noorse dansen Amsterdam Sinfonietta Terje Tønnesen leiding & viool Vilde Frang viool (alleen in Leiden) Programma Leiden

Transcriptie

1 noorse dansen Amsterdam Sinfonietta Terje Tønnesen leiding & viool Vilde Frang viool (alleen in Leiden) Donderdag 19 februari, uur Leiden, Stadsgehoorzaal Leiden Inleiding door Michiel Weidner, uur (Na afloop van het concert signeert Vilde Frang haar nieuwste cd Mozart ). Zaterdag 21 februari, uur Amsterdam, Muziekgebouw aan t IJ Inleiding met orkest door Michiel Weidner, uur Programma Leiden L. Janáček ( ) Strijkkwartet nr. 1 Kreutzersonate (1923) I Adagio (con moto) II Con moto III Con moto: vivace, andante IV Con moto: adagio W.A. Mozart ( ) Vioolconcert nr. 5 KV 219 in A (1775) I Allegro aperto II Adagio III Rondeau: tempo di menuetto, allegro, tempo di menuetto M. Åm (1952) Studie over een Noorse Hymne (1977) Nederlandse première Deze concerten zijn onderdeel van de tournee met Terje Tønnesen en Vilde Frang van 19 t/m 27 februari 2015 in Nederland en Hongarije. E. Grieg ( ) Suite Uit Holbergs Tijd, opus 40 (1885) I Prelude II Sarabande III Gavotte IV Air V Rigaudon

2 ... Programma Amsterdam M. Åm (1952) Studie over een Noorse Hymne (1977) L. Janáček ( ) Strijkkwartet nr. 1 Kreutzersonate (1923) I Adagio (con moto) II Con moto III Con moto: vivace, andante IV Con moto: adagio A. Vivaldi ( ) Uit Il cimento dell armonica e dell invenzione, opus 8: De vier jaargetijden (1725) (in een versie voor viool, strijkers, klavecimbel, slagwerk en tape van Terje Tønnesen) Concert nr. 1 in E La primavera (De lente) I Allegro II Largo III Danza Pastorale (Allegro) Concert nr. 2 in g L estate (De zomer) I Allegro non molto II Adagio III Presto Concert nr. 3 in F L autunno (De herfst) I Allegro II Adagio molto III Allegro Concert nr. 4 in f L inverno (De winter) I Allegro non molto II Largo III Allegro

3 de musici viool 1 Terje Tønnesen (gastconcertmeester) Nicoline van Santen Ingrid van Dingstee Arnieke Ehrlich Karen Segal Dimiter Tchernookov viool 2 Jacobien Rozemond Petra Griffioen Frances Thé Diet Tilanus Inki Varga Floor Le Coultre altviool Daniel Bard Els Goossens Ernst Grapperhaus Anne-Bartje Fontein Anna den Herder cello Kaori Yamagami Örs Köszeghy Maarten Mostert Michiel Weidner contrabas Eran Borovich Servaas Jessen hoorn Petra Botma Lies Molenaar hobo 1 Aisling Casey Xabier Lijó Bilbao klavecimbel Knut Johannesen * slagwerk Fedor Teunisse * * Alleen in Amsterdam staf Joost Westerveld zakelijk leider Willem de Bordes artistiek coördinator / programmeur Stijn Verstraete productieleider Riitta Koljonen officemanager / educatiecoördinator Joseline de Koning fondsenwerving en relatiebeheer Chris Meeuwissen marketing Noortje Zanen communicatie Irene Kok bibliothecaris Gerard Boltje boekhouder Chris Dessing vrijwilliger bestuur Gert-Jan Kramer voorzitter Jan Reinier van Angeren secretaris Mariëtte Doornekamp, penningmeester Leni Boeren lid Ernst Veen lid Joris Vos lid Hans Langeveld lid

4 biografie Terje Tønnesen viool Terje Tønnesen is een van Noorwegens bekendste violisten en speelt in het Scandinavische muziek leven een belangrijke rol in zijn functie als artistiek leider van zowel het Norwegian Chamber Orchestra (sinds 1977) als het Zweedse Camerata Nordica (sinds 1997). Sinds 1983 is hij bovendien concert meester van het Oslo Filharmonisch Orkest. Naast zijn vele optredens als orkestleider onderhoudt Terje Tønnesen een internationale carrière als solist en kamermusicus. In 2013 kreeg hij in zijn vaderland samen met het Norwegian Chamber Orchestra de prestigieuze Lindeman Prize. Terje Tønnesen heeft diverse werken uitgevoerd en ook opgenomen die speciaal voor hem zijn gecomponeerd. Zelf componeerde hij muziek voor een aantal theaterproducties. Hij werkt graag samen met collega s met uiteenlopende achtergronden, zoals jazz, rock en folk. Terje Tønnesen is voor het eerst te gast bij Amsterdam Sinfonietta. Vilde Frang viool Vilde Frang won in 2012 de Credit Suisse Young Artists Award en maakte in datzelfde jaar haar solistendebuut tijdens het Lucerne Festival bij de Wiener Philharmoniker onder leiding van Bernard Haitink. Ze werd geëngageerd door gezelschappen als het London Philharmonic Orchestra, het Philharmonia Orchestra, het Gewandhausorchester Leipzig, het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, het Radio Filharmonisch Orkest en het Residentie Orkest. Samen met Anne-Sophie Mutter en de Camerata Salzburg maakte de violiste een tournee door Europa en de Verenigde Staten met Bachs Dubbelconcert. Voor het uitvoeren van kamermuziek werkte ze samen met onder anderen Leif Ove Andsnes, Julian Rachlin, Yuri Bashmet en Michail Lifits. Vilde Frang is Noors van afkomst. Ze studeerde aan het Barratt Due Musikkinstitutt in Oslo, bij Kolja Blacher aan de Musikhochschule Hamburg en bij Ana Chumachenco aan de Kronberg Academy. Vilde Frang treedt voor het eerst op samen met Amsterdam Sinfonietta.

5 toelichting Noorse concerttournee De concerttournee die Amsterdam Sinfonietta deze winterse maand maakt heeft een Noors tintje. Na gastconcertmeesters als Richard Tognetti (Australian Chamber Orchestra), Gottfried von der Goltz (Freiburger Barockorchester) en Anthony Marwood is het nu de beurt aan de Noorse violist Terje Tønnesen. Hij brengt muziek mee van zijn beroemde landgenoot Edvard Grieg en introduceert de Noorse componist Magnar Åm. Het ensemble speelt twee concertprogramma s onder leiding van Terje Tønnesen. In het ene programma speelt Tønnesen de solopartij in zijn eigen bewerking van Vivaldi s Jaargetijden. In het andere speelt de Noorse sterviolist Vilde Frang het Vijfde vioolconcert van Mozart. In beide programma s speelt het ensemble het explosieve Eerste strijkkwartet van Leoš Janáček in de versie voor strijkorkest, wederom gemaakt door Terje Tønnesen. Janáček Rond zijn zeventigste onderhield Leoš Janáček, zeer tot ongenoegen van zijn vrouw, jaren lang een zeer intiem contact met de veel jongere Kamila Stösslová. Toen hij deze ongekend gelukkige periode in zijn leven doormaakte, in de nabijheid van zijn Kamila, schreef hij zijn eerste volwaardige strijkkwartet: Kreutzersonate, naar Tolstoj. In tegenstelling tot de oude Russische puritein stond Janáček op zijn oude dag nog midden in het leven. Zijn vurige composities alsmede zijn brieven vol hartstocht getuigen van zijn overgave aan de liefde. Aan Stösslová schrijft hij: Ik had de meelijwekkende, gekwelde, geslagen, verslagen vrouw in gedachten. Hij was hevig geïnspireerd en voltooide het strijkkwartet in acht dagen: noot voor noot vloeide gloeiend uit mijn pen. Het resultaat is een buitengewoon compact, hoogst expressief en modern meesterwerk. Janáčeks Kreutzersonate lijkt qua vorm op een klassiek strijkkwartet: een eerste deel als een dialoog van twee gedachten met afwisselend langzame en snelle passages, een vlot dansachtig deel (in een voortdurend onderbroken polka beweging), een introspectief deel als emotioneel hoogtepunt en een finale als een soort samen vatting van het voorafgaande. Maar alleen al uit het feit dat ieder deel de toevoeging con moto (met beweging) draagt, is af te lezen hoezeer het kwartet in één adem is gedacht. Uit alles spreekt Janáčeks gevoel voor dramaturgie. Het is geschreven als een verhaal in muziek, al heeft hij het programma er niet bijgeleverd. Het hele kwartet komt voort uit twee conflicterende muzikale gedach ten, die direct aan het begin al te horen zijn. Het eerste motief (dat voor het eerst klinkt in de viool- en altviool partijen) is een korte intense boogfiguur die als een sensuele toespeling klinkt. Het tweede motief (de eerste keer in de cello partij) is ritmisch en sug gereert onrust en vertwijfe ling. Dit zijn typis che voor beelden van de na pevsky of spraak melodiek: korte muzikale motieven die Janáček noteerde naar aanleiding van menselijke spraak of natuur geluiden en die hij tot de kiemcellen van zijn muzikale construc ties maakte.

6 ... Janáček noemde deze spraakmelodie het venster van de ziel. Mozart Wolfgang Amadeus Mozart was pas negentien jaar toen hij zijn hele productie aan vioolconcerten had afgesloten. Later volgden slechts nog een Sinfonia concertante voor viool en altviool en een vervangend Adagio KV 261 voor zijn Vioolconcert nr. 5 KV 219. De jonge Mozart had de toenmalige vioolcultuur al helemaal in zich opgezogen. Niet in de laatste plaats door het leerwerk van zijn vader Versuch einer gründlichen Violinschule dat in hetzelfde jaar het licht zag als Wolfgang zelf. Zeker ook hielp zijn eerste Italiaanse reis in 1770 daarbij: vanuit Italië hadden de vioolscholen zich immers over Europa verspreid. Op die reis deed Mozart uiteindelijk ook Bologna aan. De Basilica di San Petronio aldaar gold als de bakermat van het concerto grosso en het vioolconcert. De Accademia Filarmonica di Bologna (een instituut van wereldfaam dat in de zeventiende eeuw is opgericht) liet de veertien jarige Mozart toetreden na het afleggen van een test. Hij schreef een antifoon over een gegeven cantus firmus (KV 86) en Padre Martini, het boeg beeld van deze academie, hielp Mozart met het examen: hij krabbelde enkele opmerkingen in de marge van de partituur. Van de drie viool concerten die Mozart in het najaar van 1775 in snelle opeenvolging schreef is dit vijfde concert het meest bekende en meest gespeelde. Vanwege de onverwachte, springerige volksmuziekuitbarsting die zonder waarschuwing volgt op het starre en hoofse menuet-melodietje in het afsluitende Rondeau is er wel de bijnaam Turks aan verleend, al zou je er ook zigeuner muziek in kunnen herkennen. Hongaars of Turks, feit is dat Mozart de tongen los maakte met deze grillige inval. Åm De componist werd geboren in Trondheim en studeerde eerst orgel en compositie aan het conservatorium van Bergen voordat hij compositie ging studeren bij de beroemde pedagoog Ingvar Lidholm aan het conservatorium in Stockholm. De première in 1972 van Prayer, een werk voor strijkers, sopraan en koor betekende zijn doorbraak als componist. Magnar Åm is momenteel woonachtig in Volda in West-Noorwegen en geeft les in compositie, improvisatie en muziekfilosofie aan de universiteit van Volda. Åm is een van de weinige componisten die een Noorse staatsbeurs krijgt. In zijn recentere werken onderzoekt de componist de meditatieve kracht van muziek en maakt hij gebruik van elementen die conventies van concertzalen doorbreken. Een voorbeeld is A Cage-bird s Dream: een multi mediale compositie waarin koorgroepen telkens langs het publiek lopen en in verschillende richtingen zingen. Of Tonebath, een multimediaal werk bestaand uit een kamer vol ervaringen voor een persoon. Beluistering alleen op afspraak. Grieg In 1884 componeerde Grieg ter gelegenheid van de herdenking van het tweehonderdste geboortejaar van Luvig Holberg, de Suite uit Holbergs

7 Tijd. Holberg ( ) was vader van de klassieke Deense literatuur. Hij maakte het Deens geschikt als literaire taal. Griegs werk heeft de vorm van de orkestsuites uit Holbergs tijd: een prelude met een aantal verschillende dansen. Hoewel de melodie en harmonie volledig overeenkomen met Griegs romantische smaak, zit de muziek vol met achttiende-eeuwse elementen: de gepuncteerde ritmes, de concerto grosso-vorm met een concertino (solisten) tegenover de ripieno (het hele ensemble), de her halings vorm van de korte, afzonderlijke deeltjes. Zo behoudt de Prelude iets van een statige ouverture uit de Franse hofopera, heeft de Sarabande (van oorsprong een oude dans), de typerende melodische wendingen die we ook van Händel kennen en is de Gavotte een elegante Franse dans met vlotte pasjes, gevolgd door een Musette (doedelzakdeuntjes). Het klaaglijke Air vormt het muzikale hart van het werk. Hierin is Solveigs Lied uit Peer Gynt te herkennen. Als uitsmijter klinkt nog een oude Franse dans, de Rigaudon. De laatste keer dat het ensemble dit werk speelde was in oktober 2002, onder leiding van de vorige artistiek leider Peter Oundjian. Vivaldi Hoewel Vivaldi zichzelf vooral zag als een man van het theater - hij was impresario en hij componeerde flink wat opera s - werd hij door zijn tijdgenoten met name gewaardeerd om zijn pedagogische kwaliteiten en zijn virtuoze vioolspel. Hij was de roodharige priester, Il Prete Rosso, die vioolles gaf en concerten componeerde voor de meisjes van het Ospedale della Pietà, één van de vier Venetiaanse weeshuizen waar liefdadigheid werd gecombineerd met muziekonderwijs. Vivaldi was de man die zijn priesterschap verwaarloosde omdat hij volgens eigen zeggen te ziek was, maar die daarna wel voldoende energie had om van het Ospedale della Pietà een beroemd muziekinstituut te maken. En inderdaad, hij componeerde honderden Concerti voor dit instituut en de openbare uitvoeringen onder zijn leiding trokken de aandacht van het Venetiaanse publiek. Dat is ook hoe hij vandaag de dag bekend staat: als de pionier van het soloconcert. Misschien wel zijn meest beroemdste bundel is Il cimento dell armonica e dell invenzione, opus 8, uitgegeven in Amsterdam in De vier eerste concerten van deze bundel zijn wereldberoemd geworden als De vier jaar getijden (Le quattro stagioni). Het zijn superieure voorbeelden van beschrijvende muziek, waarbij natuurgeluiden zoals kabbelende beekjes, onweer, bliksem en storm heel precies worden verklankt in de muziek. Bovendien hoort er bij elk concert een sonnet, waarschijnlijk door Vivaldi zelf geschreven, waarin de gebeurtenissen nauwkeurig worden weergegeven. De opvallendste voor beelden zijn het gezang van twee vogeltjes in de lente (uitgevoerd door de solist en de eerste viool met behulp van vrolijke trillers), de donder en de bliksem die de verzengende hitte van de zomer doet verdwijnen, de jagers die in de herfst op jacht gaan met hoorns, geweren en honden en

8 ... tenslotte het bibberen in de winterse kou en de langzame tred over het gladde ijs. Eigenlijk is het bijna overbodig dat Vivaldi in de partituur met letters precies aangaf welke tekst bij welke muziek hoort. Deze muziek is namelijk zo beeldend dat de luisteraar genoeg heeft aan zijn eigen fantasie. Hoewel Vivaldi s favoriete vioolconcerten na bijna driehonderd jaar nog steeds zeer populair zijn, vond Terje Tonessen de tijd rijp voor een eigentijdse bewerking: Ik ervaar de glazen wand tussen musici op het podium en het publiek als een groot probleem. Dus ik zoek naar manieren om dichter bij het publiek te komen, om de tijdreis samen te maken. In mijn bewerking van Vivaldi s Jaargetijden begin ik bijvoorbeeld met geluidsfragmenten van moderne stadsgeluiden en mobiele telefoons. De aandacht is dan meteen getrokken en al improviserend neem ik de luisteraar vervolgens mee naar het muzikale idioom van Vivaldi. Bovendien heb ik nog wat nieuwe instrumenten toegevoegd, zo barst de storm extra heftig los dankzij het slagwerk en zo klinkt het gezang van de vogeltjes in de lente nóg realistischer. Vivaldi klinkt weer als muziek van nu. Willem de Bordes - artistiek coördinator & programmeur Noortje Zanen (toelichting Vivaldi)

9 amsterdam sinfonietta op cd Piazzolla prikt en bruist Misschien wel de mooiste opname tot nu toe - NRC Handelsblad Een plaat die niemand onberoerd laat - Luister (10 / vijf sterren) Kom langs bij de Vriendenbalie! U vindt de meeste cd s van Amsterdam Sinfonietta bij de Vriendenbalie. Wordt u Vriend van het orkest dan neemt u een cd van Amsterdam Sinfonietta naar keuze gratis mee naar huis. Succesvolle release The Argentinian Album Onze nieuwe cd The Argentinian Album (oktober 2014) is enthousiast ontvangen door de pers! De cd staat geheel in het teken van Argentijnse muziek: Piazzolla s Vier seizoenen van Buenos Aires (met een glansrol voor artistiek leider en concertmeester Candida Thompson), het Concerto per corde van Alberto Ginastera en Last Round van Osvaldo Golijov. Nieuwsgierig? The Argentinian Album is verkrijgbaar bij onze Vriendenbalie voor 18,- (Vrienden 13,50). Wist u dat u voor 40,- al Vriend bent van Amsterdam Sinfonietta? U krijgt dan niet alleen een cd naar keuze cadeau, maar ontvangt ook: 25% korting op cd s van Amsterdam Sinfonietta; korting op abonnementen van de concerten in Amsterdam, Enschede, Leiden, Tilburg, Arnhem en Utrecht; twee keer per jaar het magazine Sinfonieuws gratis thuisgestuurd; uitnodigingen voor speciale activiteiten voor Vrienden, zoals het bijwonen van repetities. Kijk voor het volledige cd-overzicht op Hier kunt u ook de cd s bestellen.

10 Word nu Vriend van Amsterdam Sinfonietta vanaf 40,- en profiteer van vele voordelen zoals een gratis cd en speciale activiteiten. Meld u aan bij de Vriendenbalie of via

11 volgende concerten KleuterSinfonietta Leden van Amsterdam Sinfonietta Wie zet s nachts de sterren aan? Za 7 maart, en uur Amsterdam, Het Concertgebouw / Zo 8 maart, en uur Amsterdam, Het Concertgebouw / Lucas en Arthur Jussen Amsterdam Sinfonietta Candida Thompson leiding en viool Lucas en Arthur Jussen piano Dinsdag 24 en vrijdag 27 maart, uur Amsterdam, Muziekgebouw aan t IJ / Donderdag 26 maart, uur Den Bosch, Theater aan de Parade / Zaterdag 28 maart, uur Leiden, Stadsgehoorzaal / Zondag 29 maart, uur Amsterdam, Het Concertgebouw (afwijkend programma) / Vaughan Williams The Lark Ascending Walton Sonata for Strings Ravel La Valse voor twee piano s Saint-Saëns Le carnaval des animaux Vrijdag 20 maart, uur Tilburg, Concertzaal / Zaterdag 21 maart, uur Arnhem, Musis Sacrum / Zondag 22 maart, uur Enschede, Muziekcentrum /

12 sponsors begunstigers sponsor bedrijfsvrienden Maurice Amado Foundation design & branding partner