Ik en geld Gastlessen Handleiding

Transcriptie

1 Ik en geld Gastlessen Handleiding

2 Voorwoord Nederlandse jongeren hebben steeds meer geld te besteden, maar ze hebben ook vaker schulden. Om te voorkomen dat deze problemen groter worden naarmate ze ouder worden is het belangrijk ze op jonge leeftijd te voorzien van de benodigde kennis. Veel scholen besteden al aandacht aan financiële educatie. Het is niet alleen door de crisis dat dit onderwerp hoog op de agenda staat. Het is ook een aspect van burgerschap dat los van het morele vraagstuk (hoe verdien je je geld?)- veel verschil maakt: "wie zichzelf op financieel gebied goed weet te redden, heeft meer vrijheid en autonomie om eigen keuzes te maken". Dit is een belangrijke vaardigheid in de 21 ste eeuw. De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) werkt samen met Codename Future om jongeren om te leren gaan met geld. Het lespakket Ik en Geld laat leerlingen op een aansprekende en actieve manier nadenken over diverse financiële vraagstukken die direct gerelateerd zijn aan de eigen belevingswereld. Vanaf dit schooljaar worden naast het lespakket ook gastlessen aangeboden. Met behulp van de gastlessen leren jongeren van jou als expert uit de financiële sector op een leuke en leerzame manier om te gaan met geld. De gastlessen Ik en Geld zijn ontwikkeld in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). De Nederlandse Vereniging van Banken behartigt de belangen van ongeveer 75 banken die in Nederland actief zijn. Veel van de leden ontwikkelen activiteiten voor het voortgezet onderwijs. Deze variëren van gastlessen tot projectweken en van lesmateriaal tot voorstellingen. Informatie hierover is te vinden op de websites van de verschillende banken. De gastles zal op een activerende, aansprekende en interactieve manier de vertaling zijn naar de persoonlijke financiële situatie van de jongeren. >>> Ik en Geld - Gastlessen Handleiding 2

3 Inhoudsopgave Voorwoord... 2 Inhoudsopgave... 3 Inleiding De Gastlessen In het kort Omvang en voorzieningen Structuur en aanpak Doelen Doelgroep Doel Kerndoelen Inhoud van de lessen Praktische zaken Afspraken met de school Aanvragen PowerPoint Voorbereiding en informatievoorziening (Digitale) hulpmiddelen Lesgeven... 9 Bijlage 1: Presentatietips Bijlage 2 Gedragsregels Wijzer in geldzaken >>> Ik en Geld - Gastlessen Handleiding 3

4 Inleiding In het kader van financiële educatie organiseren de Nederlandse banken tijdens de Week van het geld een gastlesprogramma voor het voortgezet onderwijs: Ik en Geld. Enthousiaste medewerkers uit de financiële sector verzorgen gastlessen aan scholieren van het voorgezet onderwijs uit leerjaar 2 en 3, in heel Nederland. Tijdens de gastles leren de scholieren van alles over verstandig omgaan met geld. Gastdocent zijn is een leuke ervaring. In deze handleiding vertellen wij jou meer over de inhoud van de gastles(sen) en geven wij je adviezen en presentatietips zodat je straks een goede gastles kunt verzorgen. Alvast veel plezier en succes! >>> Ik en Geld - Gastlessen Handleiding 4

5 1. De Gastlessen 1.1. In het kort Het lespakket Ik en Geld bestaat uit zes modules, waarvan er drie gastlessen Ik en Geld worden aangeboden. De gastles duurt circa 1 lesuur en wordt door jou als gastdocent gegeven in samenwerking met de docent voor de klas. Na een korte kennismaking en introductie ga je als gastdocent aan de slag met de leerlingen. De gastlessen worden vormgegeven door middel van filmpjes, foto s, stellingen en opdrachten. De interactie met de leerlingen is daarbij van groot belang Omvang en voorzieningen De gastles gaat uit van 50 minuten lestijd (excl. werkblad). Wat betreft de voorzieningen is een Digibord of een beamer nodig waarbij er gebruik kan worden gemaakt van Microsoft PowerPoint. Daarnaast hebben de leerlingen voor de stellingen (Mentimeter) een computer, tablet of smartphone nodig. In de gastles mijn leefstijl specifiek hebben zij ook deze digitale voorzieningen nodig voor de quiz (Kahoot) en geltypetest (Edgie). Als gastdocent ben je verantwoordelijk voor de gastles en de voorbereidingen Structuur en aanpak De lessen zijn vormgegeven in een PowerPoint Presentatie. Structuur van de PowerPoint: Korte introductie Kennis, inzicht en meningsvorming Terugkoppeling Korte afsluiting In de aftrap stelt de gastdocent zich voor en vertelt hij/zij wat hij/zij doet. Daarnaast worden kort de leerdoelen besproken. Afwisselend wordt er gebruik gemaakt van kennis-, inzicht- en meningsvragen waarbij ook gebruik wordt gemaakt van stellingen, filmpjes en opdrachten. Er wordt besproken wat de leerlingen hebben geleerd (leerdoelen). De gastdocent bedankt de leerlingen en vertelt eventueel wat hij/zij van de les vond. 3-5 minuten minuten 4 5 minuten 2-3 minuten In de notities van de PowerPoint vind je de inhoud en handvaten om de presentatie te geven. Deze worden ook als losse handouts bijgeleverd. >>> Ik en Geld - Gastlessen Handleiding 5

6 2. Doelen 2.1. Doelgroep De doelgroep zijn leerlingen van het eerste en tweede leerjaar (vmbo/havo/vwo (het derde leerjaar (vmbo/havo) is ook mogelijk). Het ligt voor de hand de gastles in te zetten bij het vak economie, maar kan ook gebruikt worden bij maatschappijleer of tijdens een mentoruur Doel De gastles heeft tot doel om scholieren in het voortgezet onderwijs bewust te maken over het belang van goed omgaan met geld, door hun financiële kennis en vaardigheden te vergroten. Aan de hand van verschillende onderwerpen wordt de basis gelegd voor financiële zelfredzaamheid op volwassen leeftijd. 2.3 Kerndoelen De gastlessen Ik en Geld zijn gebaseerd op het lespakket Ik en Geld, die aansluit op de kerndoelen van Mens en Maatschappij (42) en Wiskunde (22,23,25). De lessen bieden onderbouwleerstof gericht op financiële zelfredzaamheid en gaan niet over het vak economie als zodanig. Het Nibud (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) is een onafhankelijke organisatie die consumenten informeert en adviseert over geldzaken. Ik en Geld is getoetst door het Nibud op de Nibud leerdoelen jaar (Nibud: Leerdoelen & competenties, herziende versie 2013). In de gastlessen van Ik en Geld wordt herhaaldelijk verwezen naar resultaten uit het Nibud Scholieren Onderzoek ( ). >>> Ik en Geld - Gastlessen Handleiding 6

7 3. Inhoud van de lessen Er worden 3 gastlessen aangeboden: Mijn Leefstijl, Mijn Geldzaken en Inkomsten en uitgaven die elk een lesuur in beslag nemen. Gastles: Mijn leefstijl Leerdoelen De leerlingen beseffen dat reclame invloed heeft op wat je besteedt. De leerlingen weten wat hun leefstijl is. De leerlingen begrijpen dat iedereen een verschillende leefstijl heeft. Beschrijving Wat is geld eigenlijk waard? Ben je je bewust van de invloed van reclame en van hoeveel geld je eigenlijk uitgeeft? Daar gaat deze module over. Dit wordt gekoppeld aan de leefstijl/ het bestedingspatroon van leerlingen (de geldtypetest). Gastles: Mijn geldzaken Leerdoelen Leerlingen weten wat een bank is en doet. Leerlingen weten op welke manieren ze kunnen betalen. Leerlingen weten welke risico's verschillende betaalvormen hebben. Beschrijving Sparen en lenen zijn, naast het betalingsverkeer, de diensten van de bank waar de meeste mensen gebruik van maken. Heb jij inzicht in jouw geld- en bankzaken? Welke betaalvormen zijn er en welke risico s zijn hieraan verbonden? Gastles: Inkomsten en uitgaven Leerdoelen De leerlingen krijgen inzicht in hun inkomsten en uitgaven. Leerlingen kunnen uitrekenen wat ze per maand ontvangen aan inkomsten en wat ze per maand uitgeven (ze kunnen een begroting maken). Leerlingen weten of ze aan het eind van de maand rondkomen en/of ze kunnen sparen. Leerlingen weten dat ze zelf wat kunnen veranderen aan hun inkomsten of uitgaven om per maand rond te komen. Beschrijving Deze les gaat over verschillende soorten uitgaven en de keuzes die je hebt als je op het punt staat iets uit te geven. >>> Ik en Geld - Gastlessen Handleiding 7

8 4. Praktische zaken 4.1 Afspraken met de school Als gastdocent kan je je aanmelden bij de NVB. Er zijn twee soorten aanmeldingen: je kunt zelf een school aandragen of een school zoeken. Gastdocent met school: Je hebt als gastdocent zelf al een school gevonden. Bijvoorbeeld de school van je eigen kind. Voordat je de aanmelding doet maak je afspraken met de docent van de school en vraag je de gegevens op uit de onderstaande checklist. Gastdocent zonder school: Je hebt als gastdocent nog geen school gevonden. Je kan dan contact opnemen met Codename Future Wij kijken dan samen met jou naar een school bij jou in de buurt. Het is noodzakelijk dat je na het aanmelden van de gastles zelf contact opneemt met de school/docent en goede afspraken maakt. Als gastdocent ben je verantwoordelijk voor de gastles en de voorbereidingen. Checklist Voordat je de gastles gaat geven is het belangrijk dat je punten uit de onderstaande checklist met de school/docent bespreekt tijdens een voorbereidingsgesprek. Het is handig als je de doelstelling van de gastlessen van Ik en Geld en de leerdoelen kent zodat je de school/docent kan informeren over de inhoud van de gastles. Deze handleiding helpt je daarbij. Mocht je vragen krijgen van de leerkracht die je niet direct kunt beantwoorden dan kun je naar de website verwijzen. Checklist afspraak maken met de school Actie Naam, adres, plaats van de school Telefoonnummer en e- mailadres van de docent Datum en tijd van de gastles Duur van de gastles, totaal 50 minuten Klas waarin de gastles wordt gegeven Grootte van de klas Gemiddelde leeftijd van de scholieren Kennis van de scholieren. Hebben zij eerder les gehad over omgaan met geld? Mogelijkheid van het gebruik van het digibord (digitaal schoolbord) Commitment leerkracht voor hulp tijdens de gastles (voorbereiden scholieren, ondersteuning bij gebruik digibord en/of het indelen van de groepjes, orde klas, ect.) Check >>> Ik en Geld - Gastlessen Handleiding 8

9 4.2. Aanvragen PowerPoint Om toegang te krijgen tot de PowerPoint meld je je aan via de NVB. Zij geven alle gegevens door aan Codename Future. Codename Future neemt via de contact met je op. Je krijgt het materiaal dan opgestuurd zodat je aan de slag kan met de gastles Voorbereiding en informatievoorziening Vooraf heb je het gastlespakket ontvangen. Lees de handleiding, de PowerPoint en de handout met didactische aanwijzingen goed door zodat je goed weet hoe de les in elkaar steekt. Neem op de dag van de gastles de PowerPoint en handout mee, maar ook de handleiding. Vraag aan de docent of hij het Digibord/beamer klaarzet met de PowerPoint Presentatie. 4.4 (Digitale) hulpmiddelen Bij de gastlessen wordt gebruik gemaakt van Mentimeter. Het is handig om dit te testen en zelf te ervaren ls je als gastdocent hier nog nooit mee hebt gewerkt. Een uitleg over deze middelen vind je hieronder. Mentimeter: Weten hoe werkt? Ga naar de website van Mentimeter. Bekijk een filmpje: Als je vanuit de PowerPoint verwezen wordt naar Mentimeter.com en je moet inloggen dan kan dat met: en wachtwoord: geld2016. Werkblad met geldtypetesten bij gastles Mijn leefstijl Leerlingen maken een geldtypentest. Deze test is ook te vinden op Bij deze test hoort achtergrondinformatie over de geldtypen en het onderzoek dat daarvoor is gedaan. In deze handleiding vind je de nodige achtergrondinformatie bij de gastles mijn leefstijl. 4.5 Lesgeven Voor de klas staan is een vak. Daarom vind je in bijlage 1 presentatietips die jou kunnen helpen en ondersteunen om de gastles te geven. Daarnaast zijn er ter bescherming van de gastdocenten, de leerlingen en de bij de Week van het geld aangesloten organisaties een aantal gedragsregels opgesteld. Deze regels dragen bij aan een goed verloop van de gastles en vind je in bijlage 2. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat er in een gastles géén commerciële uitingen worden gedaan. >>> Ik en Geld - Gastlessen Handleiding 9

10 Achtergrondinformatie Geldtypen uit Gastles - Mijn leefstijl Deze 4 geldtypen zijn gebaseerd op 6 kenmerken die iets zeggen over de houding van jongeren ten opzichte van geld: 1. Impulsiviteit, 2. Statusgerichtheid, 3. behoefte aan zekerheid, 4. Onafhankelijkheid, 5. leenaversie (weerzin tegen lenen) en, 6. Leenbereidheid In Slide 17 zie je de samenvatting van de verschillende geldtypen. Dit zijn de vier geldtypen (leefstijlen): De Levensgenieter De Trendsetter De Regelaar De Toekomstplanner De leefstijlen geven aan hoe de leerling omgaat met geld. Samenvatting Geldtypen test Trendsetter Je ziet er goed uit. Je bent zelfverzekerd. Je hebt gevoel voor humor. Je geeft geld gemakkelijk uit. Je koopt mooie en dure spullen. Niet alleen omdat je ze mooi vindt, maar ook om indruk te maken op anderen. Als Trendsetter vind je het leuk om uit te gaan. Niets is je te gek. Je geeft graag een rondje aan vrienden. Je kunt slecht tegen kritiek. Je vindt het fijn om dingen te bezitten. Tip: Zet geld opzij voor later. Geef niet meer uit dan je hebt. Levensgenieter Jij leeft in het hier en nu. Altijd opgewekt en vrolijk. Je houdt van het goede leven en daarom wil je alles meemaken. Je doet graag leuke dingen met vrienden en gaat vaak uit. Je bent een gulle gever en zorgt goed voor de mensen om je heen. Als Levensgenieter maak je je geen zorgen over de toekomst. Geld heb je alleen maar nodig om leuke dingen te kunnen doen. Soms ben je ongeduldig en denk je niet goed na. Je koopt regelmatig spullen waar je later spijt van hebt. Tip: Probeer zorgvuldig met geld om te gaan. Schrijf dingen op zodat je weet waar je geld heen gaat en hoe je kunt sparen voor de toekomst. Probeer te sparen voor grote aankopen. Regelaar Je bent een koopjesjager en voorzichtig met geld uitgeven. Je krijgt graag advies. Je hebt je zaakjes goed op orde. Je zet voor- en nadelen op een rijtje voor je iets gaat doen. Jij weet altijd precies hoeveel geld je nog hebt. Je zorgt dat je altijd nog wat geld hebt voor als je plotseling iets moet kopen. Voor de Regelaar draait de wereld niet om geld. Je maakt je soms teveel zorgen. Tip: Probeer te genieten van de dingen die je doet en hebt! Toekomstplanner Je kent graag veel mensen. Je vindt het belangrijk een goede eerste indruk achter te laten. Je kleedt je netjes. Je bedenkt van te voren hoe dingen moeten verlopen. Je houdt niet van onverwachte zaken. Je bent zuinig. Sommige mensen vinden je gierig. Geld uitgeven kan later nog. Je weet wat je wilt en zorgt dat dat gebeurt. Je spaart voor de dingen die je wilt hebben. Je maakt geen schulden. Je kunt ontevreden worden, doordat je teveel op je geld let. Tip: Het geluk ligt ook in de kleine dingen, geniet zo veel mogelijk van het leven! >>> Ik en Geld - Gastlessen Handleiding 10

11 Bijlage 1: Presentatietips Voor de klas staan is een vak. Misschien vind je het ook wel spannend om voor een groep scholieren te staan. Hieronder geven we je een paar algemene presentatietips die je kunnen helpen. Houding Enthousiasme en overtuigingskracht Door middel van mimiek, houding, gebaren en stem onderstreep je het belang van je verhaal. Wissel feiten, voorbeelden en grapjes met elkaar af. Afwisseling in houding en positie Een docent die inspireert, wisselt regelmatig van houding en positie. Blijven zitten en achterover leunen, inspireert doorgaans niet. Varieer dus regelmatig in je houding en positie. Oogcontact Maak oogcontact met de leerlingen, kijk steeds iemand anders aan. Je kunt dan meteen zien of de leerlingen je nog begrijpen en bij de les blijven. Gewoontehandelingen Herken je gewoontehandelingen (papieren ordenen, met je haar spelen) en beperk deze tot een aanvaardbaar minimum. Spreken Woordkeuze Stem je woordkeuze af op de scholieren. Zorg ervoor dat de scholieren je begrijpen en vermijd vakjargon. Probeer ook niet hip of trendy te zijn, daar prikken scholieren zo doorheen. Scholieren waarderen authenticiteit en oprechtheid. Stopwoorden Probeer het gebruik van stopwoorden (uh, ja dus) te vermijden. Volume Stem je spreekvolume af op de ruimte. Check bij aanvang of iedereen je kan verstaan, maar spreek niet te hard. Articulatie Spreek en articuleer duidelijk, leg accenten op nieuwe woorden en begrippen. Spreektempo

12 Spreek niet te snel. Kinderen hebben tijd nodig je woorden te verwerken. Las ook eens korte pauzes in. Omgaan met vragen leerlingen Tijdens de gastles kunnen leerlingen uiteraard vragen stellen. Het is ook goed ze daarin te stimuleren. Denk daarbij aan het volgende: Neem vragen en vragenstellers serieus. Geef voor aanvang van de les bij de leerlingen aan wanneer jij wilt dat vragen worden gesteld (spontaan, als jij het aangeeft, of aan het eind van het lesonderdeel). Vat een vraag samen voordat je antwoord geeft. Dan horen alle leerlingen de vraag én weet je of je de vraag goed hebt begrepen. Laat medeleerlingen de vraag eens beantwoorden. Dat werkt activerend. Richt het antwoord tot de hele groep. Als je het antwoord niet weet, kan je dat gewoon zeggen. Misschien is het antwoord (ter plekke) op internet te vinden of kan je aangeven dat je de vraag op een later moment per zult beantwoorden. Wees voorbereid op persoonlijke vragen die kinderen kunnen stellen. >>> Ik en Geld - Gastlessen Handleiding 12

13 Bijlage 2 Gedragsregels Wijzer in geldzaken Inleiding In de Week van het geld staan medewerkers van banken, verzekeraars en andere organisaties als gastdocent voor de klas om kinderen te leren omgaan met geld. Voor veel gastdocenten is het nieuw om aan leerlingen van het voortgezet onderwijs een les te geven. Door het programmabureau Wijzer in geldzaken is ter bescherming van de gastdocenten, de leerlingen en de bij de Week van het geld aangesloten organisaties een aantal basisregels opgesteld. Deze regels dragen bij aan een goed verloop van de gastles. Het verzoek van het programmabureau Wijzer in geldzaken aan alle gastdocenten is, om deze regels voorafgaand aan de gastles met de docent te bespreken om te toetsen of de regels in lijn zijn met de schoolregels. Gedragsregels Er is voorkeur voor aanwezigheid van de vaste docent bij de gastles. Misschien komen er toch vragen of andere dingen naar voren, waarbij de gastdocent de hulp van de docent nodig heeft. Ook kan de docent een aanvullende les aan geld besteden als vervolg op de gastles. Het is goed daar als gastdocent samen met de docent afspraken over te maken of onderwerpen af te stemmen. De gastdocent stelt geen producten of andere commerciële activiteiten aan de orde tijdens de gastles; De gastdocent is niet primair verantwoordelijk voor de orde in de klas. Dat is de docent. In overleg met de docent vraagt de gastdocent de leerlingen om: - respect te tonen voor elkaar; - telefoons uit te zetten. Ongewenst gedrag door een leerling in de klas wordt door de gastdocent gemeld aan de docent, die de betreffende leerling hierop aanspreekt; De gastdocent past zijn taal aan de doelgroep. Geen vaktaal of moeilijke woorden. De les is afgelopen wanneer de bel gaat of wanneer de gastdocent klaar is; De gastdocent is netjes en representatief gekleed; Geld is een gevoelig onderwerp en er zijn scholieren bij die wellicht thuis getuige zijn van financiële problemen. Houd hier rekening mee. Als een scholier financiële problemen thuis aan de orde stelt, dan uitleggen dat de gemeente mensen, die geldproblemen hebben, helpt om dit op te lossen. Scholieren vinden het leuk als een gastdocent iets vertelt over eventuele eigen kinderen. Bijvoorbeeld dat hij/zij de eigen kinderen geld geeft. Dat brengt de gastdocent een stuk dichterbij. De gastdocent bespreekt niet hoeveel en waaraan ze dit moeten uitgeven. >>> Ik en Geld - Gastlessen Handleiding 13