Beleidskader De Haagse schakelklas Maart 2007

Transcriptie

1 1 Beleidskader De Haagse schakelklas Maart Inleiding Vanaf augustus 2006 realiseren gemeenten in overleg met de scholen en hun besturen schakelklassen. Dit gebeurt in het kader van het onderwijsachterstandenbeleid. Het beleidskader De Haagse schakelklas is in het voorjaar 2006 in overleg met de schoolbesturen opgesteld en in juni 2006 heeft het Haags Onderwijs Beraad (HOB) hiermee ingestemd. Op dat moment waren de wettelijke kaders voor schakelklassen nog niet definitief. De wetswijziging volgde op 7 juli 2006 en op onderdelen zijn de kaders uitgewerkt in een AMvB, die op 10 oktober 2006 is gepubliceerd. Deze is met terugwerkende kracht per 1 augustus 2006 in werking getreden. Toen het Beleidskader De Haagse schakelklas werd opgesteld, waren de wettelijke kaders dus nog niet op alle punten duidelijk. Vandaar dat er nu een bijstelling van het Haagse beleidskader volgt. De belangrijkste wijziging betreft de uitbreiding van de mogelijke varianten van schakelklassen. Omdat vorig jaar de wettelijke kaders voor de groepjesvariant en de Verlengde Schooldag (VSD) variant van de schakelklas nog niet bekend waren, hebben we besloten om in het schooljaar in Den Haag alleen voltijd en deeltijd-schakelklassen te subsidiëren. Vanaf het schooljaar is het voor scholen wel mogelijk om een groepjes- of VSD- variant van de schakelklas aan te vragen (zie ook paragraaf 3.3). De VSD-variant is daarbij experimenteel. De reden hiervoor is dat er nog weinig bekend is over het te verwachten rendement. Dit gaan we het volgende schooljaar goed volgen en evalueren. Dit gewijzigde beleidskader, dat ingaat per 1 augustus 2007, is besproken in de werkgroep schakelklassen. In deze werkgroep zijn de schoolbesturen, het HCO en de gemeente vertegenwoordigd. Het HOB heeft in maart 2007 met dit bijgestelde Haagse beleidskader ingestemd. 2. Schakelen en het onderwijsachterstandenbeleid In de afgelopen jaren is in Den Haag, als onderdeel van het onderwijsachterstandenbeleid, het neveninstromersproject uitgevoerd in het primair onderwijs. Ook in het voortgezet onderwijs is de ondersteuning van neveninstromers binnen dit kader gerealiseerd. Daarnaast is in 2004 een kopklas gestart. In het schooljaar heeft Den Haag met twee pilots deelgenomen aan de pilot schakelklassen ter voorbereiding van het schakelbeleid van het ministerie van OCW. Met de in paragraaf 1 genoemde wetswijziging werd de doelgroep van schakelklassen verbreed. Schakelklassen zijn niet meer alleen bedoeld voor neveninstromers, maar voor alle leerlingen met een grote taalachterstand. De wet staat schakelklassen in het VO niet toe. Voor het VO is op 1 augustus 2006 het Leerplusarrangement in werking getreden. Daarin is een aanvullende vergoeding voor onderwijs aan nieuwkomers in het VO opgenomen. Hierdoor is de gemeentelijke bekostiging voor tussentijdse instroom van nieuwkomers per 1 januari 2007 komen te vervallen. Het gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid maakt onderdeel uit van de GSB-afspraken met het Rijk. Op dit moment wordt er nog met het Rijk onderhandeld over het aantal leerlingen dat tot en met 2009 moet hebben deelgenomen aan een schakelklas. 1

2 2 3. Kaders voor de Haagse schakelklas Het Haagse schakelbeleid is een uitwerking van het thema Breken met Breukvlakken uit Haagse Klasse, het lokale onderwijsbeleidsplan Het beleid is gebaseerd op de kaders van het ministerie van OCW, aangevuld met enkele eigen lokale beleidsuitgangspunten. Voor de definitie van het begrip schakelklas wordt de memorie van toelichting op de wet gevolgd: Schakelklassen zijn bedoeld voor autochtone en allochtone leerlingen in het basisonderwijs die een dusdanige achterstand in de Nederlandse taal hebben, dat zij niet (meer) met succes kunnen deelnemen aan het reguliere onderwijs. In een aparte groep (of in groepjes) wordt onderwijs aangeboden dat er op is gericht deze achterstand weg te werken, zodat de leerling daarna (weer) volledig deel kan nemen aan het reguliere onderwijs.. In schakelklassen worden leerlingen met een grote achterstand in de Nederlandse taal met behulp van effectieve methoden voorbereid op het (weer) deelnemen aan het reguliere onderwijs. 3.1 Verantwoordelijkheidsverdeling De gemeenten dienen met de schoolbesturen afspraken te maken over de scholen waaraan schakelklassen worden verbonden en welke vormen het betreft. De schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor de inhoud van het lesprogramma. Burgemeester en wethouders stellen de criteria voor toelating tot de schakelklas vast na overleg met de schoolbesturen. Deze criteria dienen vervolgens geoperationaliseerd te worden. De schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor de selectie van de leerlingen en de expliciete schriftelijke toestemming van ouders voor deelname aan de schakelklas. De gemeente is verplicht een goede administratie te voeren voor zover het gegevens met betrekking tot de bestrijding van onderwijsachterstanden betreft. Het gaat hierbij onder andere om in- en uitstroomgegevens en resultaten van de leerlingen in schakelklassen. 3.2 Doelgroep Schakelbeleid is onderwijsachterstandenbeleid. Schakelklassen kunnen alleen ingericht worden op basisscholen die zijn aangemerkt als achterstandsscholen (GOA). De schakelklassen worden ingericht op schoolniveau, voor de kinderen die op de school staan ingeschreven. De wet kent geen schakelklassen in het VO. Schakelklassen zijn bedoeld voor kinderen met een taalachterstand die, na het schakeljaar, (weer) kunnen deelnemen aan het reguliere onderwijs. Schakelklassen zijn dus niet bedoeld als vorm van klassenverkleining in het algemeen. Ze zijn evenmin bedoeld voor leerlingen met leer- en/of gedragsproblemen die, na deelname aan de schakelklas, in de reguliere groep blijvend extra zorg nodig hebben. De schakelklas is dus bij voorbeeld niet bedoeld voor dyslectici of kinderen met een lage intelligentie. Voor deze kinderen is er het WSNS-beleid of het speciaal basisonderwijs. Ook kiezen wij niet voor het inrichten van schakelklassen in de groepen 1 en 2. Voor deze groepen is er het VVE-beleid, eveneens een belangrijke pijler van het onderwijsachterstandenbeleid. Een schakelklas bij de overgang van groep 2 naar groep 3 is wel mogelijk. In overleg met de schoolbesturen is afgesproken een taalachterstand van minimaal een jaar als criterium voor deelname aan de Haagse schakelklas te hanteren. De taalachterstand betreft met name de mondelinge taalvaardigheid (actief en passief) en, voor zover van toepassing, het begrijpend lezen. De taalachterstand moet het primaire probleem vormen. Het staat individuele scholen vrij een strenger criterium te hanteren dan het stedelijk vastgelegde criterium van een taalachterstand van minimaal een jaar. Het hanteren van een lichter criterium is echter niet toegestaan. De school is verantwoordelijk voor de selectie van de deelnemers aan de schakelklas. De school dient de ouders schriftelijk om toestemming voor deelname te vragen. Met de schoolbesturen zijn afspraken gemaakt over de wijze waarop de leerlingen aan de gestelde criteria getoetst worden (zie bijlage 1). 2

3 3 3.3 Vormen van schakelklassen Een schakelklas kan op verschillende manieren worden vorm gegeven. In Den Haag onderscheiden we de volgende varianten van schakelklasssen: Voltijd schakelklas: een aparte groep van minimaal 8 en maximaal 15 leerlingen, die gedurende een schooljaar minimaal 880 uur les in de schakelklas krijgt. Deeltijd schakelklas: een aparte groep van minimaal 8 en maximaal 15 leerlingen, die gedurende een schooljaar minimaal 440 uur en minimaal 4 dagdelen per week les in de schakelklas krijgt. Groepjesvariant van de schakelklas: minimaal 10 en maximaal 16 leerlingen krijgen gedurende een schooljaar ieder minimaal 8 uur per week volgens een vast rooster in aparte groepjes intensief taalonderwijs. De leerkracht(en) van deze schakelklas geven op jaarbasis minimaal 440 uur les aan deze groepjes leerlingen tezamen. VSD-variant: een aparte groep van minimaal 10 en maximaal 16 leerlingen krijgt gedurende een schooljaar na schooltijd minimaal 120 uur intensief taalonderwijs in een VSD-schakelklas. De lessen worden verzorgd door een bevoegde leerkracht. VSD + variant: een aparte groep van minimaal 10 en maximaal 16 leerlingen krijgt gedurende een schooljaar na schooltijd minimaal 120 uur intensief taalonderwijs in een VSD-schakelklas. Deze VSD variant wordt opgeplust door onder schooltijd iedere leerling minimaal 5 uur per week (liefst 1 uur per dag) volgens een vast rooster intensief taalonderwijs aan te bieden, samen in een aparte groep of in aparte groepjes. De leerkracht(en) van deze schakelklas geven in totaal op jaarbasis minimaal 440 uur les aan deze groep / groepjes leerlingen tezamen. Ook de lessen na schooltijd worden verzorgd door een bevoegde leerkracht. Voor alle bovengenoemde varianten geldt dat de schakelklas één of twee vaste leerkrachten heeft. De leerlingen nemen gedurende één schooljaar deel aan de schakelklas. Alleen bij tussentijdse uitstroom ten gevolge van het verlaten van de school kan de deelname korter zijn dan een schooljaar. Alleen voor neveninstromers geldt dat ook tussentijdse instroom mogelijk is, daar neveninstromers gedurende het gehele jaar binnen stromen. Tussentijdse uitstroom van neveninstromers uit de opvanggroepen en de combinatiegroepen is alleen in uitzonderingssituaties mogelijk, namelijk wanneer dit op grond van behaalde resultaten in het belang van de leerling is. Het advies van het HCO, gebaseerd op de eindtoetsing van een leerling, is hiervoor richtinggevend. 3.4 Inhoud van het programma In een schakelklas wordt gewerkt met effectieve methoden, gericht op het wegwerken van taalachterstanden. Hierin onderscheidt het programma van de schakelklas zich van het normale curriculum in de school. In een voltijd of deeltijd schakelklas hoeft niet alleen taalonderwijs gegeven te worden, maar kan er ook aandacht besteed worden aan andere vakken. Het HCO levert middels begeleiding op de werkplek en netwerkbijeenkomsten een bijdrage aan het vergroten van de expertise van de leerkrachten van de schakelklassen. Met deze vorm van ondersteuning is ervaring opgedaan bij het project neveninstromers en de pilotprojecten schakelklassen. Voor of bij de start van het schakeljaar worden de deelnemers aan de schakelklas getoetst door het HCO, in samenwerking met de school. Op basis hiervan worden handelingsadviezen aan de leerkracht aangereikt. De vorderingen van de leerlingen worden gevolgd. Bij de uitstroom vindt er weer een toetsing plaats, die onder andere aanwijzingen voor de nazorg in de reguliere groep oplevert. 3

4 4 Leerlingen die deelnemen aan een schakelklas krijgen gedurende een jaar intensieve aandacht. Met de ouders is hierover overleg gevoerd. Het schakeljaar biedt een unieke kans om de ouders van deze leerlingen intensiever bij de school te betrekken. 3.5 Bekostiging Bij de bekostiging van de schakelklassen (m.b.v. de VSD schakelklas) wordt uitgegaan van cofinanciering. Scholen dienen een redelijk deel van de rijksbekostiging voor de betreffende leerlingen in te zetten voor het onderwijs in de schakelklas. Daarnaast voorziet de gemeente Den Haag in een aanvullende bekostiging uit de LOP-begroting. Hiervoor worden in het schooljaar de volgende subsidiebedragen gehanteerd: voor een voltijd-schakelklas: ,- per jaar voor een deeltijd-schakelklas: ,- per jaar voor een groepjes-schakelklas: ,- per jaar voor een VSD schakelklas: ,- per jaar voor een VSD+ schakelklas ,- per jaar 3.6 Soorten schakelklassen Bij het invoeren van schakelen in Den Haag is er voor gekozen het goede te behouden en nieuwe kansen te benutten. Daarom zijn de volgende vormen van schakelklassen mogelijk binnen het Haagse schakelbeleid: a. Opvanggroepen neveninstromers, die deelnemen aan het project Neveninstromers PO. Deze schakelklassen werken conform het Protocol centrale opvang neveninstromers. b. Combinatiegroepen neveninstromers binnen het project Neveninstromers PO. Om bij een teruglopend aantal neveninstromers in het PO toch de spreiding van opvanggroepen voor neveninstromers over de stad in stand te houden, wordt de mogelijkheid geboden om een groep te vormen van neveninstromers en overige taalzwakke leerlingen in de school. Dit dienen leerlingen te zijn die voldoen aan de criteria voor deelname aan een schakelklas (zie bijlage 1). Hierbij wordt met name gedacht aan taalzwakke bovenbouwleerlingen. Indien de leerkracht deelneemt aan de netwerkbijeenkomsten neveninstromers en haar werkwijze afstemt op de specifieke behoeften van deze groep, kan deze groep het predicaat opvanggroep behouden. Voor de neveninstromers in deze schakelklas geldt dat gewerkt wordt conform het Protocol centrale opvang neveninstromers. c. Handhaven kopklas. In afwijking van de overige schakelklassen wordt voor de kopklas een afwijkend normbedrag gehanteerd en wordt het minimum aantal deelnemers op 10 en het maximum op 16 gesteld. De kopklas is een voltijd schakelklas. d. Alternatieve vormen van schakelk lassen in het PO Hierbij kan gekozen worden uit de in 3.3 genoemde varianten. Bij de planvorming en de opzet van de projectaanvraag kunnen scholen gebruik maken van de expertise van het HCO. Alle hierboven genoemde schakelklassen moeten passen binnen de beleidskaders schakelen. De opvanggroepen met neveninstromers (inclusief de combinatiegroepen) werken volgens de voltijd, deeltijd of groepjesvariant. 3.7 Registratie leerlingen en monitoring De gemeente dient een registratie te voeren van leerlingen die deelnemen aan de schakelklas. Het HCO voert deze taak voor de gemeente uit. Scholen dienen hiertoe de leerlingen die zij selecteren voor deelname aan de schakelklas aan te melden bij het HCO. Eventuele tussentijdse uitstroom dient ook gemeld te worden. Daar het HCO alle deelnemers toetst bij in- en uitstroom van de schakelklas zijn tevens centraal de leerlingresultaten beschikbaar. Op basis hiervan zal jaarlijks een rapportage worden opgesteld over de bereikte resultaten van de schakelklassen. Het spreekt vanzelf dat de leerlingresultaten anoniem verwerkt zullen worden in de rapportages. Daarnaast zal er een landelijke monitor worden opgezet in opdracht van het ministerie van OCW. De scholen zijn verplicht mee te werken aan de lokale monitor. Medewerking aan de landelijke monitor wordt aanbevolen, maar is niet verplicht. 4

5 5 4. Aanvragen en beoordeling aanvragen schakelklassen Schoolbesturen kunnen aanvragen indienen voor het inrichten van schakelklassen. Voor schakelklassen binnen het project neveninstromers hoeft hiertoe geen plan ingediend te worden; in deze groepen wordt immers gewerkt conform het protocol neveninstromers. Dit protocol is in het schooljaar aangepast ten behoeve van combinatiegroepen. Ook voor de kopklas is de werkwijze al beschreven, en volstaat een eenvoudige aanvraag. Aanvragen voor varianten van schakelklassen dienen gepaard te gaan van een beschrijving van de volgende elementen: doelgroep en wijze van selectie beoogde resultaten organisatie en curriculum oudercontacten nazorg De aanvragen worden getoetst aan de gestelde criteria zoals beschreven in dit beleidskader. Bij overintekening zal in overleg met de schoolbesturen een verdeling van de toekenning worden opgesteld. 5

6 6 Bijlage 1: Criterium voor deelname aan de Haagse schakelklas Schakelklassen zijn bedoeld voor leerlingen (autochtoon en allochtoon) met een grote taalachterstand. Na deelname aan de schakelklas dienen leerlingen in staat te zijn (weer) deel te nemen aan het reguliere onderwijs. Van gemeenten wordt verwacht dat zij samen met de schoolbesturen de criteria voor toelating tot de schakelklas vaststellen. De gemeente Den Haag heeft, in overleg met de schoolbesturen, afgesproken een taalachterstand van minimaal een jaar als criterium voor deelname aan de Haagse schakelklas te hanteren. De taalachterstand betreft met name de mondelinge taalvaardigheid (actief en passief) en, voor zover van toepassing, het begrijpend lezen. De schakelklas is niet bedoeld voor leerlingen met speciale zorgbehoeften, bijvoorbeeld door dyslexie, een algemene cognitieve achterstand of ernstige gedragsproblemen. De taalachterstand moet het primaire probleem vormen. Het staat scholen vrij een strenger criterium te hanteren dan het stedelijk vastgelegde criterium van een taalachterstand van minimaal een jaar. Het hanteren van een lichter criterium is echter niet toegestaan. Selectie en toetsing leerlingen schakelklas De selectie van de deelnemers vindt plaats door de school. Vervolgens worden de geselecteerde leerlingen uitgebreider getoetst door het HCO in samenwerking met de school. Selectie door de school Scholen selecteren op basis van het stedelijk criterium en, voor zover van toepassing, het daaraan toegevoegde eigen criterium welke leerlingen in aanmerking komen voor deelname aan de schakelklas. Scholen baseren hun oordeel onder andere op een aantal van de door de school afgenomen toetsen van het LVS. Dit betreffen de Cito-toetsen: Woordenschat (groep 3 en 4) of Leeswoordenschat (groep 5 t/m 8). Lezen met Begrip (groep 3 en 4) of Begrijpend Lezen (groep 5 t/m 8). Bij E-scores en D-scores kan gesproken worden van een achterstand van ten minste een jaar. Bij Lezen met Begrip (groep 3 en 4) maken we voor de oude versie van de toets een uitzondering, ook leerlingen met een C-score kunnen geselecteerd worden voor de schakelklas. Om te bepalen of de taalachterstand het primaire probleem is en de leerling geen specifieke taal- of leesstoornis of een algemene ontwikkelingsachterstand heeft, gelden de volgende indicatoren (voor zover van toepassing): de non-verbale subtest Matrixen van het derde groepsonderzoek ligt op een laag-gemiddeld niveau (minimaal standaardscore 2) de scores van technisch lezen (Cito DMT) zijn hoger dan van begrijpend lezen Voor deelnemers aan een schakelklas in aansluiting op groep 2 worden de resultaten van de Citotoetsen Taal voor Kleuters en Ordenen gehanteerd. Kinderen die in aanmerking komen voor de schakelklas scoren maximaal D-niveau op Taal voor Kleuters. Ze scoren in principe beter op Ordenen, maar omdat er ook veel taal in deze toets zit, kan het ook zo zijn dat de kinderen op deze toets ook laag scoren. Het oordeel van de leerkracht op basis van onder andere observaties moet uitsluitsel geven over de vraag of het primair een taalachterstand betreft. Uit de gegevens van het schoolgebonden leerlingvolgsysteem komt verder naar voren komen dat het geen kinderen betreft met een algemene ontwikkelingsachterstand. Bij twijfel over de selectie kan, op verzoek van de school, een nadere toetsing door het HCO de doorslag geven. 6

7 7 Toetsing door het HCO De door de school geselecteerde leerlingen worden vervolgens getoetst door het HCO. Deze toetsing is erop gericht de beginsituatie van de deelnemers aan de schakelklas in kaart te brengen en handelingsadviezen aan te reiken voor het schakeljaar. Tevens kunnen door deze toetsing leerlingen worden opgespoord bij wie het taalprobleem niet het hoofdprobleem is en voor wie de schakelklas mogelijk niet het juiste aanbod vormt. Het HCO stelt een toetspakket samen dat door een begeleider van het HCO in samenwerking met de beoogde leerkracht van de schakelklas of de IB-er van de school kan worden afgenomen. De toetsing vindt plaats op de basisschool, aan het einde van het schooljaar, dus voorafgaand aan het schakeljaar. De toetsen van dit pakket zullen ook gebruikt worden bij de eindtoetsing. Eindtoetsing Aan het einde van het schakeljaar wordt een eindtoetsing uitgevoerd door HCO in samenwerking met de leerkracht van de schakelklas of de IB-er van de school. Door middel van deze toetsing wordt de voortgang van de leerling in beeld gebracht en wordt een handelingsadvies opgesteld voor de eerste periode in de reguliere groep. 7