Inleiding op Middeleeuwse Epiek
|
|
- Marcella de Backer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Inleidingop MiddeleeuwseEpiek I. Periodisering II. Oudnederlands: a) Inleiding b) De oudste zin De oudste bron in het Nederlands is het volgende zinnetje: Hebban olla vogola nestas higunnan Hinase hic enda thu Wat unbidan we nu Alle vogels zijn aan hun nesten begonnen behalve ik en jij wel waarop wachten wij Vergelijk: Datief van voor-of nadeel: Non scholae, sed vitae discimus. Geen vz., wel flexie Wij leren niet voor de school maar voor het leven. Wel vz., geen flexie 1
2 a) De oudste Teksten Veldeke is afkomstig uit het Maasland, uit de omgeving van Hasselt in Belgisch Limburg. In die streek treffen de Nederlandse en Duitse taal en cultuur elkaar en in Veldekes tijd bloeiden hier de kunst en de economie. Veldeke was een ontwikkeld man en hij kende goed Latijn en Frans. Hij schreef een heiligenleven over Sint Servaas (de Servaaslegende) in zijn moedertaal, het Limburgs. In 1174 begon hij aan een ridderverhaal over de Trojaanse held Eneas. Veldeke baseerde zich op een Franse roman die kort daarvoor was gedicht. Hij was kennelijk goed op de hoogte van de nieuwste literatuur. Aan de Eneasroman is een bijzonder verhaal verbonden. Veldeke had een boek met de tekst bij zich tijdens een bruiloft in Kleef (niet ver van Nijmegen) en liet het daar zien. En hoewel de roman nog niet af was, werd het manuscript gestolen door de broer van de bruidegom. Pas negen jaar later kreeg Veldeke het boek terug en kon hij het voltooien. De diefstal laat zien hoe populair het werk van Veldeke was. Ook de hoofse minnepoëzie die hij schreef, was geliefd aan de adellijke hoven. Van deze liefdesliederen zijn er zo'n dertig bewaard. De meeste liedjes beginnen met een verwijzing naar de natuur, die de dichter in een bepaalde stemming brengt. In het bovenstaande lied verlangt de dichter naar zijn geliefde thuis, die hem al even blij maakt als de vogels die hij hoort zingen. 2
3 III. Middelnederlands: Ontwikkeling in de middeleeuwen a) Tekstexplosie b) De manuscripten Welke zijn de belangrijkste handschriften? 1. De Haagse Compilatie:1320, Den Haag Bevat: Tweede deel van de Arthurepiek 2. Het Zutphens-Groningse Handschrift: 1339, Brabant Bevat: De gedichten en de rijmbijbel van Jacob van Maerlant 3. Het Ferguut Handschrift: 1350, locatie onbekend Bevat: Floris ende Blancefloer (Diederik van Assenede), Ferguut (anoniem), Esopet (Calstaf en Noydekijn) 4. Het Beatrijs Handschrift: 1374, Brabant Bevat: Beatrijs (anoniem), Heimelicheit der Heimelicheden (Jacob Van Maerlant) 5. Het Wapenboek van Gelre: 1375, Gelre Bevat: Heraldiek, Het Wapenlied van Hertog Jan III van Brabant 6. Het Gruuthuse Handschrift: eind 14 e eeuw, Brugge Bevat: Liedboek (o;a; Alouette, Egidius, Het Kerelslied, ), Allegorische gedichten, 7 berijmde gebeden 7. Het Dijckse Handschrift: 1375, Utrecht? Bevat: Reynaert (Willem die Madoc maecte), Der naturen Bloeme (Jacob Van Maerlant) 8. Het Comburgse Handschrift: , Oost-Vlaanderen Bevat: Reynaert (Willem die Madoc maecte), Roman-de-la-Rosbewerking (Hein Van Aken), Heimelicheit der Heimelicheden, Reis van Sinte Brandane (anoniem) 9. Het Haagse Liederen Handschrift: 1400, Holland? Bevat: Liedeen en niet-strofische gedichten 10. Het Hulthemse Handschrift: 1410, Brabant Bevat: Abele Spelen en sotternieën, De Reis van Sinte Brandane (anoniem), De Borchgravinne van Vergi (anoniem), Theophilus (anoniem), Trojeroman (Seger Diengotgaf) 3
4 De Brugse patriciër Lodewijk van Gruuthuse (tweede helft 15e eeuw) bezat een voor die tijd indrukwekkende bibliotheek. Een van de Nederlandstalige codices uit zijn boekenbezit is in de literatuur bekend geworden als hét Gruuthuse-handschrift. Het is een bundel met gebeden, allegorische gedichten en liederen (met muzieknotatie), vervaardigd in de tweede helft van de 14e eeuw. Onder de liederen bevinden zich het beroemde klaaglied Egidius, waer bestu bleven, het Kerelslied en ook onderstaande ballade. Meestal is de toon van de liederen spotlustig of satirisch. Dat is bijvoorbeeld het geval in de liederen vol leedvermaak over de geestelijkheid, zoals dat over de kapelaan van Oedelem, die met zijn seksuele escapades als hypocriet wordt ontmaskerd. 2. Schrijven in de Middeleeuwen 4
5 a) Wie schreef er? b) Hoe schreef men? c) Wat schreef men? Werken uit de Middeleeuwen dragen de naam manuscript of handschrift. Zo benoemen we alle geschriften voor de boekdrukkunst. Hoe zag een pagina uit een boek eruit? Gehistorieerde initiaal: grote initiaal/beginlette waarin een tekening werd aangebracht. Het markeert het begin van een werk of van een belangrijk onderdeel zoals een hoofdstuk. Miniatuur: getekende of geschildede illustratie Rubriek: in rode inkt aangestipte tekstonderdelen die de structuur visueel duidelijk moesten maken. Lombarde: grote beginletter, tot 3 regels hoog, kleiner dan een intiaal, in één kleur, soms van penwerk voorzien. Penwerk: de meest gebruikte versiering in handschriften. Hoofdletterkolom: de eerste letters van iedere kolom staan apart om de tekst extra sierlijk te maken. Paragraafteken: een teken, meestal in het rood dat aangeeft waar er een nieuwe alinea begint. Marginalia: randversieringen, soms grotesk uitgevoerd. Correctie: verbetering die achteraf in de tekst werd aangebracht Prickings: aan de zijkant van het blad werd er geprikt om aan te geven waar er lijntjes getrokken moeten worden. Liniëring: er werden lijntjes getrokken op het perkament om recht te kunnen schrijven Abbreviaturen: afkortingen gevormd door een paar letters met een streepje boven. 5
6 Argumentii Johannus apl I (apostolate) pma (prima) Explicatepistolabeatipetriapostolic.Icipitargumentiiinep lam(epistulam)beatijohanusap li(apostolic)quaenam 6
7 d) Wie waren de lezers? 7
Spojená východoindická společnost. Comenius Státní překlad Bible
Inleidende les Nederlands, een probatio pennae? Quiz Kongo Peter Stuyvesant Max Havelaar Erasmus Olga Krijtová Anna Franková Nieuw Amsterdam nootmuskaat Flandry Spojená východoindická společnost Comenius
Nadere informatieOudnederlands. < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p. 11-29
Duistere eeuwen Prehistorisch Nederlands en Oudnederlands < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger Het verhaal van het Nederlands. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p. 11-29 1. Waarom
Nadere informatieMiddeleeuwse Literatuur
Middeleeuwse Literatuur I. Het tijdperk II. De taal 1. Het Oud-Nederlands a) De oudste woorden De Lex Salica Morther Fither Focla Hano Fe durpello Alle woorden die ooit bestaan hebben, zijn terug te vinden
Nadere informatieHet begin van de Nederlandse taal
Het begin van de Nederlandse taal Een Oudnederlandse liefdestekst Korte lesomschrijving Leerlingen maken in deze les kennis met het oudste, geschreven Nederlands. Ze verdiepen zich in de betekenis van
Nadere informatieGeschiedenis van het Nederlands Hoofdstuk: Duistere eeuwen
Duistere eeuwen Prehistorisch Nederlands en Oudnederlands < Jan W. de Vries, Roland Willemyns & Peter Burger Het verhaal van het Nederlands. Negen eeuwen Nederlands. Amsterdam (1995), p. 11-29 1. Waarom
Nadere informatieLiefde & Devotie. Het Gruuthusehandschrift
Liefde & Devotie. Het Gruuthusehandschrift Ontdek de hartstochtelijke middeleeuwen Egidius waer bestu bleven is de beginregel van het Egidiuslied, een pareltje uit de Middelnederlandse literatuur en onderdeel
Nadere informatieAntwoorden invuloefening bij de film Literatuurgeschiedenis de middeleeuwen
Antwoorden invuloefening bij de film Literatuurgeschiedenis de middeleeuwen 26 september 2015 Kijk naar de film over middelnederlandse literatuur op www.onlinenederlands.nl of https://youtu.be/0yd3ha4vuf8
Nadere informatieVolg vanaf de trap het spoor van rode vogelpootjes langs schilderijen over monsters en mythische fantasiedieren.
Cobra Family Cobra Family gaat over Cobrakunstenaars, hun leven en werk en hun inspiratiebronnen. Die kunstenaars waren VRIJE VOGELS, vrij in hun werk en in hun geest! Deze zomer kun jij je hier in het
Nadere informatie5,2. Spreekbeurt door een scholier 3295 woorden 8 oktober keer beoordeeld. Nederlands. De ontwikkeling van de middeleeuwse literatuur
Spreekbeurt door een scholier 3295 woorden 8 oktober 2003 5,2 107 keer beoordeeld Vak Nederlands De ontwikkeling van de middeleeuwse literatuur Het begin Nadat de Romeinen onze streken in de vijfde eeuw
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE VERANTWOORDING WOORD VOORAF
VERANTWOORDING V WOORD VOORAF VII 1. EEN TYPE HANDSCHRIFT ALS OBJECT VAN ONDERZOEK 1 1.1 Introductie 1 1.2 Het gebruik van de versvorm 6 1.3 Hoofdlijnen in de overlevering 10 1.3.1 Schrijfwijze van de
Nadere informatieEvelien van Stralen V5A Versie 1 Nederlands bekendste lied uit de literatuur; Het Egidiuslied
Evelien van Stralen V5A Nederlands bekendste lied uit de literatuur; Het Egidiuslied Het Egidiuslied is een lied, zoals de naam al zegt. Dat betekent dat het bedoeld is om gezongen te worden. Het is waarschijnlijk
Nadere informatieHandleiding Hebban olla vogala
Korte lesomschrijving In deze les staat de vensterplaat bij het venster Hebban olla vogala centraal. De leerlingen gaan aan de hand van deze interactieve vensterplaat op ontdekking in een middeleeuws scriptorium,
Nadere informatieHet Gruuthuse-handschrift in woord en klank
Het Gruuthuse-handschrift in woord en klank Nieuwe inzichten, nieuwe vragen KANTL-colloquium 30 november 2007 onder redactie van Frank Willaert (with an introduction and summaries in English) Gent, Koninklijke
Nadere informatieRondrit naar Groede 94.99 km
Rondrit naar Groede 94.99 0 2.04 0 Lissewege Het zeer landelijke Lissewege hoort sinds de gemeentefusies bij Brugge. De naam van het dorp duikt op in de 11de eeuw en zou afkomstig kunnen zijn van 'liswega',
Nadere informatie4,4. Samenvatting door D. 696 woorden 24 oktober keer beoordeeld : Oud. Nederlands : Middel-Nederlands
Samenvatting door D. 696 woorden 24 oktober 2012 4,4 8 keer beoordeeld Vak Nederlands 900 1170: Oud Nederlands 1170 1550: Middel-Nederlands 1550 Nu: Nieuw Nederlands MIDDELEEUWEN Epiek - Wereldlijk Ridderomans:
Nadere informatieNieuwsbrief Jenaplanschool Gorkum
Een poos geleden hebben we met de stamgroepleidsters van de onderbouw nieuw ontwikkelingsmateriaal aangeschaft. We hebben allemaal een light cube in de klas, kneedzand en veel nieuwe puzzels en spelletjes.
Nadere informatieDe kaartenbank.indd Sander Pinkse Boekproductie / 15:06 Pag. 47. Kaart 17. Ik heb de band lek, getekend door C. van Bree in 1991.
De kaartenbank.indd Sander Pinkse Boekproductie 07-11-13 / 15:06 Pag. 47 47 Kaart 17. Ik heb de band lek, getekend door C. van Bree in 1991. De kaartenbank.indd Sander Pinkse Boekproductie 07-11-13 / 15:06
Nadere informatieOver het toneelstuk Gijsbrecht van Amstel
Voorwoord Gijsbrecht van Amstel leefde rond 1300. Hij was de belangrijkste man van de stad Amsterdam in die tijd. Gijsbrecht was geliefd bij de bevolking van Amsterdam, maar hij had ook veel vijanden.
Nadere informatieNederlandse literatuur op postzegels (5)
Tijl Uilenspiegel en Reintje de Vos, ofwel één van de meest populaire genres in de middeleeuwen, de schelmenroman, worden in deze vijfde aflevering van onze serie Nederlandse literatuur op postzegels door
Nadere informatieLes 3 Monniken en Ridders MUZIEK
Les 3 Monniken en Ridders MUZIEK Annemieke Hooijschuur en Hanneke de Jong Les 3 Monniken en Ridders MUZIEK Wereldlijke en Geestelijke Voorkennis De leerlingen zijn enigszins op de hoogte van de levenswijze
Nadere informatieToespraak 11 maart 2014 project Tram Vlaanderen Maastricht in ambtswoning gouverneur Reynders Belgisch Limburg te Hasselt
1 Toespraak 11 maart 2014 project Tram Vlaanderen Maastricht in ambtswoning gouverneur Reynders Belgisch Limburg te Hasselt Mevrouw de minister Crevits, Collega excellentie Reynders, Gedeputeerden, burgemeester,
Nadere informatieKlassieke Muziekgeschiedenis De Middeleeuwen (500 1500)
Klassieke Muziekgeschiedenis De Middeleeuwen (500 1500) Algemeen Als je aan de Middeleeuwen denkt, dan denk je waarschijnlijk aan grote kastelen, ridders en jonkvrouwen. Natuurlijk, dit is een gedeelte
Nadere informatie125 jaar. Geïnspireerd door de beroemde werken van Nederlands schilder. Vincent van Gogh (1853-1890)
125 jaar Geïnspireerd door de beroemde werken van Nederlands schilder Vincent van Gogh (1853-1890) WWW.BNWALLCOVERINGS.COM 125 JAAR GEÏNSPIREERD DOOR DE WERKEN VAN KUNSTSCHILDER VINCENT VAN GOGH De collectie
Nadere informatieUNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK NIJMEGEN. HUMANIORA BIBLIOTHEEK COLLECTIE H.In.M. Middeleeuwse Geschiedenis
UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK NIJMEGEN HUMANIORA BIBLIOTHEEK COLLECTIE H.In.M Middeleeuwse Geschiedenis April 2016 I ALGEMENE GESCHIEDENIS 0100 Handboeken, etc. 0110 Handboeken 0120 Algemene inleiding in ME
Nadere informatieOp reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid
History Christiane Simone Stadie Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid Herinneringen van mijne academiereis in 1843 (Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr.) Seminar paper Christiane
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Over de vos Reinaert door Onbekend
Boekverslag Nederlands Over de vos Reinaert door Onbekend Boekverslag door S. 1180 woorden 16 maart 2013 6,2 6 keer beoordeeld Auteur Genre Onbekend Middeleeuws verhaal, Komedie Eerste uitgave 1300 Vak
Nadere informatieLiteratuur Geschiedenis en theorie Hoofdstuk 1 De Middeleeuwen
Literatuur Geschiedenis en theorie Hoofdstuk 1 De Middeleeuwen 1 Historische achtergrond 500 1500 Opdracht 1 a I het ontstaan van het Frankische rijk b c d II het bestuur van het Frankische rijk/het leenstelsel
Nadere informatieTAALKAART - Wij maken met de klas ons eigen middeleeuws naamdichtenboek! 1 Naamdicht
TAALKAART - In de middeleeuwen was een boek een voorwerp van luxe en prestige. Er waren veel huiden nodig om alles op te schrijven en de kleurstoffen die dienden om de gekleurde inkten te maken, kwamen
Nadere informatiewerkboek tekenaar & dichter dubbeltalent 8.05-9.09 2012 Cobra Museum voor Moderne Kunst
tekenaar & dichter werkboek dubbeltalent 8.05-9.09 2012 Cobra Museum voor Moderne Kunst Tekenen en dichten; dat doe je allebei met je hand. Het maakt niet uit hoe je het doet, je kunt zelf kiezen: je doet
Nadere informatieSint-Oedenrode, Adriaan Kragten, 22 december Een vroeg gedicht van Agnes de Graaf
Een vroeg gedicht van Agnes de Graaf Sint-Oedenrode, Adriaan Kragten, 22 december 2017 Onlangs vond ik een oude ringmap terug waarin een tiental liedjes staan die ik in mijn jonge jaren gemaakt heb en
Nadere informatie14 februari is het Valentijnsdag! Vol verwachting kloppen de harten van de vele jongens en meisjes.
Valentijnsdag 14 februari is het Valentijnsdag! Vol verwachting kloppen de harten van de vele jongens en meisjes. In Engeland en de Verenigde Staten (VS) vieren mensen al eeuwen Valentijnsdag. In België
Nadere informatieWillem II van Holland:?, februari Hoogwoud, 28 januari 1256
Willem II van Holland:?, februari 1227 - Hoogwoud, 28 januari 1256 Willem II was graaf van Holland en Zeeland (1234-1256) en koning van het Heilige Roomse Rijk (1248-1256). Rooms-Duits (tegen-)koning Regeerperiode:
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20932 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20932 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haar, Sita Minke ter Title: Birds and babies : a comparison of the early development
Nadere informatieTAALBESCHOUWING. Cursus Nederlands. Communicatie. Taalbeschouwing Communicatie KTA Brugge COVYY. Lexicon en semantiek
Cursus Nederlands Taalbeschouwing Communicatie 2014-2015 KTA Brugge COVYY Lexicon en semantiek Communicatie Taal, spelling en grammatica TAALBESCHOUWING Bronnen http://neon.niederlandistik.fu-berlin.de
Nadere informatieCanonvensters Michiel de Ruyter
ARGUS CLOU GESCHIEDENIS LESSUGGESTIE GROEP 8 Canonvensters Michiel de Ruyter Michiel Adriaanszoon de Ruyter werd op 23 maart 1607 geboren in Vlissingen. Zijn ouders waren niet rijk. Michiel was een stout
Nadere informatieNaam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
Nadere informatieHendrik I van Brabant: Leuven, ca Keulen, 5 september 1235
Hendrik I van Brabant: Leuven, ca. 1165 - Keulen, 5 september 1235 Hendrik I was hertog van Brabant vanaf 1183 en hertog van Neder-Lotharingen vanaf 1190. Hij wordt ook Hendrik de Krijgshaftige genoemd.
Nadere informatieHier leer je verschillende academische teksten lezen, schrijven en voordragen. Deze cursus dient ook als een soort voorbereiding op je scriptie.
1 e Jaar Master (MA) Academisch schrijven Code: MHL 1011 hoorcollege Hier leer je verschillende academische teksten lezen, schrijven en voordragen. Deze cursus dient ook als een soort voorbereiding op
Nadere informatieAntwoorden Nederlands Literatuurgeschiedenis
Antwoorden Nederlands Literatuurgeschiedenis Antwoorden door S. 928 woorden 24 juni 2013 6,3 14 keer beoordeeld Vak Nederlands Middeleeuwen 1 Ca. 400-1585 Periode tussen Klassieke Oudheid en Renaissance
Nadere informatieSamenvatting Nederlands Literatuurgeschiedenis: Middeleeuwen t/m 19e eeuw
Samenvatting Nederlands Literatuurgeschiedenis: Middeleeuwen t/m 19e eeuw Samenvatting door S. 1266 woorden 16 november 2014 4,1 7 keer beoordeeld Vak Nederlands Middeleeuwen 1 Kenmerken en functies: Tussen
Nadere informatieLimburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon
Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon Les 6: synthese - leidraad voor de leerkracht de eindtermen mens en maatschappij - Historische tijd: de leerlingen 3.7 kennen de grote periodes uit
Nadere informatieGRUUTHUSE-HANDSCHRIFT & EGIDIUSLIED
GRUUTHUSE-HANDSCHRIFT & EGIDIUSLIED INHOUD 3 Gruuthuse-handschrift & Egidiuslied 7 Extra Colofon Instituut voor de lerarenopleiding De lessen Gruuthuse-handschrift & Egidiuslied zijn ontworpen door Anna
Nadere informatieMijn paleis is gelegen tussen de Keizerstraat, de Korte Maagdenstraat en de Voochtstraat. Waarom denk jij dat ik mijn paleis Hof van Savoyen noem?
Het onderdeel Paleis is gebaseerd op het onderzoek van Annemie Swaelens en werd voor deze toepassing geredigeerd door Odette Peterink. De uitgebreide les vind je in de rubriek 'Modules'. OPDRACHTEN >>>>>
Nadere informatieDe vorm van het verhaal
Over dit boek Het verhaal van Reinaart de vos is een van de oudste verhalen in het Nederlands. Het is geschreven in de 13 de eeuw door Willem. Wie die Willem precies was, weten we niet. Willem heeft het
Nadere informatieHET GRAAFSCHAP LOON door JAN VAES
De Maretak MR " Land van Loon - Nieuw Eyck Contact: Hansweg 3 3960 Bree (e-mail: lo.clijsters@skynet.be) Mei 2015 kbc 453-4129101-95 19 mei HET GRAAFSCHAP LOON door JAN VAES 1 ONTVANGST Ontvangst in de
Nadere informatiehttp://www.trouw.nl/cultuur/boeken/
- Trouw 1 van 7 16/03/2009 09:26 16 maart 2009 We hebben niks meer met elkaar Een indrukwekkende rij intellectuelen sombert in een handvol boeken over onze samenleving. Volgens Willem Breedveld biedt de
Nadere informatiePARASJA: CHAYE SARAH
PARASJA: CHAYE SARAH (het leven van Sarah) Tora: Gen 23:1-25:18 Haftara: 1 Koningen 1:1-31 Briet Chadasja:Mt 8:19-22; 27:3-10; Lc 9:57-62 Tekst van de week: Genesis 24:26 Toen viel de man op zijn knieën,
Nadere informatieSNORRI STURLUSON. Edda. vertaald uit het oudijslands ingeleid en toegelicht door MARCEL OTTEN. athenaeum polak & van gennep amsterdam 2011
Edda SNORRI STURLUSON Edda vertaald uit het oudijslands ingeleid en toegelicht door MARCEL OTTEN A athenaeum polak & van gennep amsterdam 2011 Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van
Nadere informatieGeef 3 kenmerken van het Middelnederlands aan de hand van vorige tekst. /2
Naam: Klas: Leestoets Reynaert de Vos Wat zeggen deze openingsregels ons over de manier waarop Middeleeuwse teksten overgeleverd en aan de man gebracht werden? Hoe kan je dat zien aan deze tekst? /2 Fraeye
Nadere informatieNieuwsbrief 17 december 2015 Het einde van het jaar..
Nieuwsbrief 17 december 2015 Het einde van het jaar.. Dit is alweer de laatste donderdagbrief van het jaar 2015. Wat is het allemaal snel gegaan. Wat hebben de kinderen goed hun best gedaan. Iedereen kan
Nadere informatieDierbaren lezer. den Muzenmeester. Ik, den Muzenmeester, voel mijn einde naderen en schrijf daarom mijn testament.
Dierbaren lezer Ik, den Muzenmeester, voel mijn einde naderen en schrijf daarom mijn testament. Voor ik dezen stoffigen wereld verlaat, wil ik u mijnen schat toevertrouwen. Heel mijn leven heb ik mijne
Nadere informatieGrote Klus Middeleeuwen
Grote Klus Middeleeuwen Als je 5 opdrachten klaar hebt, krijg je automatisch een kaartje voor het bekijken van de film De brief van de koning in het theater van de bovenbouw. In alle werkplekken hangen
Nadere informatieKlasnieuws klas 6: Jaargang 10 aflevering 3
Klasnieuws klas 6: Jaargang 10 aflevering 3 De verjaardag Kylean was jarig. Zijn mama liet voor zijn verjaardag een ijskar komen. We aten ijsjes. Dank je wel daarvoor! In klas hebben we dan allemaal een
Nadere informatieLESBRIEF. Laat uw leerlingen 10 minuten lezen in 7Days. Uw leerlingen mogen zelf weten welke artikelen ze deze 10 minuten lezen.
Vrijdag 13 maart 2015 Artikelen: Alle artikelen - 7Days week Inhoud: - De leerlingen leren artikelen analyseren. - De leerlingen leren hoe een interview eruit ziet. - De leerlingen leren zelf interviewen.
Nadere informatieSamenvatting literatuurgeschiedenis
Samenvatting door Guusje 1673 woorden 13 januari 2018 0 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Laagland Samenvatting literatuurgeschiedenis De Utrechtse doopgelofte uit ongeveer 800 wordt beschouwd als
Nadere informatieVRAAG 3 Het voormalige gildehuis van de Bergse pottenbakkers staat op de splitsing van de Dubbelstraat en de Korte Dubbelstraat. Hoe heet dit pand?
VRAAG 1 In 1747 voerde Isaac Kock, baron von Cronström het opperbevel over de verdediging van de stad Bergen op Zoom. Daarnaast was er ook de gouverneur van de vesting die verantwoordelijk was voor de
Nadere informatieUitleg van het thema. De Bijbel wereldwijd
Uitleg van het thema De Bijbel wereldwijd Gedicht: Een Boek De buurvrouw heeft een mooi boek met allemaal mooie verhalen Ik wil ook graag zo één mama, ik zal het zelf betalen Verhalen over lang geleden,
Nadere informatie100 jaar geleden. t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna.
100 jaar geleden t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna. t Is oorlog! Binderveld, Kozen, Nieuwerkerken en Wijer 100 jaar geleden is een
Nadere informatie2 Vroege renaissance 2.1
2 Vroege renaissance Giotto di Bondone, rond 1315 Veranderingen Het vorige werkboek eindigde met de 14e eeuwse kunstenaar Giotto di Bondone, die in Italië een nieuwe kunststijl introduceerde. Voor het
Nadere informatieaartenbak tekenen Tekenlessen met: Kleurpotlood
K aartenbak tekenen Tekenlessen met: Kleurpotlood Ideeën verzameld door Demy van der Ham Bron: www.lesidee.nl FANTASIEDIER Opdracht voor groep 3 tot 5 Benodigdheden: - Wit papier op A4 formaat - Kleurpotloden
Nadere informatie2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1
2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1! " #$% & #& '$' '& + ()" *% $, $ -% 1 H. Jagersma en M. Vervenne, Inleiding in het Oude Testament, Kampen, 1992. J. Bowker, Het verhaal
Nadere informatie18. Evangelist in eigen land 19. Onder Jezus zegen Een bereide plaats 20. Water 21. Een gebed om de Heilige Geest Doorwaai mijn hof 22.
Inhoudsopgave Voorwoord 1. Een gebed bij het begin van het nieuwe jaar Ik ben met u 2. Gods hand 3. Zegen Vrede met God 4. In de kerk 5. Is Deze niet de Christus? Deze ontvangt zondaars 6. Echte vrienden
Nadere informatieJAARGANG 8 / NUMMER 6 FEBRUARI Mede mogelijk dankzij:
JAARGANG 8 / NUMMER 6 FEBRUARI 2014 Partners: Mede mogelijk dankzij: VRAAG 1 Tattas be like De afgelopen maand was de Facebook-pagina Tattas be like erg populair, een pagina waarop de draak wordt gestoken
Nadere informatieDe pianomannen We waren naar de Tiliander in Oisterwijk geweest. We hadden daar een voorstelling gezien van 2 pianomannen. We moesten best lang
De pianomannen We waren naar de Tiliander in Oisterwijk geweest. We hadden daar een voorstelling gezien van 2 pianomannen. We moesten best lang wachten tot we erin konden. Onze klas mocht als eerste de
Nadere informatieRuim tweeëneenhalf jaar geleden nam mijn voorganger Léon Frissen afscheid met een Rijnlandlezing.
1 Inleiding Commissaris van de Koning Theo Bovens op Rijnlandlezing door pater Anselm Grün, op 15 mei 2014 in Statenzaal in Gouvernement aan de Maas te Maastricht Dames en heren, Ruim tweeëneenhalf jaar
Nadere informatieJezus vertelt, dat God onze Vader is
Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.
Nadere informatieOpen data Koninklijke Bibliotheek
Open data Koninklijke Bibliotheek hergebruik op Wikipedia, Commons en Wikisource Olaf Janssen, KB, 8 juni 2013 Ik hoop dat jullie meer inzicht krijgen in Open data KB - wat hebben we - waar vind je het
Nadere informatieLeydse Weelde. Marie de Brimeu - B
Leydse Weelde Marie de Brimeu - B Welkom in Museum Boerhaave. Je gaat de tentoonstelling Leydse Weelde Groene ontdekkingen in de Gouden Eeuw bekijken. Met groene ontdekkingen worden natuurlijk planten
Nadere informatieDe wapenschilden van Cuijk en Grave
De wapenschilden van Cuijk en Grave Het wapenschild van de familie van Cuyck Aernt Van Buchel reproduceerde in zijn Monumenta drie verschillende wapenschilden van de van Cuycks 1 : In goud twee dwarsbalken
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/94829
Nadere informatieVRAGENLIJST VOOR MIDDELBARE SCHOLEN BELGISCH STRIPCENTRUM
VRAGENLIJST VOOR MIDDELBARE SCHOLEN BELGISCH STRIPCENTRUM De volgende vragenlijst is ingedeeld naar drie categorieën: Gewoon Moeilijker Doordenker Om de juiste antwoorden te vinden neem je best de lijst
Nadere informatieSint Maarten spel Klas 1
Sint Maarten spel Klas 1 Muziek instrumentaal Vier vrouwen staan bij de poort te wachten Vrouw 1 Vrouw 2 op om Vrouw 1 Het begint al donker te worden, ik begrijp niet waar ze blijven. Straks wordt de poort
Nadere informatieOp reis door de kaarten
Op reis door de kaarten Cartograf-Wie?? Wist je dat Welkom in de tentoonstelling Formatting Europe! Een wat moeilijke titel die meer uitleg vraagt Deze tentoonstelling gaat over de cartografie van Europa.
Nadere informatieVragen literatuur 6-VWO Deze vragenlijst is grotendeels gebaseerd op de Coach van Noordhoff. Literaire begrippen
Vragen literatuur 6-VWO Deze vragenlijst is grotendeels gebaseerd op de Coach van Noordhoff. A Literaire begrippen 1. Wat is het verschil tussen een Vergleich (vergelijking) en een Metapher (metafoor)?
Nadere informatieWerkstuk Nederlands De geschiedenis van de Nederlandse taal
Werkstuk Nederlands De geschiedenis van de Nederlandse taal Werkstuk door een scholier 2640 woorden 20 januari 2003 6,3 243 keer beoordeeld Vak Nederlands Inhoudsopgave Inleiding 1. Taal uit de Middeleeuwen
Nadere informatieKijk naar omhoog! 25 kinderliederen. Tekst: Frits Deubel & Bert Noteboom jr. Muziek: Bert Noteboom jr. 2e druk 2006 Uitgave: Proza Musica, Veenendaal
Kijk naar omhoog! 25 kinderliederen Tekst: Frits Deubel & Bert Noteboom jr Muziek: Bert Noteboom jr 2e druk 2006 Uitgave: Proza Musica, Veenendaal Meer informatie over dit boek of over andere uitgaven
Nadere informatieSamenvatting Nederlands Nederlandse literatuurgeschiedenis
Samenvatting Nederlands Nederlandse literatuu Samenvatting door een scholier 2178 woorden 25 januari 2011 4,4 14 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Laagland NEDERLANDSE LITERATUURGESCHIEDENIS Literatuur
Nadere informatieRijmbijbel van Jacob van Maerlant
Rijmbijbel van Jacob van Maerlant In de vroege Middeleeuwen was de Bijbel uitsluitend in het Latijn beschikbaar. Tot ver in de dertiende eeuw was het lezen van de Bijbel daarom vrijwel uitsluitend weggelegd
Nadere informatieEr zit muziek in de kerk! STARTZONDAG. 15 september 2013 Kerkgemeente Edam. Grote Kerk
STARTZONDAG 15 september 2013 Kerkgemeente Edam Grote Kerk Illustratie: Marijke ten Cate Er zit muziek in de kerk! Voorganger ds. Juup van Werkhoven- Romeijn Organist/pianist Frans Koning m.m.v. Marika
Nadere informatiehavo 1
havo www.mevrouwzus.wordpress.com 1 www.mevrouwzus.wordpress.com 2 Tekstfragmenten/gedichten + vragen (kennis toepassen); Wat is? Noem kenmerken van (begrippen leren) Koppel titels aan schrijvers. www.mevrouwzus.wordpress.com
Nadere informatieTULPENGEKTE. 1. Streep door wat niet van toepassing is.
TULPENGEKTE Je leraar of lerares heeft je een tulpenbol laten zien. Zo n bol stop je in de herfst in de grond, en in de lente groeit er een tulp uit. Niets bijzonders zou je zeggen. Maar vierhonderd jaar
Nadere informatieLimburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon
Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon les 1: Wie waren de graven van Loon Na deze les kan je de geschiedenis van het graafschap Loon aanduiden op je tijdbalk; kan je informatie opzoeken
Nadere informatieMiddelnederlandse handschriften uit Europese en Amerikaanse bibliotheken
Middelnederlandse handschriften uit Europese en Amerikaanse bibliotheken J. Deschamps bron. E.J. Brill, Leiden 1972 (tweede druk) Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/desc001midd01_01/colofon.htm
Nadere informatieMachinestempels als verzamelgebied (1)
Machinestempels als verzamelgebied (1) Veel filatelisten verzamelen, behalve postzegels, ook stempels. Sommige stempels zijn geliefd omdat ze volledig op een postzegel passen (puntstempels, ook wel nummerstempels
Nadere informatieDit boek is van. Plak hier je pasfoto
Dit boek is van Plak hier je pasfoto Bij de productie van dit boek is gebruikgemaakt van papier dat het keurmerk Forest Stewardship Council (FSC ) draagt. Bij dit papier is het zeker dat de productie niet
Nadere informatieBij u schuil ik, u bent mijn schild,
Bij u schuil ik, u bent mijn schild, in uw woord stel ik mijn hoop. Psalm 119:114 inleiding Laten we eerlijk zijn: het is niet zo eenvoudig om regelmatig uit de Bijbel te lezen en te bidden. Onze volle
Nadere informatieHet leven in de middeleeuwen
Steden en Staten Het leven in de middeleeuwen TIJD VAN MONNIKEN EN RIDDERS 500 600 700 800 TIJD VAN VAN STEDEN EN STATEN 900 1000 1100 1200 1400 middeleeuwen Minimum 60 1. Hoeveel standen waren er in de
Nadere informatieVandaag een Bijzondere Dag: Feest van de Vlaamse Gemeenschap
11 juli Vakantieoefeningen Vandaag een Bijzondere Dag: Feest van de Vlaamse Gemeenschap Bijbelhoekje: het verhaal van de verloren zoon. Deel 5. Lees het verhaal, dan kun je de vraagjes oplossen. Er wordt
Nadere informatieUNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK NIJMEGEN HUMANIORA BIBLIOTHEEK COLLECTIE H.IN.N. Nieuwe Geschiedenis - vóór 1870
UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK NIJMEGEN HUMANIORA BIBLIOTHEEK COLLECTIE H.IN.N Nieuwe Geschiedenis - vóór 1870 December 2009 Enige notities bij het "Overzicht van de Rubrieksindeling van de Bibliotheek van de
Nadere informatie196 Queeste 18 (2011) 2
196 Queeste 18 (2011) 2 voor is het projectteam aangewezen op de medewerking van bibliotheken die bereid zijn om hun handschriften zelf te fotograferen), codicologische beschrijvingen van alle manuscripten
Nadere informatieWAT ANDEREN DOEM. NAERDINCKLANT 9 november 1983 Lezing door dr.ir. T. van Tol: Nederzettingsgeschiedenis van Laren.
WAT ANDEREN DOEM NAERDINCKLANT 9 november 1983 Lezing door dr.ir. T. van Tol: Nederzettingsgeschiedenis van Laren. Plaats : De Vaart, Hilversum, aanvang 20.00 uur. 25 januari 1984 Lezing, samen met "Albertus
Nadere informatieDE LATE MIDDELEEUWEN (1300-1555)
DE LATE MIDDELEEUWEN (1300-1555) Deel 1: 1305-1354 De groei van de macht van het volk en het uitbreken van de Hoekse en Kabeljouwse twisten. In deze periode zien we de macht van de graafschappen en hertogdommen
Nadere informatie1. VAN OUDHEID TOT MIDDELEEUWEN 13. 1.1. Egypte 15 1.2. Griekenland 17 1.3. Rome 21 1.4. De romaanse tijd 23 1.5. De gotiek 27
INHOUDSOPGAVE HET MEUBELBOEK 1. VAN OUDHEID TOT MIDDELEEUWEN 13 1.1. Egypte 15 1.2. Griekenland 17 1.3. Rome 21 1.4. De romaanse tijd 23 1.5. De gotiek 27 2. VAN RENAISSANCE TOT BAROK 37 2.1. Italië 39
Nadere informatieOrde van dienst. Lieke Juliëtte van Elk. op 28 juni 2015. In deze dienst zal door ds. Cees de Gooijer gedoopt worden:
Orde van dienst op 28 juni 2015 In deze dienst zal door ds. Cees de Gooijer gedoopt worden: Lieke Juliëtte van Elk Orgelspel Mededelingen We zingen uit Tussentijds: Lied 1 : 1, 2 en 3 2. Dit huis van hout
Nadere informatieToespraak tijdens afsluitende bijeenkomst over 400 jaar handelsbetrekkingen Turkije-Nederland, 19 april in Arnhem
Toespraak tijdens afsluitende bijeenkomst over 400 jaar handelsbetrekkingen Turkije-Nederland, 19 april in Arnhem Dames en heren, Er wordt tegenwoordig veel gefeest in Nederland. We vieren 100 jaar Vredespaleis,
Nadere informatieaartenbak tekenen Tekenlessen met: Kleurpotlood Ideeën verzameld door Demy van der Ham
aartenbak tekenen Tekenlessen met: Kleurpotlood Ideeën verzameld door Demy van der Ham Bron: www.lesidee.nl FANTASIEDIER Opdracht voor groep 3 tot 5 Benodigdheden: - Wit papier op A4 formaat - Kleurpotloden
Nadere informatie" Non - Stop " Seniorenwerking vnr - vzw
laats : VOLLEZELE Naam wandeling : WALGRAEVEWANDELING Lengte wandeling : 7 km 300 meter Duur wandeling : 1 h 49 min Gemiddelde snelheid: 4 km/h Aard van de wegen : De wandeling loopt over betonwegjes en
Nadere informatieBIJLAGE III: UURROOSTERS VAN PRINS BOUDEWIJN 1131
181 BIJLAGE III: UURROOSTERS VAN PRINS BOUDEWIJN 1131 De uurroosters van prins Boudewijn zijn gedeeltelijk bewaard gebleven. Jules Bosmans stelde deze roosters samen vanaf oktober 1876 tot 1 mei 1887.
Nadere informatieFuncties en Invalshoeken Kunst
Inleiding Kunst Algemeen Functies en Invalshoeken Kunst Overal om ons heen zien we kunst: of het nou in de gangen van school is, in het museum, of in een kerk het hangt er vol mee. In heel uiteenlopende
Nadere informatieSyntactisch onderzoek en de M iddelnederlandse bronnen
Syntactisch onderzoek en de M iddelnederlandse bronnen Margit Rem* 1 Inleiding Geschiedenis van de Nederlandse Syntaxis is een indrukwekkende studie waaraan jaren gewerkt is. De studie bestaat uit twee
Nadere informatie