Beleidskader De Haagse schakelklas Maart 2009

Transcriptie

1 Beleidskader De Haagse schakelklas Maart Inleiding Vanaf augustus 2006 realiseren gemeenten in overleg met de scholen en hun besturen schakelklassen. Dit gebeurt in het kader van het onderwijsachterstandenbeleid. Het beleidskader De Haagse schakelklas is in het voorjaar 2006 in overleg met de schoolbesturen opgesteld en in juni 2006 heeft het Haags Onderwijs Beraad (HOB) hiermee ingestemd. Op dat moment waren de wettelijke kaders voor schakelklassen nog niet definitief. De wetswijziging volgde op 7 juli 2006 en op onderdelen zijn de kaders uitgewerkt in een AMvB, die op 10 oktober 2006 is gepubliceerd. Deze is met terugwerkende kracht per 1 augustus 2006 in werking getreden. Omdat pas tijdens het schooljaar de definitieve wettelijke kaders duidelijk werden, is het beleidskader voor het schooljaar aangepast en in maart 2007 in het HOB vastgesteld. De belangrijkste wijziging betrof de uitbreiding van de mogelijke varianten van schakelklassen, namelijk met de groepjesvariant en de Verlengde Schooldag (VSD) variant. De voornaamste reden voor wijziging van het kader per schooljaar was de situatie met betrekking tot de opvang van neveninstromers in het PO. De opvanggroepen voor neveninstromers zijn vanaf augustus 2008 buiten het kader van de schakelklassen geplaatst. Per worden drie wijzigingen doorgevoerd: - in verband met de stijgende salariskosten in de periode worden de subsidiebedragen per schakelklas met 10% verhoogd; - deelname aan de VSD-schakelklas is mogelijk voor 2 schooljaren in plaats van 1 schooljaar; - het subsidiebedrag voor de VSD-schakelklas en de VSD+ schakelklas wordt verhoogd, omdat het subsidiebedrag op dit moment de kosten onvoldoende dekt. Dit gewijzigde beleidskader, dat ingaat per 1 augustus 2009, is besproken binnen de adviesgroep PRIMO. Daarin zijn de schoolbesturen, de onderwijsinspectie, het HCO en de gemeente vertegenwoordigd. Het PO Platform heeft in maart 2009 met dit bijgestelde Haagse beleidskader ingestemd. 2. Schakelen en het onderwijsachterstandenbeleid In de afgelopen jaren is in Den Haag, als onderdeel van het onderwijsachterstandenbeleid, het neveninstromersproject uitgevoerd in het primair onderwijs. Ook in het voortgezet onderwijs is de ondersteuning van neveninstromers binnen dit kader gerealiseerd. Daarnaast is in 2004 een kopklas gestart. In het schooljaar heeft Den Haag met twee pilots deelgenomen aan de pilot schakelklassen ter voorbereiding van het schakelbeleid van het ministerie van OCW. Met de in paragraaf 1 genoemde wetswijziging werd de doelgroep van schakelklassen verbreed. Schakelklassen zijn niet meer alleen bedoeld voor neveninstromers, maar voor alle leerlingen met een grote taalachterstand. De wet staat schakelklassen in het VO niet toe. Voor het VO is op 1 augustus 2006 het Leerplusarrangement in werking getreden. Daarin is een aanvullende vergoeding voor onderwijs aan nieuwkomers in het VO opgenomen. Hierdoor is de gemeentelijke bekostiging voor tussentijdse instroom van nieuwkomers per 1 ja nuari 2007 komen te vervallen. Het gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid maakt onderdeel uit van de GSB-afspraken met het Rijk. Afgesproken is dat in Den Haag in de periode augustus 2006 december 2009 in totaal 1800 leerlingen deelnemen aan een schakelklas. Het peilmoment voor de jaarlijkse telling is 1 oktober. 1

2 3. Kaders voor de Haagse schakelklas Het Haagse schakelklassenbeleid is een uitwerking van het thema Breken met Breukvlakken uit Haagse Klasse(n), het lokale onderwijsbeleidsplan Het beleid is gebaseerd op de kaders van het ministerie van OCW, aangevuld met enkele eigen lokale beleidsuitgangspunten. Voor de definitie van het begrip schakelklas wordt de memorie van toelichting op de wet gevolgd: Schakelklassen zijn bedoeld voor autochtone en allochtone leerlingen in het basisonderwijs die een dusdanige achterstand in de Nederlandse taal hebben, dat zij niet (meer) met succes kunnen deelnemen aan het reguliere onderwijs. In een aparte groep (of in groepjes) wordt onderwijs aangeboden dat er op is gericht deze achterstand weg te werken, zodat de leerling daarna (weer) volledig deel kan nemen aan het reguliere onderwijs.. In schakelklassen worden leerlingen met een grote achterstand in de Nederlandse taal met behulp van effectieve methoden voorbereid op het (weer) deelnemen aan het reguliere onderwijs. 3.1 Verantwoordelijkheidsverdeling De gemeenten dienen met de schoolbesturen afspraken te maken over de scholen waaraan schakelklassen worden verbonden en welke vormen het betreft. De schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor de inhoud van het lesprogramma. Burgemeester en wethouders stellen de criteria voor toelating tot de schakelklas vast na overleg met de schoolbesturen. Deze criteria dienen vervolgens geoperationaliseerd te worden. De schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor de selectie van de leerlingen en de expliciete schriftelijke toestemming van ouders voor deelname aan de schakelklas. De gemeente is verplicht een goede administratie te voeren voor zover het gegevens met betrekking tot de bestrijding van onderwijsachterstanden betreft. Het gaat hierbij onder andere om in- en uitstroomgegevens en resultaten van de leerlingen in schakelklassen. 3.2 Doelgroep Schakelklassenbeleid is onderwijsachterstandenbeleid. Schakelklassen kunnen alleen ingericht worden op basisscholen die zijn aangemerkt als achterstandsscholen (GOA). De schakelklassen worden ingericht op schoolniveau, voor de kinderen die op de school staan ingeschreven. Schakelklassen zijn bedoeld voor kinderen met een taalachterstand die, na het schakeljaar, (weer) kunnen deelnemen aan het reguliere onderwijs. Schakelklassen zijn dus niet bedoeld als vorm van klassenverkleining in het algemeen. Ze zijn evenmin bedoeld voor leerlingen met leer- en/of gedragsproblemen die, na deelname aan de schakelklas, in de reguliere groep blijvend extra zorg nodig hebben. De schakelklas is dus bij voorbeeld niet bedoeld voor dyslectici of kinderen met een lage intelligentie. Voor deze kinderen is er het WSNS-beleid of het speciaal basisonderwijs. Ook kiezen wij niet voor het inrichten van schakelklassen in de groepen 1 en 2. Voor deze groepen is er het VVE-beleid, eveneens een belangrijke pijler van het onderwijsachterstandenbeleid. Een schakelklas bij de overgang van groep 2 naar groep 3 is wel mogelijk. In overleg met de schoolbesturen is afgesproken een taalachterstand van minimaal een jaar als criterium voor deelname aan de Haagse schakelklas te hanteren. De taalachterstand betreft met name de mondelinge taalvaardigheid (actief en passief) en, voor zover van toepassing, het begrijpend lezen. De taalachterstand moet het primaire probleem vormen. Het staat individuele scholen vrij een strenger criterium te hanteren dan het stedelijk vastgelegde criterium van een taalachterstand van minimaal een jaar. Het hanteren van een lichter criterium is echter niet toegestaan. De school is verantwoordelijk voor de selectie van de deelnemers aan de schakelklas. De school dient de ouders schriftelijk om toestemming voor deelname te vragen. Met de schoolbesturen zijn afspraken gemaakt over de wijze waarop de leerlingen aan de gestelde criteria getoetst worden (zie bijlage 1). Met de schoolbesturen is afgesproken om de opvang van neveninstromers vanaf het schooljaar niet meer onder dit beleidskader te laten vallen. De kaders voor de opvanggroepen staan in het Protocol centrale opvang van neveninstromers binnen het basisonderwijs. 2

3 3.3 Vormen van schakelklassen Een schakelklas kan op verschillende manieren worden vorm gegeven. In Den Haag onderscheiden we de volgende varianten van schakelklasssen: Voltijd schakelklas: een aparte groep van minimaal 10 en maximaal 15 leerlingen, die gedurende een schooljaar minimaal 880 uur les in de schakelklas krijgt. Deeltijd schakelklas: een aparte groep van minimaal 10 en maximaal 15 leerlingen, die gedurende een schooljaar minimaal 440 uur en minimaal 4 dagdelen per week les in de schakelklas krijgt. Groepjesvariant van de schakelklas: minimaal 10 en maximaal 16 leerlingen krijgen gedurende een schooljaar ieder minimaal 8 uur per week volgens een vast rooster in aparte groepjes intensief taalonderwijs. De leerkracht(en) van deze schakelklas geven op jaarbasis minimaal 440 uur les aan deze groepjes leerlingen tezamen. VSD-variant: een aparte groep van minimaal 10 en maximaal 16 leerlingen krijgt gedurende een schooljaar na schooltijd minimaal 120 uur intensief taalonderwijs in een VSD-schakelklas. De lessen worden verzorgd door een bevoegde leerkracht. VSD + variant: een aparte groep van minimaal 10 en maximaal 16 leerlingen krijgt gedurende een schooljaar na schooltijd minimaal 120 uur intensief taalonderwijs in een VSD-schakelklas. Deze VSD variant wordt opgeplust door onder schooltijd iedere leerling minimaal 5 uur per week (liefst 1 uur per dag) volgens een vast rooster intensief taalonderwijs aan te bieden, samen in een aparte groep of in aparte groepjes. De leerkracht(en) van deze schakelklas geven in totaal op jaarbasis minimaal 440 uur les aan deze groep / groepjes leerlingen tezamen. Ook de lessen na schooltijd worden verzorgd door een bevoegde leerkracht. Voor alle bovengenoemde varianten geldt dat de schakelklas één of twee vaste leerkrachten heeft. De leerlingen nemen gedurende één schooljaar deel aan de schakelklas. Alleen aan de VSD-schakelklas kunnen leerlingen twee schooljaren deelnemen. Ook is het voor een leerling mogelijk om na een jaar in een voltijd-, deeltijd-, groepjes- of VSD+ schakelklas nog een jaar aan een VSD-schakelklas deel te nemen. Tussentijdse in- en uitstroom is niet mogelijk; dit kan alleen wanneer de leerling nieuw op school komt of de school verlaat. De kopklas wordt beschouwd als een voltijd schakelklas. Hiervoor wordt alleen een afwijkend normbedrag gehanteerd en wordt het minimum aantal deelnemers op 10 en het maximum op 16 gesteld. 3.4 Inhoud van het programma In een schakelklas wordt gewerkt met effectieve methoden, gericht op het wegwerken van taalachterstanden. Hierin onderscheidt het programma van de schakelklas zich van het normale curriculum in de school. In een voltijd of deeltijd schakelklas hoeft niet alleen taalonderwijs gegeven te worden, maar kan er ook aandacht besteed worden aan andere vakken. Het HCO levert middels begeleiding op de werkplek en netwerkbijeenkomsten een bijdrage aan het vergroten van de expertise van de leerkrachten van de schakelklassen. Met deze vorm van ondersteuning is ervaring opgedaan bij het project neveninstromers en de pilotprojecten schakelklassen. Leerlingen die deelnemen aan een schakelklas krijgen gedurende een jaar intensieve aandacht. Met de ouders is hierover overleg gevoerd. Het schakeljaar biedt een unieke kans om de ouders van deze leerlingen intensiever bij de school te betrekken. 3

4 3.5 Begeleiding door het HCO Het HCO ondersteunt en begeleidt de scholen met schakelklassen met een algemeen aanbod en een schoolspecifiek aanbod. Het algemene aanbod bestaat uit: - een startbijeenkomst - netwerkbijeenkomsten voor leerkrachten van de schakelklassen - bijeenkomsten voor directeuren van scholen met één of meerdere schakelklassen - een Haagse website over schakelklassen - een brochure en folder over schakelklassen - een informatiebijeenkomst over selectie en toetsing - bijeenkomsten ter ondersteuning van het opstellen van het plan van aanpak voor de schakelklas - registratie van de deelnemers aan de Haagse schakelklassen en van de toetsgegevens (begin- en eindmeting) Per school vindt een intakegesprek, een tussenevaluatie en een eindgesprek plaats over de schakelklas(sen) en de leerlingen. Verder zijn per schakelklas een jaarlijks te bepalen aantal begeleidingsuren beschikbaar, die naar behoefte van de school kunnen worden ingezet. In het intakegesprek vraagt het HCO de school naar de specifieke ondersteunings- of begeleidingswensen t.a.v. de schakelklas(sen). Te denken valt aan: - coaching van de leerkracht - advies over methoden - didactische ondersteuning - ondersteuning bij de toetsing - cursus Taalkracht 10 - ICT implementaties - advies m.b.t. taalbeleid van de school - nazorg leerlingen 3.6 Bekostiging Bij de bekostiging van de schakelklassen (met uitzondering van de VSD schakelklas) wordt uitgegaan van cofinanciering. Scholen dienen een redelijk deel van de rijksbekostiging voor de betreffende leerlingen in te zetten voor het onderwijs in de schakelklas. Daarnaast voorziet de gemeente Den Haag in een aanvullende bekostiging uit de LOP-begroting. Hiervoor worden in het schooljaar de volgende subsidiebedragen gehanteerd: voor een voltijd-schakelklas: ,- per jaar voor een deeltijd-schakelklas: ,- per jaar voor een groepjes-schakelklas: ,- per jaar voor een VSD schakelklas: ,- per jaar voor een VSD+ schakelklas ,- per jaar 3.7 Registratie leerlingen en monitoring De gemeente dient een registratie te voeren van leerlingen die deelnemen aan de schakelklas. Het HCO voert deze taak voor de gemeente uit. Scholen dienen hiertoe de leerlingen die zij selecteren voor deelname aan de schakelklas aan te melden bij het HCO. Eventuele tussentijdse uitstroom dient ook gemeld te worden. Voor de start van het schakeljaar toetst de school indien gewenst daarbij ondersteund door het HCO - de deelnemers aan de schakelklas. De toetsresultaten geeft de school aan het HCO door. Op basis hiervan worden handelingsadviezen aan de leerkracht aangereikt. De vorderingen van de leerlingen worden gevolgd. Bij de uitstroom vindt er weer een toetsing plaats, die onder andere aanwijzingen voor de nazorg in de reguliere groep oplevert. 4

5 Bij het HCO zijn centraal de leerlingresultaten beschikbaar. Op basis hiervan zal jaarlijks een rapportage worden opgesteld over de bereikte resultaten van de schakelklassen. Het spreekt vanzelf dat de leerlingresultaten anoniem verwerkt zullen worden in de rapportages. Daarnaast zal er een landelijke monitor worden opgezet in opdracht van het ministerie van OCW. De scholen zijn verplicht mee te werken aan de lokale monitor. Medewerking aan de landelijke monitor wordt aanbevolen, maar is niet verplicht. 4. Aanvragen en beoordeling aanvragen schakelklassen Schoolbesturen kunnen aanvragen indienen voor het inrichten van schakelklassen. Voor deze aanvraag is een standaard formulier beschikbaar, waarop per school aangegeven moet worden welke variant(en) worden aangevraagd met welke groepsgrootte, voor welke doelgroep en welke resultaten worden beoogd. Voor de kopklas is de werkwijze al beschreven, en volstaat een eenvoudige aanvraag. De gemeente toetst de aanvragen aan de gestelde criteria zoals beschreven in dit beleidskader. Bij overintekening zal in overleg met de schoolbesturen een verdeling van de voorlopige toekenningen worden opgesteld. Wanneer van een school de aanvraag voorlopig is toegekend, stelt de school een plan van aanpak voor de schakelklas(sen) op. In dat plan van aanpak komt aan bod: doelgroep en eventueel aanvullende selectiecriteria beoogde resultaten organisatie en curriculum oudercontacten nazorg De gemeente toetst deze plannen aan het beleidskader en besluit dan definitief over de subsidieverlening. 5

6 Bijlage 1: Criterium voor deelname aan de Haagse schakelklas Schakelklassen zijn bedoeld voor leerlingen (autochtoon en allochtoon) met een grote taalachterstand. Na deelname aan de schakelklas dienen leerlingen in staat te zijn (weer) deel te nemen aan het reguliere onderwijs. Van gemeenten wordt verwacht dat zij samen met de schoolbesturen de criteria voor toelating tot de schakelklas vaststellen. De gemeente Den Haag heeft, in overleg met de schoolbesturen, afgesproken een taalachterstand van minimaal een jaar als criterium voor deelname aan de Haagse schakelklas te hanteren. De taalachterstand betreft met name de mondelinge taalvaardigheid (actief en passief) en, voor zover van toepassing, het begrijpend lezen. De schakelklas is niet bedoeld voor leerlingen met speciale zorgbehoeften, bijvoorbeeld door dyslexie, een algemene cognitieve achterstand of ernstige gedragsproblemen. De taalachterstand moet het primaire probleem vormen. Het staat scholen vrij een strenger criterium te hanteren dan het stedelijk vastgelegde criterium van een taalachterstand van minimaal een jaar. Het hanteren van een lichter criterium is echter niet toegestaan. Selectie leerlingen schakelklas door de school Scholen selecteren op basis van het stedelijk criterium en, voor zover van toepassing, het daaraan toegevoegde eigen criterium welke leerlingen in aanmerking komen voor deelname aan de schakelklas. Scholen baseren hun oordeel onder andere op een aantal van de door de school afgenomen toetsen van het LVS. Dit betreffen de Cito-toetsen: Woordenschat (groep 3 en 4) of Leeswoordenschat (groep 5 t/m 8). Lezen met Begrip (groep 3 en 4) of Begrijpend Lezen (groep 5 t/m 8). Bij E-scores en D-scores kan gesproken worden van een achterstand van ten minste een jaar. Bij Lezen met Begrip (groep 3 en 4) maken we voor de oude versie van de toets een uitzondering, ook leerlingen met een C-score kunnen geselecteerd worden voor de schakelklas. Om te bepalen of de taalachterstand het primaire probleem is en de leerling geen specifieke taal- of leesstoornis of een algemene ontwikkelingsachterstand heeft, gelden de volgende indicatoren (voor zover van toepassing): de non-verbale subtest Matrixen van het derde groepsonderzoek ligt minimaal op een laaggemiddeld niveau (minimaal standaardscore 2) de scores van technisch lezen (Cito DMT) zijn hoger dan van begrijpend lezen Voor deelnemers aan een schakelklas in aansluiting op groep 2 worden de resultaten van de Citotoetsen Taal voor Kleuters en Ordenen gehanteerd. Kinderen die in aanmerking komen voor de schakelklas scoren maximaal D-niveau op Taal voor Kleuters. Ze scoren in principe beter op Ordenen, maar omdat er ook veel taal in deze toets zit, kan het ook zo zijn dat de kinderen op deze toets ook laag scoren. Het oordeel van de leerkracht op basis van onder andere observaties moet uitsluitsel geven over de vraag of het primair een taalachterstand betreft. Uit de gegevens van het schoolgebonden leerlingvolgsysteem komt verder naar voren dat het geen kind betreft met een algemene ontwikkelingsachterstand. Wanneer leerlingen voldoen aan bovenstaande criteria, kunnen ze voor deelname aan de schakelklas worden geselecteerd. Wanneer een leerling niet aan deze criteria voldoet, maar de school wel van mening is dat de leerling een schakelklasleerling is, kan een nadere toetsing door het HCO de doorslag geven. 6

7 Nadere toetsing van de geselecteerde leerlingen voor de schakelklas Om goed de beginsituatie van de geselecteerde leerlingen in beeld te krijgen en handelingsadviezen aan te kunnen reiken voor het schakeljaar, heeft het HCO een aanvullend toetspakket samengesteld. Deze toetsen worden door de beoogde leerkracht van de schakelklas of de IB-er van de school afgenomen, waarbij het HCO op verzoek kan ondersteunen. Tevens kunnen door deze toetsing leerlingen worden opgespoord bij wie het taalprobleem niet het hoofdprobleem is en voor wie de schakelklas mogelijk niet het juiste aanbod vormt. De toetsing vindt plaats op de basisschool, aan het einde van het schooljaar, dus voorafgaand aan het schakeljaar. De toetsen van dit pakket zullen ook gebruikt worden bij de eindtoetsing. Eindtoetsing Aan het einde van het schakeljaar wordt een eindtoetsing uitgevoerd door de leerkracht van de schakelklas of de IB-er van de school, indien gewenst daarbij ondersteund door het HCO. Door middel van deze toetsing wordt de voortgang van de leerling in beeld gebracht en wordt een handelingsadvies opgesteld voor de eerste periode in de reguliere groep. 7