Autisme en sensaties. een contradictio in terminis?
|
|
- Ivo Boender
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Autisme en sensaties een contradictio in terminis? Wassenaar Ina van Berckelaer-Onnes Universiteit Leiden
2 Gezondheidsraad (2009) Autismespectrumstoornissen: een leven lang anders! Prevalentie: 1% van de bevolking
3 Inhoud Sensatie en perceptie bij ASS Zintuiglijke informatie verwerking Betekenisverlening Mogelijke verklaringen
4 Wendy Lawson What I do realise is that I do not see the world as others do. Most people take the routines of life and day to day connections for granted. The fact that they can see, hear, smell, touch and relate to others is normal. For me, these things are often painfully overwhelming, non-existent or just confusing. 4
5 Sensatie en perceptie Sensatie * Het detecteren van een prikkel in de omgeving (Levine, 2000) Perceptie * Interpretatie van de informatie die door de zintuigen wordt verzameld (Goldstein, 1999)
6 Sensatie en perceptie bij ASS Sensatie Problemen in de detectie van prikkels (selectief) Perceptie Problemen in de integratie, interpretatie van en betekenisverlening aan de waargenomen prikkels
7 Zintuiglijke (ver)werking Nabijheids- Verte-zinnen Intern *Reuk *Horen Vestibulair *Smaak *Zien Proprioceptsis *Tast
8 Zintuiglijke afwijkingen in historisch perspectief Kinderen met autisme blijven steken in de nabijheidszinnen, terwijl de vertezinnen het kind uit zijn eigen lichamelijkheid halen en het kind in de wereld van het zien en horen plaatsen (Prick en Calon,1965) In die tijd meende men dat 75% van de autistische populatie ook een verstandelijke beperking had. Nu is dat 15-20% 8
9 Zintuiglijke afwijkingen in historisch perspectief Ze zijn meer hun lichaam dan ze hun lichaam hebben 9
10 Zintuiglijke afwijkingen in historisch perspectief Ornitz en Ritvo (1968,1976) vermoeden een inadequate modulatie van de sensorische prikkel input. Het kind reageert het ene moment uitermate sterk en op het andere moment totaal niet Zo kunnen pijnprikkles genegeerd worden terwijl een wollen truitje hevige reacties kan oproepen 10
11 Zintuiglijke afwijkingen in historisch perspectief Opvallende zintuiglijke ervaringen behoren tot de primaire kenmerken van autisme en zijn sterk gerelateerd aan lichamelijke stereotypieën, schijnbaar onlogische angsten en sociale en communicatieve tekorten (Van Berckelaer-Onnes, 1979) 11
12 Autischaal 1981, 1991 Wordt het kind gefascineerd door bepaalde geluiden of door licht of lichtbronnen Heeft het kind een hoge tolerantie voor hitte, koude en/of pijn Heeft het kind de neiging om te likken aan vooreerpen, om te ruiken aan voorwerpen, om voorwerpen te betasten Wordt het kind gefascineerd door draaiende voorwerpen 12
13 Winnie Dunn s Model: 1997, 2001 PAEI model 13
14 Olga Bogdashina (2001 ev) Sensory PRofile Checklist (2003,Revised 2009) 14
15 Stand van zaken 2013 * Er is nog maar één classificatie Autismespectrumstoornis De term pervasieve ontwikkelingsstoornis is vervallen *Er zijn twee criteria A) Persistente tekorten in sociale communicatie en sociale interactie B) Beperkt repertoire interesses, activiteiten en herhalende en stereotiepe gedragspatronen 15
16 Sociale interacties EN Gedragsniveau Communicatie Beperkte, herhalende gedragspatronen/interesses
17 Beperkt repertoire interesses, activiteiten en herhalende en stereotiepe gedragspatronen 4. Hyper- of hyporeacties op sensorische input of ongebruikelijke interesses in sensorische aspecten van de omgeving (b.v. ogenschijnlijke ongevoeligheid voor pijn, hitte, koude, maar overgevoelig voor specifeke geluiden of texturen, extreme behoeften aan ruiken of aanraken van objecten, visuele fascinatie voor lichten en draaiende voorwerpen 17
18 Propriocepsis Hyper Stijve, houterige motoriek Lichamelijke spanning Moeite met het manipuleren van kleine voorwerpen Hypo Voorkeur voor strakke kleding Graag onder zware voorwerpen kruipen Slappe spierspanning
19 Evenwicht Hyper Angst bij voeten van de vloer Bang in speeltuin Afweer ruw spel Hypo Graag rondjes draaien, schommelen, trampoline springen
20 Drempels Hoge drempel Onderregistratie Onderreactie Actief prikkels zoeken Winnie Dunn Lage drempel Overregistratie Overreactie Actief prikkels vermijden
21 Ethan en de Centrale Coherentie Theorie Problemen met globale verwerking integreren van zintuiglijke informatie betekenisverlening Sterk in locale waarneming *Door de bomen het bos niet zien *Alleen de bomen zien
22 Central Coherence (Frith, 2003, 2004, 2006) Problemen in : Het betekenisvol integreren van waargenomen prikkels; ze blijven aan de details hangen Het benutten van de context Het herkennen van dynamiek in een statische afbeelding
23 stimuli voelen ruiken proeven zien horen betekenis
24 stimuli voelen ruiken proeven zien horen fragmentarische en letterlijke betekenisverlening
25 Problemen in de zintuiglijke verwerking Hypersensitiviteit Hyposensitiviteit Modulatieproblemen* Integratieproblemen* *ASS: een prikkelverwerkingsstoornis
26 Modulatieprobleem Ik kan het geluid niet moduleren, het is alsof een microfoon alles opneemt. Ik heb twee keuzes: open laten staan of hem afsluiten harde geluiden doen pijn aan mijn oren. Je kunt het vergelijken met de boor van de tandarts die een zenuw raakt (Grandin, 2005, p.153) 26
27 Eetproblemen: integratieprobleem? Tast ramboetan Smaak Reuk Gezichtsvermogen draadjesvlees Koud-warm hervekaas groen twee
28 Geen hongergevoel, toch dooreten/drinken propriocepsis Alles moet in één keer op!
29 Waar is het hongergevoel? Ik gebruik hulpmiddeltjes om de ondergevoeligheid voor signalen van mijn eigen lichaam te compenseren. Op een goed zichtbare plaats in mijn woonkamer heb ik een etiket gekleefd waarop geschreven staat eten. Als dat etiket er niet hangt is de kans groot dat ik gewoonweg vergeet te eten (Vlaamse Vereniging Autisme ) 29
30 Mogelijke adviezen Reuk Hyper: sterke geuren vermijden Hypo: prikkelende geuren aanbieden Smaak Hyper: graduele blootstelling Hypo: sterke smaken aanbieden
31 Mogelijke adviezen Tast Hyper: graduele blootstelling Hypo: Stevige massage, ruw spel Propriocepsis Hyper: ontspannende activiteiten Hypo: verzwaard dekbed, verzwaarde kleding
32 Mogelijke adviezen Evenwicht Hyper: graduele blootstelling, kleine stappen, cues Hypo: schommelen, trampoline springen, paardrijden
33 Mogelijke adviezen Visus Hyper: fel licht beperken, zonnebril Hypo: visueel prikkelende activiteiten Gehoor Hyper: oordoppen, koptelefoon, tapijt op de vloer Hypo: auditief prikkelende activiteiten
34 Autisme en sensaties een contradictio in terminis? Nee, in tegendeel, maar de manier waarop sensaties worden verwerkt is anders. Maar ook in mensen met autisme schuilt een Zoeker, een Toeschouwer, een Vermijder of een Sensor, misschien wel een combinatie van de vier sensorische patronen
35 Autisme en zintuiglijke ervaringen: een uiterst belangrijk thema!! Dank voor uw aandacht!
Je brein breken over prikkels
1 Je brein breken over prikkels Programma Prikkelverwerking op meerdere niveaus Prikkels- de sensorische wereld Alertheid en activatie Problemen in de prikkelverwerking André Rietman Erasmus MC Sophia
Nadere informatie23 oktober 2013 1. Wat betekent autisme voor jou? Waaraan denk je spontaan? Vroeger hoorde je daar toch niet zoveel over?
Vroeger hoorde je daar toch niet zoveel over? Tegenwoordig heeft iedereen wel een etiketje! Hebben we dat niet allemaal een beetje? Als je niks hebt, is het precies al abnormaal! Mijn kind heeft (net)
Nadere informatieEven voorstellen; Cor Reusen; - fysiotherapeut s Heerenloo - consulent SI voor CCE - docent SI bij estasi-training
Even voorstellen; Cor Reusen; - fysiotherapeut s Heerenloo - consulent SI voor CCE - docent SI bij estasi-training Even voorstellen; Marlèn Lemmens; - Logopedist - Consulent Expertisecentrum Doofblindheid
Nadere informatieAutismespectrumstoornis. SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND Mandy Bekkers
Autismespectrumstoornis SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND 19-10-2016 Mandy Bekkers (mandybekkers@hotmail.com) Waarschuwing vooraf! 2 Geschiedenis Autos (Grieks: zelf) 1937-1940: Term autisme 1943 &
Nadere informatieSI= Sensorische informatieverwerking. Sensorische Informatieverwerking en intelligentie SENSORY PROCESSING. Psychologie is de kunst van het verstaan
SI= Sensorische informatieverwerking Sensorische Informatieverwerking en intelligentie Waarom SI? Wat is SI? Hoe zien we SI-problemen? Wat is het verband tussen Intelligentie en SI? André Rietman, Erasmus
Nadere informatieOmgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen. Rob Neyens 22.10.2009
Omgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen Rob Neyens 22.10.2009 Programma 1. Theorie: wat is autisme? 1.1 Buitenkant 1.2 Binnenkant 2. Praktijk: hoe omgaan met autisme? 2.1 Remediëren 2.2 Compenseren
Nadere informatieHet syndroom van Down en autisme duel of dual? Yvette Dijkxhoorn
Het syndroom van Down en autisme duel of dual? Yvette Dijkxhoorn Diagnostiek 1. Screening 2. Individueel descriptieve diagnostiek 3. Begeleiding en Behandeling Autismespectrumstoornissen VROEGE ONTWIKKELING
Nadere informatieYvette Dijkxhoorn, Autisme en Bewegen
Yvette Dijkxhoorn, Autisme en Bewegen De autismespectrumstoornissen - Kwalitatieve stoornissen in de sociale interactie - Kwalitatieve stoornissen in de communicatie - Kwalitatieve stoornissen in het verbeeldingsvermogen
Nadere informatiewelkom bij de Oolgaardtlezingen
www.oolgaardtlezingen.nl welkom bij de Oolgaardtlezingen seizoen 2009 Oolgaardtlezingen seizoen 2009 www.oolgaardtlezingen.nl Lezing van vandaag: Seeing Emotion Dr. Petra Vlamings opponent: drs. Cisca
Nadere informatieAutisme en de gevolgen Els Ronsse / MDR
Autisme en de gevolgen Els Ronsse / www.psysense.be MDR Voorkomen? Voor het hele spectrum komen een aantal studies onafhankelijk van elkaar uit op 60 tot 70 op 10.000 of 1 op ongeveer 150 personen. Af
Nadere informatieKANS OP SLAGEN. Definitie van probleemgedrag. Autisme en Probleemgedrag. Steven Degrieck. 14 juni 2012. Definitie van probleemgedrag
KANS OP SLAGEN Definitie van probleemgedrag Autisme en Probleemgedrag Steven Degrieck 14 juni 2012 Altijd een sociale definitie (normen; omgeving) Gevaar voor persoon zelf, gevaar voor omgeving of belemmert
Nadere informatieBijlage 25: Autismespectrumstoornis in DSM-5 (voorlopige Nederlandse vertaling) 1
Bijlage 25: Autismespectrumstoornis in DSM-5 (voorlopige Nederlandse vertaling) 1 Moet voldoen aan de criteria A, B, C en D A. Aanhoudende tekorten in sociale communicatie en sociale interactie in meerdere
Nadere informatieAUTISME EN CONFLICTHANTERING. Anneke E. Eenhoorn
AUTISME EN CONFLICTHANTERING Anneke E. Eenhoorn UITGANGSPUNT UITGANGSPUNT DRIE VOORBEELDEN Rosa van 8 jaar. Na een ogenschijnlijk gewone dag op school, haalt ze fel uit Mike van 11 jaar. Na een kleine
Nadere informatieAutisme Spectrum Stoornissen
www.incontexto.nl to nl Autisme Spectrum Stoornissen Drs. Nathalie van Kordelaar Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan Opbouw voorlichting Algemene kennis van autisme. Handelen in werksituaties. Alle
Nadere informatiePrikkelverwerking bij (jong)volwassenen met ASS. Hanneke Lamberink & Marret Fortuin. Even voorstellen
Prikkelverwerking bij (jong)volwassenen met ASS Manieren van prikkelverwerking en de invloed op het dagelijks leven Hanneke Lamberink & Marret Fortuin Even voorstellen Ontwikkelingspsychologie en Klinische
Nadere informatieRoxanne van der Star Aline Ham
Sensorische integratie bij Jongeren na hersenschudding Roxanne van der Star Aline Ham Inhoud presentatie Wat is sensorische integratie (SI) Hoe ontstaan SI klachten Hoe uiten SI klachten zich in de verschillende
Nadere informatieAutisme; een andere zintuiglijke beleving? Steunpunt Autisme Noord - Holland
Autisme; een andere zintuiglijke beleving? Steunpunt Autisme Noord - Holland Fragment uit 10 dingen over Autisme Ronduit Autisme www.ronduitautisme.nl Marry Ronde marry@ronduitautisme.nl Wat is ASS? Triade
Nadere informatieSI bij SMs ontwikkeling
SI bij SMs ontwikkeling De zintuigen. 1) Ruiken, olfactorisch 2) Zien, visuele systeem 3) Horen, auditieve systeem 4) Proeven, gustatorisch 5) Voelen, tactiele systeem 6) Evenwichtorgaan, vestibulaire
Nadere informatieSensorische Integratie. Betere interactie met jezelf en omgeving door juiste waarneming én beweging. www.stichtingnovo.nl
Sensorische Integratie Betere interactie met jezelf en omgeving door juiste waarneming én beweging www.stichtingnovo.nl Inleiding Deze folder is bedoeld voor ouders, verzorgers en begeleiders van mensen
Nadere informatieProgramma. ASS anno 2014. Autismespectrumstoornissen: een leven lang anders! DSM 5: Neuroontwikkelingsstoornissen ASS 2014. Passenderwijs 02-04- 2014.
ASS: een uitdaging voor leerkrachten Programma SWV Passenderwijs 02-04- 2014 Ina van Berckelaer-Onnes Universiteit Leiden 1 Inleiding: ASS anno 2014 Problematische leerdomeinen en leerstijlen Talenten
Nadere informatieAutisme voor beginners. www.psysense.be
Autisme voor beginners www.psysense.be Oorzaak? Autisme = handicap Stoornis in functioneren van de hersenen Neurologische (biologische )stoornis andere ontwikkeling laatste theorie (augu 2014: teveel synapsen!
Nadere informatiewww.hildedeclercq.be hilde_de_clercq@telenet.be
1 Pervasieve Ontwikkelingsstoornis Spel en Verbeelding Taal en Communicatie Emoties Seksualiteit en Relatievorming Eten Slapen Zindelijk worden Zelfredzaamheid of Algemene Dagelijkse leefvaardigheden 2
Nadere informatiepassend onderwijs! Onderwijs aan leerlingen met een autisme spectrum stoornis
passend onderwijs! Onderwijs aan leerlingen met een autisme spectrum stoornis Brechtje van de Kant & Marion Kemper Orthopedagogen Berg en Boschschool, locatie Houten Herken de autist! Voorkennis? Prikbord
Nadere informatieSociale/pedagogische vragenlijst
Bijlage 1 Sociale/pedagogische vragenlijst voor ouders en begeleiders van mensen met een matige tot (zeer) ernstige verstandelijke beperking, al dan niet in combinatie met een lichamelijke beperking 1
Nadere informatieOp naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis. J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog
Op naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog Autisme DSM IV: Stoornissen die meestal voor het eerst op zuigelingenleeftijd, kinderleeftijd of in
Nadere informatieOverzicht Autisme net ff anders. Herkennen van autisme in contact. Autisme Specifieke Communicatie. Vragen
Autisme niet begrepen? Niet herkend! Gemeente Koggenland 6 november 2017 & Stichting Deuvel Mieke Bellinga Mariëlle Witteveen Overzicht Autisme net ff anders Herkennen van autisme in contact Autisme Specifieke
Nadere informatieIeder kind is uniek, maar vooral dat van mij. Kinderen en psychiatrie Dr. Pieter De Kimpe Kinder- en Jeugdpscychiater
Ieder kind is uniek, maar vooral dat van mij Kinderen en psychiatrie Dr. Pieter De Kimpe Kinder- en Jeugdpscychiater Kinderen en psychiatrie Ook binnen de geneeskunde vindt er nog heel wat stigmatisering
Nadere informatieAls de wereld anders aanvoelt
Als de wereld anders aanvoelt Autisme & Sensorische Ervaringen Steven Degrieck @steven_degrieck Autisme in de DSM 5 Beperkingen in de sociale communicatie en interactie Repetitief gedrag en specifieke
Nadere informatieVoorwoord. Olga Bogdashina, psychiater en auteur van onder meer Waarneming en zintuiglijke ervaringen bij mensen met autisme en Aspergersyndroom
Voorwoord Mensen met autisme zijn gevoeliger voor de prikkels uit hun omgeving dan de gemiddelde mens. Zij moeten leven in een wereld die niet voor hen is ontworpen en moeten, terwijl zij zich bewust zijn
Nadere informatieAutisme en depressie. Congres Nijcare 14 juni 2018 Katelijne Robbertz & Cees Kan
Autisme en depressie Congres Nijcare 14 juni 2018 Katelijne Robbertz & Cees Kan Hoe herken je autisme bij een depressieve patiënt? 3 Wat gaat hier mis? DSM5 criteria Autismespectrumstoornis A. Beperkingen
Nadere informatieProblemen in de prikkelverwerking op school. Aranka Altena Onderwijskundig Begeleider LWOE
Problemen in de prikkelverwerking op school Aranka Altena Onderwijskundig Begeleider LWOE Doel workshop Informatie geven vanuit de fysiotherapie over prikkelverwerking Voorbeelden vanuit de praktijk kort
Nadere informatieDSM IV interview. Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis.
DSM IV interview Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis. A.A. Spek Klinisch psycholoog Centrum Autisme Volwassenen GGZ Eindhoven Wanneer
Nadere informatieWelkom in Lelystad Autimaatschap
Welkom in Lelystad Autimaatschap autimaatschap@gmail.com Autisme in beweging Wendy Lampen Ilonka van der Sommen In beweging Wat is er nodig om in beweging te komen Autisme Beweging ruimte Cognitie handelen
Nadere informatieStructuur! Voorstellen Autisme anders bekijken Theorie (en ervaringen!) over autisme Kennis maken met workshop Autisme Anders Ervaren
Structuur! Voorstellen Autisme anders bekijken Theorie (en ervaringen!) over autisme Kennis maken met workshop Autisme Anders Ervaren Wie ben ik? De ijsbergtheorie Wie zijn jullie? Even voorstellen Wie
Nadere informatieWelkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door
Welkom DGM en Autisme Presentatie door Esther van Efferen-Wiersma Inhoud Autisme: recente ontwikkelingen Van beperkingen naar (onderwijs)behoeften DGM en autisme Hulpmiddelen en materialen Vragen? Autisme?
Nadere informatieDrukke kinderen en storend gedrag Prikkelverwerking in het kort
Drukke kinderen en storend gedrag Prikkelverwerking in het kort Niet kunnen ophouden met praten Potloden en/of krijtjes breken Extreem veel gapen Schoenen uittrekken De oren bedekken Wapperen met de armen
Nadere informatieMax geeft aan dat hij vaak verkouden is. Zijn verkoudheid heeft invloed op zijn smaak en reuk vermogen. Verder zijn er geen bijzonderheden.
Analyse Sensorische informatieverwerking Martijn Appeldoorn. Ergotherapeut/SI therapeut: Mendy Kuipers Mendy.kuipers@Structuurpraktijk.nl 06 28924063 Wat is sensorische informatie verwerking? Sensorische
Nadere informatieAUTISME EN MONDZORG. Informatie en tips voor mondzorgverleners
AUTISME EN MONDZORG Informatie en tips voor mondzorgverleners AUTISME: EEN SOMS ONZICHTBARE HANDICAP Autisme komt bij ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking voor. Dat betekent dat iedere mondzorgverlener
Nadere informatieGEWOON ANDERS ASS BIJ JONGE KINDEREN. AutismeTeam Noord-Nederland, Jonx Lentis
GEWOON ANDERS ASS BIJ JONGE KINDEREN AutismeTeam Noord-Nederland, Jonx Lentis Programma Even voorstellen Wat is autisme? Vroege signalen bij autismespectrumstoornissen De eerste stap richting onderzoek
Nadere informatieInzicht in Autisme. Lezing
Inzicht in Autisme Lezing 18-09-2014 FRANS COOLEN ASS Trainer NVA ASS Trainer/coach bij In to Autisme frans.coolen@intoautisme.nl ASS Autisme Spectrum Stoornis Per persoon Per leeftijd In ernst In verschijningsvorm
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieSI in de praktijk. Hoe dan?? Wat is SI? SI = sensorische informatie verwerking.
SI in de praktijk. Hoe dan?? Annemieke van der Dussen Wat is SI? SI = sensorische informatie verwerking. 7 zintuigen die sensorische informatie geven: visueel auditief smaak tactiel reuk propriocepsis
Nadere informatieKijken met voelsprieten uit de sensorische informatieverwerking. Bianca Pastoors, fysiotherapeut Mariska van Riel, ergotherapeut
Kijken met voelsprieten uit de sensorische informatieverwerking Bianca Pastoors, fysiotherapeut Mariska van Riel, ergotherapeut Inhoud Wat is si? Zintuigen Prikkelverwerking SI bij ouderen Alertheid Inzet
Nadere informatieUniversity of Groningen
University of Groningen De ontwikkeling van prikkelverwerking bij mensen met een Autisme Spectrum Stoornis en de invloed van hulp en begeleiding gedurende het leven. Fortuin, Marret; Landsman-Dijkstra,
Nadere informatiePrikkels in de groep!
Prikkels in de groep! Kijk op gedrag met een sensorische oorzaak Ingrid van der Heijden, Robert de Hoog, Sandra Stultiens-Houben, Inleiding Als leerkracht of groepsbegeleider herken je ze vast wel: kinderen
Nadere informatieAankondiging: Studiedag 16 November 2013. Leven met Sensaties Kijk eens Anders
Aankondiging: Studiedag 16 November 2013 Leven met Sensaties Kijk eens Anders Opleidingsinstituut Anders Kijken naar Kinderen viert samen met Pearson de uitgave van de Nederlandse normen van de Sensory
Nadere informatieSensorische Integratie en Paardrijden. Yvonne Heijligers * Ergotherapeut Kinderrevalidatie * Instructeur Paardrijden Gehandicapten.
Sensorische Integratie en Paardrijden Yvonne Heijligers * Ergotherapeut Kinderrevalidatie * Instructeur Paardrijden Gehandicapten Inhoud De zintuigen Theorie Jane Ayres Zintuiglijke prikkelverwerking SI
Nadere informatieOverprikkeling bij NAH en het ASITT-protocol
Overprikkeling bij NAH en het ASITT-protocol Marinka Jansen, ergotherapeut Ergotherapie Gouda Hoofddocent post hbo cursus sensorische integratie bij volwassen (ASITT) Inhoud van de presentatie Definitie
Nadere informatieZo te zien is er met Mike niets aan de hand. Toch is hij anders dan anderen. Hij kan urenlang tikken op zijn favoriete voorwerpen.
Autisme Zo te zien is er met Mike niets aan de hand. Toch is hij anders dan anderen. Hij kan urenlang tikken op zijn favoriete voorwerpen. Op andere mensen reageert hij niet. Zijn ouders dachten eerst
Nadere informatieSensorische informatieverwerking
Sensorische informatieverwerking Algemeen De zintuigen spelen in de ontwikkeling een grote rol. Ieder mens ontvangt door middel van zijn zintuigen informatie over de buitenwereld en over het eigen lichaam.
Nadere informatieWelkom. Voorstellen. Programma. Inleiding en voorstellen Wat is autisme, oorzaak en hoe herken je het? Autisme vanuit eigen ervaring
Welkom Algemene informatieavonden GGZ Noord- Holland-Noord in samenwerking met Stichting Deuvel Voorstellen Mieke Bellinga & Mariëlle Witteveen Programma Inleiding en voorstellen Wat is autisme, oorzaak
Nadere informatieZIN IN ZINTUIGEN? Marjon Kat, ergotherapeut
ZIN IN ZINTUIGEN? Marjon Kat, ergotherapeut Zin in zintuigen Waarnemen Sensomotorische informatieverwerking Ervaren De zintuigen Alertheid Verstoorde informatieverwerking Het kind met syndroom van down
Nadere informatieVragen: Your experience with senses: describe what you ve collected in your blog, both in images and in text.
Zintuigen Vragen: Your experience with senses: describe what you ve collected in your blog, both in images and in text. Why are the senses important to a designer? How can you use them in your design concept?
Nadere informatieWERKEN MET WAT WERKT IN DE SENSORISCHE INFORMATIEVERWERKING HOOGSENSITIVITEIT- HSP EN SI NEURODIVERSITY
WERKEN MET WAT WERKT IN DE SENSORISCHE INFORMATIEVERWERKING André Rietman Erasmus MC Sophia Rotterdam Gz/K&J/Neuropsycholoog Ergotherapeut Wat is wat? Zintuigen en prikkels SI in het brein Diagnostiek
Nadere informatieAankondiging: Studiedag 16 november 2013. Leven met Sensaties Kijk eens Anders
Aankondiging: Studiedag 16 november 2013 Leven met Sensaties Kijk eens Anders Opleidingsinstituut Anders Kijken naar Kinderen viert samen met Pearson de uitgave van de Nederlandse normen van de Sensory
Nadere informatieWelkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door
Welkom DGM en Autisme Presentatie door Esther van Efferen-Wiersma Inhoud DGM en autisme? Autisme: recente ontwikkelingen Van beperkingen naar (onderwijs)behoeften DGM en autisme! Vragen? DGM en Autisme?
Nadere informatieSRS-2. Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen. HTS Report. Erik van Zon ID 256-250 Datum 11.12.2015. Informantenrapportage over 3-jarigen
SRS-2 Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen HTS Report ID 256-250 Datum 11.12.2015 Informantenrapportage over 3-jarigen Informant: Elise de Bruin Moeder SRS-2 Profielformulier 2 / 6 PROFIELFORMULIER
Nadere informatieAutisme spectrum conditie
(potentiële) belangenverstrengeling Geen Autisme spectrum conditie Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Triversum W. Veenboer Kinder- en jeugdpsychiater Dag van eerste lijn Januari
Nadere informatieCerebrale Visuele Stoornissen. Jij maakt het verschil!
Cerebrale Visuele Stoornissen Weet bij jij kinderen wat ik zie? Weet jij wat ik zie? Jij maakt het verschil! Studiedag Carantegroep 20-05-2011 Even voorstellen Marieke Steendam ergotherapeut VVB-team Koninklijke
Nadere informatieAankondiging: Studiedag 16 november 2013. Leven met Sensaties Kijk eens Anders
Aankondiging: Studiedag 16 november 2013 Leven met Sensaties Kijk eens Anders Opleidingsinstituut Anders Kijken naar Kinderen viert samen met Pearson de uitgave van de Nederlandse normen van de Sensory
Nadere informatie1 Wat is autismespectrumstoornis?
1.1 1 Wat is autismespectrumstoornis? Autismespectrumstoornis is een ontwikkelingsstoornis, dat betekent dat het een aangeboren probleem is en het is tevens een stoornis die blijvend is. De manier waarop
Nadere informatieL e t s g e t P h y s i c a l
L e t s g e t P h y s i c a l I n h o u d s o p g a v e 2 6-7 4-5 4-5 8-9 10-11 12-13 12-13 3 4 Horen werkw.uitspraak: [hore(n)] Verbuigingen: hoorde (verl.tijd ) Verbuigingen: heeft gehoord (volt.deelw.)
Nadere informatieSuccesindicator: Planmatig werken Beeldvorming
PROCES KLASNIVEAU Succesindicator: Planmatig werken Beeldvorming VORMEN VAN HET BEELD Beschikt het schoolteam over gegevens van de leerling van voorbije jaren/settings? Bv. gegevens van de vorige school
Nadere informatieSensorische gevoeligheid: een nieuwe autisme-specifieke vragenlijst
Sensorische gevoeligheid: een nieuwe autisme-specifieke vragenlijst Marieke Kuiper, promovenda Dr. Lisette Verhoeven Prof. Dr. Hilde Geurts Inhoud Sensorische gevoeligheid (bij autisme) Huidige instrumenten
Nadere informatieWelkom! Bij de kennismaking met Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
Welkom! Bij de kennismaking met Acceptance and Commitment Therapy (ACT) Even mezelf voorstellen Boeken - Jansen, G.: Denk wat je wilt, doe wat je droomt - Jansen, G.: Leef! - Jansen, G.: Laat los: ruimte
Nadere informatieDE 5 zintuigen en welke nog meer?
Samen nog beter 2015 André Rietman Kinder- en jeugdneuropsycholoog, Gz-psycholoog, ergotherapeut Sophia Kinderziekenhuis Erasmus MC Rotterdam Sensorische informatieverwerking is het neurologische verwerkingsproces
Nadere informatieKijken naar Kinderen.nl Aristoteles : All knowledge comes through the senses (Aristoteles)
www.anders Kijken naar Kinderen.nl Miriam Hufen Ergotherapeut 11 congressen Kijk eens anders! www.anderskijkennaarkinderen.nl Aristoteles : All knowledge comes through the senses (Aristoteles) Waarnemen
Nadere informatieAutisme en een visuele of visuele én verstandelijke beperking
Autisme en een visuele of visuele én verstandelijke beperking Koninklijke Visio expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen www.visio.org Volg ons op: Pellentesque ipsum ligula, accumsan nec, elementum
Nadere informatieDSM-5 interview autismespectrumstoornis
DSM-5 interview autismespectrumstoornis Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis. A.A. Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Autisme
Nadere informatieFysiotherapie voor kinderen. Afdeling Fysiotherapie
00 Fysiotherapie voor kinderen Afdeling Fysiotherapie 1 Spelenderwijs ontwikkelen kinderen hun zintuigen en motoriek. Meestal gaat dat goed en bijna ongemerkt. Maar bij sommige kinderen duurt het langer
Nadere informatieAls de wereld anders aanvoelt
Als de wereld anders aanvoelt Autisme & sensorische ervaringen Steven Degrieck NEUROLOGIE COGNITIE GEDRAG Autisme in de DSM 5 Beperkingen in de sociale communicatie en interactie Repetitief gedrag en specifieke
Nadere informatieGastles 17 september 2009. van Theorie naar Praktijk. Door Theone Kampstra
Gastles 17 september 2009 van Theorie naar Praktijk De SI-behandeling Door Theone Kampstra Wie is Theone Bewegingswetenschappen 1992-1997 Ergotherapie 1997-1999 Sensorische Integratie opleiding 2000 Werkzaam
Nadere informatieDe cliënt vult dit eventueel samen met de jobcoach in Maak er werk van
Wat? Voor wie? Soort tool? Hoe gebruiken? Bron? Dit document peilt naar de moeilijkheden die de cliënt ervaart op vlak van sociale interactie en communicatie, flexibiliteit in denken en handelen en de
Nadere informatieJGZ-richtlijn Autismespectrumstoornissen Januari 2015
Stroomschema ASS bij kinderen 0 4 ar Signalering, begeleiding en toeleiding naar diagnostiek en behandeling Niet pluis gevoel/ signalen bij ouders, onderwijs en/of JGZ Tijdens contactmomenten JGZ met van
Nadere informatiewelkom bij de Oolgaardtlezingen
www.oolgaardtlezingen.nl welkom bij de Oolgaardtlezingen seizoen 2009 Seeing Emotion Petra Vlamings Vakgroep Ontwikkelingspsychologie, Faculteit Psychologie, Universiteit Maastricht Overzicht Welke afwijkingen
Nadere informatieHouvASSt voor personen met autisme binnen de psychiatrie Hoe de psychiatrie autivriendelijk(er) maken?
HouvASSt voor personen met autisme binnen de psychiatrie Hoe de psychiatrie autivriendelijk(er) maken? Veerle Daniels en Els Gullentops Lunchcauserie OPZ Geel 15/06/2018 Kristiansand, Noorwegen - oktober
Nadere informatieSensorische Integratie
Eindopdracht Auticomm Sensorische Integratie De vragenlijst van Olga Bogdashina in begrijpelijke taal: Om samen met kinderen/ jongeren/ volwassenen met hoog functionerend Autisme in te vullen. Leren hoe
Nadere informatieHinken op 2 benen. Theory of mind voor professionals in autisme
Hinken op 2 benen Theory of mind voor professionals in autisme Hét Congres 2015 Marc Serruys Begeleiders in autisme Laten we zeggen dat elke begeleider zoiets als een mensenmenigte is. In die menigte zwerven
Nadere informatieAutisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016
Autisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016 Cecile Blansjaar: orthopedagoog/autisme specialist Gedragskundige Stichting de Waerden Mede oprichter De Sociale Bron Wat is Autisme? In Nederland
Nadere informatiehoud altijd de specifieke leerling met zijn individuele hulpvraag in het achterhoofd
Sleutelwoord is structuur De school is een uitgelezen plaats om de leerling met het Syndroom van Asperger te leren omgaan met leeftijdgenoten. Goede begeleiding is dan van belang. Docent kunnen veel voor
Nadere informatieAls zijn oren ervoor zorgen dat de leerling wel móet gaan wiebelen
Als Normaal Anders Is - Kansen en keuzes 13 Januari 2014 Als zijn oren ervoor zorgen dat de leerling wel móet gaan wiebelen 11.30 en 13.45 Door Monique Thoonsen fysiotherapeut/pedagoog/trainer Waar gaan
Nadere informatieErnstig meervoudig gehandicapten. muziek
Ernstig meervoudig gehandicapten & muziek Ellen Bom Muziektherapeute De Compaan Den Haag Activiteitencentrum Kijkduin 2007 Inleiding In deze brochure wordt ingegaan op hoe muziek kan worden ingezet om
Nadere informatieDiagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose. Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG
Diagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG 1 Autisme spectrum stoornissen Waarom dit onderwerp? Diagnostiek
Nadere informatieLeren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014)
Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Inleiding De kern van (autisme)vriendelijke communicatie is echt contact, gebaseerd op
Nadere informatieProblematiek waarneming Auditieve component. Roger Verpoorten - 2007. neurobiologische stoornis met genetische grondslag
Studiedag Audiologie Utrecht 02.11.2007 Autisme Problematiek waarneming Auditieve component Communicatie 1 Autisme / ASS inleiding neurobiologische stoornis met genetische grondslag > specifieke biologische
Nadere informatieAsperger en werk. Een dynamisch duo
Asperger en werk Een dynamisch duo Natalie van Berkel Module Onderzoeksvaardigheden Stoornis van Asperger Kwalitatieve beperkingen in de sociale interactie, zoals blijkt uit ten minste 2 van de volgende:
Nadere informatieDeel VI Verstandelijke beperking en autisme
Deel VI Inleiding Wat zijn de mogelijkheden van EMDR voor cliënten met een verstandelijke beperking en voor cliënten met een autismespectrumstoornis (ASS)? De combinatie van deze twee in een en hetzelfde
Nadere informatieRegulatiestoornissen bij baby s en jonge kinderen
0000/136/7 - GZA - juni 2016 kinder- en jeugdpsychiatrie tel. + 32 3 283 16 02 campus Sint-Augustinus Oosterveldlaan 24 2610 Wilrijk tel. + 32 3 443 30 11 campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20
Nadere informatieSensorische integratie. Anja Baeyens en Ines Devulder Comfortzorgconsulenten Care Comfort Studiedag 2 februari 2017
Sensorische integratie Anja Baeyens en Ines Devulder Comfortzorgconsulenten Care Comfort Studiedag 2 februari 2017 Overzicht Sensorische integratie Theorie van sensorischeintegratie Zintuigen en hun belang
Nadere informatieAUTISME EN EETPROBLEMEN
AUTISME EN EETPROBLEMEN Handvatten in de begeleiding Een zeer ruim onderwerp Al dan niet (acuut) gezondheidsprobleem. Ongeveer alle kenmerken van autisme komen samen in deze problematiek: pervasiviteit!
Nadere informatieVorming AUTISMESPECTRUM- STOORNIS
Vorming AUTISMESPECTRUM- STOORNIS Bart Lenaerts Jorinde Dewaelheyns 6 december 2010 Wat mag je verwachten? Wat is autisme? Het stellen van de diagnose Wie? Hoe? Triade van stoornissen Autisme = anders
Nadere informatieAutisme en zintuiglijke problemen. Ina van Berckelaer-Onnes Steven Degrieck, Miriam Hufen
Autisme en zintuiglijke problemen Ina van Berckelaer-Onnes Steven Degrieck, Miriam Hufen Inhoud Voorwoord...7 Een dagje naar de speeltuin...9 1 Autisme en zintuigen... 11 1.1 Inleiding... 11 1.2 Autisme...
Nadere informatieBijlage 2 Competentieprofiel leerling
Bijlage 2 Competentieprofiel leerling Naam leerling: Geboortedatum leerling: Kalenderleeftijd: Diagnose: School: Naam medewerker school: Functie medewerker school: Datum: Protocol overgang leerlingen met
Nadere informatieAUTISME EN CONFLICTHANTERING ANNEKE E. EENHOORN
AUTISME EN CONFLICTHANTERING ANNEKE E. EENHOORN EEN VOORBEELD Mira, 14 jaar. Derde klas van de middelbare school. Vanaf baby snel boos. Nu zo vlug kwaad dat ouders het niet meer weten. DRIE MOGELIJKE
Nadere informatieAutisme en prikkelverwerking
Autisme en prikkelverwerking Een andere beleving van de wereld om je heen; Hoe dan? Jeanet Landsman, Malle 17-9-2015 Wat wil ik vertellen? Diagnostiek Inzichten prikkelverwerking algemeen Inzichten uit
Nadere informatieSRS-2. Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen. HTS Report. Julia de Vries ID Datum
SRS-2 Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen HTS Report ID 15890-3156 Datum 18.07.2017 Informantenrapportage over 4- tot 18-jarigen Informant: Jeroen de Vries Vader INLEIDING SRS-2 2/7 Inleiding
Nadere informatieSRS Informantenrapportage
SRS Informantenrapportage Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen ID 4589-11 Datum 19.09.2014 Informant: Tineke moeder SRS Profielformulier 3 / 9 PROFIELFORMULIER Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen
Nadere informatieSRS-A. Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen bij volwassenen. HTS Report. Elizabeth Smit ID Datum Zelfrapportageversie
HTS Report SRS-A Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen bij volwassenen ID 255-2 Datum 15.01.2016 Zelfrapportageversie SRS-A Profielformulier 3 / 9 PROFIELFORMULIER Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen
Nadere informatiePraktijk Avana. Nieuwsbrief April 2015
Praktijk Avana Nieuwsbrief April 2015 Beste nieuwsbrieflezer, Hooggevoelig, HSP of Hoog sensitief persoon? Het begrip HSP, of hoog sensitief persoon, hoor je tegenwoordig steeds vaker vallen, maar wat
Nadere informatie