SI= Sensorische informatieverwerking. Sensorische Informatieverwerking en intelligentie SENSORY PROCESSING. Psychologie is de kunst van het verstaan

Transcriptie

1 SI= Sensorische informatieverwerking Sensorische Informatieverwerking en intelligentie Waarom SI? Wat is SI? Hoe zien we SI-problemen? Wat is het verband tussen Intelligentie en SI? André Rietman, Erasmus MC Sophia Rotterdam Gz/K&J/Neuropsycholoog, Ergotherapeut 2 Psychologie is de kunst van het verstaan Achtergrond (oorzaak?) van leer- en gedragsproblemen: Historie en hedendaagse factoren: Cognitief Sociaal-Emotioneel Systeem Prikkelverwerking SENSORY PROCESSING The processing of, and reaction to, sensory information from the body and the environment 3 Kijken Horen Voelen Reuk Proeven Evenwicht Houdings- en bewegingsgevoel Interne organen Acht zintuigen - Visueel - Auditief - Tactiel - Olfactorisch - Gustatorisch - Vestibulair - Proprioceptief - Interocepsis Hoogsensitiviteit- HSP en SI HSP: hoogsensitieve persoonlijkheid? Nadruk op te sterk op prikkels reageren Gevoeligheid voor prikkels én emoties Spiritueel? Sensitief? Gevoeligheid voor onzichtbare entiteiten? 1

2 Disclosure Beperkte evidence base voor SI als een therapie die leerproblemen of (bv.) autisme vermindert Je hoeft niet te kiezen tussen SI en andere problemen Er is weinig evidence voor verandering van SI problemen door therapie Wat werkt waarschijnlijk wel: aanpassing (sensorische) omgeving 7 EDA: electrodermale activiteit Maat voor activatie sympatisch ZS Miller et al, 2001: EDA bij kinderen met ASS DTI en fmri studies (Mukherjee et al.) Abnormal white matter microstructure in children with sensory processing disorders Lagere diffusie Minder directionaliteit in witte stof Hogere directionaliteit loodrecht op axonen (verlies integriteit) (Owen et al, 2013; NeuroImage: Clinical) Autisme Spectrum Stoornissen DSM 5: 1. Persistente tekorten in sociale communicatie en sociale interactie 2. Beperkt repertoire interesses, activiteiten en herhalende en stereotiepe gedragspatronen Criterium 4: Hyper- of hyporeacties op sensorische input of ongebruikelijke interesses in sensorische aspecten van de omgeving (b.v. ogenschijnlijke ongevoeligheid voor pijn, hitte, koude, maar overgevoelig voor specifieke geluiden of texturen, extreme behoeften aan ruiken of aanraken van objecten, visuele fascinatie voor lichten en draaiende voorwerpen) Autism and Sensory Processing Disorders: Shared White Matter Disruption in Sensory Pathways but Divergent Connectivity in Social-Emotional Pathways (Chang et al 2014; PLOS one) 2

3 Winnie Dunn, : Sensory Profile: 3 vormen Relatie drempelpatronen- gedragsresponsen: het Model van Dunn ITSP Oude SP AASP Nieuwe SP : 0-6 en 7-36 mnd. : 3;0 10;11 jr. : jr. : 4-12 jr. Sensors... volgen álles Merken alles op en hebben wel ideeën wat ze zouden doen als Lage drempels en passieve zelfregulatie Prikkelvermijders willen meer van het zelfde en niks anders Bedenken routines om het leven hanteerbaar en controleerbaar te maken Lage drempels en actieve zelfregulatie 3

4 Toeschouwers weten niet wat ze missen Hoge drempels Passieve zelfregulatie Makkelijke figuren die zich zelfs bij drukte kunnen concentreren Prikkelzoekers willen altijd meer Hoge drempels en actieve zelfregulatie Zoeken spanning en afwisseling Data-driven classificatie SI problemen n = 1132 children aged 3 14 years with typical development and developmental conditions 5 subtypes: balanced, intense, vigilant, interested and mellow until Wat weten we van de relatie tussen intelligentie en prikkelverwerking (SI)? 1. Prikkels, activatie en leren 2. Ontwikkeling en prikkelverwerking 3. Speciale groepen Little et al, 2016; Child: care, health and development *89/35/53% 24 4

5 Prikkels geven alertheid Groeischema s in ITSP Leeftijd en de Sensory Profile Verstandelijk beperkte kinderen Registration Seeking Sensitive Avoiding Keuze ITSP/SP afhankelijk van niveau Normale score: mooi zo! Problematische score- 2 verklaringen: Probleem in SI Probleem in niveau Actieve strategieën waarschijnlijk beperkt Kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (Taal, Rietman, e.a. 2012) N = 116, 4-6 jaar, met TOS (DLD) Vergelijking met gematchte controlegroep Duidelijk problemen in prikkelverwerking: effect size groot (Cohen s d = -1.0 tot -1.7) NB: Beperkte relatie SI (SP) en intelligentie (SON)! 5

6 Mean Z-Score Total problems Tactile Taste/Smell Movement Underresponsiv e/seeks Auditory filtering sensation Low energy/weak Visual/Auditory NF1-0,671-0,224-0,188-0,182-0,22-0,547-1,966-0,111 TSC -1,306-0,866 0,084-0,23-1,176-1,324-2,162-0,637 AS -2,618-2,06-0,524-0,627-3,104-1,469-3,796-0,909 Are difficulties with sensory processing significantly different in children with NF1, TSC and AS? Association Intelligence- Sensory processing 0,5 0-0,5-1 -1,5-2 -2,5-3 -3,5-4 Lower IQ SP problems (lower z-score) Mee-naar-huis-neem-boodschap Cognitief Sociaal-Emotioneel Systeem Prikkelverwerking 33 6