Schakelklas in Amsterdam Zuidoost

Transcriptie

1 Schakelklas in Amsterdam Zuidoost Doel van de schakelklas Voorkomen dat leerlingen na de basisschool onnodig doorstromen naar het leerwegondersteunend onderwijs of het praktijkonderwijs. 1. Op leerling-niveau: terugbrengen van taalachterstanden van leerlingen, verbeteren van sociale vaardigheden zoals werkhouding en zelfvertrouwen, aanbrengen en leren toepassen van leerstrategieën zodat leerlingen meer kans krijgen op een succesvolle schoolloopbaan in het reguliere VO. 2. Op schoolniveau: vermindering van het aantal leerlingen met een LWOO/PROadvies. 3. Op niveau Zuidoost: ontwikkelen van een werkwijze die toepasbaar is in meerdere scholen in Zuidoost met hoge percentages LWOO/PRO-adviezen. Doel van de pilot Methodiekontwikkeling, ontwikkeling van een werkmodel dat ook geïmplementeerd kan worden in andere basisscholen in Zuidoost of elders in Amsterdam met een vergelijkbare problematiek Ontwikkelen goede aanpak voor indicatie, werving en volgen van leerlingen Communicatie met ouders en ouderbetrokkenheid Deskundigheidsbevordering leerkrachten Aanbod in en buiten schooltijd, er wordt een naschools verrijkingsprogramma aangeboden. Op basis van de ervaringen met de schakelklas wordt bepaald of en zo ja voor welke leerlingen verlenging van leertijd gewenst is. Voor autochtone en allochtone leerlingen uit groep 6 en 7, in de leeftijd van 9 en 10 jaar met een grote taalachterstand van circa een jaar; leerlingen die gezien hun leervermogen succesvol zouden moeten kunnen functioneren in het reguliere VO. Zonder extra ondersteuning krijgt deze categorie leerlingen nu vaak een advies LWOO/PRO. leerlingen die scoren op CITO-toetsen van eind groep 5 op C- en D-niveau (en sommige leerlingen op E-niveau). Kinderen die op 1 tot 4 leergebieden op of onder E 5- C scoren, maar niet op 3 of meer leergebieden op of onder E 4-C. Selectie De selectie vond plaats op grond van: observatiegegevens van leerkrachten gericht op de vraag: welke leerling zou met een gerichte aanpak in de schakelklas kans maken op een betere schoolloopbaan? Dat wil zeggen een inschatting van het leervermogen van leerlingen in relatie tot de vorderingen; analyse van de Leerlingvolgsysteemgegevens op de volgende gebieden: begrijpend (Cito), AVI-, woordenschat (Cito Leeswoordenschat), spellen (Cito SVS), informatie verwerven en -verwerken; gegevens over de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen; gesprekken met ouders over de ontwikkeling van hun kind. Aantal leerlingen In augustus 2005 is gestart met 12 leerlingen. Inhoud (methoden, didactiek) In de schakelklas wordt een gestructureerd dagprogramma geboden, waarbij met name aandacht wordt besteed aan: : veel variatie in leesopdrachten en leesaanbod, computer, informatieve en verhalende boeken (dit gekoppeld aan thematische inhouden); informatieverwerving en informatieverwerking, aandacht voor werkstukken leren maken. Integratie van taal- en zaakvakonderwijs is daarbij een belangrijk uitgangspunt. Hierbij wordt ook gebruik gemaakt van ICT-mogelijkheden; het expliciet aanleren en toepassen van leerstrategieën. Beheersing van de kerndoelen staat centraal (algemeen, taal inclusief woordenschat, wereldoriëntatie en rekenen). In de schakelklas wordt gestreefd naar beheersing van eind- Pilot Schakelklassen, Sardes/Zunderdorp, schooljaar , Pagina 1 van 6

2 doelen niveau groep 6 en een selectie van kerndoelen groep 7 en 8. Thema s die worden behandeld worden gekozen uit taal en zaakvakken op het niveau van groep 6, 7 en 8. De leerlingen worden zo didactisch extra toegerust op wat ze de komende jaren nodig hebben. Er wordt gewerkt met behulp van recente en voor de doelgroep geschikte methodes, waaronder recente methodes gericht op woordenschatontwikkeling bij allochtone leerlingen. De schakelklas biedt een rijke leeromgeving met veel boeken (informatieve en verhalende), TV en video, meerdere computers (minimaal voor de leerkracht), geschikte software, et cetera. Er zal aandacht zijn voor techniek. Er zullen teksten uit de actualiteit op verschillende niveau s worden aangeboden. Ook zullen ICT-programma s worden gebruikt die geschikt zijn om woorden te leren, te verduidelijken en te verankeren. Na schooltijd wordt aan de leerlingen een verrijkingsprogramma geboden in het kader van de Brede School. Oudercontacten In een algemene ouderavond zijn de ouders geïnformeerd over de schakelklas. De ouders van de leerlingen in de schakelklas zijn geïnformeerd over het onderwijsprogramma. Daarnaast is aandacht besteed aan de wijze waarop ouders het leerproces van hun kind kunnen ondersteunen. Bij voorbeeld door samen met hun kind televisieprogramma s te bekijken zoals Klokhuis. Daarnaast leren ouders hoe zij het huiswerk van hun kinderen kunnen ondersteunen. Een medewerkster Ouderbetrokkenheid ondersteunt de school bij deze activiteiten. Organisatie Basisschool De Ster Is verantwoordelijk voor de uitvoering van het onderwijsprogramma van de pilot en voor het informeren van ouders. De uitvoering wordt verzorgd door één groepsleerkracht, de intern begeleider ondersteund de leerkracht. Het Projectenbureau Primair Onderwijs Zuidoost verzorgt de externe coördinatie van de pilot schakelklas en informeert het besturenoverleg Primair Onderwijs Amsterdam Zuidoost over de voortgang. ABC Onderwijsadviseurs is verantwoordelijk voor de inhoudelijke ondersteuning van de pilot. Het besturenoverleg Primair Onderwijs Zuidoost voert actief beleid ten aanzien van de implementatie van resultaten van de pilot in andere scholen in Zuidoost. Het schoolmaatschappelijk werk, JAT en medewerkster Ouderbetrokkenheid zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van activiteiten gericht op het wegnemen van belemmeringen in de thuissituatie die van invloed zijn op het functioneren van de leerling op school. Toetsing/monitoring/evaluatie Leerlingen worden eens per drie maanden getoetst op vorderingen op het gebied van taal/. In het Leerlingvolgsysteem worden ook de vorderingen op het gebied van de sociaal/emotionele ontwikkeling bijgehouden. Naar aanleiding van de toetsresultaten worden kinderbesprekingen georganiseerd waarin wordt besproken de vorderingen van de leerlingen op leer- en ontwikkelingsgebieden. Terugblik pilot schakelklas De Ster in Amsterdam Zuid-oost Algemeen De pilot schakelklas op OBS De Ster in Amsterdam Zuidoost is een schakelklas voor leerlingen uit groep 6 en 7. De schakelklas is niet opgezet als een extra leerjaar, maar is gericht op een onderwijsaanbod waarbij de leerlingen een deel van hun leerachterstanden op taalgebied kunnen inlopen. Er is gekozen voor een intensivering van de leertijd in een kleine groep (12 leerlingen). Gedurende het pilotjaar ligt het accent dus niet op een verlenging van de leertijd met een extra schooljaar maar op een intensivering van de leertijd, waarbij de kwaliteit en efficiëntie van het onderwijs centraal staan. De pilot schakelklas is opgezet voor allochtone en autochtone leerlingen: met een leervermogen dat onder gunstige condities kan leiden tot deelname aan het reguliere VO; bij wie in ieder geval sprake is van een taalachterstand van circa één jaar; in de leeftijd van 9 en 10 jaar; Pilot Schakelklassen, Sardes/Zunderdorp, schooljaar , Pagina 2 van 6

3 die op Cito-toetsen van eind groep 5 op C- en D-niveau scoren (en sommige leerlingen op E-niveau); die op 1 tot 4 leergebieden op of onder E5-C scoren maar niet op 3 of meer leergebieden op of onder E4-C; waarvan de school inschat dat de onderwijsondersteuning vanuit de ouders met een gerichte aanpak substantieel zal verbeteren. De schakelklas bestond in 2005/2006 uit 12 leerlingen. Zij zitten allen vanaf het begin van het schooljaar in de schakelklas. Alle leerlingen zijn afkomstig van basisschool De Ster. Het zijn vijf leerlingen van groep 7 en zeven leerlingen van groep 6, afkomstig uit de reguliere groepen 5 en 6. Het zijn vijf meisjes en zeven jongens. Bij de start van het schooljaar was één leerling net 11 jaar, zes leerlingen 10 jaar, vier leerlingen 9 jaar en één leerling 8 jaar. Alle leerlingen zijn in Nederland geboren en hebben de Nederlandse nationaliteit. Ze hebben allemaal Nederlands onderwijs gevolgd vanaf hun vierde jaar. De ouders van de leerlingen zijn allemaal afkomstig uit andere landen. Vier leerlingen hebben ouders afkomstig uit Ghana, drie leerlingen hebben ouders afkomstig uit Suriname, één uit Aruba, één uit Nederlandse Antillen, één van de Kaapverdische eilanden, één uit de Dominicaanse republiek en één uit Zaïre/Angola. Resultaten van de leerlingen De vooruitgang op leerlingniveau is (zeer) groot. De leerlingen zijn door de geboden aanpak en de benadering in staat gesteld om op leergebied flink vooruit te gaan. De leerlingen hebben naast vooruitgang op leergebied ook vooruitgang geboekt op het gebied van werkhouding en sociaal-emotioneel gebied. Ze hebben met plezier deelgenomen aan deze groep. Een paar leerlingen zijn nauwelijks vooruit gegaan. Achteraf wordt de oorzaak hiervan met name gezocht in ontoereikende cognitieve mogelijkheden van deze leerlingen. De doelstelling was dat 70% van de leerlingen meer DLE s vooruit zou gaan dan op grond van het aantal maanden onderwijs verwacht mag worden. En dat een aantal leerlingen op Cito-niveau D, niveau C bereiken en een aantal leerlingen op Cito-niveau E, niveau D bereikt. De leervorderingen zijn op vijf gebieden gevolgd. Het gaat om technisch, spelling, leeswoordenschat, begrijpend en reken & wiskunde. De voorlopige analyse van de Leerlingvolgsysteemtoetsen laat het volgende beeld zien: a. Aantal leerlingen die meer DLE s vooruitgaan zijn dan maanden onderwijs in schakelklas Groep 6 (7 lln) Groep 7 (5 lln) Technisch Spelling Begrijpend Rekenen & wiskunde b. Aantal leerlingen dat minimaal een Cito-niveau hoger scoort Groep 6 (7 lln) Groep 7 (5 lln) Technisch Spelling Leeswoordenschat Leeswoordenschat Begrijpend Rekenen & wiskunde De doelstelling was een vooruitgang te realiseren bij 70% van de leerlingen bij technisch, begrijpend en reken&wiskunde. Alle leerlingen zijn vooruit gegaan, de een meer dan de ander. De vooruitgang gemeten in het totale aantal Citoniveau s vooruit opgeteld over de vijf leergebieden is als volgt: Aantal stappen Aantal vooruit leerlingen Op schoolniveau was de doelstelling van de pilot een vermindering van het aantal leerlingen met een lwoo-/pro-advies vergeleken met het percentage in de schooljaren 2004 en Deze doelstelling kan nog niet geëvalueerd worden omdat de leerlingen in de schakelklas afkomstig waren uit groep 6 en 7. Dit betekent dat de leerlingen die nu uitgestroomd zijn naar de reguliere groep 8, gedurende schooljaar 2006/2007 gevolgd gaan worden. Leerlingen uit de Pilot Schakelklassen, Sardes/Zunderdorp, schooljaar , Pagina 3 van 6

4 schakelklas groep 6 zullen een nog langere periode gevolgd worden. Dan pas is het mogelijk om deze doelstelling te evalueren. Uit observaties en gesprekken met de leerkracht is duidelijk geworden dat de leerlingen het erg goed naar hun zin hebben gehad. In sociaal-emotioneel opzicht zijn de leerlingen vooruit gegaan. Ze zijn bijzonder enthousiast geweest en er is heel hard gewerkt door de leerlingen. Hun werkhouding en zelfvertrouwen zijn enorm vooruit gegaan. Leerervaringen en overige opbrengsten uit de pilot De methodiek die uitgewerkt is, heeft een vorm gekregen die goed overdraagbaar is naar andere scholen. In schooljaar 2006/2007 wordt de aanpak zoals die ontwikkeld is op De Ster overgenomen door een andere basisschool in Amsterdam Zuidoost. Het betreft een school die begint met een schakelklas. De werkwijze die gebruikt is bij selectie van leerlingen voor de schakelklas is goed bruikbaar. De leerlingen zijn geselecteerd op basis van leerlingvolgsysteemgegevens, oordeel van leerkracht en IB-er over leerbaarheid, werkhouding en gedrag van leerling en motivatie van ouders om hun kinderen te ondersteunen. De selectiewijze van de kinderen is niet waterdicht gebleken, maar voldoet als het gaat om een afweging van hoeveel tijd en geld in de procedure zelf wordt gestopt in relatie tot de eventuele negatieve consequenties van de gehanteerde methode. De leervorderingen van de leerlingen zijn gevolgd met methodeafhankelijke toetsen voor het bijstellen van het handelen van de leerkracht op korte termijn en met de landelijke vastgestelde toetskalender van Cito. In het projectplan was voorzien in een toetsschema per drie maanden. Daar is van afgeweken en gekozen is voor aansluiting met al bestaande toetsafspraken binnen de school. De enige uitzondering is het nogmaals aan het eind van het schooljaar afnemen van de toets begrijpend, omdat de periode tussen start van schakelklas en reguliere toetsafname erg kort werd geacht. De samenstelling met leerlingen over twee schooljaren en de verdelingen jongens en meisjes heeft goed gewerkt. De leerkracht heeft naast het toepassen van de gekozen werkwijze ook de leerlijnen van twee schooljaren moeten volgen. Dit is natuurlijk een taakverzwaring voor de leerkracht geweest. Zij is echter in staat geweest om de vereiste differentie onder de leerlingen aan te brengen. Het aantal van 12 leerlingen heeft goed gewerkt. Voor het komende schooljaar wordt een kleine uitbreiding van het aantal leerlingen haalbaar geacht. Het gehanteerde profiel van de leerkracht en de samenstelling van een team van twee leerkrachten is positief ervaren. Door de deskundigheid en ervaring van de leerkracht is het mogelijk geweest om het zware onderwijsprogramma succesvol uit te voeren. Door de keuze voor twee leerkrachten was het project minder kwetsbaar indien er sprake zou zijn geweest van ziekte. Daarnaast werd de deskundigheid met betrekking tot de aanpak in de schakelklas verspreid over twee leerkrachten in het team. Door de inzet van 1,2 leerkracht was er onder andere ruimte om het onderwijsprogramma te ontwikkelen in samenwerking met het ABC. Doordat de schakelklasleerkracht een dag niet voor de groep stond, heeft zij mogelijkheden gehad om te werken aan de nodige leerlingzorg. De uitgangspunten van het leerplan en ook de praktische uitwerkingen voor de doelgroep zijn erg goed bevallen. Belangrijke begrippen bij de onderbouwing en de organisatie van het curriculum van de schakelklas waren: doelstellingen als leidraad, taalzaakvakonderwijs, periodenonderwijs, verschillende differentiatiemodellen, activerende didactiek, woordenschat, en presenteren hoort bij ieder thema. Wereld in Getallen wordt geheel gevolgd, aangevuld met Maatwerk. Per thema zijn er lesselecties gemaakt uit en ordeningen en aanpassingen gekozen bij de leerstof voor groep 6 en 7 van de volgende methoden: Begrijpend en studerend : Ondersteboven van Lezen Taal: Zin in Taal + Taalmaatje eerste versie Voor de zaakvakmethoden geldt dat de selecties inhoudelijk gegroepeerd zijn rond de tien taalthema s. Geschiedenis: Bij de Tijd nieuwste Aardrijkskunde: Geobas (niet de nieuwste) Natuur en Techniek: Natuurlijk Op basis van het leerplan is een rooster ontwikkeld. Hierin is een vaste plaats voor de presentaties. Bij presentaties van het rooster Pilot Schakelklassen, Sardes/Zunderdorp, schooljaar , Pagina 4 van 6

5 aan derden bleek steeds dat er nogal wat uitleg nodig is: taal en zaakvakken zijn geïntegreerd, en ook de presentatiemomenten horen daarbij. Op basisschool De Ster zijn er afspraken met betrekking tot de communicatie met ouders. Zo is er onder andere naast informatie via de schoolkrant en de website altijd een informatiebijeenkomst per groep in september, rapportbesprekingen, communicatie rondom feestelijkheden en uitstapjes en individuele gesprekken wanneer wenselijk. Deze afspraken zijn ook door de schakelklas gehanteerd. Gebleken is dat alle communicatiemomenten met de ouders van de schakelklas meer tijd hebben gevergd dan die voor de reguliere leerlingen. Er was altijd meer uit te leggen en de ouders hadden meer vragen. De meeste leerlingen uit de schakelklas zijn lid geworden van de bibliotheek. De leerlingen kregen huiswerk waarbij de ouders gevraagd werd ondersteuning te bieden. Het huiswerk bestond onder andere uit spellingsopdrachten, rekenopdrachten, Jeugdjournaal kijken en elke week een gespreksthema kiezen. Weinig ouders hebben gehoor gegeven aan het verzoek om onder schooltijd op bezoek te komen in de schakelklas. In juni is een ouderbijeenkomst georganiseerd waarbij de leerlingen aan ouders en familieleden voordrachten hielden en kon laten zien wat ze geleerd hadden in de schakelklas. De opkomst was groot en werd door iedereen als een succes ervaren. Het verhogen van de ouderparticipatie bij ouders van leerlingen in de schakelklas hebben leerkrachten en school als moeilijkste punt van de pilot ervaren. Ten eerste hebben veel ouders van deze leerlingen zelf een zwaar persoonlijk leven. Ze zijn allemaal afkomstig uit een ander land dan Nederland en hun kennis van de Nederlandse samenleving is beperkt en ze spreken niet allemaal Nederlands. Daarnaast is vaak sprake van een scala aan problemen in de thuissituatie waardoor ze niet de mogelijkheid en de energie hebben het onderwijsondersteunde gedrag te vertonen dat je vanuit school graag zou willen. De meeste ouders zijn zeer zeker betrokken bij hun kind en willen het beste voor hun kind. Vaak is er sprake van verschil van mening met betrekking tot wat goed is voor de leerling. De verwachtingen naar elkaar toe, school en ouders komen niet altijd overeen met elkaar. Zo willen de ouders bijvoorbeeld graag dat de leerlingen huiswerk mee naar huis krijgen. De leerkracht gaat daarin mee en geeft een beperkte hoeveelheid werk mee met de toezegging dat ze meer geeft als het eerste gedaan is. Vaak blijkt het eerste deel niet terug te komen op school. Om een thema interessant te maken en de leerlingen meer erbij te betrekken wordt ze wel eens gevraagd iets mee te nemen van huis. Er zijn ouders die hier geen toestemming voor geven. Zij prefereren een duidelijke afbakening van thuis (privacy) en school. Ondanks veel uitleg zijn er ouders die hun kinderen onder onredelijk veel druk om te presteren zetten, zonder dat zij inzicht hebben in de schoolse mogelijkheden van hun kind. Dit leidt soms tot voor de leerling zeer belastende situaties. Het was belangrijk de ouders duidelijk te maken dat de schakelklas geen wondermiddel is. Hoewel de meeste kinderen goed vooruit zijn gegaan, moeten ouders in groep 8 geen VWO-advies verwachten. Veel ouders kwamen alleen op school na een uitnodiging, soms een herhaalde. De samen met het ABC geplande bijeenkomsten voor ouders hebben helaas, vanwege logistieke problemen, niet plaatsgevonden. De bedoeling was dat er samen met de specifieke deskundigheid van het ABC op het gebied van omgaan met ouders gezamenlijk(e) bijeenkomsten georganiseerd zou worden. Vooral de mogelijkheden van ouders om onderwijsondersteunend te handelen zou aan de orde komen. In de begeleidingsgroep zijn meerdere discussies geweest met als doel het vinden van een aanpak die wel goed zou kunnen werken. De leerkracht van de schakelklas heeft tijdens elke teamvergadering in schooljaar 2005/2006 aan haar collega s verteld over de aanpak en werkwijze in de schakelklas. Hierdoor is een algemeen beeld ontstaan bij collega s over de aanpak. Vervolg schakelklas In schooljaar zal de schakelklas 6/7 op De Ster worden gecontinueerd. Er zijn acht leerlingen uit groep 5 geselecteerd op de eerder beschreven werkwijze. De huidige leerlingen uit leerjaar 6 van de pilot schakelklas blijven in de nieuwe schakelklas. Pilot Schakelklassen, Sardes/Zunderdorp, schooljaar , Pagina 5 van 6

6 De basisschool is erg enthousiast over de werkwijze in de schakelklas. Er zal gekeken worden welke onderdelen van de schakelklasaanpak ook haalbaar zijn in grotere groepen en voor andere leerkrachten. Het is zeker dat er verschillende aspecten zijn die ook in reguliere groepen goed kunnen worden uitgevoerd. Voor schooljaar 2006/2007 heeft de school een combinatieklas 4/5 die analoog aan de huidige schakelklas gaat functioneren. Contactgegevens Contactpersoon gemeente De heer J. Lemereis DMO Amsterdam Basisschool De Ster Woudrichemstraat 8 Amsterdam mail2@obsdester.nl Contactpersoon Projectenbureau Primair Onderwijs Zuidoost Mevrouw M. van den Broek mvandenbroek@ppozo.nl Contactpersoon ABC Mevrouw B. de Kleer bdekleer@hetabc.nl Pilot Schakelklassen, Sardes/Zunderdorp, schooljaar , Pagina 6 van 6