TAALBESCHOUWING. Cursus Nederlands. Communicatie. Taalbeschouwing Communicatie KTA Brugge COVYY. Lexicon en semantiek

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "TAALBESCHOUWING. Cursus Nederlands. Communicatie. Taalbeschouwing Communicatie KTA Brugge COVYY. Lexicon en semantiek"

Transcriptie

1 Cursus Nederlands Taalbeschouwing Communicatie KTA Brugge COVYY Lexicon en semantiek Communicatie Taal, spelling en grammatica TAALBESCHOUWING Bronnen Markant 6T, Uitgeverij Pelckmans, Kapellen, 2008

2 1 Het verhaal van onze taal 1.1 Over het ontstaan en de evolutie van het Nederlands Nederlands is de moedertaal van zo'n 22 miljoen mensen, voor het merendeel Europeanen. Voor het merendeel, inderdaad, want ook op Suriname, de Nederlandse Antillen en het eiland Aruba wordt Nederlands gesproken. Maar sinds wanneer spraken onze oervoorouders de taal die we van hen geërfd hebben? Hoe klonk die taal toen en hoe evolueerde ze? Dat gaan we na in het volgende bondige overzicht. 1.2 Oudnederlands Over oude krabbels We spreken van Nederlands vanaf ca Voordien spraken onze oervoorouders nog Germaans. Het Nederlands van ca. 700 tot ca noemen we Oudnederlands. Maar je moet je daarbij niet al te veel voorstellen: dat Oudnederlands is niets meer dan een verzameling soms heel verschillende dialecten. Als het Nederlands zich begint te ontwikkelen, is ons land een nog nauwelijks in cultuur gebrachte delta aan de Noordzee. Hier en daar wonen plukjes mensen in het veen-, moeras en boslandschap. Een handvol kloosters en kastelen, en een paar stadjes die zo klein zijn dat ze die naam nog nauwelijks waard zijn; dan heb je het wel gehad. Voor zover er al geschreven wordt, is dat vooral in de kloosters, waar heel wat monnikenwerk verricht wordt. En soms heeft een kasteelheer een klerk in dienst om de administratie te verzorgen. Uit die cultuur zijn de oudste geschriften uit onze streken overgeleverd: boeken, oorkondes, rekeningen en wetsteksten, bijna allemaal in het Latijn. Maar soms hadden de schrijvers van die officiële stukken niet genoeg aan Latijn. Dan zie je ineens flarden Oudnederlands, dan voel je heel even het volle leven van die tijd, waar het Latijn misschien geen woorden voor had. Het is een aardig Oudnederlands woordenboek dat je op die 2

3 manier bij elkaar kunt rapen in allerlei bronnen, van een muderkin ofwel moedertje tot een wada of wad, voor een doorwaadbare plaats in een rivier Een probatio pennae En wij vragen ons natuurlijk af: is er met die woorden ook literatuur gemaakt? Het antwoord komt omstreeks 1100, met een complete versregel, dertien woorden uit een liefdesliedje. De regel werd als pennenproef neergeschreven door een Vlaamse monnik die in Engeland in een klooster zat. Zijn dagelijks leven was grotendeels gevuld met het overschrijven van Latijnse en Oudengelse teksten. Af en toe moest hij de ganzenveer waarmee hij schreef aanscherpen. Op de laatste bladzijde van het boek dat hij aan het maken was, probeerde hij uit of zijn pen weer goed schreef, alvorens verder te werken. In zo'n geval schrijf je vaak het eerste dat je te binnen schiet. Bij onze monnik was dat een liefdesversje dat hij nog uit zijn jeugd in Vlaanderen kende: Hebban olla vogala nestas hagunnan, hinase hic anda thu, wat unbidan we nu? Een romantische liefdesverklaring in het Oudnederlands: Alle vogels zijn begonnen te nestelen, behalve jij en ik, waar wachten wij nog op? Daar is het begin van onze literatuurgeschiedenis. Dit befaamde zinnetje is het resultaat van een 'probatio pennae'. Alles werd toen met de hand geschreven (vandaar de term 'handschriften'), en als pen werd een vogelveer gebruikt waaraan een scherpe punt gesneden werd. Maar voor de 'schrijver' aan het 'serieuze werk' begon, testte hij zijn fonkelnieuwe pen eerst even uit. Aan zo'n pennentest hebben we dus dat ene zinnetje te danken. 3 gelobistu in got alamehtigan fadaer ec gelobo in got alamehtigan fadaer gelobistu in crist godes suno ec gelobo in crist godes suno gelobistu in halogan gast ec gelobo in halogan gast. (uit de Utrechtse doopbelofte, 8ste eeuw) Weetje - Onze enige echte oudste Wil je eens een stukje uit de misschien wel echt oudste Oudnederlandse tekst lezen? Wedden dat je het moeiteloos begrijpt? Het is een stukje uit een doopbelofte van het einde van de 8ste eeuw.

4 1.3 Middelnederlands Geen eenheidstaal Het Nederlands van ca tot ca wordt Middelnederlands genoemd. Net zoals het Oudnederlands was het een verzameling dialecten. Er was dus geen sprake van een eenheidstaal. Een vaste spelling bestond er evenmin. En ook net als vroeger konden de meeste mensen niet lezen en schrijven. Het waren vooral monniken die naarstig handschriften kopieerden Kunnen wij het lezen? Jawel, met enige moeite Het Middelnederlands is moeilijk te lezen voor ons. Niet alleen omdat er veel c's en q's en x'en in voorkomen, maar ook omdat er letters gebruikt worden die er anders uitzien dan onze letters. De s leek op een f waar een stukje af was. Als je niet gewend bent zo'n lange s te lezen, fta je raar te ftaren. Verder kon eenzelfde woord op verschillende manieren geschreven worden. 'Jaar' bijvoorbeeld kon net zo goed jaer zijn, of jair en zelfs jayr Veel verbindingen en afkortingen Er werden ook heel wat woorden aan elkaar geplakt. Dat was bijvoorbeeld bijna altijd het geval wanneer bij inversie het onderwerp een persoonlijk voornaamwoord was. Dus niet: zei hij, maar seidi, en niet heb je maar hebter. En omdat kopiëren een bijzonder eentonige bedoening was, schreven de kopiisten ook niet alle letters. Stonden er bijvoorbeeld twee m'en na elkaar, dan schreven ze er maar eentje, met een golfje erboven. Wie kon lezen, wist wel wat dit golfje betekende. Sms-taal avant la lettre dus.

5 1.3.4 Een stukje Middelnederlandse literatuur Middelnederlandse niet-literaire teksten zijn er in overvloed: oorkonden, statuten van verenigingen, verkoopakten, verslagen van allerlei raden en zittingen etc. Daarnaast is er een groot aantal literaire teksten. Uit een daarvan, Karel ende Elegast, krijg je een fragmentje te lezen. Een scoe - twee scoen Als middeleeuwers ons bezig hoorden over onze schoenen, zouden ze wellicht denken dat we twee paar schoenen tegelijk dragen, of anders dat we twee paar benen en dus vier voeten hebben. Het middeleeuwse woord was immers scoe, meervoud scoen. Mettertijd werd dat meervoud als een enkelvoud aangevoeld, zodat er een nieuw meervoud ontstond, gevormd naar analogie van de meeste andere substantieven. Dus enkelvoud plus -en. Hetzelfde gebeurde bijvoorbeeld ook met ei. Eier was het meervoud, maar net als scoen ging het voor de bijl en moest het braaf meelopen in de lange rij meervouden op -en. Dus eieren. Raven ging dan weer de andere kant uit. Dat was het enkelvoud, maar aangezien het als een meervoud klonk, ontstond er een nieuwe enkelvoudige vorm: raaf. Zo zie je maar: taal heeft zo haar eigen wetmatigheden. Si *worpen omme *met deser dinc *Hare orse sterc ende snel Si waren beide ghewapent wel. Hare speren waren sterc. Si *versaemden in een perc Met sulken *nide *onder hem tween Dat *dorse boghen over haer been. *Manlic vinghen si ten swaerde, Alse die vechtens begaerden Si vochten *een langhe wile Dat men gaen mochte een mile Die *swerte was sterc ende snel Ende sine joesten waren fel *Dattie coninc was in vare Ende waende, *dat die duvel ware wendden, keerden om troffen elkaar op een open plek hardnekkigheid, geweld; allebei de paarden door de knieën gingen moedig grepen ze hun zwaard als twee die er echt op uit waren om te vechten zolang als het duurde om een mijl te gaan in het zwart geklede ridder en zijn aanvallen waren zo gemeen dat de koning schrik begon te krijgen en dacht dat het de duivel was Uit: Karel ende Elegast, 13de eeuw 5 Het prijskaartje van een handschrift Literaire handschriften werden dikwijls bijzonder rijk verlucht met randversieringen, miniatuurschilderijtjes en dies meer. De prijs van al dat fraais? In de vijftiende eeuw kostte zo'n pareltje ongeveer evenveel als een stenen huis - en dat konden alleen de superrijken zich veroorloven. Maar wat is zo'n verlucht handschrift vandaag nog waard? In 2002 organiseerde het Studiecentrum Vlaamse Miniaturisten van de K.U.Leuven, onder de titel Meesterlijke Middeleeuwen, een handschriftententoonstelling. Tienduizenden bezoekers waren met verstomming geslagen door de pracht van de honderd tentoongestelde handschriften. En het prijskaartje? De totale verzekerde waarde van de stukken bedroeg 175 miljoen euro. Gemiddeld dus zo'n euro. Voor dat bedrag kun je vandaag beslist nog altijd een héél leuk stulpje bouwen. De waarde van die handschriften is in de loop der eeuwen dus zeker niet gedaald.

6 1.4 Intensief lezen Je gaat te werk als volgt. 1. Je lost individueel de quiz op aan de hand van alle teksten in Het verhaal van onze taal. Soms is er meer dan één juist antwoord. 2. Je motiveert elk antwoord door de vindplaats ervan te vermelden (bladzijde en regel). 3. Als je klaar bent, vergelijk je je antwoorden met die van je buur. Heb je een of meer verschillende antwoorden, dan moet je samen nagaan wat het juiste antwoord is. 4. Aan de hand van de juiste antwoorden en soms ook van de teksten vul je het synthesekader na de quiz in. Daarin wordt Het verhaal van onze taal samengevat. 1. Van wanneer dateert de misschien wel oudste geschreven Nederlandse tekst? van rond 600 van rond 700 van rond Van wanneer dateert de oudste Nederlandse geschreven losse zin? van rond 1000 van rond 1100 van rond Middelnederlandse handschriften waren heel dikwijls prachtig versierd waren heel duur werden in stenen huizen bewaard 4. In vergelijking met hedendaags Nederlands heeft het Oudnederlands veel meer doffe klanken veel meer heldere klanken ongeveer dezelfde klanken 5. Het Middelnederlands heeft dezelfde schrifttekens als het huidige Nederlands heeft andere schrifttekens dan het huidige Nederlands heeft voor sommige tekens een enigszins ander schriftbeeld dan het huidige Nederlands

7 6. Hebban olla vogala nestas hagunnan... is de eerste zin van een lang liefdesgedicht een pennentest een probatio pennae 7. Vandaag zijn Middelnederlandse handschriften zeer waardevol en duur niet speciaal waardevol en duur veeleer goedkoop 8. Het Nederlands wordt als moedertaal gesproken door ca. 12 miljoen mensen 18 miljoen mensen 22 miljoen mensen 9. De spelling in het Middelnederlands lag vast lag niet vast was totaal willekeurig 10. Het Middelnederlands is te situeren tussen ca ca ca ca ca ca Middelnederlands is een verzameling dialecten een eenheidstaal de algemene taal in Vlaanderen en Nederland 12. In Middelnederlandse teksten komen veel afkortingen voor weinig afkortingen voor veel verbindingen van woorden voor 13. Oudnederlands is te situeren tussen )ca. 600 en ca ca ca ca ca Middelnederlandse teksten bezitten we in overvloed, o.m. literaire teksten statuten van verenigingen oorkonden

8 15. Karel ende Elegast toont o.m. aan dat sommige Middelnederlandse woorden nu niet meer bestaan sommige Middelnederlandse woorden nu een andere betekenis hebben. Middelnederlands minder heldere klanken heeft dan Oudnederlands 1.5 Syntheseoefening Vul de volgende tekst aan. Zo krijg je een goede synthese van wat je geleerd hebt over Oud- en Middelnederlands. Nederlands is de moedertaal van ongeveer twintig miljoen mensen die vooral in Europa wonen. Het ontstond rond (1). In zijn oudste stadium noemen we het (2). Dat is te situeren tussen ca. (3) en ca. (4). Het gaat niet om een eenheidstaal, wel om een verzameling (5). Er zijn (6) geschreven bronnen van overgebleven. Het bekendste zinnetje uit die periode hebben we te danken aan een (7). Vergeleken met modern Nederlands heeft het (8) veel meer (9) klanken. We spreken van Middelnederlands tussen ca. (10) en ca. (11). Opnieuw is het geen (12). Er was ook geen vaste (13). Sommige letters werden (14) geschreven dan nu. Ook werden veel woorden (15). Er zijn heel veel Middelnederlandse (16) overgebleven. Die werden allemaal met de hand geschreven, vandaar dat ze (17) genoemd worden. Ze waren heel dikwijls (18) en bijgevolg ook zeer (19). We hebben allerlei soorten teksten, o.m. (20) teksten, (21) van verenigingen, (22) en oorkonden. Middelnederlands had minder (23) klanken dan Oudnederlands. Sommige Middelnederlandse woorden zijn nu (24) (bv. ors dat paard betekende ), andere hebben een andere (25) gekregen (bv. in vare sijn betekende vrezen, nu in gevaar zijn )

Het begin van de Nederlandse taal

Het begin van de Nederlandse taal Het begin van de Nederlandse taal Een Oudnederlandse liefdestekst Korte lesomschrijving Leerlingen maken in deze les kennis met het oudste, geschreven Nederlands. Ze verdiepen zich in de betekenis van

Nadere informatie

Werkstuk Nederlands De geschiedenis van de Nederlandse taal

Werkstuk Nederlands De geschiedenis van de Nederlandse taal Werkstuk Nederlands De geschiedenis van de Nederlandse taal Werkstuk door een scholier 2640 woorden 20 januari 2003 6,3 243 keer beoordeeld Vak Nederlands Inhoudsopgave Inleiding 1. Taal uit de Middeleeuwen

Nadere informatie

Spojená východoindická společnost. Comenius Státní překlad Bible

Spojená východoindická společnost. Comenius Státní překlad Bible Inleidende les Nederlands, een probatio pennae? Quiz Kongo Peter Stuyvesant Max Havelaar Erasmus Olga Krijtová Anna Franková Nieuw Amsterdam nootmuskaat Flandry Spojená východoindická společnost Comenius

Nadere informatie

Handleiding Hebban olla vogala

Handleiding Hebban olla vogala Korte lesomschrijving In deze les staat de vensterplaat bij het venster Hebban olla vogala centraal. De leerlingen gaan aan de hand van deze interactieve vensterplaat op ontdekking in een middeleeuws scriptorium,

Nadere informatie

Oudnederlands. < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p. 11-29

Oudnederlands. < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p. 11-29 Duistere eeuwen Prehistorisch Nederlands en Oudnederlands < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger Het verhaal van het Nederlands. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p. 11-29 1. Waarom

Nadere informatie

Geschiedenis van het Nederlands Hoofdstuk: Duistere eeuwen

Geschiedenis van het Nederlands Hoofdstuk: Duistere eeuwen Duistere eeuwen Prehistorisch Nederlands en Oudnederlands < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger Het verhaal van het Nederlands. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p. 11-29 1. Waarom

Nadere informatie

Inleiding op Middeleeuwse Epiek

Inleiding op Middeleeuwse Epiek Inleidingop MiddeleeuwseEpiek I. Periodisering II. Oudnederlands: 700-1150 a) Inleiding b) De oudste zin De oudste bron in het Nederlands is het volgende zinnetje: Hebban olla vogola nestas higunnan Hinase

Nadere informatie

Klasnieuws klas 6: Jaargang 10 aflevering 3

Klasnieuws klas 6: Jaargang 10 aflevering 3 Klasnieuws klas 6: Jaargang 10 aflevering 3 De verjaardag Kylean was jarig. Zijn mama liet voor zijn verjaardag een ijskar komen. We aten ijsjes. Dank je wel daarvoor! In klas hebben we dan allemaal een

Nadere informatie

TAALKAART - Wij maken met de klas ons eigen middeleeuws naamdichtenboek! 1 Naamdicht

TAALKAART - Wij maken met de klas ons eigen middeleeuws naamdichtenboek! 1 Naamdicht TAALKAART - In de middeleeuwen was een boek een voorwerp van luxe en prestige. Er waren veel huiden nodig om alles op te schrijven en de kleurstoffen die dienden om de gekleurde inkten te maken, kwamen

Nadere informatie

Volg vanaf de trap het spoor van rode vogelpootjes langs schilderijen over monsters en mythische fantasiedieren.

Volg vanaf de trap het spoor van rode vogelpootjes langs schilderijen over monsters en mythische fantasiedieren. Cobra Family Cobra Family gaat over Cobrakunstenaars, hun leven en werk en hun inspiratiebronnen. Die kunstenaars waren VRIJE VOGELS, vrij in hun werk en in hun geest! Deze zomer kun jij je hier in het

Nadere informatie

Naam: KASTELEN. Vraag 1a. Waarvoor moeten we onze huizen tegenwoordig beschermen? ... pagina 1 van 6

Naam: KASTELEN. Vraag 1a. Waarvoor moeten we onze huizen tegenwoordig beschermen? ... pagina 1 van 6 Naam: KASTELEN Heb jij je wel eens afgevraagd hoe je jouw huis zou verdedigen als anderen het probeerden te veroveren? Nou, vroeger dachten de mensen daarr dus echt wel over na. Ze bouwden hun huis zelfs

Nadere informatie

De kaartenbank.indd Sander Pinkse Boekproductie / 15:06 Pag. 47. Kaart 17. Ik heb de band lek, getekend door C. van Bree in 1991.

De kaartenbank.indd Sander Pinkse Boekproductie / 15:06 Pag. 47. Kaart 17. Ik heb de band lek, getekend door C. van Bree in 1991. De kaartenbank.indd Sander Pinkse Boekproductie 07-11-13 / 15:06 Pag. 47 47 Kaart 17. Ik heb de band lek, getekend door C. van Bree in 1991. De kaartenbank.indd Sander Pinkse Boekproductie 07-11-13 / 15:06

Nadere informatie

Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel

Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij

Nadere informatie

Nieuwsbrief Jenaplanschool Gorkum

Nieuwsbrief Jenaplanschool Gorkum Een poos geleden hebben we met de stamgroepleidsters van de onderbouw nieuw ontwikkelingsmateriaal aangeschaft. We hebben allemaal een light cube in de klas, kneedzand en veel nieuwe puzzels en spelletjes.

Nadere informatie

Mercator en de ontdekkingsreizen

Mercator en de ontdekkingsreizen Mercator en de ontdekkingsreizen V.U. ANNEMIE CHARLIER, GROTE MARKT 1, 9100 SINT-NIKLAAS Stedelijke Musea Sint-Niklaas 1 Beste leerling! Hopelijk vonden jullie het bezoek aan het Mercatormuseum een boeiende

Nadere informatie

tekst: Mariken van Nieumeghen fragment: Hoe Emmeken haer sondich leven een luttel beclaecht

tekst: Mariken van Nieumeghen fragment: Hoe Emmeken haer sondich leven een luttel beclaecht tekst: Mariken van Nieumeghen fragment: Hoe Emmeken haer sondich leven een luttel beclaecht r. 590 O memorie, verstandenisse, waerdii dinckende Op dleven, daer ick mi nu int ontdraghe, Het soude u duncken

Nadere informatie

JAARGANG 8 / NUMMER 6 FEBRUARI Mede mogelijk dankzij:

JAARGANG 8 / NUMMER 6 FEBRUARI Mede mogelijk dankzij: JAARGANG 8 / NUMMER 6 FEBRUARI 2014 Partners: Mede mogelijk dankzij: VRAAG 1 Tattas be like De afgelopen maand was de Facebook-pagina Tattas be like erg populair, een pagina waarop de draak wordt gestoken

Nadere informatie

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon les 1: Wie waren de graven van Loon Na deze les kan je de geschiedenis van het graafschap Loon aanduiden op je tijdbalk; kan je informatie opzoeken

Nadere informatie

Antwoorden invuloefening bij de film Literatuurgeschiedenis de middeleeuwen

Antwoorden invuloefening bij de film Literatuurgeschiedenis de middeleeuwen Antwoorden invuloefening bij de film Literatuurgeschiedenis de middeleeuwen 26 september 2015 Kijk naar de film over middelnederlandse literatuur op www.onlinenederlands.nl of https://youtu.be/0yd3ha4vuf8

Nadere informatie

Werkboek spreekwoorden Jaar 1

Werkboek spreekwoorden Jaar 1 Werkboek spreekwoorden Jaar 1 Mevr. Diehle Naam: Klas: Opdracht 1. Mocht je een gezegde niet kennen, zoek deze dan op in een spreekwoordenboek.. Zoek dan op het belangrijkste woord uit het spreekwoord

Nadere informatie

Stappenplan: een spreekbeurt maken

Stappenplan: een spreekbeurt maken Stappenplan: een spreekbeurt maken 1. Dit weet ik al! Dit wil ik nog te weten komen! Maak op een kladblad een woordspin over het onderwerp. Ik noteer sleutelwoorden Schrijf onder je woordspin vragen die

Nadere informatie

Introductie. De val van het Romeinse Rijk 2.1

Introductie. De val van het Romeinse Rijk 2.1 2? 66 Introductie Dit hoofdstuk gaat over de vroege middeleeuwen. De middeleeuwen zijn namelijk op te delen in drie delen: de vroege, hoge en late middeleeuwen. De vroege middeleeuwen beginnen rond het

Nadere informatie

Auditieve oefeningen bij het thema: ridders en kastelen

Auditieve oefeningen bij het thema: ridders en kastelen Auditieve oefeningen bij het thema: ridders en kastelen Boek van de week: 1; Ridders 2; Burchten en kastelen 3; 4; Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat er op de voorkant Hoe

Nadere informatie

Belangrijkste kenmerken van het Oudnederlands 1

Belangrijkste kenmerken van het Oudnederlands 1 Belangrijkste kenmerken van het Oudnederlands 1 Oudnederlandse spelling De Oudnederlandse spelling steunde op het Latijnse alfabet tussen u en v geen verschil bijv. uogala* (=vogel) w (voor de 10e eeuw)

Nadere informatie

Boekverslag & presentatie

Boekverslag & presentatie Boekverslag & presentatie groep 8 schooljaar 2015-2016 Inhoudsopgave: Blz. 1 Blz. 2 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 + 5 Blz. 6 Voorbeeld kaft Inhoudsopgave Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina

Nadere informatie

Geschiedenis van het Nederlands. Oudnederlands

Geschiedenis van het Nederlands. Oudnederlands Geschiedenis van het Nederlands Oudnederlands Geschiedenis van het Nederlands Oudnederlands Geschiedenis van het Nederlands Oudnederlands Proto-Indo-Europees Proto-Germaans Keltisch, Italisch, Baltisch,

Nadere informatie

Info plus Het leenstelsel

Info plus Het leenstelsel Project Middeleeuwen F- verrijking week 1 Info plus Het leenstelsel Inleiding De Middeleeuwen betekent letterlijk de tussentijd. Deze naam is pas later aan deze periode in de geschiedenis gegeven. De naam

Nadere informatie

8. Afasie [1/2] Bedenk tenminste drie verschillende problemen die je met taal zou kunnen hebben (drie soorten afasie).

8. Afasie [1/2] Bedenk tenminste drie verschillende problemen die je met taal zou kunnen hebben (drie soorten afasie). 8. Afasie [1/] 1 Afasie De term afasie wordt gebruikt om problemen met taal te beschrijven die het gevolg zijn van een hersenbeschadiging. Meestal is de oorzaak van afasie een beroerte. Het woord afasie

Nadere informatie

Dat wist ik niet! 50 interessante weetjes over onze Nederlandse taal! www.me%enta.com

Dat wist ik niet! 50 interessante weetjes over onze Nederlandse taal! www.me%enta.com 50 interessante weetjes over onze Nederlandse taal! Plezier met het Nederlands Ik ben een taalfanaat. Ik hou van taal, zeker van het Nederlands. En dan gaat het om meer dan spelling en grammatica. Want

Nadere informatie

8. Logogrammen. Soemer. Uitbreiding

8. Logogrammen. Soemer. Uitbreiding 8. Logogrammen Soemer Ongeveer 5 duizend jaar geleden woonde in Zuid-Oost Irak een volk dat de Soemeriërs werd genoemd. Zelf noemden ze hun land ki-en-gir, het land van de beschaafde heersers. De Soemeriërs

Nadere informatie

Antwoorden Nederlands Literatuurgeschiedenis

Antwoorden Nederlands Literatuurgeschiedenis Antwoorden Nederlands Literatuurgeschiedenis Antwoorden door S. 928 woorden 24 juni 2013 6,3 14 keer beoordeeld Vak Nederlands Middeleeuwen 1 Ca. 400-1585 Periode tussen Klassieke Oudheid en Renaissance

Nadere informatie

Toets grammaticale termen met sleutel

Toets grammaticale termen met sleutel Schrijf Vaardig 1, 2 en 3 Methode met grammaticale opbouw voor anderstaligen Toets grammaticale termen met sleutel Marilene Gathier u i t g e v e r ij c o u t i n h o c bussum 2012 Deze toets hoort bij

Nadere informatie

Praktische opdracht Biologie Siamese Tweelingen

Praktische opdracht Biologie Siamese Tweelingen Praktische opdracht Biologie Siamese Tweelingen Praktische-opdracht door een scholier 1672 woorden 19 september 2003 7,2 111 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Voorwoord Hoofdstuk 1: Hoe ontstaan

Nadere informatie

Mercator en de ontdekkingsreizen

Mercator en de ontdekkingsreizen Mercator en de ontdekkingsreizen V.U. ANNEMIE CHARLIER, GROTE MARKT 1, 9100 SINT-NIKLAAS Stedelijke Musea Sint-Niklaas Beste leerling! Hopelijk vonden jullie het bezoek aan het Mercatormuseum een boeiende

Nadere informatie

Street-art in de. Kijkwijzer 1ste, 2de en 3de leerjaar

Street-art in de. Kijkwijzer 1ste, 2de en 3de leerjaar Street-art in de Paterskerk Kijkwijzer 1ste, 2de en 3de leerjaar Naam: Kom en ontdek het verhaal achter de kunstwerken! Welkom in de Paterskerk van Halle. De kerk is vandaag helemaal omgebouwd tot een

Nadere informatie

10. Gebarentaal [1/3]

10. Gebarentaal [1/3] 10. Gebarentaal [1/3] 1 Gebarentalen Stel, je kunt niets horen. Je bent doof. Hoe praat je dan met andere mensen? Je kunt liplezen, maar dat is moeilijk en je mist dan toch nog veel van het gesprek. Bovendien

Nadere informatie

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het

Nadere informatie

Uitleg boekverslag en boekreclame

Uitleg boekverslag en boekreclame Uitleg boekverslag en boekreclame groep 7 schooljaar 2015-2016 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave Stap 4: Inhoud boekverslag

Nadere informatie

TULPENGEKTE. 1. Streep door wat niet van toepassing is.

TULPENGEKTE. 1. Streep door wat niet van toepassing is. TULPENGEKTE Je leraar of lerares heeft je een tulpenbol laten zien. Zo n bol stop je in de herfst in de grond, en in de lente groeit er een tulp uit. Niets bijzonders zou je zeggen. Maar vierhonderd jaar

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20932 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20932 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20932 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haar, Sita Minke ter Title: Birds and babies : a comparison of the early development

Nadere informatie

Boekverslag Nederlands Karel ende Elegast door Onbekend

Boekverslag Nederlands Karel ende Elegast door Onbekend Boekverslag Nederlands Karel ende Elegast door Onbekend Boekverslag door een scholier 2293 woorden 11 april 2001 7,4 1020 keer beoordeeld Auteur Genre Onbekend Middeleeuws verhaal Eerste uitgave 1250 Vak

Nadere informatie

Uitleg boekverslag en boekbespreking

Uitleg boekverslag en boekbespreking Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave

Nadere informatie

Welkom op de bezoekerssite over de cursus:

Welkom op de bezoekerssite over de cursus: Welkom op de bezoekerssite over de cursus: Hier krijgt u informatie over schrift en Kalligrafie, het ontstaan en gebruik in onze cursus. De geschreven talen hebben een eeuwenlange ontwikkeling doorlopen.

Nadere informatie

Tabaco y Chanel. Joachim

Tabaco y Chanel. Joachim Tabaco y Chanel Tabaco y Chanel Joachim Schrijver: Joachim Reurink Coverontwerp: Jan-Willem de Graaf Joachim ÉÉN. Wij spraken nooit over ons. Althans het eerste jaar niet, het gebeurde gewoon. We hadden

Nadere informatie

WERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE. Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:.

WERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE. Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:. WERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE De Middeleeuwen Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:. 1 Hoi! Ik ben Tim de Wekker! Ik wil graag weten hoe vaak en hoe lang je bezig bent met een taak. Daarom heb ik een

Nadere informatie

Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt

Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt De Gouden Eeuw duurde niet precies honderd jaar. Hij begon aan het eind van de 16de eeuw, beleefde zijn hoogtepunt rond 1675 en was in de 18de eeuw voorbij. De Gouden

Nadere informatie

Koptische, Gotische, Armeense, Ethiopische en Syrische vertaling

Koptische, Gotische, Armeense, Ethiopische en Syrische vertaling Koptische, Gotische, Armeense, Ethiopische en Syrische vertaling 1 In de tijd dat de mensen het Grieks van de Septuaginta (Griekse vertaling van het Oude Testament) steeds slechter begonnen te verstaan,

Nadere informatie

PRESENTATIEMAP WK KLEURENWIEZEN april 2015 Evenementenhal De Populier. 11 april Evenementenhal De Populier Populierenhoeve 22

PRESENTATIEMAP WK KLEURENWIEZEN april 2015 Evenementenhal De Populier. 11 april Evenementenhal De Populier Populierenhoeve 22 11 april 2015 PRESENTATIEMAP WK KLEURENWIEZEN 2015 INFO@WKWIEZEN.BE GSM: 0477 32 55 95 TEL: 03 485 67 14 1 I N F O @ W K W I E Z E N. B E G S M : 0477 32 33 95 T E L: 03 485 67 14 Inhoud Persbericht wereldkampioenschap

Nadere informatie

Dagboek Sebastiaan Matte

Dagboek Sebastiaan Matte Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen

Nadere informatie

Dierbaren lezer. den Muzenmeester. Ik, den Muzenmeester, voel mijn einde naderen en schrijf daarom mijn testament.

Dierbaren lezer. den Muzenmeester. Ik, den Muzenmeester, voel mijn einde naderen en schrijf daarom mijn testament. Dierbaren lezer Ik, den Muzenmeester, voel mijn einde naderen en schrijf daarom mijn testament. Voor ik dezen stoffigen wereld verlaat, wil ik u mijnen schat toevertrouwen. Heel mijn leven heb ik mijne

Nadere informatie

De Vries, J.W., R. Willemyns & P. Burger (1993), Het verhaal van een taal. Negen eeuwen Nederlands. Prometheus, Amsterdam.

De Vries, J.W., R. Willemyns & P. Burger (1993), Het verhaal van een taal. Negen eeuwen Nederlands. Prometheus, Amsterdam. Taalverandering Basisliteratuur: Nicoline van der Sijs (2005), De geschiedenis van het Nederlands in een notendop. Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam. Andere literatuur: De Vries, J.W., R. Willemyns & P.

Nadere informatie

Edward van de Vendel Toen kwam Sam. Met tekeningen van Philip Hopman

Edward van de Vendel Toen kwam Sam. Met tekeningen van Philip Hopman Edward van de Vendel Toen kwam Sam Met tekeningen van Philip Hopman Amsterdam Antwerpen Em. Querido s Uitgeverij bv 2011 1 De hond was er zomaar. Hij stond aan het begin van de oprit, met zijn voorpoten

Nadere informatie

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers

Nadere informatie

5,2. Spreekbeurt door een scholier 3295 woorden 8 oktober keer beoordeeld. Nederlands. De ontwikkeling van de middeleeuwse literatuur

5,2. Spreekbeurt door een scholier 3295 woorden 8 oktober keer beoordeeld. Nederlands. De ontwikkeling van de middeleeuwse literatuur Spreekbeurt door een scholier 3295 woorden 8 oktober 2003 5,2 107 keer beoordeeld Vak Nederlands De ontwikkeling van de middeleeuwse literatuur Het begin Nadat de Romeinen onze streken in de vijfde eeuw

Nadere informatie

Elementaire rekenvaardigheden

Elementaire rekenvaardigheden Hoofdstuk 1 Elementaire rekenvaardigheden De dingen die je niet durft te vragen, maar toch echt moet weten Je moet kunnen optellen en aftrekken om de gegevens van de patiënt nauwkeurig bij te kunnen houden.

Nadere informatie

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al: Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:

Nadere informatie

Spreekbeurt en werkstuk over. Ridders. Door: Oscar Zuethoff

Spreekbeurt en werkstuk over. Ridders. Door: Oscar Zuethoff Spreekbeurt en werkstuk over Ridders Door: Oscar Zuethoff Mei 2007 Inleiding Waarom houd ik een spreekbeurt over de ridders en de riddertijd? Toen ik klein was wilde ik altijd al een ridder zijn. Ik vind

Nadere informatie

MOMOTARO. Beste, Barbara Beel en Sarah Beel www.casablancavzw.be

MOMOTARO. Beste, Barbara Beel en Sarah Beel www.casablancavzw.be Beste, Momotaro is een eeuwenoud Japans verhaal. Het vertelt over een kleine perzikjongen en over groot geluk, over vrienden en vijanden en over hoe je samen sterk, moedig en wijs kan zijn. Het verhaal

Nadere informatie

inhoud blz. 1. Een wereld vol letters 2. Letters 3. Plaatjes lezen 4. Het pictogram 5. Van plaatje naar teken 6. Letters en klanken

inhoud blz. 1. Een wereld vol letters 2. Letters 3. Plaatjes lezen 4. Het pictogram 5. Van plaatje naar teken 6. Letters en klanken Letters Letters inhoud blz. 1. Een wereld vol letters 3 2. Letters 4 3. Plaatjes lezen 5 4. Het pictogram 6 5. Van plaatje naar teken 7 6. Letters en klanken 8 7. Overal letters 9 8. Rome 10 9. Vreemde

Nadere informatie

De sprookjesverzamelaar

De sprookjesverzamelaar De sprookjesverzamelaar Lieve ogen die dit boek lezen, lieve warme handen die het vasthebben. Sprookjes zijn de beste reizigers en de succesvolste migranten die ooit op onze prachtige planeet hebben bestaan.

Nadere informatie

Welkom in het kartuizerklooster

Welkom in het kartuizerklooster Welkom in het kartuizerklooster Hallo, ik ben monnik Dionysius van Leeuwen. Mijn voornaam spreek je uit als di-o-ni-si-us. Ik ben geboren in 1402. Mijn bijnaam is Dionysius de Kartuizer, omdat ik namelijk

Nadere informatie

Karel de Grote Koning van het Frankische Rijk

Karel de Grote Koning van het Frankische Rijk Karel de Grote Koning van het Frankische Rijk Eén van de bekendste koningen uit de Middeleeuwen is Karel de Grote. Hij leeft zo'n 1300 jaar geleden, waar hij koning is van het Frankische rijk. Dat rijk

Nadere informatie

Boekverslag Nederlands Kaas door Willem Elsschot

Boekverslag Nederlands Kaas door Willem Elsschot Boekverslag Nederlands Kaas door Willem Elsschot Boekverslag door een scholier 1890 woorden 23 augustus 2003 4,4 17 keer beoordeeld Auteur Genre Willem Elsschot Roman Eerste uitgave 1933 Vak Nederlands

Nadere informatie

DE STANDENMAATSCHAPPIJ

DE STANDENMAATSCHAPPIJ DE STANDENMAATSCHAPPIJ 1)DE DRIE STANDEN Een bisschop schets de ideale samenleving De menselijke wet onderscheidt naast de geestelijk stand nog twee andere standen. De edelman en de onvrijen worden niet

Nadere informatie

De steen die verhalen vertelt.

De steen die verhalen vertelt. De steen die verhalen vertelt. Heel lang geleden kenden de mensen geen verhalen, er waren geen verhalenvertellers. Het leven zonder verhalen was heel moeilijk, vooral gedurende de lange winteravonden,

Nadere informatie

TASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN

TASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN TASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN WERKBLAD Tijdlaag tot 1000 Thema: verdwenen rivieren en de Limes 1. Ligt landgoed De Haar binnen het projectgebied? o ja o nee 2. Wat is zavel? 3. Zet de woorden zand, zavel

Nadere informatie

Schrijfster zijn in de negentiende eeuw

Schrijfster zijn in de negentiende eeuw LESPAKKET Schrijfster zijn in de negentiende eeuw literatuurmuseum.nl / verhalen / schrijfster-zijn-in-de-19e-eeuw OPDRACHTEN BIJ HET VERHAAL OVER SCHRIJFSTER ZIJN IN DE NEGENTIENDE EEUW INLEIDING Schrijfster

Nadere informatie

Parking - N E Je ziet hier een bord op het hek. Zet beide GROTE letters om in cijfers. Dit is A=... en B=...

Parking - N E Je ziet hier een bord op het hek. Zet beide GROTE letters om in cijfers. Dit is A=... en B=... Dit avontuur is eigenlijk bedoeld voor geo-kids. Leeftijd is niet zo belangrijk maar wij denken zo tussen de 6 en 12 jaar. Durf je het avontuur aan om samen met je ouders het raadsel van de schatkaart

Nadere informatie

ROBIN HOOD EN ZIJN VROLIJKE VRIENDEN

ROBIN HOOD EN ZIJN VROLIJKE VRIENDEN ROBIN HOOD EN ZIJN VROLIJKE VRIENDEN ond het einde van de twaalfde eeuw regeerde de goede koning Richard Leeuwenhart over Engeland. Toen hij koning werd, was de schatkist leeg en waren de knagers arm en

Nadere informatie

Karel de Grote en het feodale stelsel. Rilana Kuiters. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Karel de Grote en het feodale stelsel. Rilana Kuiters. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur Rilana Kuiters Laatst gewijzigd 09 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/73905 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Koninklijke Bibliotheek van België EDUCATIEVE DIENST

Koninklijke Bibliotheek van België EDUCATIEVE DIENST Koninklijke Bibliotheek van België EDUCATIEVE DIENST INTRO No furniture so charming as books, verkondigde de Engelse schrijver Sydney Smith twee eeuwen geleden. Boeken hebben we in de Koninklijke Bibliotheek

Nadere informatie

deeultûrele grens de natuurlijke grens onafhankelijk de open grens de $~aatkundi "" ~...de 't-aalg(ens Kijkles Hoofdstuk 8 Les 1

deeultûrele grens de natuurlijke grens onafhankelijk de open grens de $~aatkundi  ~...de 't-aalg(ens Kijkles Hoofdstuk 8 Les 1 Kijkles Hoofdstuk 8 Les 1 Grenzen verdwijnen De schutting in jouw tuin is de grens tussen jouw tuin en die van de buren. Tussen woonwijken, gemeenten, provincies en landen zijn ook grenzen. Die grenzen

Nadere informatie

Leembouw en vakwerkbouw

Leembouw en vakwerkbouw Leembouw en vakwerkbouw 1. Leem? Leem! Deze gebouwen zien er alle vijf heel verschillend uit. Ze zijn dan ook gebouwd op vier verschillende continenten, in verschillende tijdperken en met verschillende

Nadere informatie

LITERAIRE SPEURTOCHT

LITERAIRE SPEURTOCHT LITERAIRE SPEURTOCHT Gezocht: verdwenen boek In onze bibliotheek zijn duizenden boeken te vinden, die elk op hun eigen, vaste plekje staan. Ter controle telt een van onze medewerkers regelmatig alle boeken

Nadere informatie

De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal!

De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Hé hoi, hallo! Ik zal me even voorstellen. Ik ben Bloem. Bloem van Plastic. Maar je mag gewoon Bloem zeggen. Wow! Wat goed dat jullie even

Nadere informatie

1. Probleemstelling formuleren en sleutelwoorden bepalen.

1. Probleemstelling formuleren en sleutelwoorden bepalen. 1. Probleemstelling formuleren en sleutelwoorden bepalen. Vooraleer je aan een literatuuronderzoek begint, is het belangrijk om voldoende informatie over je onderwerp te verzamelen via vakwoordenboeken,

Nadere informatie

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers ijstijd De tijd dat Nederland onder een laag ijs lag. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers Mensen die zochten naar dieren om ze te vangen en op te eten.

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Kastelen De eerste kastelen De eerste kastelen werden tussen 800 en 1000 na Christus gebouwd. In die tijd maakten de Noormannen de kusten van Europa onveilig: ze plunderden dorpen en boerderijen. De mensen

Nadere informatie

Ontdek het Vlietland College

Ontdek het Vlietland College Welkom MIJN Open Dag! Volg een les Presentaties onderwijs Ontdek het Vlietland College Plattegrond Test je kennis! HAtheneum/vwo Aantekeningen Inschrijven Open Dag bezocht, en nu? Wat leuk dat jij er bent!

Nadere informatie

Tijd van ontdekkers en hervormers: Nieuwe tijden

Tijd van ontdekkers en hervormers: Nieuwe tijden Tijd van ontdekkers en hervormers: Nieuwe tijden Een dief met vleugels Dit is Leonardo da Vinci Hij leefde in het jaar 1518 Hij was heel slim Hij keek goed hoe vogels vliegen En maakte zelf vleugels Leonardo

Nadere informatie

droom ervan een kerk te kunnen bouwen MADRID_versie2.indb 58 10/09/12 20:38

droom ervan een kerk te kunnen bouwen MADRID_versie2.indb 58 10/09/12 20:38 58 Ik droom ervan een kerk te kunnen bouwen MADRID_versie2.indb 58 10/09/12 20:38 MADRID_versie2.indb 59 10/09/12 20:38 59 Kimberly Hamers, stagiair-architecte, is op 21-jarige leeftijd gevormd na een

Nadere informatie

Vraag 1: Waar en wanneer begon en eindigde de Griekse beschaving?

Vraag 1: Waar en wanneer begon en eindigde de Griekse beschaving? Vraag 1: Waar en wanneer begon en eindigde de Griekse beschaving? In Griekenland bestond de eerste grote beschaving van Europa. Vul het juiste antwoord in. Plaats waar de Griekse beschaving begon: Tijdstip

Nadere informatie

Geschreven voor Ivy en Tess. met hun woordje Brompeltje

Geschreven voor Ivy en Tess. met hun woordje Brompeltje De wensfles Geschreven voor Ivy en Tess met hun woordje Brompeltje Ivy en Tess gingen graag naar het strand en waren er bijna elke dag te vinden. Maar deze dag zouden ze nooit meer vergeten. Die dag schitterde

Nadere informatie

Boekverslag Nederlands Costa! door Lola Brugge

Boekverslag Nederlands Costa! door Lola Brugge Boekverslag Nederlands Costa! door Lola Brugge Boekverslag door een scholier 1413 woorden 14 maart 2003 5 92 keer beoordeeld Auteur Genre Lola Brugge Chicklit Eerste uitgave 2001 Vak Nederlands A. kennisopdrachten

Nadere informatie

JAARGANG 8 / NUMMER 2 OKTOBER Mede mogelijk dankzij:

JAARGANG 8 / NUMMER 2 OKTOBER Mede mogelijk dankzij: JAARGANG 8 / NUMMER 2 OKTOBER 2013 Partners: Mede mogelijk dankzij: VRAAG 1 Rappe troonrede Op Prinsjesdag sprak koning Willem-Alexander zijn eerste troonrede uit. Uiteraard vergeleken analisten deze direct

Nadere informatie

Proef het Museum van de Stad Brussel. Educatieve speurtocht voor kinderen 6-8 jaar

Proef het Museum van de Stad Brussel. Educatieve speurtocht voor kinderen 6-8 jaar Proef het Museum van de Stad Brussel Educatieve speurtocht voor kinderen 6-8 jaar Hoi! Schrijf je naam hier........... Zoek naar deze cijfers! tot Wat een gebouw! We staan in een groot gebouw op de Grote

Nadere informatie

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn.

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn. Werkstukwijzer Deze werkstukwijzer helpt je om een werkstuk in elkaar te zetten. Je vult eerst een formulier in. Op dit formulier komt te staan waar je werkstuk over gaat en hoe je het aanpakt. Met behulp

Nadere informatie

100% Romeins. op zoek naar de Romein in jezelf

100% Romeins. op zoek naar de Romein in jezelf 100% Romeins op zoek naar de Romein in jezelf 1 Wist je dat alle voorwerpen op deze tentoonstel- hoi, dit is de route, begin bij leger, dan door naar haard en huis en zo verder. dit is de 2e verdieping

Nadere informatie

S C.F.

S C.F. Ref. 0128 Lionard Luxury Real Estate Via dei Banchi, 6 - ang. Piazza S. Maria Novella 50123 Firenze Italia Tel. +39 055 0548100 Fax. +39 055 0548150 Assisi Exclusief huis te koop in Umbrië BESCHRIJVING

Nadere informatie

Werkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6

Werkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6 We gaan een werkstuk maken en je mag het helemaal zelf doen. Het is helemaal jouw eigen werkstuk. Maar om je even goed op weg te helpen hebben we hieronder alle stapjes even op een rij gezet. Wat moet

Nadere informatie

Taal voor in bed, op het toilet of in bad. Heidi Aalbrecht

Taal voor in bed, op het toilet of in bad. Heidi Aalbrecht Taal voor in bed, op het toilet of in bad Heidi Aalbrecht BBNC uitgevers Amersfoort, 2013 Inhoud Woord vooraf 9 Inleiding op de belangrijkste onderdelen van de taalkunde Wat is taal? 11 Taal en talen 12

Nadere informatie

Een fascinatie met water

Een fascinatie met water Een fascinatie met water Ontwikkelingslijn deel 1 De eerste paar dagen van dit project ben ik door alle rotzooi gaan spitten die ik in mijn huis kon vinden, opzoek naar een aanknopingspunt voor het starten

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken Dwarsfluit Inleiding Ik heb dit onderwerp gekozen, omdat ik het eigenlijk al drie jaar wilde doen En omdat ik inmiddels vier jaar speel. Het lijkt me leuk, omdat ik zelf ook nog niet alles van dit onderwerp

Nadere informatie

Voorleesverhaal. Het leven in een kasteel. Voorleesverhaal voor groep 1 t/m 4 van het basisonderwijs

Voorleesverhaal. Het leven in een kasteel. Voorleesverhaal voor groep 1 t/m 4 van het basisonderwijs Voorleesverhaal Het leven in een kasteel Voorleesverhaal voor groep 1 t/m 4 van het basisonderwijs Beste leerkracht, Kinderen vinden kastelen vaak heel spannend. En terecht, want een kasteel is meestal

Nadere informatie

weetje weetje weetje weetje weetje weetje weetje

weetje weetje weetje weetje weetje weetje weetje Een processie is een godsdienstige plechtigheid in de vorm van een optocht van geestelijken en gelovigen. Een processie zorgt voor een gevoel van samen horen omdat ze mensen verenigt. 1 4 Rond Sint-Macharius

Nadere informatie

Boekverslag Nederlands De foto in mijn hoofd door Yennik Meert

Boekverslag Nederlands De foto in mijn hoofd door Yennik Meert Boekverslag Nederlands De foto in mijn hoofd door Yennik Meert Boekverslag door een scholier 1960 woorden 2 februari 2007 7,8 9 keer beoordeeld Auteur Genre Yennik Meert Jeugdboek Eerste uitgave 2000 Vak

Nadere informatie

Tekst lezen en vragen stellen over de tekst

Tekst lezen en vragen stellen over de tekst Voorspellen Kijk naar de tekst. Voorspel waar de tekst over gaat. Let op de titel, de kopjes en het plaatje. Tekst lezen en vragen stellen over de tekst 1. Lees de uitleg. Tijdens het lezen van een tekst,

Nadere informatie

Le seigneur de Clérans

Le seigneur de Clérans 30 VIVENDA Le seigneur de Clérans In heel Europa richt binnenhuisarchitect/vormgever/beeldhouwer Joris van Grinsven opmerkelijke huizen in voor zijn opdrachtgevers. Voor hemzelf had het lot iets bijzonders

Nadere informatie

JAARGANG 8 / NUMMER 3 NOVEMBER 2013. Mede mogelijk dankzij:

JAARGANG 8 / NUMMER 3 NOVEMBER 2013. Mede mogelijk dankzij: JAARGANG 8 / NUMMER 3 NOVEMBER 2013 Partners: Mede mogelijk dankzij: VRAAG 1 Verwarrende werkwoorden Schrijfster Joke van Leeuwen heeft met haar boek Feest van het begin de AKO Literatuurprijs gewonnen.

Nadere informatie

In memoriam Prof.dr. Cecile Tavernier-Vereecken 1915-2000

In memoriam Prof.dr. Cecile Tavernier-Vereecken 1915-2000 In memoriam Prof.dr. Cecile Tavernier-Vereecken 1915-2000 Op 22 december 2000 is Cecile Vereecken op 85-jarige leeftijd te Gent overleden. Cecile Vereecken was in vakkringen beter bekend als mevrouw Tavernier

Nadere informatie