de roep van de violen

Transcriptie

1 de roep van de violen Alexander Sitkovetsky leiding en Maria Milstein Rosanne Philippens Jacobien Rozemond Vrijdag 6 oktober, uur Amsterdam, Muziekgebouw aan t IJ (inleiding door Willem de Bordes, uur) Zaterdag 7 oktober, uur Leiden, Stadsgehoorzaal (inleiding door Willem de Bordes, uur) Zondag 8 oktober, uur Oostburg, St. Eligiuskerk (Festival van Zeeuwsch-Vlaanderen) Woensdag 11 oktober, uur Breda, Chassé Theater (afwijkend programma) Programma 6, 7 en 8 oktober G. Kurtág (1926) Delen uit Signs, Games & Messages : * Hommage à J.S.B. voor solo Schatten voor cello Schatten voor contrabas Hommage à György Ránki voor strijktrio Ligatura Y voor strijktrio Viraz az ember, Mijakónak voor strijktrio G. Ph. Telemann ( ) Concert voor vier violen in G, TWV 40:201 Largo e staccato - Allegro - Adagio - Vivace A. Vivaldi ( ) Concert voor vier violen in b, RV 580 (1711) Allegro - Largo - Allegro O. Mustonen (1967) Concert voor drie violen en kamerorkest (1998) Ouverture - Vivace - Larghetto - Finale G. Kurtág (1926) Merran s Dream for string orchestra, op. 34a (2000; rev.2009) Nederlandse première G. Kurtág...a Százévsnek... Hommage à Jenö Takács 100 (2002) Nederlandse première * Niet in Oostburg E. Dohnányi ( ) Serenade in C, op. 10 (1902) (bewerking voor strijkorkest door D. Sitkovetsky) 1. Marcia: Allegro 2. Romanza: Adagio non troppo 3. Scherzo: Vivace 4. Tema con variazioni: Andante con moto 5. Finale

2 ... de musici Alexander Sitkovetsky leiding en Maria Milstein Rosanne Philippens Jacobien Rozemond Programma Breda G. Ph. Telemann ( ) Concert voor vier violen in G, TWV 40:201 Largo e staccato - Allegro - Adagio - Vivace J.S. Bach ( ) Concert voor twee violen in d, BWV 1043 ( ) Vivace - Largo, ma non tanto - Allegro A. Vivaldi ( ) Concert voor vier violen in b, RV 580 (1711) Allegro - Largo - Allegro G. Kurtág (1926) Merran s Dream for string orchestra, op. 34a (2000; rev.2009) Nederlandse première G. Kurtág...a Százévsnek... Hommage à Jenö Takács 100 (2002) Nederlandse première E. Dohnányi ( ) Serenade in C, op. 10 (1902) (bewerking voor strijkorkest door D. Sitkovetsky) 1. Marcia: Allegro 2. Romanza: Adagio non troppo 3. Scherzo: Vivace 4. Tema con variazioni: Andante con moto 5. Finale 1 Alexander Sitkovetsky Ingrid van Dingstee Arnieke Ehrlich Nicoline van Santen Karen Segal Annerien Stuker 2 Jacobien Rozemond Frances Thé Diet Tilanus Inki Varga Petra Griffioen alt Lillian Maijala Els Goossens Ernst Grapperhaus Anna den Herder cello Kaori Yamagami Maarten Mostert Michiel Weidner Örs Köszeghy contrabas Ying Lai Green Servaas Jessen hobo Hans Wolters Xabier Lijó Bilbao klavecimbel David Jansen slagwerk Barry Jurjus lichtontwerp Hendrik Walther Signs, Games & Messages Diet Tilanus Michiel Weidner cello Servaas Jessen contrabas Arnieke Ehrlich Ernst Grapperhaus alt Örs Köszeghy cello staf Joost Westerveld zakelijk leider Willem de Bordes artistiek coördinator/programmeur Chris Meeuwissen marketing Noortje Zanen communicatie Joseline de Koning fondsenwerving en relatiebeheer Willemijn de Graaff assistent relatiebeheer Jantine Postma productieleider Marieke de Groot officemanager Annemiek de Bruin bibliothecaris Gerard Boltje boekhouder Chris Dessing vrijwilliger bestuur Gert-Jan Kramer voorzitter Astrid Helstone secretaris Mariëtte Doornekamp penningmeester Leni Boeren lid Ernst Veen lid Joris Vos lid Hans Langeveld lid

3 biografie Alexander Sitkovetsky Maria Milstein Rosanne Philippens Jacobien Rozemond Alexander Sitkovetsky komt uit een muzikale Russische familie. Zijn vader is componist en gitarist en andere familieleden zijn onder andere violist, pianist en dirigent. Sitkovetsky, geboren in 1983, maakte zijn debuut als solist op zijn achtste en in datzelfde jaar werd hij aangenomen aan de Yehudi Menuhin School in Engeland, waar hij bij zijn grote inspirator Yehudi Menuhin studeerde. Inmiddels heeft hij diverse prijzen gewonnen en geeft hij over de hele wereld solo-optredens met vooraanstaande dirigenten en orkesten. Daarnaast is hij actief in de kamermuziek met zijn eigen Sitkovetsky Trio en met musici als Julia Fischer, Janine Jansen, Mischa Maisky, Polina Leschenko en Julian Rachlin. Ook was hij een tijd verbonden aan de prestigieuze Chamber Music Society Two in het Lincoln Center in New York. Alexander Sitkovetsky is voor het eerst te gast bij. Maria Milstein werd in 1985 geboren in Moskou, maar groeide op in Frankrijk. Ze studeerde bij Ilya Grubert in Amsterdam en David Takeno in Londen. Zowel haar bachelor- als haar masterdiploma behaalde ze met de hoogst mogelijke onderscheiding. Van 2011 tot 2014 was ze Artist in Residence van de Muziekkapel Koningin Elisabeth, waar ze bij Augustin Dumay studeerde. Maria won de tweede prijs bij het internationale concours Città di Brescia in 2007, de Vioolbeurs van het Kersjes Fonds in 2010 en de tweede prijs bij het internationale concours Rodolfo Lipizer in Naast haar solocarrière is Maria tevens violiste van het succesvolle Van Baerle Trio en docente aan het Conservatorium van Amsterdam. Ze bespeelt een van Michel Angelo Bergonzi, die zij in bruikleen van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds heeft. Rosanne Philippens (Amsterdam, 1986) begon op driejarige leeftijd met spelen. In 2009 behaalde ze aan het Koninklijk Conservatorium haar diploma summa cum laude en ze vervolgde haar studie aan de Hans Eisler Akademie in Berlijn waar ze in 2014 haar master haalde met de hoogst mogelijke cijfers. Rosanne won het Nationaal Vioolconcours (Amsterdam Concertgebouw 2009) en het Internationale Violin Wettbewerb Freiburg (2014). Ze werkte samen met dirigenten zoals Yannick Nezet- Seguin, Lawrence Poster en Xian Zhang en soleerde met vooraanstaande orkesten over de hele wereld. Ook als kamermusicus is Rosanne zeer actief. Ze speelt met musici als Guy Braunstein, Torleif Thedéen, Amihai Grosz, Julien Quentin, Itamar Golan, Vilde Frang en Nicolas Altstaedt. Op voorspraak van Janine Jansen bespeelt Rosanne de Barrere Stradivarius uit 1727 die haar ter beschikking is gesteld door het Elise Mathilde Fonds. Jacobien Rozemond studeerde bij Davina van Wely en Ilya Grubert en won in 1995 de Essoprijs voor het beste eindexamen van dat jaar aan het Rotterdams Conservatorium. In datzelfde jaar was ze finaliste in de Vriendenkrans van Het Concertgebouw. Ze vervolgde haar studie bij David Takeno in Londen. Als lid van het Ruysdael Kwartet nam Jacobien Rozemond in 2006 de Kersjesprijs in ontvangst. Van 1997 tot 2004 maakte de violiste deel uit van Combattimento Consort Amsterdam, en met het Amsterdam Bridge Ensemble nam ze onder andere kamermuziek van Hendrik Andriessen en René Samson op. Sinds 2003 is Jacobien Rozemond aanvoerder van de tweede groep van en in 2015 richtte ze met violiste Floor Le Coultre, altvioliste Francien Schatborn en cellist Will McLeish het Hermitage Kwartet op.

4 toelichting Inleiding Het programma in Amsterdam en Leiden klinkt niet in de volgorde van dit programmaboek, want we zullen veel composities speels onderbreken met korte composities. Op iedere kunstenaar drukt het juk van de traditie en dat kan verlammend werken. Voor componisten als György Kurtág, Igor Stravinsky of Arvo Pärt resulteerde deze artistieke druk op een bepaald moment in hun loopbaan zelfs in een componeerstilte. Een writer s block. Maar voor de Finse componist en pianist Olli Mustonen is de traditie een grote speeltuin. Hij lardeert zijn eigen werk creatief en vaak geestig met citaten uit de muziekgeschiedenis, zo ook in zijn Concert voor drie violen dat voor de pauze klinkt. In dit werk laat Mustonen de muziek van nu praten, botsen en schuren met de muziek van onder meer Bach, Mendelssohn en orthodoxe kerkmuziek. Deze confrontatie tussen oude muziek en nieuwe muziek is het vertrekpunt van het programma De roep van de violen. György Kurtág Het communistische klimaat in Hongarije bood weinig perspectief voor progressieve kunstenaars. Toch bleef Kurtág, in tegenstelling tot componisten als Veress en Ligeti, het grootste deel van zijn leven in Boedapest wonen waar hij les gaf aan de Liszt Academie. Pas na zijn pensioen in 1986 verhuisde hij naar Duitsland en van 1996 tot 1998 woonde hij in Nederland. In die jaren nam zijn internationale carrière eindelijk de vormen aan die Kurtág ruimschoots verdiende. Zijn tachtigste verjaardag werd grootschalig gevierd, onder meer tijdens het Holland Festival Twee verzamelingen vormen het leeuwendeel van György Kurtágs oeuvre. Al sinds 1973 schrijft de componist gestaag aan de Jákétok (spelletjes), waarvan de meeste stukken voor piano zijn geschreven. Deze verzameling is geïnspireerd door kinderen die spontaan op een piano of ander instrument spelen. Het gerommel en geklooi, maar ook het experimenteren met ritme, klank, symmetrie, dynamiek. Maar Kurtág liet zich ook op geheel andere wijze inspireren door componisten als Schumann, Brahms, Grieg en Bartók die allen korte pianowerken schreven. Sinds 1961 schreef hij ook aan een cyclus voor strijkinstrumenten: Signs, Games & Messages. Het zijn miniatuurtjes, soms grapjes, hoogstpersoonlijke werkjes, die vaak een bepaald persoon, maar soms ook een bepaalde compositietechniek of klankkleur tot onderwerp hebben. De essentie van deze stukjes is dat het zowel de speler als de luisteraar terugbrengt naar wat muziek in essentie betekent of uit kan drukken. De verwondering over één geïsoleerd ritme, de ontroering door een paar zachte drieklanken, de glimlach om een paar vlug dalende, chromatische loopjes. Deze Signs, Games & Messages verschenen tot nu toe in vijf delen: voor, alt, cello, contrabas en strijktrio. Maar de componist blijft ondanks zijn hoge leeftijd braaf doorschrijven. Na de pauze staat de Nederlandse première van Merran's Dream op het programma. Toen György en Márta Kurtág in de jaren tachtig in Amsterdam woonden, leerden ze de Alexandertechiek-docente Merran Joy Poplar kennen. De componist droeg dit dromerige werk aan haar op uit dankbaarheid voor haar gezondmakend werk. De titel verwijst naar een scène uit de Storm van Shakespeare, waarin het personage Miranda een droom heeft. Ook klinkt de Nederlandse première van...to the 100 Years old... Hommage a Takács Jenő 100. Het werk is een eerbetoon aan deze Hongaarse componist en etnomusicoloog. Willem de Bordes, Artistiek coördinator & programmeur Georg Philipp Telemann Toen Telemann nog leefde was hij veel beroemder dan zijn landgenoot Johann Sebastian Bach. Telemann componeerde ontzettend veel muziek in verschillende stijlen en genres en hield daarbij altijd rekening met de smaak van het publiek. Geen wonder dat hij zo geliefd was bij zijn tijdgenoten. In de eeuwen na zijn dood werd hem echter oppervlakkigheid verweten en gebrek aan een duidelijke eigen muzikale stijl. Gelukkig heeft de sublieme muziek van Bach niet tot gevolg gehad dat we Telemann vergeten zijn: tegenwoordig wordt zijn muziek weer op waarde geschat. En omdat het precies 250 jaar geleden is dat hij overleed is het nu zelfs Telemann-jaar. De vier solisten van vanavond spelen het feestelijke Concert voor vier violen in G, een compositie zonder orkestbegeleiding waarbij de violisten afwisselend de melodie en de begeleiding spelen. Antonio Vivaldi Hoewel Vivaldi zichzelf vooral zag als een man van het theater - hij was impresario en hij componeerde flink wat opera s - werd hij door zijn tijdgenoten met name gewaardeerd om zijn pedagogische kwaliteiten en zijn virtuoze spel. Hij was de roodharige priester, Il Prete Rosso, die les gaf en concerten componeerde voor de meisjes van het Ospedale della Pietà, één van de vier Venetiaanse weeshuizen waar liefdadigheid werd gecombineerd met muziekonderwijs. Vivaldi was de man die zijn priesterschap verwaarloosde omdat hij volgens eigen zeggen te ziek was ( benauwdheid op de borst ), maar die daarna wel voldoende energie had om van het Ospedale della Pietà een beroemd muziekinstituut te maken. En inderdaad, hij componeerde honderden Concerti voor dit instituut en de openbare uitvoeringen onder zijn leiding trokken de aandacht van het Venetiaanse publiek. Dat is ook hoe hij vandaag de dag bekend staat: als de pionier van het soloconcert. Vivaldi was van 1703 tot 1740 (met enkele onderbrekingen) werkzaam aan het Ospedale della Pietà als leraar, dirigent en componist. Het werken met de jonge, talentvolle en ijverige meisjes van het instituut was ongetwijfeld een feest. Vivaldi s soloconcerten kan men karakteriseren als levendig, virtuoos en sprankelend; heerlijk om te spelen en een traktatie voor het oor. Het Concert voor vier violen in b is extra aantrekkelijk omdat er maar liefst vier solisten in gesprek gaan met de tutti-strijkers. Olli Mustonen Het Concert voor drie violen van de Finse componist en pianist Olli Mustonen zit vol met citaten uit de muziekgeschiedenis, afgewisseld met originele eigentijdse klankkleuren. Ik denk dat dit tripelconcert het meest van al

5 ... mijn composities geïnspireerd is door de barokmuziek. En boven alles: het brengt een hommage aan het genie Johann Sabastian Bach, aldus de componist. De opening van het eerste deel doet onmiddellijk denken aan de soloconcerten van Bach en zijn tijdgenoten, maar dan in een hedendaags jasje. De drie solisten voeren het hoogste woord en wisselen elkaar af met korte, snelle passages, waarbij het soms net lijkt alsof er één solo klinkt. In de woorden van de componist zelf: Ik behandel de drie solisten als drie aparte persoonlijkheden, maar soms ook als één entiteit. Dan schrijf ik voor een soort mythisch instrument, een super die in staat is tot expressieve klanken die in de echte wereld onmogelijk zijn. Mustonen heeft zich niet alleen laten inspireren door Bach, maar ook door Mendelssohn (met name in het tweede deel) en orthodoxe kerkmuziek. De toevoeging van twee hobo s, pauken en triangel geven de verschillende delen elk een uniek karakter, met als grote climax de slotpassage van het laatste deel waarin alle instrumenten aan de beurt komen. Ernö Dohnányi Ernö Dohnányi was een Hongaarse pianist, dirigent, muziekpedagoog en componist die vaak als succesvolle opvolger van zijn landgenoot Franz Liszt wordt beschouwd. Zowel Brahms als Brahms vriend de virtuoze violist Joseph Joachim waren onder de indruk van zijn talent. Zij hielpen de jonge Dohnányi met zijn carrière: dankzij Brahms ging zijn eerste opusnummer in première in Wenen in 1895 en dankzij Joachim kreeg hij in 1905 een aanstelling aan de prestigieuze Musikhochschule in Berlijn. De Serenade in C, opus 10 is een vroeg werk uit Dohnányi s bewondering voor Brahms maar ook voor Schubert en Mozart klinkt door in deze muziek, maar tegelijkertijd is zijn eigen Hongaars getinte klankidioom ook al aanwezig. speelt op verzoek van gastconcertmeester Alexander Sitkovetsky een bewerking voor strijkorkest van zijn oom, de violist Dmitry Sitkovetsky: Dohnányi is een van mijn favoriete componisten, de stukken die ik tot nu toe van hem heb gehoord en gespeeld zijn allemaal meester werken in een uitgebalanceerde harmonische taal. Mijn oom heeft de rijke klank van een strijkorkest optimaal ingezet in zijn arrangement, waarbij de tweede violen en de contrabas ervoor zorgen dat je een echte orkestrale beleving hebt. Noortje Zanen Bach in Breda Het programma in Breda ziet er net iets anders uit. Kurtágs Signs, Games & Messages komen te vervallen en in plaats van het concert van Mustonen klinkt het wereldberoemde dubbelconcert van Bach. Hoewel Johann Sebastian Bach nooit een voet buiten Duitsland zette was hij goed op de hoogte van de muzikale ontwikkelingen in Europa. Hij verzamelde zijn leven lang manuscripten van collega s en om al die partituren zo goed mogelijk te kunnen doorgronden maakte hij kopieën en arrangementen. Om zich het populaire Italiaanse concerto eigen te maken reisde hij niet zelf naar Italië, maar bestudeerde hij grondig de composities van Antonio Vivaldi, de pionier van het soloconcert. Het prachtige Concert voor twee violen in d laat zien dat Bach het favoriete Italiaanse genre volledig beheerste. Zoals in alle Italiaanse soloconcerten bestaat het werk uit drie delen: snel, langzaam, snel. Vooral in de snelle delen is de dialoog (het wedijveren ) tussen de solisten en het orkest goed hoorbaar. Daarbij slaagde Bach erin om de orkestpartijen net zo interessant te maken als de solopartijen, waardoor het orkest een belangrijker rol vervult dan bij de meeste Italiaanse soloconcerten. Noortje Zanen

6 volgende concerten Sunken Garden André de Ridder dirigent David Michel libretto Roderick Williams bariton Katherine Manley sopraan Claron McFadden sopraan Kate Miller-Heidke zang (film) Jonathan McGovern bariton (film) Van der Aa Sunken Garden (Nederlandse première van de herziene versie; semi-geënsceneerd) Za 21 oktober, Amsterdam Zo 29 oktober, Essen KleuterSinfonietta Leden van Amsterdan Sinfonietta Speelgoedfabriek Tokkel & Strijk (wereldpremière) Za 4 november, Amsterdam Zo 5 november, Amsterdam Lucas en Arthur Jussen Slagwerk Den Haag Candida Thompson leiding en Lucas en Arthur Jussen piano Ford Luccicare Mozart Serenata Notturna Panufnik Lullaby J.S. Bach Concert voor 2 piano s BWV 1060 en BWV 1061 Tabakova Opdrachtwerk voor 2 piano s, strijkers en slagwerk (wereldpremière) Bartók Muziek voor snaren, slagwerk en celesta Do 16 en woe 22 november, Amsterdam Vr 17 november, Utrecht Za 18 november, Leiden Do 23 november, Zwolle Vr 24 november, Enschede Za 25 november, Arnhem Zo 26 november, Amsterdam Word nu Vriend van vanaf 40,- en profiteer van vele voordelen zoals een gratis cd en speciale activiteiten. Meld u aan bij de Vriendenbalie of via Di 28 november, Den Bosch Wo 29 november, Tilburg

7 sponsors begunstigers bedrijfsvrienden Maurice Amado Foundation design & branding partner