de magie van blechacz

Transcriptie

1 de magie van blechacz Amsterdam Sinfonietta Candida Thompson leiding & viool Rafał Blechacz piano Zaterdag 30 mei, uur Amsterdam, Muziekgebouw aan t IJ Zondag 31 mei, uur Utrecht, TivoliVredenburg Wolfgang is een smartphone app voor klassieke muziek. Een nieuwe app die tijdens een concert op het juiste moment toelichting geeft op wat je hoort in de muziek. Wolfgang wordt tijdens ons concert op zaterdag 30 mei gelanceerd. De app is gratis te downloaden via de app store (ios en Android). Laat ons weten wat u ervan vindt via info@sinfonietta.nl Kom naar de afterparty! Het laatste concert van Amsterdam Sinfonietta dit seizoen in Muziekgebouw aan t IJ wordt feestelijk afgesloten met een borrel vanaf uur. Bij mooi weer buiten op het terras. Ook de musici zijn van de partij. Met gratis Finse en Noorse hapjes voor alle bezoekers! Programma J. Sibelius ( ) Kurkikohtaus (Scene met kraanvogels) opus 44 nr. 2 (1906) (uit het toneelstuk Kuolema ) W.A. Mozart ( ) Pianoconcert nr. 23 in A KV 488 (1786) I Allegro II Adagio III Allegro assai E. Rautavaara (1928) Pelimannit - Fiddlers opus 1 (1952/1972) I Närböläisten braa speli II Kopsin Jonas III Klockar Samuel Dikström IV Pirun polska V Hypyt E. Grieg ( ) Strijkkwartet nr. 1 in g opus 27 ( ) I Un poco andante Allegro molto ed agitato II Romanze (Andantino Allegro agitato) III Intermezzo (Allegro molto marcato piu vivo e scherzando) IV Finale (Lento Presto al Saltarello)

2 de musici viool 1 Candida Thompson David van Dijk Ingrid van Dingstee Arnieke Ehrlich Nicoline van Santen Karen Segal viool 2 Jacobien Rozemond Petra Griffioen Frances Thé Diet Tilanus Inki Varga Zen Hu altviool Daniel Bard Florent Bremond Els Goossens Ernst Grapperhaus Hannah Strijbos cello Kaori Yamagami Örs Köszeghy Maarten Mostert Michiel Weidner fluit Leon Berendse klarinet Arjan Woudenberg Jasper Grijpink fagot Hajime Konoye James Aylward hoorn Wouter Brouwer Fred Molenaar staf Joost Westerveld zakelijk leider Willem de Bordes artistiek coördinator / programmeur Stijn Verstraete productieleider Riitta Koljonen officemanager / educatiecoördinator Joseline de Koning fondsenwerving en relatiebeheer Chris Meeuwissen marketing Noortje Zanen communicatie Irene Kok bibliothecaris Gerard Boltje boekhouder Chris Dessing vrijwilliger bestuur Gert-Jan Kramer voorzitter Jan Reinier van Angeren secretaris Mariëtte Doornekamp, penningmeester Leni Boeren lid Ernst Veen lid Joris Vos lid Hans Langeveld lid contrabas Ying Lai Green Servaas Jessen

3 biografie Rafał Blechacz piano De Poolse pianist Rafał Blechacz behoort tot de wereldtop. Vorig jaar ontving hij de zeer eervolle Gilmore Artist Award. Zijn internationale carrière nam een hoge vlucht toen hij in 2005 alle vijf eerste prijzen in de wacht sleepte van het prestigieuze Chopin pianoconcours. Volgens de jury was de afstand tussen Blechacz en de overige finalisten zó groot, dat er geen tweede prijs kon worden uitgerekt. Rafał Blechacz werd op 30 juni 1985 geboren in het Poolse plaatsje Naklo nad Notecia en begon zijn pianolessen op vijfjarige leeftijd. Hij studeerde aan de Feliks Nowowiejski Music Academy in Bydgoszcz (Polen) bij de vermaarde professor Katarzyna Popowa-Zydron en behaalde in mei 2007 zijn diploma. In seizoen treedt hij onder andere op met het Salzburg Mozarteum Orchestra onder leiding van Sir Trevor Pinnock. Met Amsterdam Sinfonietta gaat hij op tournee door Nederland, Duitsland, Zwitserland en Tsjechië. Daarnaast geeft hij recitals in Londen, Cambridge, Southampton, Berlijn, Frankfurt en Wenen. In de herfst van 2014 vond zijn debuut plaats in de Carnegie Hall in New York. Rafał Blechacz is na Krystian Zimerman de enige Poolse artiest met een exclusief platencontract bij Deutsche Grammophon en heeft onder dat label vijf cd s uitgebracht, waarvan de laatste, Chopin Polonaises, in Blechacz overweldigende succes tijdens het Chopin pianocours in 2005 opende voor hem de deuren van de meest prestigieuze concertzalen ter wereld zoals Het Concertgebouw in Amsterdam, de Philharmonie in Berlijn, de Wigmore Hall in Londen, het Konzerthaus in Wenen, de Suntory Hall in Tokyo en de Fisher Hall in New York. Daarnaast trad Blechacz op met erkende orkesten als Mahler Chamber Orchestra, Vienna Radio Symphony Orchestra, Sinfonia Varsovia, Orchestre de Paris, Orchestra dell Accademia di Santa Cecilia, Zurich Tonhalle Orchestra en Detroit Symphony Orchestra.

4 toelichting Kraanvogels Het huidige kalenderjaar 2015 is bestempeld als het jaar van Jean Sibelius, want het is dit jaar precies 150 jaar geleden dat het Finse genie werd geboren. Deze viering is veel mensen ontgaan omdat Sibelius nog steeds niet echt wordt gewaardeerd en geprogrammeerd in Nederland. Waar veel concertbezoekers in Nederland en bij onze oosterburen zijn muziek nog moeten leren kennen, is de muziek van Sibelius in Scandinavië, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten al decennia vaste kost. Het werk Scene met kraanvogels is afkomstig uit muziek bij het toneelstuk Kuolema van de schrijver Arvid Järnefelt. De zes losse composities die Sibelius schreef werden bewerkt en later als afzonderlijke suite opus 44 uitgegeven. Het deel Valse Triste werd wereldberoemd onder opus 44 nummer 1, de Scene met kraanvogels werd opus 44 nummer 2. Het is een verstild en magisch werk. De dromerige opening werkt toe naar een langdurend crescendo van de strijkers waarboven op het luidste punt de roep van de Finse kraanvogels te horen is. Later zou Sibelius deze gedachte aan overvliegende kraanvogels verklanken in het laatste deel van zijn majestueuze Vijfde symfonie, een van de grootste symfonieën van de twintigste eeuw. Mozarts pianoconcert Wolfgang Amadeus Mozart was net als zijn vader Leopold een tijd lang in dienst van de aartsbisschop van Salzburg. Graaf Hieronymus Colloredo aanvaarde zijn ambt in 1772 en in datzelfde jaar stelde hij Mozart aan als concertmeester. De verhouding tussen beiden was slecht: Colloredo probeerde belangrijke reizen en concerten van Mozart tegen te houden. Na een flinke ruzie met zijn baas vertrok Mozart in 1781 naar Wenen om daar als zelfstandig musicus een nieuw leven te beginnen. Hij zou het meeste geld verdienden met zijn pianoleerlingen en zijn virtuoze optredens als pianist. Voor de abonnementsconcerten in Wenen die hij zelf organiseerde schreef hij flink wat pianoconcerten. In maart 1786, ruim een maand voor de première van Le nozze di Figaro, vond er weer zo n concert plaats. Mozart componeerde daarvoor onder andere zijn Pianoconcert nr. 23, KV 488. Dit piano concert valt vooral op dankzij de bijzondere bezetting: naast de strijkers en twee hoorns voegde Mozart in plaats van de gebruikelijke hobo s twee klarinetten toe en ook nog een fluit en twee fagotten. Daarmee krijgt dit stuk een bijzondere klankkleur. Het aangrijpende, treurige tweede deel staat in de ongewone toonsoort fis klein, dat had Mozart ook nog nooit eerder gedaan. Na de twee ingetogen, filosofische delen eindigt het stuk met een uitbundig en vrolijk Allegro assai. De Vedelaars Einojuhani Rautavaara wordt door velen gezien als de grootste levende Finse componist sinds Jean Sibelius. In zijn werk combineert hij modernistische elementen met een soort mystieke romantiek. Net als componisten als John Tavener of Arvo Pärt heeft Rautavaara grote interesse voor religieus-

5 metafysische zaken die hij in zijn muziek vertaalt. Rautavaara groeide op aan de noordelijke kust van Finland, ook wel bekend als Ostrobothnie. In 1952 componeerde hij een suite volksdansen voor piano. Deze zes stukken zijn vrij gecomponeerd naar een boek met dansmuziek van de Finse componist Samuel Rinda-Nickola uit de achttiende eeuw die Rautavaara in zijn jeugd leerde kennen. In 1972 arrangeerde de componist deze werkjes voor strijkorkest. Het dissonante openingsdeel kondigt de aankomst van de vedelaars aan. Het tweede deel portretteert de violist Kopsin Jonas die het liefst in zijn eentje in de magische bossen van Finland op zijn instrument speelt. Het deel Klockar Samuel Dikström gaat over de dorpsorganist Samuel die improviseert. Zijn dagelijkse Bachoefeningen, huwelijks nummers en flarden andere gelegenheidsstukken komen langs. Pirun polska is een duivels figuur, afkomstig uit volksvertellingen, die zielsalleen op een rots zit in het donkere Finse bos. Hypyt (sprongen) is een speelse dans. Druppels bloed Edward Grieg is zonder twijfel de meest populaire Scandinavische componist uit de romantiek. De Peer-Gynt Suite, de Lyrische stukken en het Pianoconcert in a klein behoren tot zijn meest gespeelde werken. Niet alleen het publiek kon van deze werken geen genoeg krijgen, ook van beroemde tijdgenoten als Johannes Brahms, Julius Röntgen en Franz Liszt kon hij op grote waardering rekenen. Een sterk nationalisme zorgde ervoor dat de meeste van zijn werken gepeperd zijn met een dosis onverbloemde volksmuziek. Grieg had vooral veel succes met het componeren van miniaturen ofwel korte en ongecompliceerde vormen. Hij schreef geen composities met uitgebreide vormen, zoals opera s of symfonieën. Maar het Strijkkwartet in g klein is daarop een uitzondering. Toen hij dit strijkkwartet componeerde in 1878, schreef hij aan zijn boezemvriend Gottfried Matthison-Hansen: Je kunt je niet voorstellen hoe ik worstel met de grote vorm, maar ook dat is het resultaat van het feit dat ik stagneer. Dit komt omdat ik me te vaak heb beziggehouden met opdrachtwerken en het tegemoetkomen aan de algemene smaak. Griegs Strijkkwartet in g klein kostte hem bloed, zweet en tranen en bleef, op een onvoltooid werk en een jeugdwerk na, het enige werk voor dit medium. Grieg zelf merkte op dat dit kwartet hem een deel van zijn leven had gekost. Er zit hartenbloed in waarvan ik hoop dat het nageslacht meer dan een paar druppels zal zien. Het duurde even voordat Grieg de grote vorm te pakken had, maar uiteindelijk bood een lied uit zijn opus 25 getiteld Spillemaend (Violisten) uitkomst. Grieg besloot het thema uit dit lied als verbindend motief te gebruiken voor het hele kwartet. Het kwartet opent un poco sostenuto - met een dramatisch motto, waarmee het uiteindelijk ook weer afsluit. Na de inleiding volgt een jachtig Allegro molto ed agitato. Het eerste rustpunt is het tedere Spillemaend- thema in Bes groot, geschreven in tranquillo en pianissimo. Dit thema laat Grieg in gevarieerde vorm verschillende malen terugkeren in het hele werk. Dit cyclische principe

6 ... inspireerde later Claude Debussy en Cesar Franck bij het schrijven van hun strijkkwartetten. Toen Franz Liszt het kwartet voor het eerst hoorde verklaarde hij: Het is lang geleden dat ik een nieuw werk heb gehoord, in het bijzonder voor strijkkwartet, dat me zo heeft geïntrigeerd als dit onderscheidende en bewonderenswaardige werk van Grieg. Het strijkkwartet heeft een uitzonderlijk stormachtig en stuwend karakter. Grieg bereikt dit door veel abrupte ritmische tempowisselingen te noteren binnen de afzonderlijke delen. De rust punten duren nooit lang. Ook maakt Grieg gebruik van een groot pallet aan ritmische patronen, waardoor je je als luisteraar ook continu opnieuw moet oriënteren. Ieder deel kent een grote ritmische vitaliteit en heeft de neiging tot dansen. Opvallend is ook dat Grieg de verschillende instrumenten een gelijkwaardige rol geeft. Dit in tegenstelling tot veel kwartetten waarbij de lagere instrumenten vaak nog de hoogste stem begeleiden. Tegelijk schrijft Grieg ook vaak dubbelgrepen voor, die zo n rijke klank en sonoriteit opleveren dat de gedachte aan een strijkorkest dichtbij ligt. Amsterdam Sinfonietta speelt de kwartetpartijen in ongewijzigde vorm. Er wordt slechts een contrabaspartij toegevoegd aan passages die extra diepte kunnen gebruiken. De baspartij is geschreven door componist, bassist en arrangeur Marijn van Prooijen. Willem de Bordes artistiek coördinator & programmeur Noortje Zanen (Mozarts pianoconcert)

7

8 sponsors begunstigers sponsor bedrijfsvrienden Maurice Amado Foundation design & branding partner