rudolf koelman Programma Amsterdam Sinfonietta Candida Thompson leiding en viool Rudolf Koelman viool

Transcriptie

1 rudolf koelman Amsterdam Sinfonietta Candida Thompson leiding en viool Rudolf Koelman viool Vrijdag 27 mei, uur Musis, Arnhem Programma J.S. Bach ( ) Concert voor twee violen in d, BWV 1043 (ca ) I Vivace II Largo, ma non tanto III Allegro J.S. Bach ( ) Air uit Derde orkestsuite, BWV 1068 (ca.1731) P.I. Tsjaikovski ( ) Souvenir d un lieu cher, opus 42 (1878) (voor viool en strijkorkest) I Medidation II Scherzo III Melodie E. Schulhoff ( ) Vijf stukken voor strijkkwartet, WV 68 (1923) (versie voor strijkorkest) Alla Valse Viennese (allegro) Alla Serenata (allegretto con moto) Alla Czeca (molto allegro) Alla Tango Milonga (andante) Alla Tarantella (prestissimo con fuoco) A. Dvorák ( ) Serenade voor strijkers in E, opus 22 (1875) I Moderato II Tempo di Valse III Scherzo: vivace IV Larghetto V Finale: allegro vivace

2 de musici viool 1 Candida Thompson Ingrid van Dingstee Nicoline van Santen Karen Segal Sarah Kapustin Saskia Otto viool 2 Jacobien Rozemond Petra Griffioen Frances Thé Inki Varga Nina de Waal Floor Le Coultre altviool Guy-Ben Ziony Els Goossens Ernst Grapperhaus Anne-Bartje Fontein Roeland Jagers * Alleen in Bach cello Kaori Yamagami Maarten Mostert Michiel Weidner Örs Köszeghy contrabas Ying Lai Green Servaas Jessen klavecimbel David Jansen * staf Joost Westerveld zakelijk leider Willem de Bordes artistiek coördinator / programmeur Stijn Verstraete productieleider Ming Khouw officemanager Joseline de Koning fondsenwerving en relatiebeheer Chris Meeuwissen marketing Noortje Zanen communicatie Irene Kok bibliothecaris Gerard Boltje boekhouder Chris Dessing vrijwilliger bestuur Gert-Jan Kramer voorzitter Jan Reinier van Angeren secretaris Mariëtte Doornekamp, penningmeester Leni Boeren lid Ernst Veen lid Joris Vos lid Hans Langeveld lid

3 Rudolf Koelman viool De Nederlandse violist Rudolf Koelman treedt regelmatig op als solist met internationaal erkende orkesten als het Koninklijk Concertgebouworkest, KBS Symphony Orchestra, Tokyo Philharmonic, Amsterdam Sinfonietta, WDR Radio Orchestra en Radio Filharmonisch Orkest. Koelman was één van de laatste leerlingen van Jascha Heifetz (van 1978 tot 1981 in Los Angeles) en hij was enkele jaren concertmeester van het Koninklijk Concertgebouworkest in Amsterdam (tot 1999). Momenteel woont hij in Zwitserland waar hij professor is aan de Zürcher Hochschule der Künste. Hij is een veelgevraagd solist, jurylid en gastdocent. Rudolf Koelman maakte talrijke cd-opnamen, onder andere van de drie sonates van Johannes Brahms, de belangrijkste werken van Fritz Kreisler en een live-opname van de 24 Caprices van Paganini. In 2010 voerde hij de twee vioolconcerten van Paganini uit in het Concertgebouw in Amsterdam met het Orkest van het Oosten. Een live-opname van dit concert verscheen op cd bij Challenge Records en in datzelfde jaar won Koelman een Edison Award voor dit album. In seizoen 2015/2016 is Rudolf Koelman Artist in Residence in de concertzaal Musis te Arnhem, waar hij onder andere zal optreden met Amsterdam Sinfonietta. In april 2016 vinden cd-opnamen plaats van de twee vioolconcerten van Prokofjev samen met het Musikkollegium Winterthur. Daarna volgt een wereldtournee waarin beide vioolconcerten op het programma staan. Koelman bespeelt een Golden Period Stradivarius en een G.F. Pressenda-viool uit Virtuosity is so natural to him, in each tone, in each phrase, that he truly musically creates, he sings and lights up a myriad of colours. Neue Zürcher Zeitung

4 toelichting Tournee met Buniatishvili en Koelman Van 18 t/m 21 mei geeft Amsterdam Sinfonietta drie concerten met de Georgische pianiste Khatia Buniatishvili. De Georgische pianiste maakt haar debuut bij het orkest met het Tweede pianoconcert van Chopin. Op 27 mei soleert violist Rudolf Koelman bij Sinfonietta met werken van Bach en Tsjaikovski. Het Tweede pianoconcert van Chopin, een van de hoogtepunten uit de romantische pianoliteratuur, wordt geflankeerd door drie Bohemers. Chopin had een bijzondere band met Bohemen en inspireerde generaties Tsjechische componisten. De Serenade voor strijkers is een van Dvořáks meest gespeelde werken. Van de Tsjechische componist Pavel Haas wordt het intieme De maan en ik uit zijn Tweede strijkkwartet Van de Apenbergen gespeeld. In Vijf Stukken verbond landen tijdgenoot Erwin Schulhoff klassieke technieken met jazz en andere populaire muzieksoorten. Op 27 mei wordt het Boheemse programma gecompleteerd door werken van Bach en Tsjaikovski, met violist Rudolf Koelman. Samen met artistiek leider Candida Thompson speelt hij Bachs Concert voor twee violen in d. Schulhoff: Vijf Stukken Mijn muzikale talent werd ontdekt door Antonín Dvorák. Het was op zijn aanraden dat ik mijn eerste pianolessen kreeg, aldus Schulhoff. Schulhoff bleek een wonderkind te zijn en werd direct aangenomen bij het Praags Conservatorium waar hij piano, compositie en later directie studeerde. Schulhoff voelde zich niet verwant met de romantische esthetiek van de negentiende eeuw waartoe ook Dvoráks muziek behoorde. Toen Schulhoff zijn Vijf Stukken voor Strijkkwartet schreef maakte hij deel uit van de Europese avantgarde. Hij schreef brutale composities waarin hij neoklassieke compositietechnieken verbond met in Europa opkomende jazzmuziek en andere populaire muzieksoorten. Hij stond daarin op een lijn met componisten als Stravinsky, Poulenc en Hindemith. Deze Vijf Stukken lijken als verzameling dansen op een baroksuite maar zijn inhoudelijk geïnspireerd door de Parijse componistengroep Groupe des Six. Schulhoff droeg zijn Vijf Stukken op aan de componist Darius Milhaud. Het zijn korte en contrasterende sfeertekeningen met een eenvoudige vorm. Ze bevatten een hoge dosis ironie, scheuten volksmuziek en vleugjes jazzmuziek. De uitvoerenden moeten over een bijzonder goed gevoel voor ritmiek en uiteenlopende streektechnieken beschikken om deze vijf miniaturen tot een goed einde te brengen. Chopin: Tweede pianoconcert Frédéric Chopin begon in de herfst van 1829 aan zijn Tweede pianoconcert in f, op. 21, voltooide het begin 1830 en bracht het op 17 maart van dat jaar in Warschau in première. Nog hetzelfde jaar voltooide hij ook zijn Pianoconcert in e, dat eerder werd gepubliceerd dan zijn broertje in f en daardoor het Eerste pianoconcert werd genoemd. Zoals vaker het geval is bij vroege composities, zijn Chopins invloeden duidelijk herkenbaar:

5 de stile brillante van Hummel en Weber, het belcanto van Bellini, de heldere opbouw van Mozart en Poolse volksmuziek. Chopin focust zo goed als alle aandacht op de piano (het orkest is geen gesprekspartner, maar begeleider), zoals spotlights op een operasolist zijn gericht, en laat het instrument zingen ook. Het langzame middendeel van het Tweede pianoconcert is daar een goed voorbeeld van, maar dat was ook niet zo verwonderlijk: in een brief aan een vriend bekende Chopin dat hij hopeloos verliefd was op een medestudente van het Warschause Conservatorium, sopraan Konstancja Gladkowska, en dat hij aan haar had gedacht toen hij het Larghetto componeerde. Van Chopin is bekend dat hij zijn beide pianoconcerten in verschillende arrangementen in concertzalen en muzieksalons heeft uitgevoerd. Chopins Tweede pianoconcert klinkt vanavond in een bewerking voor piano en strijkorkest. Haas: De maan en ik Haas schreef zijn Tweede strijkkwartet in zijn vijfentwintigste levensjaar. Het werk is geïnspireerd op een zomerse vakantie in de Moravische heuvels, die ook wel de Apenbergen werden genoemd. Haas zelf omschreef dit werk als volgt: Dit zorgeloze werk wordt geheel beheerst door beweging zij het de ritmes van het open veld en vogelzang, de onregelmatige gang van boerenwagens, het warme lied het menselijke gemoed en het koelkalme spel der manestralen, of de wilde uitgelatenheid van een nacht vol plezier... In het intieme, derde deel De maan en ik trekken de altviolen lange lijnen tegen een mystieke achtergrond in gedempte sfeer. De climax van het middendeel voert terug naar de lieflijke vioolsolo uit het eerste deel van het strijkkwartet. Dvorák: Serenade Dvorák is zonder twijfel de meest uitgevoerde Tsjechische componist en zijn Serenade voor strijkers behoort tot zijn meest gespeelde werken. Hij werd geboren als zoon van een slager in een klein dorpje, dertig kilometer buiten Praag. Nadat hij op zijn achttiende jaar zijn orgelstudie voltooide, werkte hij als altviolist in verschillende theater- en dansorkesten en later in het Tsjechische operaorkest om in zijn onderhoud te voorzien. In deze tijd oefende Dvorák zich in alle anonimiteit in het componeren. In 1874 werd zijn aanvraag voor een prestigieuze Oostenrijkse staatsbeurs ter ondersteuning van jonge, arme en talentvolle kunstenaars gehonoreerd. Dit stimuleerde hem enorm en kort daarna brak bij internationaal door als componist. Dvorák componeerde zijn Serenade in slechts twaalf dagen. Het stuk, een weerspiegeling van een van de gelukkigste periodes in zijn leven, is een romantisch werk waarin een kamermuzikale intimiteit wordt afgewisseld met symfonische grandeur. Dvoráks grote beheersing van het strijkorkestmedium hangt nauw samen met het feit dat hij zich aanvankelijk concentreerde op het componeren van strijkkwartetten en dat hij zelf jarenlang als altviolist werkzaam was. Voor elk van de vijf delen hield hij doorgaans een simpele ABA-vorm aan, maar hij varieerde des te meer in opvallende ritmes en kleurrijke melodieën, dikwijls van Boheemse origine.

6 ... Tsjaikovski: Souvenir d un lieu cher Pjotr Iljitsj Tsjaikovski schreef Souvenir d un lieu cher voor viool en piano in 1878 in alle rust in een buitenhuis op het landgoed Brailov gelegen in de Oekraïne. Het idyllische verblijf behoorde toe aan Tsjaikovski s mecenas, gravin Nadezjda von Meck, en was uitgerust met een uitgebreide bibliotheek en een grote verzameling bladmuziek. In het voorafgaande jaar had zij de inmiddels gevierde en verguisde componist de mogelijkheid geboden zich volledig aan het componeren te wijden door hem de rest van zijn leven riant te ondersteunen. Het jaar ervoor was voor de componist een absoluut rampenjaar geweest. Tsjaikovski leed erg onder zijn chronische gebrek aan inkomsten. Voorts frustreerde het hem zeer dat zijn werk aan het conservatorium hem zoveel tijd kostte, dat hij zich nauwelijks aan het componeren kon wijden. Bovendien werd een ex-leerlinge, Antonina Miljoekova, verliefd op hem en dreigde met zelfmoord als hij niet met haar trouwde. Volgens diverse biografen stemde hij wanhopig toe teneinde de geruchten over zijn vermeende homoseksualiteit een halt toe te roepen. Twee maanden later vroeg hij, totaal ingestort, een scheiding aan en deed hij een zelfmoordpoging. Zijn artsen raadden hem aan in een andere omgeving volledig tot rust te komen. Aldus geschiedde. Bach: Concert voor twee violen & Air Hoewel Johann Sebastian Bach nooit een voet buiten Duitsland zette was hij goed op de hoogte van de muzikale ontwikkelingen in Europa. Hij verzamelde zijn leven lang manuscripten van collega s en om al die partituren zo goed mogelijk te kunnen doorgronden maakte hij kopieën en arrangementen. Om zich het populaire Italiaanse concerto eigen te maken reisde hij niet zelf naar Italië, maar bestudeerde hij grondig de composities van Antonio Vivaldi, de pionier van het soloconcert. Het prachtige Concert voor twee violen in d laat zien dat Bach het favoriete Italiaanse genre volledig beheerste. Zoals in alle Italiaanse concerti bestaat het werk uit drie delen: snel, langzaam, snel. Vooral in de snelle delen is de dialoog (het wedijveren ) tussen de solisten en het orkest goed hoorbaar. Daarbij slaagde Bach erin om de orkestpartijen net zo interessant te maken als de solopartijen, waardoor het orkest een belangrijker rol vervult dan bij de meeste Italiaanse concerti. Bach liet zich voor zijn Vier orkestsuites inspireren door het Franse hof van Lodewijk IV en diens hofcomponist Jean-Philippe Rameau: de suites beginnen met een lange ouverture gevolgd door verschillende dansen. Het grote verschil is dat Bachs suites puur instrumentale werken zijn, niet bestemd voor dans en theater. De Air uit de Derde orkestsuite wordt vaak los uitgevoerd door strijkers en dankt de bijnaam Air on the G string aan de negentiende-eeuwse bewerking voor viool en piano van de Duitse violist August Wilhelmj, die de herschreven vioolpartij volledig op de laagste snaar van de viool speelde. Willem de Bordes, artistiek coordinator & programmeur (teksten Chopin en Bach: Anneloes Brand en Noortje Zanen)

7

8 Word Vriend van Amsterdam Sinfonietta en profiteer direct van de extra korting tijdens de voorverkoop van seizoen Meld u aan bij de Vriendenbalie of via

9 volgende concerten Reprise Dijkers & Strijkers Amsterdam Sinfonietta Candida Thompson leiding & viool De Dijk Werken van o.a. De Dijk, Jacques Brel, Ramses Shaffy, Tsjaikovski en Schubert Donderdag 30 juni, uur Amsterdam, Koninklijk Theater Carré / Vrijdag 1 juli, uur Amsterdam, Koninklijk Theater Carré / Openingsconcert Gaudeamus Amsterdam Sinfonietta Candida Thompson leiding & viool Kaori Yamagami cello Slagwerk Den Haag Shalygin Lullaby Morales Music for Bones Widmann Aria (Nederlandse première) Moore Fern, voor vijf slagwerkers, vijf strijkers en elektronica Van der Aa Up-close, voor cello, strijkorkest, elektronica en video Woensdag 7 september, uur Utrecht, TivoliVredenburg /

10 sponsors begunstigers Maurice Amado Foundation design & branding partner bedrijfsvrienden