ste eeuw deel 1
Nederlandse literatuurvan de 20 ste en 21 ste eeuw deel 1 0. Dit college Doel & inhoud Volgende week Literatuurgeschiedenissen De rol van literatuur 1. Doel & inhoud Doel & inhoud Collegemateriaal Literatuur
Nadere informatieWaarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen
week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau B, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de
Nadere informatieAanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?
Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte
Nadere informatiePPJ6RAMMA èf kefiéigbèit vepeigch om tst de versehtkenée. met friejarigen' mnm voor meisjes te Batavia te wöpdeh teegelatee.
PPJ6RAMMA èf kefiéigbèit vepeigch om tst de versehtkenée klassee UÏI de tesgere faupppieiioai met friejarigen' mnm voor meisjes te Batavia te wöpdeh teegelatee. (Strekkende m voldoening aan de voorlaatste
Nadere informatieToetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 1 Toetsvragen
Tijdvak 1 Toetsvragen 1 De meeste kennis over de periode waarin de eerste mensen leefden, komt van archeologen. Wat houdt het werk van archeologen in? A Zij bestuderen de verschillende theorieën over de
Nadere informatie1 WOORDSOORTEN 3 2 ZINSDELEN 8
Deel 1 Grammatica 1 1 WOORDSOORTEN 3 1.1 Tot welke woordsoort behoren de onderstreepte woorden in de volgende zinnen? 3 1.2 Multiple choice. Benoem de onderstreepte woorden 4 1.3 Benoem de onderstreepte
Nadere informatieNieuwsbrief Jenaplanschool Gorkum
Een poos geleden hebben we met de stamgroepleidsters van de onderbouw nieuw ontwikkelingsmateriaal aangeschaft. We hebben allemaal een light cube in de klas, kneedzand en veel nieuwe puzzels en spelletjes.
Nadere informatiePORTFOLIO NEDERLANDS NAAM: OPLEIDING: KLAS: Portfolio Nederlandse taal, deel 1 Versie 11-07-13 Pagina 1
PORTFOLIO NEDERLANDS NAAM: OPLEIDING: KLAS: Portfolio Nederlandse taal, deel 1 Versie 11-07-13 Pagina 1 Het portfolio voor de Nederlandse taal bestaat uit de volgende onderdelen: - Inleiding - Algemeen
Nadere informatieEr was eens.een anderstalig kind. Josée Coenen HCO
Er was eens.een anderstalig kind Josée Coenen HCO Stijgen / Dalen 1. Eén persoon stelt een gesloten vraag 2. Is het antwoord op u van toepassing; dan gaat u staan. Is het niet op u van toepassing: dan
Nadere informatieDe symfonie. Welke symfonie hoor je? Schrijf de juiste volgorde in de kaders bij de cd-hoezen.
De symfonie Welke symfonie hoor je? Schrijf de juiste volgorde in de kaders bij de cd-hoezen. Welke van deze symfonieën spreekt je het meest aan en waarom? Welke van deze symfonieën spreekt je het minst
Nadere informatiePraktische opdracht Maatschappijleer Verloedering van de Nederlandse taal
Praktische opdracht Maatschappijleer Verloedering van de Nederlandse taal Praktische-opdracht door een scholier 3324 woorden 31 oktober 2005 6,8 67 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi De
Nadere informatieGevarieerde Spelling is een programma voor het leren van de belangrijkste spellingregels van het Nederlands.
Gevarieerde Spelling Gevarieerde Spelling is een programma voor het leren van de belangrijkste spellingregels van het Nederlands. Doelgroep Gevarieerde Spelling Gevarieerde Spelling is bedoeld voor leerlingen
Nadere informatieZinsontleden en woordbenoemen groep 7/8
Zinsontleden en woordbenoemen groep 7/8 Naam: 1 Inhoudsopgave: 3 - Onderwerp 4 - Persoonsvorm 5 - Gezegde 6 - Lijdend voorwerp 7 - Meewerkend voorwerp 8 - Werkwoorden 8 - Zelfstandig naamwoorden 9 - Bijvoeglijk
Nadere informatieGod heeft nu eenmaal alle lichaamsdelen een plaats gegeven precies zoals hij dat wilde.
Directiemededelingen Een lichaam bestaat niet uit één deel, maar uit vele. (..) God heeft nu eenmaal alle lichaamsdelen een plaats gegeven precies zoals hij dat wilde. 1 Kor 12:14 en 18 Wat bijzonder hoe
Nadere informatieWat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?
Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid
Nadere informatieZit je nou alweer te twitteren? Een nieuwe manier om partikels in kaart te brengen
Zit je nou alweer te twitteren? Een nieuwe manier om partikels in kaart te brengen Ton van der Wouden Op school is het u waarschijnlijk niet verteld, maar het Nederlands is een partikeltaal. Heel veel
Nadere informatieWat ga je in deze opdracht leren? Meer leren over: soorten vragen, vraagwoorden, signaalwoorden en sleutelwoorden
Wat ga je in deze opdracht leren? Meer leren over: soorten vragen, vraagwoorden, signaalwoorden en sleutelwoorden Soorten vragen, vraagwoorden, signaal- en sleutelwoorden Schema 1 Soorten vragen Open vraag
Nadere informatieDenken over taal: ontleden #2.0
DOMINICUS COLLEGE tweede klassen VWO NIJMEGEN december 2011 Denken over taal: ontleden #2.0 Je krijgt in tweetallen een aantal losse kaartjes, waarop taaluitingen staan van een tweejarige kleuter. Je ziet
Nadere informatieZelfstandig naamwoord
2 Zelfstandig naamwoord 1 Weet jij wat een zelfstandig naamwoord is? Vink aan waar je het aan herkent. Je kunt er meervoud van maken. Je kunt er een voor zetten. Het is meestal een ding. Het is een doe-woord.
Nadere informatieHandleiding Lesmethode Groep 7 &8 Huiswerk Bikkels. Inkijkexemplaar
Handleiding Lesmethode Groep 7 &8 Huiswerk Bikkels versie 2016 Inhoudsopgave Introductie 5 Verantwoording methodiek 6 Doorgaande lijn Po en Vo 7 Preventief en curatief 8 Organiseer je les 9 Praktische
Nadere informatieVALENTIJNSDAG 14 FEBRUARI 2012
VALENTIJNSDAG 14 FEBRUARI 2012 EEN LESBRIEF VOOR BB/MB/OB Jan Tooropstraat 136 1061 AD Amsterdam tel.: 020 614 62 62 fax.: 020 614 62 54 e-mail: info@arkade-cilon.nl internet: www.arkade-cilon.nl ABN-AMRO:
Nadere informatieSoorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62210
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 June 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62210 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieStreektalen en dialecten van Nederland
Dat is andere taal! Streektalen en dialecten van Nederland Rien van den Berg en Marc van Oostendorp Uitgeverij Unieboek Het Spectrum bv, Houten - Antwerpen Inhoud Voorwoord 7 Taal en verleden 11 Waddeneilanden
Nadere informatieExamen VWO. Grieks. tijdvak 2 woensdag 19 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2013 tijdvak 2 woensdag 19 juni 13.30-16.30 uur Grieks Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 21 vragen en een vertaalopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 74 punten te behalen.
Nadere informatieSamen rondom het Woord. (een weergave van een grammatica-sessie)
Samen rondom het Woord (een weergave van een grammatica-sessie) - Ja, luister eens, broeder, je hebt nu zoveel grammatica met ons gedaan, en sorry hoor in zo n sneltreinvaart, kunnen we vandaag niet eens
Nadere informatiezondag 22 maart 2015
zondag 22 maart 2015 Orgelspel Terwijl de kaarsen worden aangestoken zingen we: Als alles duister is Welkom Stilte Bemoediging: V Onze hulp is in de naam van de Heer G Die hemel en aarde gemaakt heeft
Nadere informatieEen Valentijn krantje Geen idee van wie, maar wel voor wie!
Datum: 14-02-2013 Een Valentijn krantje Geen idee van wie, maar wel voor wie! Eerste hulp bij liefdeslooplijn Mocht het van toepassing zijn Anders leuk om weg te geven Wie dit heeft geschreven? Geen idee,
Nadere informatieSchule: Schreiben B 2. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52653
Schule: Schreiben B 2 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 15 July 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/52653 Dit lesmateriaal is gemaakt
Nadere informatieDeze actie kadert binnen het project SOLABIO-'Soorten en landschappen als dragers voor biodiversiteit', mede gefinancierd door het Europees programma
!"#" $% #!&'!()!!$% *!$ + ), -!. /!& $ 0 ( 1 & & $ $ 1 ( #!& #!& #!& &% 2/3*""4 $$%/"32"4 5 ) 66 &. ) #!& ) 7 &, 89 8.9,7 !!:%$ " # $ # % $ & $ ;!!! $!:%$ 1!!! 0 0!!! ;, *!$ *!# + ; *! *!* *!-
Nadere informatieTalen, dialecten, nijlpaarden en fruitvliegjes
Talen, dialecten, nijlpaarden en fruitvliegjes Sjef Barbiers... VARIATIE IN ZINSBOUW Als de zinsbouw verschilt dan is het geen dialect meer maar een andere taal. Aldus de bozige reactie van de hoofdredacteur
Nadere informatieGrammatica op school
Grammatica op school Jan-Wouter Zwart Minisymposium Wat moeten wij met de grammatica? Nijmegen, 8 mei 2009 2/25 Wat moeten wij met de grammatica? Uitgangspunt: niets 3/25 Waarom wèl?! Omdat het leuk is.!
Nadere informatieDe rol van demografie in taalverandering. Freek Van de Velde KU Leuven
De rol van demografie in taalverandering Freek Van de Velde KU Leuven Het verlies van morfologie Afgezien van enkele nieuwe synthetische vormen (Van Haeringen 1950), hebben de Germaanse talen (de Romaanse
Nadere informatieORDE VAN DIENST op zondag 20 september 2015 te Monster. Voorganger : ds. Piet Schelling, Organist : Leo Bouma
ORDE VAN DIENST op zondag 20 september 2015 te Monster Voorganger : ds. Piet Schelling, Organist : Leo Bouma Orgelspel Welkom (We gaan staan) Zingen kinderlied aan het begin: Dank U Dank U voor deze nieuwe
Nadere informatieDe Bijbel is een geestelijk boek.
De essentie van deze studie is neergelegd in de blauw gekleurde tekst. De zwart gekleurde tekst dient ter verduidelijking en voor nadere studie en kan bij eerste lezing worden overgeslagen. De Bijbel is
Nadere informatieGe G sc s h c i h edeni n s s v an a n he h t Ned e er e l r a l n a d n s d Stand n a d ardi d satie
Geschiedenis van het Nederlands Standaardisatie A.Inleiding standaardisatie & deelprocessen (theorie) STANDAARDISATIE = Guy Janssens en Ann Marynissen, Het Nederlands vroeger en nu. Leuven/Voorburg (2005)²,
Nadere informatiewel rijp voor een ruimere maatschappelijke rol?
Is de Vlaams-Belgische Gebarentaal wel rijp voor een ruimere maatschappelijke rol? April 1998 Auteurs: Myriam Vermeerbergen Mieke Van Herreweghe Voorafgaande opmerking Deze tekst werd geschreven in de
Nadere informatieVoor christenen is de Bijbel met name een geloofsboek. Dat betekent
De Bijbel Een geloofsboek EWe kunnen vele wegen gaan met de Bijbel. De één ervaart het vooral als een mooi kunstobject. Vele kunstenaars hebben er inspiratie in gevonden om een kunstwerk te maken. We kennen
Nadere informatieGESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:
AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier in meervoud. - Gebruik je hoofdletters op een
Nadere informatieAntwoorden Nederlands Literatuurgeschiedenis
Antwoorden Nederlands Literatuurgeschiedenis Antwoorden door S. 928 woorden 24 juni 2013 6,3 14 keer beoordeeld Vak Nederlands Middeleeuwen 1 Ca. 400-1585 Periode tussen Klassieke Oudheid en Renaissance
Nadere informatieKerk- School- en Gezinsdienst op zondag 29 maart 2015 in de Martinikerk
Kerk- School- en Gezinsdienst op zondag 29 maart 2015 in de Martinikerk Voorganger: Ds. M.N. Ariesen-Holwerda Organist: Kees Nottrot Pianist: Peter Wagenaar Afkondigingen Zingen van een psalm 122: 1 en
Nadere informatieSpelling & Formuleren. Week 2-7
Spelling & Formuleren Week 2-7 Tentamenstof Boek: Praktische cursus Spelling 6e druk Auteur: M. Klein & M. Visscher Alle hoofdstukken behalve hoofdstuk 4 Proeftentamens zie Blackboard Succes! TEGENWOORDIGE
Nadere informatieProbationes pennae rond Hebban olla uogala
Probationes pennae rond Hebban olla uogala De omgevende pennenprobeersels bij de oudste teruggevonden Nederlandse zinnetjes door Gerard Weel Zelden heeft iemand in de Westeuropese moderne litteratuurgeschiedenis
Nadere informatiePappus van Alexandrië, Verzamelwerk, Boek VII.
Pappus van Alexandrië, Verzamelwerk, Boek VII. Pappus van Alexandrië leefde omstreeks 250 na Christus. Hij schreef een groot Wiskundig Verzamelwerk ( Mathematical Collection, Collectio ) in 8 boeken, waarvan
Nadere informatieHET MOTTE MYSTERIE LESMAP LOCATIE CONTACT. Bezoek aan de archeologische site Hoge Wal in Ertvelde. Voor leerlingen van het 5de en 6de leerjaar.
LESMAP HET MOTTE MYSTERIE Bezoek aan de archeologische site Hoge Wal in Ertvelde. Voor leerlingen van het 5de en 6de leerjaar. D e leerlingen van je klas bezoeken de archeologische site Hoge Wal op een
Nadere informatieIn groep 8 gaan we een aantal dingen door het jaar heen doen, namelijk het maken van een:
Beste groep 8-er, In groep 8 gaan we een aantal dingen door het jaar heen doen, namelijk het maken van een: een boekbespreking een werkstuk een boekverslag een spreekbeurt Je krijgt nu in één keer de instructie
Nadere informatieHET GRAAFSCHAP LOON door JAN VAES
De Maretak MR " Land van Loon - Nieuw Eyck Contact: Hansweg 3 3960 Bree (e-mail: lo.clijsters@skynet.be) Mei 2015 kbc 453-4129101-95 19 mei HET GRAAFSCHAP LOON door JAN VAES 1 ONTVANGST Ontvangst in de
Nadere informatieHoe maak je een werkstuk?
Hoe maak je een werkstuk? Je gaat een werkstuk maken. Maar hoe zit een werkstuk nou eigenlijk in elkaar? Hoe moet je beginnen? En hoe kies je nou een onderwerp? Op deze vragen en nog vele anderen krijg
Nadere informatieWijs Worden. werkboek. deel 1 DAMON
Wijs Worden werkboek deel 1 DAMON WW wb deel 1 mei2009.indd 1 5/25/09 10:33:45 AM Hoofdstuk 1 Over wat echt belangrijk is Paragraaf 1 Inleiding Opdracht 1, p.8 Hieronder staan twaalf standpunten over wat
Nadere informatieSint-Jan Berchmanscollege
Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure Klassieke Talen (2de en 3de graad ASO) Leerlingprofiel Je leest graag, je wil je taalvaardigheid versterken, en je hebt interesse in cultuur en maatschappij? Een
Nadere informatieExamen VWO 2015. Grieks. tijdvak 2 woensdag 17 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2015 tijdvak 2 woensdag 17 juni 13.30-16.30 uur Grieks Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen en een vertaalopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 74 punten te behalen.
Nadere informatieELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE
ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE Naam:... Klas:... Stap : Wat Kan ik? Voor welke vakken haal(de) je de hoogste cijfers op school? Aardrijkskunde Algemene natuurwetenschappen Bewegen, sport en maatschappij
Nadere informatie, ##/ $.!!+ " $%& ' & ( $%)$"#!* )* !& &!!!-) &!& & $). & #$+ "!!#! & & $& "& ( $%!!!$ & & '&, * )* $& $! "!#!"& # &, -%- $(!
" %& & ( %)" * )* & " & & & "& ( % & & & &, * )* & ""& &, -%- ( )"& &. " )- & & -) & & & )., / / 0 & & -& & 1 0 - & & 2. & " & " 0 & &, -, 0 ) & & & 3 & & 4, & " * " 5 Mijn leven in De Zevensprong: Mijn
Nadere informatie