carnaval met de jussens

Transcriptie

1 carnaval met de jussens Amsterdam Sinfonietta Candida Thompson leiding & viool Lucas en Arthur Jussen piano Vrijdag 20 maart, uur Tilburg, Concertzaal Inleiding met orkest door Rob van Steen, uur (live muziek na afloop in de foyer) Zaterdag 21 maart, uur Arnhem, Musis Sacrum Zondag 22 maart, uur Enschede, Muziekcentrum Dinsdag 24 maart, uur Amsterdam, Muziekgebouw aan t IJ Opname door Omroep Max, live op NPO Radio 4 Donderdag 26 maart, uur Den Bosch, Theater aan de Parade Vrijdag 27 maart, uur Amsterdam, Muziekgebouw aan t IJ Inleiding met orkest door Floris Don, uur Zaterdag 28 maart, uur Leiden, Stadsgehoorzaal Inleiding door Floris Don, uur Na afloop van de concerten signeren Lucas en Arthur Jussen hun eigen cd s. Programma R. Vaughan Williams ( ) The Lark Ascending (1914/rev.1920) Romance voor viool en orkest W. Walton ( ) Sonata for Strings (1947/arr.1971) Allegro - Presto - Lento - Allegro molto M. Ravel ( ) La Valse (1920/arr.1920) Transscriptie voor 2 piano s van Maurice Ravel C. Saint-Saëns ( ) Le carnaval des animaux (het Carnaval der Dieren) (1886) I. Introduction et marche royale du Lion (Introductie en Koninklijke mars van de Leeuw) II. Poules et Coqs (Kippen en Hanen) III. Hémiones (Ezels) IV. Tortues (Schildpadden) V. L Éléphant (de Olifant) VI. Kangourous (Kangaroes) VII. Aquarium VIII. Personnages à longues oreilles (Personages met lange oren) IX. Le Coucou (de Koekoek) X. Volière XI. Pianistes (de Pianisten) XII. Fossiles (Fossielen) XIII. Le Cygne (de Zwaan) XIV. Finale (Slotfeest)

2 ... Programma Tilburg Voorprogramma: M. Ravel ( ) La Valse (1920/arr.1920) Transscriptie voor 2 piano s van Maurice Ravel Hoofdconcert: W. Walton ( ) Sonata for Strings (1947/arr.1971) Allegro - Presto - Lento - Allegro molto C. Saint-Saëns ( ) Le carnaval des animaux (het Carnaval der Dieren) (1886) I. Introduction et marche royale du Lion (Introductie en Koninklijke mars van de Leeuw) II. Poules et Coqs (Kippen en Hanen) III. Hémiones (Ezels) IV. Tortues (Schildpadden) V. L Éléphant (de Olifant) VI. Kangourous (Kangaroes) VII. Aquarium VIII. Personnages à longues oreilles (Personages met lange oren) IX. Le Coucou (de Koekoek) X. Volière XI. Pianistes (de Pianisten) XII. Fossiles (Fossielen) XIII. Le Cygne (de Zwaan) XIV. Finale (Slotfeest)

3 de musici viool 1 Candida Thompson Karen Segal * Nicoline van Santen Bob van der Ent Diet Tilanus Floor Le Coultre viool 2 Jacobien Rozemond ** Petra Griffioen Inki Varga Ian van den Berk Frances Thé Saskia Otto altviool Tomoko Akasaka Hannah Strijbos Els Goossens Anne-Bartje Fontein Ernst Grapperhaus cello Kaori Yamagami Maarten Mostert Michiel Weidner Örs Köszeghy fluit Ingrid Geerlings hobo Hans Wolters klarinet Jasper Grijpink fagot Hajime Konoye hoorn Liz Chell slagwerk Barry Jurjus celesta Wijnand van Klaveren * Aanvoerder viool 2 in The Lark Ascending ** Concertmeester in The Lark Ascending staf Joost Westerveld zakelijk leider Willem de Bordes artistiek coördinator / programmeur Stijn Verstraete productieleider Riitta Koljonen officemanager / educatiecoördinator Joseline de Koning fondsenwerving en relatiebeheer Chris Meeuwissen marketing Noortje Zanen communicatie Irene Kok bibliothecaris Gerard Boltje boekhouder Chris Dessing vrijwilliger bestuur Gert-Jan Kramer voorzitter Jan Reinier van Angeren secretaris Mariëtte Doornekamp, penningmeester Leni Boeren lid Ernst Veen lid Joris Vos lid Hans Langeveld lid contrabas Ying Lai Green Servaas Jessen

4 biografie Lucas en Arthur Jussen piano Ondanks hun jeugdige leeftijd hebben deze veelbelovende pianisten al een stevige ervaring opgebouwd in het internationale concertcircuit. Lucas (1993) drong in 2001 door tot de finale van de Rotterdamse Piano Driedaagse en tijdens het Nationaal Concours van de Stichting Jong Muziektalent. In 2004 werd Arthur (1996) gekozen tot Jong muziektalent van het jaar. In 2011 ontvingen ze samen de eerste Concertgebouw Young Talent Award en in 2013 de publieksprijs van Festspiele Mecklenburg-Vorpommern. Lucas en Arthur worden door pers en publiek geprezen, als duo en als solist. Met gerenommeerde internationale orkesten als het Dallas Symphony Orchestra, Hong Kong Philhar monic Orchestra, London Chamber Orchestra, MDR Sinfonie Orchester en het Shanghai Symphony Orchestra. Ze werkten met dirigenten als Jaap van Zweden, Claus Peter Flor, Elihu Inbal, Jan Willem de Vriend, Stéphane Denève, James Gaffigan en Frans Brüggen. In 2013 verzorgden Lucas en Arthur de wereldpremière van Together, een stuk voor twee piano s dat Theo Loevendie speciaal voor hen schreef. Alexander en koningin Maxima op hun staatsbezoek aan Polen. In 2010 tekenden Lucas en Arthur een langlopende platendeal met Deutsche Grammophon. Hun debuutalbum met werken van Beethoven (2010) verwierf platina status en verwierf de Edison Klassiek Publieksprijs. Na een succesvolle Schubert opname (gouden status) wijdden ze hun derde cd Jeux aan Franse pianomuziek. In het seizoen 2014/2015 geven Lucas en Arthur diverse recitals in Nederland, alsook in Seoul (Zuid Korea), Herdecke (Duitsland) en een serie recitals voor Festspiele Mecklenburg-Vorpommern. Ook maken zij hun solodebuut bij het Rotterdams Filharmonisch Orkest (Lucas) en het Residentie Orkest (Arthur), en gaan ze samen door Nederland op tournee met Amsterdam Sinfonietta. Lucas studeert momenteel bij Dmitri Bashkirov aan de Escuela Superior de Música Reina Sofia in Madrid. Arthur studeert bij Jan Wijn aan het Conservatorium van Amsterdam. Lucas en Arthur gaven recitals in de meeste Nederlandse zalen en traden op in concertzalen en festivals binnen en buiten Europa. Ze speelden in de series Meesterpianisten en Robeco Zomerconcerten van het Concertgebouw en gaven diverse concerten op uitnodiging van de voormalige Koningin Beatrix. In juni 2014 vergezelden Lucas en Arthur koning Willem-

5 toelichting Gezang van de leeuwerik Vaughan Williams componeerde de eerste versie van The Lark Ascending in Naar Beethovens voorbeeld noemde hij het werk een Romance voor viool en orkest. De titel is afkomstig uit een lang gedicht van George Meredith ( ) over het gezang van de leeuwerik. Uit dit pastorale en pantheïstische gedicht nam Vaughan Williams twaalf regels op in de partituur. Waarschijnlijk bestond het werk alleen in een versie voor viool en piano toen hij naar het front van de Eerste Wereldoorlog afreisde in Toen de componist na de oorlog terugkeerde nam hij de partituur weer ter hand en begon hij het werk grondig te herzien. Hij wijzigde de tempo s, kortte het werk hier en daar in en maakte de cadensen van de soloviool langer, om het gezang en de vlucht van de leeuwerik verbeeldingsrijker uit te werken. De versie voor viool ging in première op 15 december 1920 in de concertserie van de Avonmouth and Shirehampton Choral Society. In juni van het volgende jaar klonk het werk voor het eerst in de versie voor viool en kamerorkest. Adrian Boult dirigeerde het British Symphony Orchestra, opgericht in 1919 en bestaand uit musici die in de oorlog hadden gediend als soldaat. Verschillende biografen hebben geschreven dat Vaughan Williams zijn The Lark Ascending schreef vanuit het verlangen naar ongereptheid, naar de wereld van voor de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog. The Lark Ascending is een van de meest uitgevoerde en geliefde werken uit het klassieke repertoire. Door het subtiele gebruik van pentatoniek, lange orgelpunten, uitgeschreven improvisaties en verwijzingen naar Engelse volksmuziek ademt het werk een diep nostalgische sfeer. Terwijl componisten als Britten of Walton experimenteerden met modernistische technieken, leek Vaughan Williams juist te putten uit het verleden. Het werk dat zijn doorbraak in 1910 bezegelde is hiervan ook een voorbeeld: Fantasia on a Theme of Thomas Tallis. In het decennium waarin premières plaatsvonden zoals Alban Bergs Wozzeck, Debussy s Jeux en Stravinsky s Sacre schreef Vaughan Williams een werk voor strijkorkest geïnspireerd door een thema van de zestiende-eeuwse Engelse componist Thomas Tallis. Maar Vaughan Williams kan niet afgeserveerd worden als traditionalist. Hij viel op door zijn muzikale kleurgevoel en voor liefde voor muziek uit de Franse school. Hij studeerde ook korte tijd bij Maurice Ravel, die jaren later zou schrijven: Vaughan Williams is de enige student die mijn muziek niet imiteert. De Engelse muziekjournalist John Fuller Maitland omschreef de muziek van Vaughan Williams treffend: one is never quite sure whether one is listening to something very old or very new. He rises and begins to round He drops the silver chain of sound Of many links without a break In chirrup, whitsle, slur and shake. For singing till his heaven fills Tis love of earth that he instils,

6 ... And ever winging up and up, Our valley is his golden cup And he the wine which overflows To lift us with him as he goes. Till lost on his aeriel rings In light, and then the fancy sings. (George Meredith, ) Sonata for Strings William Walton werd geboren op het platteland van Lancashire. Vanaf zijn tiende tot zijn zestiende was hij koorknaap van Christ Church Cathedral te Oxford. Daar ontmoette hij professor Hugh Allen die zich over Waltons muzikale ontwikkeling ontfermde. Hij maakte Walton bekend met muziek van avant-gardecomponisten als Stravinsky, Schön berg, Debussy en Ravel. Walton raakte in zijn studietijd bevriend met Sacheverell Sitwell bij wiens excentrieke familie in Londen hij na zijn eerste bezoek een paar jaar bleef wonen. De Sitwells introduceerden Walton bij leden van de culturele elite als Ferruccio Busoni, Ernest Ansermet en T.S. Elliot. Hij bezocht de Ballets Russes van Diaghilev, speelde in jazzbars en maakte een reis naar Italië waar hij zich later zou vestigen. Op gedichten van Edith Sitwell maakte hij het absurdistische stuk Façade, geïnspireerd op onder andere Schönbergs Pierrot Lunaire, jazzmuziek en Parade van Satie. Met het Altvioolconcert en zijn cantate Belshazzar s Feast verzekerde Walton zich van een positie als vooraanstaand componist. In 1971 deed Sir Neville Marriner aan Walton het voorstel om Waltons Strijkkwartet in a klein uit 1947 te arrangeren voor strijkorkest. Walton nodigde zijn vriend, de componist Malcolm Arnold uit hem bij het arrangeren te helpen. Maar in juli 1971 schreef hij Arnold: I might as well pull myself together and do my own dirty work! However I would dearly like to consult you and have your advice about it. Toen Arnold de componist bezocht op het eiland Ischia - waar hij tot zijn dood zou wonen - had Walton de eerste twee delen, en de helft van het derde deel al uitgewerkt. Arnold arrangeerde het laatste deel onder supervisie van Walton. Het nieuwe werk kreeg de titel Sonata for Strings. Het verschil met de kwartetversie betreft vooral het eerste deel. Walton heeft dat deel op verzoek van Marriner ingekort met ongeveer vijfendertig maten. Ook heeft hij de toonsoort en dynamiek veranderd. Nadat Marriner het stuk meerdere malen had uitgevoerd heeft Walton nog wat kleine aanpassingen in het arrangement aangebracht voordat het officieel werd uitgegeven in In 2005 bracht Amsterdam Sinfonietta een cd met de Sonata for Strings uit op het label Channel Classics. Deze opname werd alom geprezen en door het gerenommeerde Britse tijdschrift Gramophone verkozen tot Editor s choice. Apotheose van de wals Al in 1906 noemde Ravel voor het eerst het werk dat hij zo graag wilde schrijven: een grote wals, ter nagedachtenis aan de grote Strauss niet

7 Richard, maar die andere, Johann. Zijn eerste werktitel was Vienne, de volgende Wien!!!. Vlak daarna brak de Eerste Wereldoorlog uit. In 1919 blies een opdracht voor een nieuw ballet van Sergei Diaghilev het oorspronkelijke idee nieuw leven in. Ravel noteerde op de eerste pagina van de partituur de volgende tekst met partituurcijfers: Walsende paartjes kunnen net ontwaard worden in enkele gaten van de vliedende mist. De mist lost langzaam aan op en men ziet een gigantische balzaal [letter A] met daarin het gewoel en gekolk van een grote dansende menigte. Langzaam aan licht het podium op. Het licht van de kroonluchters staat in vuur en vlam [bij ff, letter B]. Een keizerlijk hof, ca De uiteindelijke titel werd La Valse. Toen het stuk af was organiseerde Diaghilev een bijeenkomst waar Ravel het werk samen met de pianist Marcelle Meyer in een versie voor twee piano s voorspeelde. Behalve Diaghilev waren ook Stravinsky, Massine en Ansermet aanwezig. Nadat de laatste noten uit waren geklonken verzuchtte Diaghilev: Ravel, het is een meesterwerk, maar het is geen ballet. Het is een portret van een ballet.. een schilderij van een portret. Ravel grabbelde kalm zijn muziek bij elkaar en verliet zonder iets te zeggen de kamer. De twee mannen spraken elkaar nooit meer. De eerste openbare uitvoering van La Valse vond plaats in de Kleiner Konzerthaussaal in Wenen op 23 oktober 1920 met Maurice Ravel en componist Alfredo Casella aan twee vleugels. Twee maanden later volgde de première van de orkestversie. Net zoals in het geval van The Lark, werd La Valse bezien in het licht van de Eerste Wereldoorlog. Men zag het werk als een metafoor van de decadente Weense maatschappij, maar Ravel wilde van deze interpretatie niets weten. Toch kan men niet ontkennen dat de extase waarin de dan sende menigte zich bevindt naar het einde toe een donkere onderstroom krijgt. Een hallucinerend en bruisend feest lijkt te veranderen in een nachtmerrie. Keten met beesten Alhoewel Saint-Saëns in zijn eigen tijd - vooral buiten Frankrijk - mateloos populair was, wordt hij nu dikwijls een van de beste B-componisten genoemd. En dat terwijl composities als zijn Eerste celloconcert, het Vierde en Tweede Pianoconcert of zijn Orgelsymfonie zeker voor een A-status in aanmerking komen. Maar het merendeel van zijn oeuvre wordt zelden meer gespeeld. Saint-Saëns muzikale talent kwam al heel vroeg tot uiting. Vanaf zijn vierde jaar begon hij al muziek stukjes te schrijven en zeven jaar later gaf hij zijn debuutoptreden in de Salle de Pleyel in Parijs. Op zijn dertiende werd hij aangenomen aan het conservatorium van Parijs en vijf jaar later klonk zijn Eerste symfonie. Toen componisten als Wagner, Schumann en Liszt nog onbekenden waren in Frankrijk, voerde Saint-Saëns hun werken uit. Maar toen Duitse componisten in Frankrijk de overhand begonnen te krijgen stichtte hij samen met Romain Bussine de Société nationale de musique ter promotie van Franse muziek en Franse musici. Saint- Saëns eigen compositiestijl leek ook geïnfecteerd door de Duitse traditie. Zijn vormen waren tradi-

8 ... tioneel evenals zijn harmo niek. Saint-Saëns werd door de nieuwe garde componisten, waartoe ook Debussy behoorde, belachelijk gemaakt om zijn conservatisme. Het Carnaval der Dieren uit 1866 is een 14-delige compositie voor klein orkest van Saint-Saëns. Hij schreef het werk puur en alleen voor het plezier van zichzelf en zijn vrienden. Tijdens zijn leven werd het stuk slechts één keer binnen de privésfeer uitgevoerd. De componist stond publicatie van het werk tijdens zijn leven niet toe. Waarschijnlijke omdat Saint-Saëns zo n lollig en satirisch stuk niet vond passen bij zijn huidige status van gerespecteerd componist. Zo bleef het werk bijna dertig jaar in de kast liggen en werd het uiteindelijk in 1922 uitgegeven. Nu is het zonder twijfel zijn populairste werk. Willem de Bordes artistiek coördinator & programmeur

9 amsterdam sinfonietta op cd Kom langs bij de Vriendenbalie! U vindt de meeste cd s van Amsterdam Sinfonietta bij de Vriendenbalie. Wordt u Vriend van het orkest dan neemt u een cd van Amsterdam Sinfonietta naar keuze gratis mee naar huis. Actieprijs cd Beethoven-Walton Heeft u genoten van de Sonata for Strings van Walton? Amsterdam Sinfonietta heeft dit stuk opgenomen in 2005, samen met Beethovens indrukwekkende String Quartet opus 135. De cd Beethoven-Walton is tijdens de tournee Carnaval met de Jussens verkrijgbaar bij onze Vriendenbalie voor 15,- (i.p.v. 18; voor Vrienden 13,50). Wist u dat u voor 40,- al Vriend bent van Amsterdam Sinfonietta? U krijgt dan niet alleen een cd naar keuze cadeau, maar ontvangt ook: 25% korting op cd s van Amsterdam Sinfonietta; korting op abonnementen van de concerten in Amsterdam, Enschede, Leiden, Tilburg, Arnhem en Utrecht; twee keer per jaar het magazine Sinfonieuws gratis thuisgestuurd; uitnodigingen voor speciale activiteiten voor Vrienden, zoals het bijwonen van repetities. Kijk voor het volledige cd-overzicht op Hier kunt u ook de cd s bestellen.

10 Word nu Vriend van Amsterdam Sinfonietta vanaf 40,- en profiteer van vele voordelen zoals een gratis cd en speciale activiteiten. Meld u aan bij de Vriendenbalie of via

11 volgende concerten Kamermuziek Amsterdam Sinfonietta Solisten Onslow Strijkkwintet op.78 (niet in Ede en Muiden) Beethoven Strijkkwintet op.29 Storm Mendelssohn Strijkoctet (niet in Amsterdam) Vrijdag 10 april, uur Ede, Cultura Zaterdag 11 april, uur Muiden, Grote Kerk KleuterSinfonietta Leden van Amsterdam Sinfonietta Haren en snaren Zaterdag 25 april, en uur Amsterdam, Het Concertgebouw / Zondag 26 april, en uur Amsterdam, Het Concertgebouw / Zondag 12 april, uur Amsterdam, Het Concertgebouw / Donderdag 16 april, uur Enschede, Muziekcentrum / Vrijdag 17 april, uur Meppel, Schouwburg Ogterop / Zondag 19 april, uur Leiden, Stadsgehoorzaal /

12 sponsors begunstigers sponsor bedrijfsvrienden Maurice Amado Foundation design & branding partner