Autisme Spectrum Stoornissen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Autisme Spectrum Stoornissen"

Transcriptie

1 to nl Autisme Spectrum Stoornissen Drs. Nathalie van Kordelaar Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan

2 Opbouw voorlichting Algemene kennis van autisme. Handelen in werksituaties. Alle tekeningen zijn van de bloknootjes van Autisme Centraal ASS Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 2

3 Herkenbaar? Ik ga vaak op dezelfde plaats zitten bij een workshop. Ik wil graag weten hoe lang de studiedag duurt en wanneer de pauze begint. Ik heb een vast ochtendritueel. Ik vind het fijn als mensen rustig praten. Ik vind het fijn als iemand met een PowerPoint werkt en hand-outs geeft. ASS op school Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 3

4 Verschillende termen Autisme Spectrum Stoornissen of ASS Pervasieve OntwikkelingsStoornis Kernautisme Stoornis van Asperger PDD-NOS Syndroom van Rett Desintegratieve stoornis ASS op school Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 4

5 Informatieverwerking Kinderen met autisme denken /ervaren anders (binnenkant). Hierdoor reageren ze soms anders (buitenkant). ASS Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 5

6 Triade Het sociale is moeilijk te begrijpen. De communicatie verloopt moeilijk. Stroef denken en handelen. ASS Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 6

7 Prikkelverwerking Hypogevoeligheid id Hypergevoeligheid Constant gevecht tegen overprikkeling, angst en nervositeit. Vechten, vluchten of verstarren. Kan wisselen per zintuig. i (Over)prikkel niet alle zintuigen tegelijk ASS op school Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 7

8 Signaleren Zien Knipperende lamp /Fel zonlicht Aankijken Horen Een zoemende computer Een groep die langs loopt Ruiken Adem Lunch Voelen Nieuwe schoenen of kleding Pijn (Onverwachts) aanraken Proeven Eten ASS Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 8

9 Autistisch denken Moeite met spontaan samenhangdenken. Contextblind zijn. Door het zoeken naar overzicht: Wetmatigheden zoeken. (Verkeerde) verbanden zien. ASS Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 9

10 begeleidersvaardigheden Kennis van ASS krijgen en toepassen. Reflecteren. Voorspelbaarheid bieden. Vergroten van de zelfstandigheid. Begeleiden van de sociale interactie. Gedrag zien als een signaal. Structuur is een middel en geen doel! (in ruimte, tijd en activiteit) ASS Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 10

11 Probleemgedrag (Onverwachte) veranderingen. Miscommunicatie. Overprikkeling. ASS Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 11

12 Geef me de vijf Uit: Geef me de vijf, Colette de Bruin ASS Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 12

13 Situatiebeschrijver welke situatie Cito toets welke situatie waar in de klas, iedereen zit in rijen (toetsopstelling) wanneer donderdag 8 december 2007 hoe lang s ochtends deel 1 Na de pauze deel 2 wie is er bij de meester alle kinderen uit groep 7 wat doe ik ik zit stil aan mijn tafel Ik luister naar de meester ik lees goed de opdrachten en denk na of ik het begrijp. Als ik het niet begrijp steek ik mijn vinger op. Ik maak de opdrachten. Ik controleer of ik alles heb gemaakt verborgen regels bij een toets mag je niet overleggen of bij een ander kijken. bij een toets moet je stil zijn en geen geluiden maken. ASS op school Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 13

14 In gesprek met het kind Heb aandacht voor het zelfbeeld van de leerling. Vraag wat moeilijk is voor de leerling. Situaties. ti Prikkels. Leg uit hoe gedrag overkomt bij anderen en wat anderen verwachten. Draag suggesties aan, leg ze niet op. ASS Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 14

15 Visualiseren en verwoorden Dagrooster en activiteiten i i Afspraken en regels Opdrachten Situaties Voorvallen Stappenplannen Interacties Beloningen ASS Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 15

16 Voorvalformulier to nl Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan

17 Bespreken voorvalformulier Geschiedenis Gebeurtenis Gevoel Gedachte Gedrag Gevolg ASS op school Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 17

18 Nabespreken e e voorvalformulier o gevolg Gedachten/ gevoelens Enz. Gedachten/ Gevoelens van kind Gedrag van kind naam kind gebeurtenis Deze gedachten gevoelens waren ook mogelijk Je kan vragen of deze gedachte klopt/ naar de meester gaan enz. Dan was dit het gevolg Dan was dit het gedrag g En dit het gevolg ASS op school Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 18

19 Dubbele TOM-test Uit: TOM-test ASS op school Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan 19

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

De begeleider als instrument bij gedragsproblemen

De begeleider als instrument bij gedragsproblemen www.incontexto.nl De begeleider als instrument bij gedragsproblemen Nathalie van Kordelaar Mirjam Zwaan Doel voorlichting Grip krijgen op (probleem) gedrag Evalueren In kaart brengen Uitvoeren Analyse

Nadere informatie

Omgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen. Rob Neyens 22.10.2009

Omgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen. Rob Neyens 22.10.2009 Omgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen Rob Neyens 22.10.2009 Programma 1. Theorie: wat is autisme? 1.1 Buitenkant 1.2 Binnenkant 2. Praktijk: hoe omgaan met autisme? 2.1 Remediëren 2.2 Compenseren

Nadere informatie

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?

Nadere informatie

Vorming AUTISMESPECTRUM- STOORNIS

Vorming AUTISMESPECTRUM- STOORNIS Vorming AUTISMESPECTRUM- STOORNIS Bart Lenaerts Jorinde Dewaelheyns 6 december 2010 Wat mag je verwachten? Wat is autisme? Het stellen van de diagnose Wie? Hoe? Triade van stoornissen Autisme = anders

Nadere informatie

Overleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang.

Overleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang. Overleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang. Aandacht stoornissen ADD Attention Deficit Disorder (letterlijk: aandacht tekort stoornis) - Een vorm van ADHD

Nadere informatie

Mentor Datum Groep Aantal lln

Mentor Datum Groep Aantal lln Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Rachel van der Pijl P14EhvADT De Springplank. Eindhoven

Nadere informatie

AUTISME EN CONFLICTHANTERING. Anneke E. Eenhoorn

AUTISME EN CONFLICTHANTERING. Anneke E. Eenhoorn AUTISME EN CONFLICTHANTERING Anneke E. Eenhoorn UITGANGSPUNT UITGANGSPUNT DRIE VOORBEELDEN Rosa van 8 jaar. Na een ogenschijnlijk gewone dag op school, haalt ze fel uit Mike van 11 jaar. Na een kleine

Nadere informatie

Wat heeft dit kind nodig?

Wat heeft dit kind nodig? ADHD PDD-NOS Leerstoornis Gedragsstoornis Team Wat heeft dit kind nodig? Lynn leest in haar leesboek. Tegelijkertijd tikt ze constant met haar pen op haar tafel. Dat doet ze wel vaker. De kinderen van

Nadere informatie

Welkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door

Welkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door Welkom DGM en Autisme Presentatie door Esther van Efferen-Wiersma Inhoud Autisme: recente ontwikkelingen Van beperkingen naar (onderwijs)behoeften DGM en autisme Hulpmiddelen en materialen Vragen? Autisme?

Nadere informatie

Problemen in de prikkelverwerking op school. Aranka Altena Onderwijskundig Begeleider LWOE

Problemen in de prikkelverwerking op school. Aranka Altena Onderwijskundig Begeleider LWOE Problemen in de prikkelverwerking op school Aranka Altena Onderwijskundig Begeleider LWOE Doel workshop Informatie geven vanuit de fysiotherapie over prikkelverwerking Voorbeelden vanuit de praktijk kort

Nadere informatie

Programma deel 1. Wat is autisme? Gedrag Modellen Visualiseren

Programma deel 1. Wat is autisme? Gedrag Modellen Visualiseren Leerthema 6 ASS Programma deel 1 Wat is autisme? Gedrag Modellen Visualiseren De regels van Matthijs ASS Prevalentie 1% (gezondheidsraad 2009) 1 op 5 ook verstandelijke beperking Jongens en meisjes Gemiddelde

Nadere informatie

Overzicht Autisme net ff anders. Herkennen van autisme in contact. Autisme Specifieke Communicatie. Vragen

Overzicht Autisme net ff anders. Herkennen van autisme in contact. Autisme Specifieke Communicatie. Vragen Autisme niet begrepen? Niet herkend! Gemeente Koggenland 6 november 2017 & Stichting Deuvel Mieke Bellinga Mariëlle Witteveen Overzicht Autisme net ff anders Herkennen van autisme in contact Autisme Specifieke

Nadere informatie

GEWOON ANDERS ASS BIJ JONGE KINDEREN. AutismeTeam Noord-Nederland, Jonx Lentis

GEWOON ANDERS ASS BIJ JONGE KINDEREN. AutismeTeam Noord-Nederland, Jonx Lentis GEWOON ANDERS ASS BIJ JONGE KINDEREN AutismeTeam Noord-Nederland, Jonx Lentis Programma Even voorstellen Wat is autisme? Vroege signalen bij autismespectrumstoornissen De eerste stap richting onderzoek

Nadere informatie

23 oktober 2013 1. Wat betekent autisme voor jou? Waaraan denk je spontaan? Vroeger hoorde je daar toch niet zoveel over?

23 oktober 2013 1. Wat betekent autisme voor jou? Waaraan denk je spontaan? Vroeger hoorde je daar toch niet zoveel over? Vroeger hoorde je daar toch niet zoveel over? Tegenwoordig heeft iedereen wel een etiketje! Hebben we dat niet allemaal een beetje? Als je niks hebt, is het precies al abnormaal! Mijn kind heeft (net)

Nadere informatie

Autisme voor beginners. www.psysense.be

Autisme voor beginners. www.psysense.be Autisme voor beginners www.psysense.be Oorzaak? Autisme = handicap Stoornis in functioneren van de hersenen Neurologische (biologische )stoornis andere ontwikkeling laatste theorie (augu 2014: teveel synapsen!

Nadere informatie

Persoonlijke praatkaartjes en gezellige gezinspraatjes

Persoonlijke praatkaartjes en gezellige gezinspraatjes Persoonlijke praatkaartjes en gezellige gezinspraatjes p welke momenten hebben jullie als gezin aandacht voor elkaar? anneer is er tijd om even rustig samen te praten? ijdens het eten aan tafel wisselen

Nadere informatie

www.hildedeclercq.be hilde_de_clercq@telenet.be

www.hildedeclercq.be hilde_de_clercq@telenet.be 1 Pervasieve Ontwikkelingsstoornis Spel en Verbeelding Taal en Communicatie Emoties Seksualiteit en Relatievorming Eten Slapen Zindelijk worden Zelfredzaamheid of Algemene Dagelijkse leefvaardigheden 2

Nadere informatie

MOEILIJKHEIDSGRAAD: -**- Een spreekbeurt geven, vraagt veel voorbereiding. Je moet immers vlot kunnen vertellen en je moet je luisteraars boeien.

MOEILIJKHEIDSGRAAD: -**- Een spreekbeurt geven, vraagt veel voorbereiding. Je moet immers vlot kunnen vertellen en je moet je luisteraars boeien. DOELGROEP: basisschool THEMA: spreekbeurt MOEILIJKHEIDSGRAAD: -**- ALS IK EEN... WAS... Een spreekbeurt geven, vraagt veel voorbereiding. Je moet immers vlot kunnen vertellen en je moet je luisteraars

Nadere informatie

2 Het ervaringsproces

2 Het ervaringsproces Ontspanning en geluk 2 Het ervaringsproces Inleiding Het ervaringsproces is een hulpmiddel om te ontspannen en om geluk te ervaren. Je doorloopt zeven ervaringen. Om van de ene naar de andere ervaring

Nadere informatie

Omgaan met verschillen, passend onderwijzen!

Omgaan met verschillen, passend onderwijzen! Omgaan met verschillen, passend onderwijzen! Gedrag in de klas Labelen ASS en ADHD, waar denk je aan? Geef me de Vijf (Colette de Bruin) De methode heeft als uitgangspunt dat mensen met een autistische

Nadere informatie

AUTISME EN MONDZORG. Informatie en tips voor mondzorgverleners

AUTISME EN MONDZORG. Informatie en tips voor mondzorgverleners AUTISME EN MONDZORG Informatie en tips voor mondzorgverleners AUTISME: EEN SOMS ONZICHTBARE HANDICAP Autisme komt bij ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking voor. Dat betekent dat iedere mondzorgverlener

Nadere informatie

Sociale/pedagogische vragenlijst

Sociale/pedagogische vragenlijst Bijlage 1 Sociale/pedagogische vragenlijst voor ouders en begeleiders van mensen met een matige tot (zeer) ernstige verstandelijke beperking, al dan niet in combinatie met een lichamelijke beperking 1

Nadere informatie

Autismespectrumstoornis. SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND Mandy Bekkers

Autismespectrumstoornis. SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND Mandy Bekkers Autismespectrumstoornis SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND 19-10-2016 Mandy Bekkers (mandybekkers@hotmail.com) Waarschuwing vooraf! 2 Geschiedenis Autos (Grieks: zelf) 1937-1940: Term autisme 1943 &

Nadere informatie

AMIGA4LIFE. Hooggevoelig, wat is dat? WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN

AMIGA4LIFE. Hooggevoelig, wat is dat? WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN AMIGA4LIFE Hooggevoelig, wat is dat? 7-10 jaar WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN 1 voorlichtingsbrochure hooggevoeligheid - www.amiga4life.nl Ik heb een talent! Ik kan goed

Nadere informatie

ZORGELOOS OP UITJE, VOOR OUDERS EN BEGELEIDING VAN AUTISTISCHE KINDEREN

ZORGELOOS OP UITJE, VOOR OUDERS EN BEGELEIDING VAN AUTISTISCHE KINDEREN ZORGELOOS OP UITJE, VOOR OUDERS EN BEGELEIDING VAN AUTISTISCHE KINDEREN Inhoud: - Zorgeloos op uitje -Wat is autisme? - Wat houd een uitje precies in? - 15 TIPS om uw uitje tot een succes te maken Marinka

Nadere informatie

Werkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht

Werkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht Werkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht 1. Welke associaties heeft u bij het begrip Autisme? Contactgestoord, nemen geen initiatief. Beperkt in het sociaal wenselijk gedrag, grotere behoefte aan

Nadere informatie

Vragenlijst Prettig Schoolgaan versie voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs

Vragenlijst Prettig Schoolgaan versie voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs Vragenlijst Prettig Schoolgaan versie voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs Inleiding Hieronder staan een aantal vragen. De vragen gaan allemaal over de middelbare school. Jij gaat de vragen beantwoorden.

Nadere informatie

maakt meedoen mogelijk Workshop Wennen aan de brugklas 2014

maakt meedoen mogelijk Workshop Wennen aan de brugklas 2014 maakt meedoen mogelijk Workshop Wennen aan de brugklas 2014 Voorstellen Elly van Vliet Consulent MEE ZK Cursusleider Coördinator autisme netwerken convenant autisme Kennemerland en Amstelland en Meerlanden

Nadere informatie

Informatieboekje voor kinderen. over hooggevoeligheid en prikkelverwerking

Informatieboekje voor kinderen. over hooggevoeligheid en prikkelverwerking Informatieboekje voor kinderen over hooggevoeligheid en prikkelverwerking Op aarde wonen allemaal verschillende kinderen. Iedereen ziet er anders uit. Je kunt groot, klein, dik of dun zijn. Sommigen hebben

Nadere informatie

Diagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose. Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG

Diagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose. Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG Diagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG 1 Autisme spectrum stoornissen Waarom dit onderwerp? Diagnostiek

Nadere informatie

Welkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door

Welkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door Welkom DGM en Autisme Presentatie door Esther van Efferen-Wiersma Inhoud DGM en autisme? Autisme: recente ontwikkelingen Van beperkingen naar (onderwijs)behoeften DGM en autisme! Vragen? DGM en Autisme?

Nadere informatie

Late fouten in het taalbegrip van kinderen

Late fouten in het taalbegrip van kinderen 1 Late fouten in het taalbegrip van kinderen Petra Hendriks Hoogleraar Semantiek en Cognitie Center for Language and Cognition Groningen Rijksuniversiteit Groningen 2 De misvatting Actief versus passief

Nadere informatie

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast Mijn broer heeft ADHD Mijn broer heeft ADHD Ouders hebben twee of meer kinderen Waarvan één (soms ook meerdere) stoorzender(s) Hoe houden we dit gezin in evenwicht? Waar moeten we op letten? Het zal je

Nadere informatie

Autisme begeleiding of aansturing? Workshop Platformdag gehandicapten 9 april 2015 Chul Joo Ro

Autisme begeleiding of aansturing? Workshop Platformdag gehandicapten 9 april 2015 Chul Joo Ro Autisme begeleiding of aansturing? Workshop Platformdag gehandicapten 9 april 2015 Chul Joo Ro Voorzet Voorzet is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met autisme sinds 1994. Actief in Noord en

Nadere informatie

Tactus Verslavingszorg. Programma. Tactus op De Rede. Gamen & Internet. Gamen. Bianca Swart Preventiewerker

Tactus Verslavingszorg. Programma. Tactus op De Rede. Gamen & Internet. Gamen. Bianca Swart Preventiewerker Tactus Verslavingszorg Stedendriehoek, Twente, Zwolle/Noord Veluwe en Flevoland Informatie, advies en hulp Alcohol, drugs, medicijnen, gamen, gokken Bianca Swart Preventiewerker Preventie basisonderwijs

Nadere informatie

HEB JE HUISWERK VANDAAG?

HEB JE HUISWERK VANDAAG? BLAD 1 HEB JE HUISWERK VANDAAG? Je kind moet thuis werken voor school. In de agenda kan je kijken wat je kind moet doen. Wat moet je doen? 1 Maak oefening 1 op blad 2: Wat doet je kind na de school? 2

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling 8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen

Nadere informatie

Haal Bint in huis. aanbod van Theatergroep Bint voor het onderwijs. maakt lastige onderwerpen bespreekbaar. Voor docenten, leerlingen en ouders.

Haal Bint in huis. aanbod van Theatergroep Bint voor het onderwijs. maakt lastige onderwerpen bespreekbaar. Voor docenten, leerlingen en ouders. Haal Bint in huis aanbod van Theatergroep Bint voor het onderwijs maakt lastige onderwerpen bespreekbaar Voor docenten, leerlingen en ouders. Haal Bint in huis Theatergroep Bint maakt lastige onderwerpen

Nadere informatie

Autisten uit de kast. Binnen het bedrijf gebruik ik vaak een neutralere term, maar u begrijpt waar het over gaat: schaamte en angst.

Autisten uit de kast. Binnen het bedrijf gebruik ik vaak een neutralere term, maar u begrijpt waar het over gaat: schaamte en angst. Tekst, uitgesproken op het Jaarlijkse Congres van de Nederlandse Vereniging voor Autisme, 7 & 8 oktober 2011 (respectievelijk 1300 & 1200 bezoekers). www.autisme.nl -------------------------------------------------------

Nadere informatie

Leerlingen met ASS op school Het lijkt hier wel een jungle! Ellen Loykens Molendrift

Leerlingen met ASS op school Het lijkt hier wel een jungle! Ellen Loykens Molendrift Leerlingen met ASS op school Het lijkt hier wel een jungle! Ellen Loykens Molendrift 05-11-2011 Wat is autisme spectrum stoornis? autisme gemiddeld sociaal hoogbegaafd PDD-NOS Informatieverwerkingsstoornis

Nadere informatie

Workshop Patijnenburg. BuitenGewoon begeleiden van mensen met een arbeidsbeperking

Workshop Patijnenburg. BuitenGewoon begeleiden van mensen met een arbeidsbeperking Workshop Patijnenburg BuitenGewoon begeleiden van mensen met een arbeidsbeperking Patijnenburg is onderdeel van Werkplein Westland is de paraplu waaronder alle extern gerichte activiteiten van Werkplein

Nadere informatie

Sociaal overleven Beleef het maar!

Sociaal overleven Beleef het maar! Sociaal overleven Beleef het maar! Welkom Hoe kunnen we autisme beter begrijpen als we het zelf niet eerst voelen? Welkom Hoe zou het zijn om vast te lopen omdat concrete communicatie ontbreekt? Hoe zou

Nadere informatie

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich

Nadere informatie

Vragenlijst: Wat vind jij van je

Vragenlijst: Wat vind jij van je Deze vragenlijst is bedacht door leerlingen. Met deze vragenlijst kunnen leerlingen er zelf achter kunnen komen wat andere leerlingen van hun school vinden. De volgende onderwerpen komen langs: Sfeer op

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

houd altijd de specifieke leerling met zijn individuele hulpvraag in het achterhoofd

houd altijd de specifieke leerling met zijn individuele hulpvraag in het achterhoofd Sleutelwoord is structuur De school is een uitgelezen plaats om de leerling met het Syndroom van Asperger te leren omgaan met leeftijdgenoten. Goede begeleiding is dan van belang. Docent kunnen veel voor

Nadere informatie

Autisme en een visuele of visuele én verstandelijke beperking

Autisme en een visuele of visuele én verstandelijke beperking Autisme en een visuele of visuele én verstandelijke beperking Koninklijke Visio expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen www.visio.org Volg ons op: Pellentesque ipsum ligula, accumsan nec, elementum

Nadere informatie

KANS OP SLAGEN. Definitie van probleemgedrag. Autisme en Probleemgedrag. Steven Degrieck. 14 juni 2012. Definitie van probleemgedrag

KANS OP SLAGEN. Definitie van probleemgedrag. Autisme en Probleemgedrag. Steven Degrieck. 14 juni 2012. Definitie van probleemgedrag KANS OP SLAGEN Definitie van probleemgedrag Autisme en Probleemgedrag Steven Degrieck 14 juni 2012 Altijd een sociale definitie (normen; omgeving) Gevaar voor persoon zelf, gevaar voor omgeving of belemmert

Nadere informatie

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als 4 Denken In dit hoofdstuk vertellen we hoe jij om kan gaan met je gedachten. Veel gedachten maak je zelf. Ze bepalen hoe jij je voelt. We geven tips hoe jij jouw gedachten en gevoelens zelf kunt sturen.

Nadere informatie

Vragenlijst multiproblematiek I

Vragenlijst multiproblematiek I Bijlage B Vragenlijst multiproblematiek I 1 Achtergrondkenmerken V1. Wat is je geboortedatum? V2. Ben je een jongen of een meisje? V3. Wat zijn de vier cijfers van je postcode? V4. In welk land ben je

Nadere informatie

Leer hoe je effectiever kunt communiceren

Leer hoe je effectiever kunt communiceren Leer hoe je effectiever kunt communiceren De kracht van geweldloze communicatie Hoe vaak kom je in een gesprek terecht waarin je merkt dat je niet meer zegt wat je wilt zeggen; dat je iets doet wat de

Nadere informatie

Haïti. Anneke Vinke, 19 januari 2010

Haïti. Anneke Vinke, 19 januari 2010 Haïti Anneke Vinke, 19 januari 2010 Opzet Korte introductie Feiten en verder Morgen... PAUZE --> daarna vragen/discussie 2 Situatie: RAMP in Haïti TV beelden & leed: zien van pijn van kinderen niet te

Nadere informatie

Formeel en informeel. Formeel: Je gebruikt u om iemand aan te spreken. Je noemt iemand bij zijn achternaam.

Formeel en informeel. Formeel: Je gebruikt u om iemand aan te spreken. Je noemt iemand bij zijn achternaam. Formeel en informeel Tijdens je stage praat je veel met mensen. Soms is het een officieel gesprek, soms een gezellig praatje met een collega. Dit noem je formele en informele gesprekken. Formeel betekent

Nadere informatie

Hooggevoelige kinderen. Joke Klein Ikkink 27 maart 2014

Hooggevoelige kinderen. Joke Klein Ikkink 27 maart 2014 Hooggevoelige kinderen Joke Klein Ikkink 27 maart 2014 Programma Voorstellen Uitleg hooggevoeligheid deel 1 Oefening Uitleg hooggevoeligheid deel 2 Vragen Programma Voorstellen Uitleg hooggevoeligheid

Nadere informatie

WELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG. door Nelly Troost

WELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG. door Nelly Troost WELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG door Nelly Troost GEGEVENS UIT DE CASUS Systeem dhr. Jansen 74 jaar MW. JANSEN 75 jaar Medisch/Zorgverlening

Nadere informatie

IK ZOU DIT BESLIST NIET LEZEN.

IK ZOU DIT BESLIST NIET LEZEN. IK ZOU DIT BESLIST NIET LEZEN. Louis Janssen December 2013 1 Inhoudsopgaven. Voorwoord. Pagina 2 Mijn kind heeft autisme en knalt eruit. Pagina 3 Wat doet Ambulant Spoedeisende Hulp. Pagina 4 Maar hoe

Nadere informatie

Wat is de Kinder Onderzoek Groep?

Wat is de Kinder Onderzoek Groep? Wat is de Kinder Onderzoek Groep? Wereldwijd doen volwassenen veel onderzoek naar de leefwereld van kinderen, maar doen kinderen dat zelf nog weinig. Terwijl zij dat heel goed kunnen en zij toch de experts

Nadere informatie

Interessen: Wat vind ik leuk?

Interessen: Wat vind ik leuk? Interessen: Wat vind ik leuk? Opdracht 1: Zet een kruisje bij de punten die je leuk vindt om te doen. Omcirkel vervolgens drie punten die je het allerleukst vindt om te doen. Ik vind het leuk om iets van

Nadere informatie

ADHD en lessen sociale competentie

ADHD en lessen sociale competentie ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier

Nadere informatie

Wat helpt leerlingen met autisme?

Wat helpt leerlingen met autisme? Het streven is, dat een leerling met autisme geactiveerd wordt zoveel mogelijk zelfredzaam te worden. Om dit te kunnen bereiken is de support van ouders en school een voorwaarde. Structuur en veiligheid

Nadere informatie

Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 [2]

Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 [2] Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 [2] Voorwoord Voor je ligt het e-book: Praktisch en Positief Opvoeden met structuur van de PEPmethode. Op basis

Nadere informatie

Vragenlijst Prettig Schoolgaan versie voor de basisschool

Vragenlijst Prettig Schoolgaan versie voor de basisschool Vragenlijst Prettig Schoolgaan versie voor de basisschool Dit is een vragenlijst met 60 vragen. De vragen gaan over school. Sommige dingen op school vind je fijn. Sommige dingen op school vindt je vervelend

Nadere informatie

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd vanaf 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met

Nadere informatie

Hoe gaat het in groep 1/2 b

Hoe gaat het in groep 1/2 b Hoe gaat het in groep 1/2 b Binnenkomst: - Als je op school komt hang je je jas op je eigen haakje onder je tent. Je tas zet je op de plank. - In de klas geef je de juf een hand en je pakt een spelletje

Nadere informatie

Lastig gedrag van kinderen. Hoe ga je daar mee om?

Lastig gedrag van kinderen. Hoe ga je daar mee om? Lastig gedrag van kinderen. Hoe ga je daar mee om? Introductie Merel van der Woude Truus van den Hoogen Wanneer is gedrag lastig? Lastig gedrag valt op, omdat het als storend wordt ervaren. Subjectief.

Nadere informatie

Welkom. Voorstellen. Programma. Inleiding en voorstellen Wat is autisme, oorzaak en hoe herken je het? Autisme vanuit eigen ervaring

Welkom. Voorstellen. Programma. Inleiding en voorstellen Wat is autisme, oorzaak en hoe herken je het? Autisme vanuit eigen ervaring Welkom Algemene informatieavonden GGZ Noord- Holland-Noord in samenwerking met Stichting Deuvel Voorstellen Mieke Bellinga & Mariëlle Witteveen Programma Inleiding en voorstellen Wat is autisme, oorzaak

Nadere informatie

Vertrouw ik jou? Over hersenletsel en argwaan. Jan Voortman MBA directeur Professionals in NAH, Lochem

Vertrouw ik jou? Over hersenletsel en argwaan. Jan Voortman MBA directeur Professionals in NAH, Lochem Vertrouw ik jou? Over hersenletsel en argwaan Jan Voortman MBA directeur Professionals in NAH, Lochem Inhoud Voorstellen Argwaan, waar hebben we het dan over? Argwaan en ons brein Argwaan na ontstaan van

Nadere informatie

Autisme, zonder verstandelijke beperking Dr. Martine F. Delfos Cursus voor ouders (en hun begeleiders)

Autisme, zonder verstandelijke beperking Dr. Martine F. Delfos Cursus voor ouders (en hun begeleiders) Autisme, zonder verstandelijke beperking Dr. Martine F. Delfos Cursus voor ouders (en hun begeleiders) Cursus op 13 en 27 maart en 10 april en 8 mei 2009 Autisme zonder verstandelijke handicap Cursus voor

Nadere informatie

Sociaal onhandig: aangeboren of (niet) geleerd

Sociaal onhandig: aangeboren of (niet) geleerd artikel uit Mobiel 6, december 2000/januari 2001 Sociaal onhandig: aangeboren of (niet) geleerd rubriek: Vreemd gedrag!? Door: Pim Steerneman, hoofd Centraal Coördinatiepunt Autisme Zuid-Limburg MENNO

Nadere informatie

Stappenplan voor je spreekbeurt in groep 3/4

Stappenplan voor je spreekbeurt in groep 3/4 Stappenplan voor je spreekbeurt in groep 3/4 Naam: Hallo allemaal, Dit boekje heb ik gemaakt om je te helpen bij het maken van je spreekbeurt. Want het is best lastig, zeker als je het voor het eerst gaat

Nadere informatie

Autisme en rekenproblemen 6 december 2011. Anke Van Acker

Autisme en rekenproblemen 6 december 2011. Anke Van Acker Autisme en rekenproblemen 6 december 2011 Anke Van Acker Onderzoekpiet heeft een onderzoek afgenomen over chocolade Aan 100 kindjes vroeg hij of ze graag bruine of witte chocolade kregen. Op de vraag of

Nadere informatie

DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS

DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS WWW.PESTWEB.NL DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS Kinderen en jongeren willen je hulp, als je maar (niet)... Wat kinderen zeggen over pesten Kinderen gaan over het algemeen het liefst met hun probleem naar hun

Nadere informatie

3 Hoogbegaafdheid op school

3 Hoogbegaafdheid op school 3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit

Nadere informatie

Zorgboerderij Boer Hans Werkstuk van Sam Driessen groep 6 21 Juni 2010

Zorgboerderij Boer Hans Werkstuk van Sam Driessen groep 6 21 Juni 2010 Zorgboerderij Boer Hans Werkstuk van Sam Driessen groep 6 21 Juni 2010 Blz. 1 Voorwoord: Ik heb gekozen voor het onderwerp, zorgboerderij boer hans. Omdat ik het zelf heel leuk vind om daar naar toe te

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

HEADS LARGER THAN HANDS

HEADS LARGER THAN HANDS HEADS LARGER THAN HANDS Op zoek naar meer balans Drs. Annemarije Struik Psycholoog HOE ZIT HET MET JOU?? Quotes uit de praktijk Ik vind het allemaal zo leuk Ik geef dingen niet graag uit handen Als ik

Nadere informatie

De muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik.

De muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik. De muur Ik heb een muur om me heen. Nou, een muur? Het lijken er wel tien. En niemand is in staat om Over die muur bij mij te komen. Ik laat je niet toe, Want dan zou je zien Hoe kwetsbaar ik ben. Maar

Nadere informatie

ONS SCHOOLREGLEMENT VOOR DE LEERLINGEN

ONS SCHOOLREGLEMENT VOOR DE LEERLINGEN ONS SCHOOLREGLEMENT VOOR DE LEERLINGEN NAAM :.. 1. Algemeen Ik: - heb respect en begrip voor anderen; - heb eerbied voor de natuur; - durf mijn eigen mening te uiten; - heb orde en ben steeds beleefd;

Nadere informatie

De cliënt vult dit eventueel samen met de jobcoach in Maak er werk van

De cliënt vult dit eventueel samen met de jobcoach in Maak er werk van Wat? Voor wie? Soort tool? Hoe gebruiken? Bron? Dit document peilt naar de moeilijkheden die de cliënt ervaart op vlak van sociale interactie en communicatie, flexibiliteit in denken en handelen en de

Nadere informatie

Welkom! Bij de kennismaking met Acceptance and Commitment Therapy (ACT)

Welkom! Bij de kennismaking met Acceptance and Commitment Therapy (ACT) Welkom! Bij de kennismaking met Acceptance and Commitment Therapy (ACT) Even mezelf voorstellen Boeken - Jansen, G.: Denk wat je wilt, doe wat je droomt - Jansen, G.: Leef! - Jansen, G.: Laat los: ruimte

Nadere informatie

Handleiding overblijfouders

Handleiding overblijfouders Handleiding overblijfouders Algemeen Ook bij het overblijven gaat de school uit van de principes van de Vreedzame School. Hiervoor zijn workshops te volgen. In iedere klas hangen de groepsspecifieke afspraken

Nadere informatie

Autisme en lessen sociale competentie

Autisme en lessen sociale competentie Autisme en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met een stoornis in het autisme spectrum in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

INNOVATIEVE EN INCLUSIEVE REGIO S. Roland Blonk

INNOVATIEVE EN INCLUSIEVE REGIO S. Roland Blonk INNOVATIEVE EN INCLUSIEVE REGIO S Roland Blonk ALS WERK ZOVEEL WAARDE HEEFT, HOE KOM JE DAAR DAN? WAT IS HET HANDELINGSPERSPECTIEF VAN DE PROFESSIONAL OF DAT NU DE VRAAGKANT (BEDRIJVIGHEID & INNOVATIE)

Nadere informatie

Inleiding Doelstelling Pedagogische uitgangspunten Regels en maatregelen Draaiboek

Inleiding Doelstelling Pedagogische uitgangspunten Regels en maatregelen Draaiboek Overblijfprotocol Inleiding De Wet op het Primair Onderwijs voorziet in de mogelijkheid dat leerlingen in de middagpauze op school onder toezicht kunnen overblijven. Dat betekent dat deze overblijfleerlingen

Nadere informatie

Autisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro

Autisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro Autisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro Voorzet Voorzet is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met autisme sinds 1994. Is actief in Noord

Nadere informatie

Stellingen en normering leerlingvragenlijst

Stellingen en normering leerlingvragenlijst Stellingen en normering leerlingvragenlijst Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs 3.0 oktober 2014 ZIEN! is een product van, in samenwerking met ParnasSys ZIEN!PO leerlingvragenlijst 3.0 Stellingen

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Nieuwsbrief 16 november 2015

Nieuwsbrief 16 november 2015 Nieuwsbrief 16 november 2015 Inhoud Sinterklaas in Nederland 1 minuut stilte in gedachte bij de slachtoffers van Parijs Ouderbijdrage Woensdag 18 november studiedag VO advies groep 8 Projecten & Workshops

Nadere informatie

<prikkelaar toevoegen> Compaen pakt aan.

<prikkelaar toevoegen> Compaen pakt aan. Compaen pakt aan. Ik weet hoe ik jou kan bereiken Versterk je leerkracht: Hoe bereik ik de kinderen in mijn klas? 19 maart 2014 Jelte van der Kooi trainer/ adviseur schoolbegeleider

Nadere informatie

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule Werkboek Inhoudsopgave: 1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule 2. Het H.A.R.T. model 2.1. H.A.R.T. staat voor: 2.1.1. Mijn verhaal over oprechte communicatie 2.1.1: Hoofd Gebruik de rest van deze

Nadere informatie

Omgaan met gedrag op Basisschool De Bareel

Omgaan met gedrag op Basisschool De Bareel 1. Uitgangspunten gedrag Omgaan met gedrag op Basisschool De Bareel Schooljaar 2013 Inhoud 2. Preventief handelen om te komen tot gewenst gedrag 3. Interventies om te komen tot gewenst gedrag 4. Stappenplan

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

Karakter is een centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie.

Karakter is een centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie. Karakter is een centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie. ASS in de klas Mw. drs. M. Rikken, GZ-psycholoog Mw. drs. G. Durand, GZ-psycholoog Oktober 2018 www.karakter.com 2 Presentatie tot stand gekomen

Nadere informatie

Ontdek je kracht voor de leerkracht

Ontdek je kracht voor de leerkracht Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te

Nadere informatie

Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen

Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen Competenties Sociaal en communicatief functioneren (P9) Initiatief (P10) Reflectie (P11) Afgelopen module heb je met een groepje gewerkt aan je project. In week 7

Nadere informatie

ADHD: je kunt t niet zien

ADHD: je kunt t niet zien ➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen

Nadere informatie

Stellingen en normering leerlingvragenlijst

Stellingen en normering leerlingvragenlijst Stellingen en normering leerlingvragenlijst Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs 2.0 juli 2012 ZIEN! is een product van, in samenwerking met ParnasSys ZIEN!PO leerlingvragenlijst 2.0 Stellingen

Nadere informatie