>>> Ik en Geld (2014) Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download ">>> Ik en Geld (2014) Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO"

Transcriptie

1 >>> Ik en Geld (2014) Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO

2 Voorwoord Veel scholen besteden al aandacht aan financiële educatie. Het is niet alleen door de crisis dat dit onderwerp hoog op de agenda staat. Het is ook een aspect van burgerschap dat los van het morele vraagstuk (hoe verdien je je geld?)- veel verschil maakt: "wie zichzelf op financieel gebied goed weet te redden, heeft meer vrijheid en autonomie om eigen keuzes te maken". Dit is een belangrijke vaardigheid in de 21 s te eeuw. Ik en Geld laat leerlingen op een aansprekende en actieve manier nadenken over diverse financiële vraagstukken die direct gerelateerd zijn aan de eigen belevingswereld. De vijf lessen zijn in 2012 in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Banken ontwikkeld door Codename Future. Na een pilot op 10 scholen is het materiaal op punten aangescherpt en is in de handleiding de specifieke koppeling gemaakt -met opdrachten uit bestaande methodes Economie voor de onderbouw (VMBO en Havo/VWO). De lessen kunnen deels het lesprogramma van Economie vervangen maar zijn ook los daarvan inzetbaar, bijvoorbeeld in mentoruren of bij Mens en Maatschappij -lessen. In de lessen is op verschillende plekken gebruik gemaakt van materiaal van de Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB, Edgie) en het Nibud. We bedanken deze organisaties en ook uitgeverijen Noordhoff, ThiemeMeulenhoff en Malmberg die voor dit schooljaar een koppeling hebben gemaakt in de digitale versie van hun economiemethodes naar de modules van Ik en Geld. >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 2

3 Inhoudsopgave 1. Het lespakket Gebruik Omvang en locatie van de les Aanpak Doelen Doelgroep en niveau (Kern)doelen Inhoud van de lessen Aansluiting lesmethodes op Ik en Geld Samenwerkingspartners Praktische zaken Aanvragen wachtwoorden Inlogprocedure Workspace-tips Docentmateriaal Module 1 Mijn levensstijl...11 Leerdoelen Voorbereiding Lesinhoud Module 2 Mijn inkomsten...15 Leerdoelen Voorbereiding Lesinhoud Module 3 Mijn uitgaven...17 Leerdoelen Voorbereiding Lesinhoud Module 4 Mijn bank...19 Leerdoelen Voorbereiding Lesinhoud Module 5 Mijn toekomst...22 Leerdoelen Voorbereiding Lesinhoud >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 3

4 1. Het lespakket 1.1. Gebruik Ik en Geld bestaat uit vijf lessen. Het eerste deel van de les gaan leerlingen zelfstandig doorwerken (±25 min) en het tweede deel dat klassikaal wordt nabesproken (15+min). De lessen kunnen los van elkaar gegeven worden. Het zijn zelfstandige eenheden die eenvoudig kunnen worden ingepast in de gebruikte economiemethode Omvang en locatie van de les De modules gaan uit van 50 minuten lestijd. Voor het eerste deel hebben leerlingen toegang nodig tot een computer (idealiter in tweetallen). Afhankelijk van de voorzieningen op school vindt dit deel van de les plaats met eigen laptops, in de mediatheek of een computerlokaal. Het tweede deel en de afsluiting gebeurt via het digibord of een beamer, bij voorkeur in een leslokaal Aanpak De lessen zijn opgenomen in de Workspace van Codename Future. Deze digitale leeromgeving vormt het hart van de lessen waar de kennisoverdracht plaatsvindt ( Structuur van de modules Deel 1: Introductie en Ke nnisoverdrac ht Eerder klaar? Huiswerk? Deel 2: Digibordles met meningvormend onderdeel Een individueel deel in het computerlokaal Leerlingen werken de eerste helft van de les alleen of in tweetallen zelfstandig aan de lesstof. Een deel van de antwoorden van leerlingen wordt centraal opgeslagen. Deze antwoorden worden later voor de nabespreking getoond op het digibord. Werkblad met verwerkingsopdracht Keuze: a. werkblad maken tijdens de les (en bespreken in deel twee van de les). b. werkblad aan het eind van deel 2 van de les laten maken (en dan evt. als huiswerk). Dit werkblad print u vooraf, zodat u het direc t kan gebruiken. Aan dit werkblad werkt elke leerling zelfstandig. Het werkblad gaat in op een onderdeel van de les. Klassikaal deel onder begeleiding van de docent, met behulp van een beamer of digibord In het klassikale deel worden onderdelen uit het eerste deel nabesproken. Daarnaast komt meningsvorming hier aan de orde. In dit deel komen de antwoorden terug die leerlingen in het eerste deel hebben ingevoerd. 30 minuten 5 10 minuten 15+ minuten (afhankelijk qua module: check de handouts) >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 4

5 2. Doelen 2.1. Doelgroep De doelgroep bestaat uit leerlingen die voor het eerst economie krijgen. Bij de meeste scholen zullen dat leerlingen zijn uit het tweede leerjaar. Het ligt voor de hand de lessen in te zetten bij het vak economie. Ze kunnen ook gebruikt worden bij maatschappijleer of tijdens een mentoruur. Niveau: De inhoud van de lessen is voor VMBO en Havo/VWO in grote lijnen gelijk. Op een aantal punten zijn er verschillen, met name waar het gaat om rekenopdrachten (percentages, Excel). Dit is in de omschrijving van de les in de handleiding en in de PowerPoint aangegeven Kerndoelen Ik en Geld sluit aan bij de volgende kerndoelen: Mens en Maatschappij: 42. De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkennen van keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en milieu. Wiskunde: 22. De leerling leert de structuur en de samenhang te doorzien van positieve en negatieve getallen, decimale getallen, breuken, procenten en verhoudingen en leert ermee te werken in zinvolle en praktische situaties. 23. De leerling leert exact en schattend rekenen en redeneren op basis van inzicht in nauwkeurigheid, orde van grootte, en marges die in een gegeven situatie passend zijn. 25. De leerling leert informele notaties, schematische voorstellingen, tabellen, grafieken en formules te gebruiken om greep te krijgen op verbanden tussen grootheden en variabelen. Eindtermen: Wat betreft de eindtermen bestaat er aansluiting bij een aantal VMBO eindtermen en dan met name wat betreft de exameneenheden K1, K4a, K4b. K3 en K5 komen indirect aan de orde. Voor HAVO/VWO is de aansluiting niet aan de orde. Ik en Geld biedt onderbouwleerstof gericht op financiële zelfredzaamheid en gaat niet over het vak economie als zodanig. Leerdoelen financiële educatie: Er zijn twee leidinggevende documenten met leerdoelen financiële educatie, van Nibud en van WWJB. Het materiaal van Ik en Geld sluit aan bij een groot deel van deze doelen. De doelen zijn in beide bestanden net anders geformuleerd. In de handleiding staan per module 3 of 4 leerdoelen uit het meest recente leerdoelendocument, namelijk dat van Nibud: Leerdoelen & competenties, herziene versie (de volledige versie van deze leerdoelen zijn te downloaden via de link) >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 5

6 3. Inhoud van de lessen De lessenserie Ik en Geld bestaat uit 5 modulen van elk 50 minuten. Module 1: Mijn levensstijl Leerdoelen De leerlingen kunnen een inschatting maken van de prijs van een product. De leerlingen onderkennen de invloed van reclame op hun bestedingen. De leerlingen begrijpen dat verschillende voorkeuren en prioriteiten tot verschillende keuzes leiden. Centrale begrippen waarde, merk, beïnvloeding (bewust, onbewust), reclame, bestedingen, status, impulsiviteit, risico s Beschrijving Wat is geld eigenlijk waard? Wat kun je kopen voor je geld? Ben je je bewust van de invloed van reclame en van hoeveel geld je eigenlijk uitgeeft? Daar gaat deze module over. Dit wordt gekoppeld aan de leefstijl / het bestedingspatroon van leerlingen (de geldtypetest van Stichting WWJB, Module 2: Mijn inkomsten Leerdoelen De leerlingen weten dat zij en de werkgever zich moeten houden aan bepaalde regels als ze werken. De leerlingen weten de consequenties van hun bestedingsbeslissingen. De leerlingen weten wat rente is. De leerlingen kunnen uitrekenen hoe lang ze voor een spaardoel moeten sparen. Centrale begrippen inkomstenbronnen, natura, rente, loon, inkomen, zakgeld, belgeld, kleedgeld, rondkomen, minimumloon, regels over werk Beschrijving Jongeren moeten zorgen dat ze inkomen hebben. Anders is het lastig om een eigen leven in te vullen. Zakgeld, kleedgeld, baantje, belgeld, het zijn allemaal bronnen van inkomsten. In deze les gaan we in op die bronnen van inkomsten en hoe leerlingen ervan rond kunnen komen. Module 3: Leerdoelen Mijn uitgaven De leerlingen weten om welke uitgaven ze niet heen kunnen. De leerlingen kunnen de totale werkelijke kosten van een aankoop berekenen, waarbij de aanschafprijs en bijkomende producten en kosten worden meegenomen. De leerlingen kunnen inschatten of een bepaalde aanbieding echt een voordeel oplevert. De leerlingen kunnen zich laten informeren (in winkels en/of op internet) voordat ze een product kopen. >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 6

7 Centrale begrippen uitgaven, vaste lasten, eenmalig / incidentele uitgaven, persoonlijke uitgaven, huishoudelijke uitgaven, levensbehoeften, voorwaarden, overzicht, prijzen vergelijken, besparen Beschrijving Jongeren hebben nog niet veel uitgaven. Toch verliezen ze vaak het overzicht. Dat komt bijvoorbeeld door onverwachte bijkomende kosten of doordat de voorwaarden (bij een abonnement) niet goed zijn gelezen. Deze les gaat over verschillende soorten uitgaven en de keuzes die je hebt als je op het punt staat iets te kopen. Module 4: Mijn bank Leerdoelen De leerlingen weten wat de functie van een bank is. De leerlingen kunnen hun uitgaven controleren. De leerlingen kennen de (financiële) consequenties van rood staan, kopen op afbetaling en een lening afsluiten. De leerlingen zijn op de hoogte van gevaren bij betalen, zoals skimming. Centrale begrippen bankzaken, spaarrekening, betaalwijzen (contant, giraal), betaalrekening, internetbankieren, krediet, schuld, lenen, rente, sparen, saldo, overzicht, rood staan, voorschieten Beschrijving Sparen en lenen zijn, naast het betalingsverkeer, de diensten van de bank waar de meeste mensen gebruik van maken. In deze les wordt bovendien aandacht besteed aan geldezels, kopen op afbetaling, rood staan en lenen (van klasgenoten en vrienden). Module 5: Mijn toekomst Leerdoelen De leerlingen weten dat er een minimumjeugdloon bestaat. De leerlingen weten wat belasting is en waarom je dat betaalt. De leerlingen die werken, zijn in staat zich op de hoogte te stellen van wet- en regelgeving omtrent arbeidstijden en de toegestane werkzaamheden. De leerlingen weten met welke vaste lasten je te maken krijgt als je zelfstandig woont. Centrale begrippen: loon, minimumloon, loonstrook, belasting, brutosalaris, nettosalaris, belastingteruggave, eigen bedrijf, BTW, productprijs, omzet, winst, inkoopwaarde, bedrijfskosten, reserveringen Beschrijving Deze les gaat over de toekomst en geldzaken: geld verdienen, belasting terugvragen, wet- en regelgeving rondom werk maar ook over het hebben van een eigen bedrijf (hoeveel verdien je? hoe bepaal je de prijs van een product?). >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 7

8 4. Aansluiting lesmethodes op Ik en Geld De thema s in Ik en Geld sluiten aan bij de meest gebruikte lesmethodes. Waar de lesmethodes over het algemeen veel kennis en achtergronden bieden, maakt Ik en Geld op een activerende en aansprekende manier de vertaling naar de persoonlijke financiële situatie van de jongeren. In de bijlage vindt u een overzicht waarin is weergegeven waar Ik en Geld aansluit bij lesmethodes economie. Het gaat om de volgende methodes: Malmberg - Praktische economie, economie en M&O voor de onderbouw; leeropdrachtenboek (vierde druk, 2010) - Economisch bekeken; handboek VMBO-bk (6e druk, 2004) - Economisch bekeken; handboek Havo/VWO (6e druk, 2005) Noordhoff Uitgevers - Pin*code; VMBO-bk leerwerk-boeken A+B (5e editie, 2011) - Pin*code; 2 VMBO-T/ Havo leerboek (5e editie, 2011) - Pin*code; 2 Havo/VWO leerboek (5e editie, 2012) ThiemeMeulenhoff - 200%; 2 VMBO-T/Havo leerwerkboek en leeropdrachtenboek (1e druk, 2013) - Percent Economie; leerwerkboek kgt (1e druk, 2007) 5. Samenwerkingspartners Ik en Geld is ontwikkeld in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) en in samenwerking met de Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) en het Nibud. De Nederlandse Vereniging van Banken behartigt de belangen van ongeveer 75 banken die in Nederland actief zijn. Veel van de leden ontwikkelen activiteiten voor het voortgezet onderwijs. Deze variëren van gastlessen tot projectweken en van lesmateriaal tot voorstellingen. Informatie hierover is te vinden op de websites van de verschillende banken. Om jongeren te bereiken heeft WWJB het eigen jongerenplatform: Edgie, waar jongeren kunnen mee discussiëren en op de hoogte worden gehouden van actuele financiële onderwerpen. Meer informatie over Stichting Weet Wat Je Besteedt: Het Nibud (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) is een onafhankelijke organisatie die consumenten informeert en adviseert over geldzaken. In het lesmateriaal wordt herhaaldelijk verwezen naar resultaten uit het Nibud Scholieren Onderzoek ( ). ( Dit is gelijk een link naar het hele rapport) Op verschillende plekken in de modules worden deze participanten genoemd of worden door hen ontwikkelde materialen gebruikt, zoals korte filmpjes, educatieve games en werkbladen. >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 8

9 6. Praktische zaken 6.1.Aanvragen wachtwoorden Om toegang te krijgen tot de les hebben de leerlingen een individuele toegangscode nodig. Deelname is gratis. U verkrijgt de wachtwoorden door u in te schrijven op of door telefonisch contact op te nemen. De contactgegevens vindt u hieronder. Eventueel kan Codename Future u ondersteunen bij de uitvoering van het project. Prijzen op aanvraag. Codename Future Binckhorstlaan 36 (kamer M3.34) 2516 BE Den Haag info@codenamefuture.nl Algemene informatie voor scholen: Martijn Spekman martijn@codenamefuture.nl 6.2. Inlogprocedure Het inloggen in de les gaat als volgt: 1. Ga naar 2. Vul gebruikersnaam en wachtwoord in, rechts van de website bij inloggen ; 3. Ga naar het tabblad School ; 4. Ga naar het lesarrangement Ik en Geld 2014; 5. Klik op de lestitel om de les te openen Workspace-tips De les opent altijd op de plaats waar je de vorige keer gebleven was. Leerlingen (en u ook) kunnen hun wachtwoord (niet hun gebruikersnaam) wijzigen via > Persoonlijk > Instellingen > Wachtwoord wijzigen. Bureaublad van de leeromgeving wijzigen? > Persoonlijk > Instellingen > Workspace. Is een leerling het wachtwoord vergeten? U kunt het als docent altijd terugvinden: > Organisatie > Gebruikers > naam invullen > Zoeken De leerlingen kunnen hun antwoorden zelf controleren door op Antwoorden tonen te klikken, onderaan de pagina. Ze moeten dan wel eerst iets hebben ingevuld. >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 9

10 6.4 Docentmateriaal Voor docenten zijn er verschillende ondersteunende materialen ontwikkeld. Zo is er op verzoek van gebruikers in de pilot-fase een PowerPointpresentatie gemaakt die als handout geprint kan worden. Hieronder leest u meer. Digibord, PowerPoint hand-out, handleiding, werkbladen De nabespreking in het digibordgedeelte wordt in de eerste plaats geleid door de inhoudelijke bespreekpunten op het digibord. Daarbij is een PowerPointpresentatie beschikbaar die als hand-out geprint kan worden. In de PowerPoint staat achtergrondinformatie en aanwijzingen voor een verdieping van de leerstof, een dia per paragraaf uit de digibordles. In de handleiding vindt u naast de inhoud van de lessen in de Workspace (inclusief links die de leerlingen volgen om de opdrachten te kunnen maken) aanwijzingen voor de voorbereiding van de les. Voor sommige onderwerpen is achtergrondinformatie toegevoegd. In het leerdoelenoverzicht (paragraaf 3, Inhoud van de lessen) staan bij iedere module de belangrijkste begrippen die aan de orde komen. Met name voor laagtaalvaardige leerlingen is het aan te raden deze begrippen eventueel extra toe te lichten en het begrip te controleren. De verwerkingsopdrachten op de werkbladen print u voorafgaand aan elke les. Alle materialen (werkbladen/handouts) kunt u kosteloos downloaden op Interessante achtergrondinformatie: Nibud Leerdoelen Financiële Educatie, herziene versie 2013 Nibud Nibud Scholieren Onderzoek WWJB MoneyMindSets (2011) >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 10

11 7. Module 1: Mijn levensstijl Leerdoelen De leerlingen kunnen een inschatting maken van de prijs van een product. De leerlingen onderkennen de invloed van reclame op hun bestedingen. De leerlingen begrijpen dat verschillende voorkeuren en prioriteiten tot verschillende keuzes leiden. Voorbereiding a. Leerlingen maken een geldtypentest. Deze test is ontwikkeld door WWJB en is te vinden op Bij deze test hoort een handleiding met achtergrondinformatie over de geldtypen, de test en onderzoek dat WWJB heeft uitgevoerd onder jongeren van verschillende leeftijden. b. Print vooraf voor elke leerling een werkblad Ik ben Ik. Als u ervoor kiest de slogans uit de verwerkingsopdracht op te laten hangen in de klas, dan hebt u bovendien papier, tekenmateriaal en bevestigingsmateriaal nodig. Lesinhoud 1a. Introductie 1b. De waarde van geld Leerlingen schatten de prijs van verschillende producten en reageren op twee stellingen. De stellingen worden komen terug in de digibordles. 1c. Bewust en onbewust Veel gedrag is onbewust. Hoe (on)bewust denken leerlingen dat zij zelf zijn? 1d. Onbewuste invloed van reclame Javier Guzman legt in een kort filmpje uit wat reclame met je doet. Het filmpje komt terug in de digibordles om nader te bespreken. 1e. Weet jij wat je besteedt? Leerlingen vullen een aantal vragen in over hun bestedingspatroon. 1f. Wat voor een geldtype ben jij? Leerlingen beantwoorden de 26 stellingen van de geldtypetest op De antwoorden worden gescoord op 6 dimensies en vertaald naar 4 types. Vooral de score op impulsiviteit en statusgerichtheid zijn bepalend voor de uitslag. De indeling die het WWJB hanteert, is van belang omdat de financiële risico s van de verschillende leefstijlgroepen verschilt. Levensgenieters en trendsetters lopen de grootste kans op financiële problemen, terwijl de regelaar een zeer lage kans hierop heeft. >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 11

12 Samenvatting Geldtypentest Trendsetter Je ziet er goed uit. Je bent zelfverzekerd. Je hebt gevoel voor humor. Je geeft geld gemakkelijk uit. Je koopt mooie en dure spullen. Niet alleen omdat je ze mooi vindt, maar ook om indruk te maken op anderen. Als Trendsetter vind je het leuk om uit te gaan. Niets is je te gek. Je geeft graag een rondje aan vrienden. Je kunt slecht tegen kritiek. Je vindt het fijn om dingen te bezitten. Tip: Zet geld opzij voor later. Geef niet meer uit dan je hebt. Levensgenieter Jij leeft in het hier en nu. Altijd opgewekt en vrolijk. Je houdt van het goede leven en daarom wil je alles meemaken. Je doet graag leuke dingen met vrienden en gaat vaak uit. Je bent een gulle gever en zorgt goed voor de mensen om je heen. Als Levensgenieter maak je je geen zorgen over de toekomst. Geld heb je alleen maar nodig om leuke dingen te kunnen doen. Soms ben je ongeduldig en denk je niet goed na. Je koopt regelmatig spullen waar je later spijt van hebt. Tip: Probeer zorgvuldig met geld om te gaan. Schrijf dingen op zodat je weet waar je geld heen gaat en hoe je kunt sparen voor de toekomst. Probeer te sparen voor grote aankopen. Regelaar Je bent een koopjesjager en voorzichtig met geld uitgeven. Je krijgt graag advies. Je hebt je zaakjes goed op orde. Je zet voor- en nadelen op een rijtje voor je iets gaat doen. Jij weet altijd precies hoeveel geld je nog hebt. Je zorgt dat je altijd nog wat geld hebt voor als je plotseling iets moet kopen. Voor de Regelaar draait de wereld niet om geld. Je maakt je soms teveel zorgen. Tip: Probeer te genieten van de dingen die je doet en hebt! Toekomstplanner Je kent graag veel mensen. Je vindt het belangrijk een goede eerste indruk achter te laten. Je kleedt je netjes. Je bedenkt van te voren hoe dingen moeten verlopen. Je houdt niet van onverwachte zaken. Je bent zuinig. Sommige mensen vinden je gierig. Geld uitgeven kan later nog. Je weet wat je wilt en zorgt dat dat gebeurt. Je spaart voor de dingen die je wilt hebben. Je maakt geen schulden. Je kunt ontevreden worden, doordat je teveel op je geld let. Tip: Het geluk ligt ook in de kleine dingen, geniet zo veel mogelijk van het leven! Deze 4 geldtypen zijn gebaseerd op 6 kenmerken die iets zeggen over de houding van jongeren ten opzichte van geld: 1. impulsiviteit 2. statusgerichtheid 3. behoefte aan zekerheid 4. onafhankelijkheid 5. leenaversie (weerzin tegen lenen) 6. leenbereidheid Impulsiviteit en statusgerichtheid zijn de toonaangevende dimensies waarin de geldtypen zijn onderverdeeld. >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 12

13 1g. Ik ben De leerlingen zien hier de omschrijving van de groepen die WWJB hanteert. 1h. Geldproblemen? Leerlingen denken na over het gedrag van de geldtypen: welke geldtypen komen gemakkelijk in de problemen? 1i. Afsluiting Leerlingen die tijd hebben, schatten de kosten van een concertbezoek. De andere opdracht gaat over de Schone Kleren Campagne: wij willen graag goedkope kleding, maar wat is daarvan de consequentie? >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 13

14 trendsetter regelaar levensgenieter toekomstplanner Module 1: Werkblad Ik ben ik antwoorden 1. Ik ben zuinig. 2. Ik denk goed na over mijn aankopen en vind goed advies belangrijk. 3. Ik vind het belangrijk hoe anderen tegen me aankijken. 4. Ik doe graag gezellige dingen met vrienden. 5. Ik geef geld makkelijk uit. 6. Ik heb een gat in mijn hand. 7. Ik heb veel kans op schulden. 8. Ik hou van orde en regelmaat. 9. Ik koop graag dure dingen. 10. Ik koop veel dingen in de uitverkoop. 11. Ik moet regelmatig geld lenen van anderen. 12. Ik spaar om zaken te kopen. 13. Ik vind geld niet belangrijk. 14. Ik denk goed na over wat ik doe. 15. Ik vind plezier in het leven belangrijk. 16. Ik weet precies hoe ik er financieel voor sta

15 8. Module 2: Mijn inkomsten Leerdoelen De leerlingen weten dat zij en de werkgever zich moeten houden aan bepaalde regels als ze werken. De leerlingen weten de consequenties van hun bestedingsbeslissingen. De leerlingen weten wat rente is. De leerlingen kunnen uitrekenen hoe lang ze voor een spaardoel moeten sparen. Voorbereiding a. Print het werkblad of laat leerlingen sollicitatieformulieren verzamelen bij verschillende winkels / werkgevers uit de buurt. Dit soort formulieren zien er net even anders uit en zijn best moeilijk in te vullen doordat er vaak verschillende woorden gebruikt worden voor bijvoorbeeld voornaam en achternaam. Je komt ook tegen: geboortenaam, meisjesnaam, familienaam. Lesinhoud 1a. Introductie 1b. Eigen geld Leerlingen kijken een filmpje van Delta Lloyd: Hoe jongeren met geld omgaan. Welke jongere heeft de beste deal gesloten met zijn of haar ouders (100 euro, 1 euro, 65 euro). 1c. Inkomsten sorteren Dit is een praktische oefening als vervolg op 1b. 1d. Inkomstenbronnen Leerlingen maken kennis met de verschillende bronnen van inkomsten. De inkomstenbronnen zijn afgestemd op de leeftijdsgroep van de leerlingen. 1e. Zakgeld Leerlingen vergelijken hun eigen situatie met de situatie van leeftijdsgenoten via de website van het Nibud. Ook wordt duidelijk dat de hoogte van zakgeld niet zomaar te vergelijken is. De een moet er meer van betalen dan de ander. 1f. Vergoedingen Leerlingen geven aan of ze bel- en/of kleedgeld ontvangen en bedenken een voordeel en een nadeel van kleedgeld. De uitkomst wordt later op het digibord geprojecteerd. 1g. Loon Leerlingen vullen in of ze een baantje hebben en hoeveel ze daarmee verdienen. De uitkomst wordt later op het digibord geprojecteerd. De vragen kunnen worden beantwoord door de tabel (Bron: Rijksoverheid) goed te lezen. 1h. Rente VMBO krijgt algemene informatie over rente. Havo/VWO berekent rente op rente als je 1000 euro 10 jaar vastzet tegen 3%. Deze som komt voor VMBO terug in de digibordles, terwijl Havo/VWO een andere verdiepende som krijgt. 1i. Natura Leerlingen noemen 3 dingen die zij van hun ouders/verzorgers krijgen. >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 15

16 1j. Rondkomen Leerlingen geven aan of ze kunnen rondkomen van hun inkomsten. Het resultaat komt terug op het digibord. Ze vullen ook in hoeveel geld ze maandelijks ontvangen uit de verschillende inkomstenbronnen. De waarde in euro van de spullen die ze in natura krijgen, is een schatting. 1k. Afsluiting Snelle leerlingen vullen de test in op de Spaarnavigator (Nibud), Een andere optie is dat ze kijken op de scholierensite van FNV Jong en een aantal vragen over veiligheid op het werk beantwoorden. >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 16

17 9. Module 3: Mijn uitgaven Leerdoelen De leerlingen weten om welke uitgaven ze niet heen kunnen. De leerlingen kunnen de totale werkelijke kosten van een aankoop berekenen, waarbij de aanschafprijs en bijkomende producten en kosten worden meegenomen. De leerlingen kunnen inschatten of een bepaalde aanbieding echt een voordeel oplevert. De leerlingen kunnen zich laten informeren (in winkels en/of op internet) voordat ze een product kopen. Voorbereiding a. Leerlingen vullen op het werkblad in welke uitgaven zij zelf hebben aan snoep en snacks gedurende een week. Dit wordt nog inzichtelijker als u hen vooraf vraagt om bonnetjes te bewaren. Het werkblad is gemaakt door Stichting WWJB. U vindt de link naar de gratis download in paragraaf 6.4: doc ent materiaal. Lesinhoud 1a. Introductie 1b. Wat zou je doen met een miljoen? Leerlingen bekijken een fragment van een filmpje en gaat over de vraag: wat zou jij doen met een miljoen? 1c. Soorten uitgaven De verschillende soorten uitgaven worden op een rijtje gezet: incidentele uitgaven, huishoudelijke uitgaven, persoonlijke uitgaven en vaste lasten. Dit onderdeel is gericht op kennisoverdracht. In blad 1d. gaan de leerlingen met deze kennis aan de slag. 1d. Ordenen Leerlingen verwerken de stof van 1c. 1e. Levensbehoeften Op de website van Nibud staat een stukje over prioriteiten stellen. Leerlingen lezen het stuk en geven aan wat bij hen op nummer 1 staat. 1f. De voorwaarden van een abonnement Leerlingen bekijken weer een filmpje van Uit de Min ( Humanitas). Wat kan er gebeuren als je de voorwaarden niet goed leest? 1g. Een mobieltje kopen Leerlingen geven aan wat voor hen belangrijke overwegingen zijn als ze een (andere) telefoon willen hebben. 1h. Bereken je dataverbruik Telefonie en het risico van veel dataverbruik wordt aan de orde gesteld. Steeds meer abonnementen zijn gebaseerd op het dataverbruik en minder op belminuten en SMS bundels. Maar hoeveel data verbruik je eigenlijk maandelijks? En als je over je datalimiet heen gaat, wat zijn dan de kosten? 1i. Een telefoonabonnement kiezen >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 17

18 Deze oefening draait om het invullen van gegevens in een vergelijkingsmodule en het interpreteren van de informatie die daaruit komt. 1j. Een gratis mobieltje? Leerlingen komen erachter dat een gratis mob iel niet gratis is. In de eerste plaats omdat een abonnement zonder mobiel goedkoper is dan een abonnement met een gratis mobiel. Sterker nog: je betaalt per saldo meer voor de telefoon dan wanneer je deze los koopt. 1j. Afsluiting Leerlingen die snel klaar zijn, maken een opdracht over *Bliep. >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 18

19 10. Module 4: Mijn bank Leerdoelen De leerlingen weten wat de functie van een bank is. De leerlingen kunnen hun uitgaven controleren. De leerlingen kennen de (financiële) consequenties van rood staan, kopen op afbetaling en een lening afsluiten. De leerlingen zijn op de hoogte van gevaren bij betalen, zoals skimming. Voorbereiding a Print het werkbladen over 'skimmen'. Deze maken de leerlingen in tweetallen. Eventueel nog een groot exemplaar (A3 of groter) om op te hangen. De slogans om te waarschuwen tegen skimmen kunnen er dan omheen gehangen worden. Extra informatie: Skimmen is een groot probleem. Het kost de banken miljoenen euro s per jaar. Je kunt een geldautomaat die geskimd is, herkennen aan een extra frontje voor de gleuf waar het pasje in moet. Bij de bovenste rij is de linker niet geskimd. Ook is er vaak een camera verborgen. In de middelste rij is de rechter geskimd. Er is een extra frontje en boven het beeldscherm zit een balk waar de camera in zit. Bij de onderste foto is de linker geskimd. Hier is een nieuwe mantel om de automaat gezet, waarin de skimapparatuur zit. Deze vorm van skimmen is moeilijk te herkennen. Ook de EMV-chip (het nieuwe pinnen) blijkt redelijk eenvoudig te skimmen te zijn. Lastig van deze vorm van skimmen is dat deze moeilijker aan de automaat te zien is. Lesinhoud 1a. Introductie 1b. Activiteiten van een bank In VMBO les bekijken leerlingen een filmpje over wat een bank doet. In de H/V les zoeken de leerlingen uit welke banken zijn aangesloten bij de NVB en wat zij precies aanbieden. Deze opdracht vraagt wat uitzoekwerk van leerlingen. Via de ledenlijst van de NVB (deze wordt regelmatig aangepast, leerlingen komen er via > vereniging > publicaties > ledenlijst) kijken ze op de website van een bank. Het gaat er vooral om dat ze zien wat voor soorten diensten er zijn en dat banken verschillen. 1c. Mijn bankzaken Leerlingen geven aan of ze hun eigen bankrekening en betaalpas hebben. 1d. Betalen Leerlingen geven aan welke vormen van betalen ze gebruiken. Tijdens de digibordles wordt er teruggekomen op de voordelen en de nadelen. Bijgaand achtergrondinformatie: Betaalvorm Voordelen Nadelen Munten/ biljetten Altijd duidelijk hoeveel geld je nog hebt. / Kan overal gebruikt Kun je eenvoudig kwijtraken. Niet verzekerd. / Zwaar. worden. Betaalpas Veilig. / Bij verlies kun je de pas snel laten blokkeren, zodat Moeilijk om overzicht te houden over hoeveel geld je nog hebt. je geen geld kwijt raakt. Pincode vergeten. / Blokkering als je 3 keer een foute pincode hebt ingevuld. >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 19

20 ideal Snel. Veilig. Je moet internet beschikbaar hebben. Inloggegevens kunnen kwijtraken. Blokkering als je 3 keer een foute pincode hebt ingevuld. Overboeking Veilig Overboeking duurt vaak 24 uur. Je moet internet beschikbaar hebben. Inloggegevens kunnen kwijtraken. 1e. Overzicht Bijzonder is dat de codes van bank tot bank verschillen. Op het afschrift of op interne t is wel altijd een legenda te vinden. Bij het afschrift in het lesmateriaal zijn de codes: AC = Acceptgiro TB = Terugboeking BA = Betaalautomaat MA = Machtiging 1f. Mijn saldo Leerlingen geven aan of zij inzicht hebben in hun bankzaken en of ze gemakkelijk lenen. De uitkomsten komen terug op het digibord en worden vergeleken met landelijke gegevens uit het Nibud Scholierenonderzoek g. Sparen en rente Leerlingen zien dat banken werken met verschillende rentepercentages en begrijpen hoe je bepaalt wat de gunstigste regeling is (niet de hoeveelheid extra geld die je krijgt, die is afhankelijk van je inleg -maar de hoogte van de rente). 1h. Geld lenen kost geld Via de website zoeken leerlingen uit hoeveel je extra betaalt op een lening van 1300 euro. Hieronder staat het resultaat dat je vindt op de website: Kosten Lening Lening Effectieve rente 16 % Looptijd 22 maand Maandbedrag (termijn) 67 Totale kosten i. Filmpje Leerlingen kijken de eerste 7 minuten van een SchoolTV filmpje waarin een man uiteindelijk toch maar geen nieuwe TV koopt. 1j. Afsluiting Leerlingen lezen een hulpvraag van een leerling op Edgie en kiezen uit de tips de beste tip. Dit komt terug in de digibordles. >>> Ik en Geld 2014 Docentenhandleiding VMBO/HAVO/VWO 20

>>> Ik en Geld. Docentenhandleiding VMBO

>>> Ik en Geld. Docentenhandleiding VMBO >>> Ik en Geld Docentenhandleiding VMBO Voorwoord Veel scholen besteden al aandacht aan financiële educatie. Het is niet alleen door de crisis dat dit onderwerp hoog op de agenda staat. Het is ook een

Nadere informatie

Ik en geld Gastlessen 2016 - Handleiding

Ik en geld Gastlessen 2016 - Handleiding Ik en geld Gastlessen 2016 - Handleiding Voorwoord Nederlandse jongeren hebben steeds meer geld te besteden, maar ze hebben ook vaker schulden. Om te voorkomen dat deze problemen groter worden naarmate

Nadere informatie

>>> Ik en Geld (2015) Docentenhandleiding

>>> Ik en Geld (2015) Docentenhandleiding >>> Ik en Geld (2015) Docentenhandleiding Voorwoord Veel scholen besteden al aandacht aan financiële educatie. Het is niet alleen door de crisis dat dit onderwerp hoog op de agenda staat. Het is ook een

Nadere informatie

>>> Ik en Geld. Docentenhandleiding VMBO

>>> Ik en Geld. Docentenhandleiding VMBO >>> Ik en Geld Docentenhandleiding VMBO Voorwoord Jongeren krijgen steeds meer geld te besteden en hun financiële verantwoordelijkheid neemt toe. Het is daarom belangrijk dat ze de benodigde kennis en

Nadere informatie

Ik en Geld en 200% Economie

Ik en Geld en 200% Economie Ik en Geld en 200% Economie Codename Future verbindt het open domein met de methode. Kernpunten: actualisatie, regionalisatie, variatie We vertalen de maatschappelijke boodschap naar het onderwijs. Thema

Nadere informatie

Ik en geld Gastlessen 2016 - Handleiding

Ik en geld Gastlessen 2016 - Handleiding Ik en geld Gastlessen 2016 - Handleiding Voorwoord Nederlandse jongeren hebben steeds meer geld te besteden, maar ze hebben ook vaker schulden. Om te voorkomen dat deze problemen groter worden naarmate

Nadere informatie

(1 m.) Klassikale aftrap Docent stelt jou als gastdocent voor

(1 m.) Klassikale aftrap Docent stelt jou als gastdocent voor (1 m.) Klassikale aftrap Docent stelt jou als gastdocent voor Beschrijving (ter info voor gastdocent) Deze gastles gaat over je leefstijl en welk soort uitgavenpatroon de leerling heeft. Ben je je bewust

Nadere informatie

[zelf op te maken en in te vullen > denk hierbij aan het tonen van een foto en/of logo van de bank, je naam etc.

[zelf op te maken en in te vullen > denk hierbij aan het tonen van een foto en/of logo van de bank, je naam etc. Beschrijving Deze gastles gaat over inzicht krijgen in je inkomen en uitgaven. Jongeren moeten zorgen dat ze inkomen hebben. Anders is het lastig om een eigen leven in te vullen. Zakgeld, kleedgeld, baantje,

Nadere informatie

(1 m.) Klassikale aftrap Docent stelt jou als gastdocent voor

(1 m.) Klassikale aftrap Docent stelt jou als gastdocent voor (1 m.) Klassikale aftrap Docent stelt jou als gastdocent voor Beschrijving (ter info voor gastdocent) Deze gastles gaat over inzicht krijgen in je inkomen en uitgaven. Jongeren moeten zorgen dat ze inkomen

Nadere informatie

Beschrijving Sparen en lenen zijn, naast het betalingsverkeer, de diensten van de bank waar de meeste mensen gebruik van maken.

Beschrijving Sparen en lenen zijn, naast het betalingsverkeer, de diensten van de bank waar de meeste mensen gebruik van maken. Beschrijving Sparen en lenen zijn, naast het betalingsverkeer, de diensten van de bank waar de meeste mensen gebruik van maken. Heb jij inzicht in jouw geld- en bankzaken? Welke betaalvormen zijn er en

Nadere informatie

Spaarpot van de Toekomst lesbrief en prijsvraag

Spaarpot van de Toekomst lesbrief en prijsvraag Spaarpot van de Toekomst lesbrief en prijsvraag In 2009 bestond het Nibud 30 jaar. Tijdens het jubileumjaar heeft het Nibud geld ingezameld om binnen het onderwijs extra aandacht te kunnen besteden aan

Nadere informatie

'IK & Geld' De leerlinggegevens ontvangen wij graag uiterlijk één week voordat je met de lessen wilt beginnen.

'IK & Geld' De leerlinggegevens ontvangen wij graag uiterlijk één week voordat je met de lessen wilt beginnen. 'IK & Geld' Het lespakket 2016-2017 is geüpdatet en bestaat uit zes modules; Mijn levensstijl, Mijn inkomsten, Mijn uitgaven, Mijn bank, Mijn toekomst en Mijn mobieltje. Doel: Jongeren bewust gemaakt van

Nadere informatie

Welkom en voorstellen

Welkom en voorstellen 3 november 2015 Welkom en voorstellen Francine Nijkamp-Ririhena Pubers en geld Zakgeld, richtlijnen (bron: NIBUD) Leeftijd Bedrag per week in 12 tussen 3,00 en 4,60 (19,00/mnd) 13 tussen 3,50 en 4,60 (19,00/mnd)

Nadere informatie

MoneySkills De financiële vaardigheden van jongeren. Thea Hazel-Stals (WWJB) en Anna van der Schors (Nibud)

MoneySkills De financiële vaardigheden van jongeren. Thea Hazel-Stals (WWJB) en Anna van der Schors (Nibud) MoneySkills De financiële vaardigheden van jongeren Thea Hazel-Stals (WWJB) en Anna van der Schors (Nibud) WWJB: door, met, voor jongeren over omgaan met geld Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) richt

Nadere informatie

Sparen & lenen. Docentenhandleiding bij de interactieve les in LessonUp voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs

Sparen & lenen. Docentenhandleiding bij de interactieve les in LessonUp voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs Sparen & lenen Docentenhandleiding bij de interactieve les in LessonUp voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs Sparen & lenen 2 Sparen & lenen Deze les maakt gebruik van het LessonUp-platform, een

Nadere informatie

Financiële Educatie aan Jongeren. Thea Hazel-Stals Netty Blijlevens

Financiële Educatie aan Jongeren. Thea Hazel-Stals Netty Blijlevens Financiële Educatie aan Jongeren Thea Hazel-Stals Netty Blijlevens WWJB richt zich op jongeren en hun financiën Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) richt zich op het vergroten van de financiële zelfredzaamheid

Nadere informatie

MONEYWISE. Docentenhandleiding. Oktober Spirit4You

MONEYWISE. Docentenhandleiding. Oktober Spirit4You Docentenhandleiding Oktober 201 Spirit4You u.nl/lobbox www.bekijkjetoekomst.n Inhoudsopgave Deel 1 Algemene informatie Moneywise Waarom deze lessen Voor wie? Bij welk vak? Algemene lesdoelen Lesduur Extra

Nadere informatie

digibord deel 01-09-15 Module 6: Mijn mobieltje 1c: lesdoorloop digibord deel 1 1a: introductie 1b: Lesdoelen 2a: begrippen 2b: schulden

digibord deel 01-09-15 Module 6: Mijn mobieltje 1c: lesdoorloop digibord deel 1 1a: introductie 1b: Lesdoelen 2a: begrippen 2b: schulden digibord deel 1 1a: introductie digibord deel Introduceer het onderwerp: Wie heeft er een mobieltje? En weet je wat je kosten zijn per maand? Daar gaat deze module over. 1 2 1b: Lesdoelen 1c: lesdoorloop

Nadere informatie

(1 m.) Klassikale aftrap De docent stelt jou als gastdocent voor.

(1 m.) Klassikale aftrap De docent stelt jou als gastdocent voor. (1 m.) Klassikale aftrap De docent stelt jou als gastdocent voor. Beschrijving (ter info voor gastdocent) Deze gastles gaat over geldzaken (inzicht) en de diensten van een bank. Sparen en lenen zijn, naast

Nadere informatie

Bijlage 1: Vragenlijst voormeting Kidzwise...2 Bijlage 2: Aanvullingen vragenlijst eindmeting Kidzwise...6 Bijlage 3: Project geldgenoeg voormeting,

Bijlage 1: Vragenlijst voormeting Kidzwise...2 Bijlage 2: Aanvullingen vragenlijst eindmeting Kidzwise...6 Bijlage 3: Project geldgenoeg voormeting, Bijlage 1: Vragenlijst voormeting Kidzwise...2 Bijlage 2: Aanvullingen vragenlijst eindmeting Kidzwise...6 Bijlage 3: Project geldgenoeg voormeting, onderzoek 1...7 Bijlage 4: Aanvullingen vragenlijst

Nadere informatie

Financiële Educatie aan Jongeren. Thea Hazel-Stals Netty Blijlevens

Financiële Educatie aan Jongeren. Thea Hazel-Stals Netty Blijlevens Financiële Educatie aan Jongeren Thea Hazel-Stals Netty Blijlevens NVVK Studiedag Schuldhulpverlening 28 oktober 2014 WWJB richt zich op jongeren en hun financiën Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB)

Nadere informatie

ECONOMIE. Begrippenlijst H1 VMBO-T2. PINCODE 5 e editie vmbo-kgt onderbouw. Bewerkt door D.R. Hendriks. Sint Ursula Scholengemeenschap, Horn

ECONOMIE. Begrippenlijst H1 VMBO-T2. PINCODE 5 e editie vmbo-kgt onderbouw. Bewerkt door D.R. Hendriks. Sint Ursula Scholengemeenschap, Horn ECONOMIE VMBO-T2 Begrippenlijst H1 PINCODE 5 e editie vmbo-kgt onderbouw Bewerkt door D.R. Hendriks Sint Ursula Scholengemeenschap, Horn Versie 1 2013-2014 Hoofdstuk 1 Geld genoeg? Begrippenlijst H1 Economie

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Bijlage 20. Inleiding 3. Nuttige websites 27. Lesmateriaal 3 Leerdoelen 3 Lesopzet 4 Uitgangspunten 5 Voorbereiding 5

Inhoudsopgave. Bijlage 20. Inleiding 3. Nuttige websites 27. Lesmateriaal 3 Leerdoelen 3 Lesopzet 4 Uitgangspunten 5 Voorbereiding 5 Inhoudsopgave Inleiding 3 Lesmateriaal 3 Leerdoelen 3 Lesopzet 4 Uitgangspunten 5 Voorbereiding 5 Bijlage 20 Nuttige websites 27 Literatuurlijst 28 Lesdag 1: Les 1 Zakgeld 6 Les 2 Besteding zakgeld en

Nadere informatie

Maak je eigen jaarbegroting

Maak je eigen jaarbegroting Maak je eigen jaarbegroting Inleiding Een begroting maken. Het woord begroting wordt normaal gesproken alleen gebruikt bij bedrijven en de overheid. Maar het is tijd om ook jouw budget dezelfde aandacht

Nadere informatie

Lesbrief Meneer Beer

Lesbrief Meneer Beer Lesbrief Meneer Beer Het verhaal Het verhaal gaat over Meneer Beer. Hij is verliefd op een prachtig berinnetje, maar hij durft het haar niet te vertellen. Hij vindt zichzelf maar een eenvoudige beer. Om

Nadere informatie

Vroeg wijs met geld. gemeente www.heumen.nl. Informatie over hoe u uw kind helpt slim en verstandig om te gaan met geld

Vroeg wijs met geld. gemeente www.heumen.nl. Informatie over hoe u uw kind helpt slim en verstandig om te gaan met geld Vroeg wijs met geld Informatie over hoe u uw kind helpt slim en verstandig om te gaan met geld gemeente www.heumen.nl Heumen HU.090 brch vroeg wijs met geld.indd 1 04-02-14 09:30 Inhoudsopgave Zakgeld

Nadere informatie

Handleiding Workspace (basis) Codename Future

Handleiding Workspace (basis) Codename Future Handleiding Workspace (basis) Codename Future Handleiding Workspace Codename Future_Basis 1 Inhoudsopgave I. Inleiding... 3 II. Functionaliteitenoverzicht Workspace... 4 III. Leerlingen aan het werk...

Nadere informatie

ECONOMIE VOOR VMBO BOVENBOUW. 3 vmbo - (k)gt ANTWOORDENBOEK

ECONOMIE VOOR VMBO BOVENBOUW. 3 vmbo - (k)gt ANTWOORDENBOEK ECONOMIE VOOR VMBO BOVENBOUW 3 vmbo - (k)gt ANTWOORDENBOEK Hoofdstuk 2 Het inkomen van consumenten Paragraaf 1 Welke soorten inkomens zijn er? 1 Oppassen. 2 3 Werken in de horeca mag je pas na je zestiende.

Nadere informatie

Onderzoek Je wordt 18 jaar en dan? De gevolgen voor je geldzaken

Onderzoek Je wordt 18 jaar en dan? De gevolgen voor je geldzaken Onderzoek Je wordt 18 jaar en dan? De gevolgen voor je geldzaken Rapportage Juli 2013 Meer informatie: info@wijzeringeldzaken.nl Samenvatting (1/3) 1. Veel 17-jarigen maken de indruk verstandig om te gaan

Nadere informatie

Docentenhandleiding module Overheid, Burger en DigiD

Docentenhandleiding module Overheid, Burger en DigiD Docentenhandleiding module Overheid, Burger en DigiD De module In de module Overheid, Burger en DigiD wordt het thema overheid, burger en hun onderlinge online en offline communicatie verkend aan de hand

Nadere informatie

Maak je eigen jaarbegroting

Maak je eigen jaarbegroting Maak je eigen jaarbegroting Inleiding Een begroting maken. Het woord begroting wordt normaal gesproken alleen gebruikt bij bedrijven en de overheid. Maar het is tijd om ook jouw budget dezelfde aandacht

Nadere informatie

Samenvatting Economie hoofdstuk 1

Samenvatting Economie hoofdstuk 1 Samenvatting Economie hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 967 woorden 6 november 2016 7,3 6 keer beoordeeld Vak Economie Paragraaf 1: Wat voor inkomen heb je? Inkomsten die je ontvangt kunnen verschillen

Nadere informatie

Reclame & verleidingen. Docentenhandleiding bij de interactieve les in LessonUp voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs

Reclame & verleidingen. Docentenhandleiding bij de interactieve les in LessonUp voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs Reclame & verleidingen Docentenhandleiding bij de interactieve les in LessonUp voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs Reclame & verleidingen 2 Reclame & verleidingen Deze les maakt gebruik van

Nadere informatie

6,2. Werkstuk door een scholier 1803 woorden 11 april keer beoordeeld. Inleiding

6,2. Werkstuk door een scholier 1803 woorden 11 april keer beoordeeld. Inleiding Werkstuk door een scholier 1803 woorden 11 april 2002 6,2 212 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding In dit werkstuk vindt je allerlei informatie over geldzaken. Van zakgeld tot bijbaantjes, van geld uitgeven

Nadere informatie

Docentenhandleiding module Bijbaan

Docentenhandleiding module Bijbaan Docentenhandleiding module Bijbaan De module In de module Bijbaan wordt het thema bijbaan verkend aan de hand van opdrachten en worden leerlingen voorbereid op het zelfstandig terugvragen van te veel betaalde

Nadere informatie

Onderwijsbehoeften: - Korte instructie - Afhankelijk van de resultaten Test jezelf toevoegen Toepassing en Verdieping

Onderwijsbehoeften: - Korte instructie - Afhankelijk van de resultaten Test jezelf toevoegen Toepassing en Verdieping Verdiepend Basisarrange ment Naam leerlingen Groep BBL 1 Wiskunde Leertijd; 5 keer per week 45 minuten werken aan de basisdoelen. - 5 keer per week 45 minuten basisdoelen toepassen in verdiepende contexten.

Nadere informatie

LESHANDLEIDING. NIVEAU vmbo 2 e en 3 e leerjaar. VAKGEBIEDEN burgerschap/maatschappijleer, Nederlands.

LESHANDLEIDING. NIVEAU vmbo 2 e en 3 e leerjaar. VAKGEBIEDEN burgerschap/maatschappijleer, Nederlands. LESHANDLEIDING NIVEAU vmbo 2 e en 3 e leerjaar. VAKGEBIEDEN burgerschap/maatschappijleer, Nederlands. DOELSTELLING Met deze les worden doelen bereikt die aansluiten op referentieniveau 2F en 3F mondelinge

Nadere informatie

Budgetteren vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62153

Budgetteren vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62153 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 16 juni 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62153 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.

Nadere informatie

Voorwaarden SNS Jeugd Betalen

Voorwaarden SNS Jeugd Betalen Voorwaarden SNS Jeugd Betalen 8.4241.00.1506 (01-07-2015) Dit zijn de Voorwaarden SNS Jeugd Betalen. In dit document lees je informatie over SNS Jeugd Betalen en zie je welke afspraken er gelden voor deze

Nadere informatie

Financiële opvoeding. September 2007

Financiële opvoeding. September 2007 Financiële opvoeding September 2007 Inhoud INHOUD... 1 1 INLEIDING... 2 1.1 AANLEIDING... 2 1.2 METHODE VAN ONDERZOEK... 2 1.3 ACHTERGRONDVARIABELEN... 3 LEESWIJZER... 4 2 ZAKGELD EN KLEEDGELD... 5 2.1

Nadere informatie

Gewoon zo! Geld: Wat moet je weten als je gaat winkelen? MAKKELIJKLEZENGIDS OVER GELD

Gewoon zo! Geld: Wat moet je weten als je gaat winkelen? MAKKELIJKLEZENGIDS OVER GELD Gewoon zo! Geld: Wat moet je weten als je gaat winkelen? MAKKELIJKLEZENGIDS OVER GELD Betalen Als je een boodschap doet of bijvoorbeeld een trui koopt, moet je afrekenen. Betalen kan op verschillende manieren.

Nadere informatie

Nederlands in Uitvoering

Nederlands in Uitvoering Nederlands in Uitvoering Leerjaar 1 Omgaan met geld Een informatieve tekst lezen Algemene modulegegevens Leerjaar: 1 Taaltaak: Een informatieve tekst lezen Thema: Omgaan met geld Leerstijlvariant: DOE

Nadere informatie

Budgetteren vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Budgetteren vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 08 August 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62153 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van

Nadere informatie

Budgetteren vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

Budgetteren vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 12 july 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/62153 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Geldzaken in de praktijk

Geldzaken in de praktijk Geldzaken in de praktijk 2018-2019 Laatst bijgewerkt: 27 mei 2019 Hoe regelden Nederlanders in 2018 hun geldzaken? En zijn ze de afgelopen 15 jaar meer of minder financieel redzaam geworden? Het Nibud

Nadere informatie

MoneyMindsets van Scholieren

MoneyMindsets van Scholieren MoneyMindsets van Scholieren Houding en gedrag van scholieren in geldzaken September 2013, Nibud en WWJB 2 / [MoneyMindsets van scholieren, 2013] MoneyMindsets van Scholieren Houding en gedrag van scholieren

Nadere informatie

door: R-Newt jongerenwerk de Twern Werkboek Omgaan met Geld

door: R-Newt jongerenwerk de Twern Werkboek Omgaan met Geld door: R-Newt jongerenwerk de Twern Werkboek Omgaan met Geld Les 1 Omgaan met Geld eze les leren jullie een aantal woorden die met het omgaan van geld te maken hebben, gaan jullie praten over geld en gaan

Nadere informatie

Handleiding. Digitale leeromgeving. Schooljaar

Handleiding. Digitale leeromgeving. Schooljaar Handleiding Digitale leeromgeving Schooljaar 2015-2016 1. Inleiding Digitale leeromgeving Kidsweek in de Klas is het educatieve lesprogramma van Kidsweek. Het lesmateriaal van Kidsweek in de Klas is te

Nadere informatie

Budgetteren vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62153

Budgetteren vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62153 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 09 June 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62153 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Voorwaarden ASN Studentenrekening

Voorwaarden ASN Studentenrekening Voorwaarden Dit zijn de Voorwaarden. In dit document lees je informatie over je betaalrekening en zie je welke afspraken er gelden. Bijvoorbeeld dat je niet rood mag staan als we dat niet hebben afgesproken.

Nadere informatie

Veel gemak met je bank op zak. Overal je geldzaken regelen met de SNS Mobiel Bankieren app

Veel gemak met je bank op zak. Overal je geldzaken regelen met de SNS Mobiel Bankieren app Veel gemak met je bank op zak Overal je geldzaken regelen met de SNS Mobiel Bankieren app Inhoud Wat kun je met de app? Met de SNS Mobiel Bankieren app heb je de bank altijd bij je. Geld overmaken, saldo

Nadere informatie

Ik heb geen idee wat het betekent. Ik heb dit woord wel eens gezien of gehoord.

Ik heb geen idee wat het betekent. Ik heb dit woord wel eens gezien of gehoord. Tekst lezen en moeilijke woorden bespreken 1. Hoe goed ken je de woorden in het schema? Je hoeft alleen een kruisje te zetten bij hoe goed je het woord kent. 2. Lees de tekst met het stappenplan. Onderstreep

Nadere informatie

Voorwaarden SNS Studenten- Rekening

Voorwaarden SNS Studenten- Rekening Voorwaarden SNS Studenten- Rekening 8.4242.00 (19-11-2018) Voorwaarden SNS Studentenrekening Dit zijn de voorwaarden van de betaalrekening SNS Studentenrekening. In dit document lees je informatie over

Nadere informatie

Het Nibud Spaarbiggetje lesbrief en prijsvraag

Het Nibud Spaarbiggetje lesbrief en prijsvraag Het Nibud Spaarbiggetje lesbrief en prijsvraag In 2009 bestond het Nibud 30 jaar. Tijdens het jubileumjaar heeft het Nibud geld ingezameld om binnen het onderwijs extra aandacht te kunnen besteden aan

Nadere informatie

Positief Huishouden met Kinderen

Positief Huishouden met Kinderen Positief Huishouden met Kinderen Deel 4: Kinderen en geld Dit werkboek is van: Datum: 1 Copyright Drukke Moeders Marijke Minten Welkom Dit is een werkboek dat hoort bij de videotraining Positief Huishouden

Nadere informatie

Voorwaarden SNS Jongerenrekening

Voorwaarden SNS Jongerenrekening Voorwaarden SNS Jongerenrekening 8.4243.00.1504 (01-07-2015) Dit zijn de Voorwaarden SNS Jongerenrekening. In dit document lees je informatie over je betaalrekening en zie je welke afspraken er gelden.

Nadere informatie

Docentenhandleiding module Identiteit

Docentenhandleiding module Identiteit Docentenhandleiding module Identiteit De module In de module Identiteit wordt het thema identiteit verkend aan de hand van opdrachten en worden leerlingen voorbereid op het zelfstandig aanvragen van een

Nadere informatie

Geld en betalen vmbo12

Geld en betalen vmbo12 banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 19 juni 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62155 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Voorwaarden SNS EU Betaalrekening

Voorwaarden SNS EU Betaalrekening Voorwaarden SNS EU Betaalrekening 8.4423.00.1612 (01-01-2017) Voorwaarden SNS EU Betaalrekening Dit zijn de Voorwaarden SNS EU Betaalrekening. In dit document lees je informatie over je betaalrekening

Nadere informatie

Integratie. Wat weten we over nieuwkomers? 3 VMBO. docentenhandleiding

Integratie. Wat weten we over nieuwkomers? 3 VMBO. docentenhandleiding Integratie Wat weten we over nieuwkomers? 3 VMBO docentenhandleiding Colofon Deze lessen zijn gemaakt in opdracht van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Realisatie: Codename Future: www.codenamefuture.nl

Nadere informatie

Voorwaarden SNS Jeugdbetalen

Voorwaarden SNS Jeugdbetalen Voorwaarden SNS Jeugdbetalen 8.4241.00.1711 (01-11-2017) Voorwaarden SNS Jeugdbetalen Dit zijn de Voorwaarden SNS Jeugd Betalen. In dit document lees je informatie over SNS Jeugd Betalen en zie je welke

Nadere informatie

Voorwaarden SNS Jongerenrekening

Voorwaarden SNS Jongerenrekening Voorwaarden SNS Jongerenrekening 8.4243.00.1607 (01-08-2016) Dit zijn de Voorwaarden SNS Jongerenrekening. In dit document lees je informatie over je betaalrekening en zie je welke afspraken er gelden.

Nadere informatie

Resultaten onderzoek Kinderen en geld. Februari 2015

Resultaten onderzoek Kinderen en geld. Februari 2015 Resultaten onderzoek Kinderen en geld Februari 2015 Resultaten onderzoek kinderen en geld 2015 2 Inleiding De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) organiseert ieder jaar in De week van het geld gastlessen

Nadere informatie

Mediawijs met Kidsweek in de Klas

Mediawijs met Kidsweek in de Klas Handleiding 2015-2016 Mediawijs met Kidsweek in de Klas Inhoud 1. Inleiding pag.2 Mediawijs met Kidsweek in de Klas 2. Opbouw methode pag.3 Les 1 Inzicht hebben in de medialisering van de samenleving Les

Nadere informatie

Docentenhandleiding module Studeren onderdeel Nog geen 18 en naar het MBO

Docentenhandleiding module Studeren onderdeel Nog geen 18 en naar het MBO Docentenhandleiding module Studeren onderdeel Nog geen 18 en naar het MBO De module In de module Studeren onderdeel Nog geen 18 en naar het mbo wordt het thema studeren verkend, met als doelgroep vmbo-leerlingen

Nadere informatie

Leerjaar 2: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A

Leerjaar 2: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Leerjaar 2: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 9: : Thema 9 1 Introles ONMISBAAR links met/ gebruik van de website www.nibud.nl De leerling benoemt eigen ervaringen m.b.t.

Nadere informatie

Voorwaarden ASN Juniorrekening

Voorwaarden ASN Juniorrekening Voorwaarden ASN Juniorrekening De ASN Juniorrekening is een betaalrekening waarbij uw kind rente krijgt over het positieve saldo. In deze Voorwaarden ASN Juniorrekening vindt u informatie over de ASN Juniorrekening.

Nadere informatie

Voorwaarden SNS Studentenrekening

Voorwaarden SNS Studentenrekening Voorwaarden SNS Studentenrekening 8.4242.00.1607 (01-08-2016) Dit zijn de Voorwaarden SNS Studentenrekening. In dit document lees je informatie over je betaalrekening en zie je welke afspraken er gelden.

Nadere informatie

Speluitleg online simulatiegame MoneyMatters

Speluitleg online simulatiegame MoneyMatters Speluitleg online simulatiegame MoneyMatters Deze speluitleg is bedoeld voor ouders die de online game MoneyMatters met hun kind(eren) gaan spelen. MoneyMatters is een online game van stichting Weet Wat

Nadere informatie

Rapport Kinderen en Geld Enquête (NIBUD en het Jeugdjournaal)

Rapport Kinderen en Geld Enquête (NIBUD en het Jeugdjournaal) Rapport Kinderen en Geld Enquête (NIBUD en het Jeugdjournaal) Inleiding Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (NIBUD) geeft voorlichting over inkomsten en uitgaven van particuliere huishoudens.

Nadere informatie

Migratie. Ik vertrek - Zij vertrokken 2 HAVO\VWO. docentenhandleiding

Migratie. Ik vertrek - Zij vertrokken 2 HAVO\VWO. docentenhandleiding Migratie Ik vertrek - Zij vertrokken 2 HAVO\VWO docentenhandleiding Colofon Deze lessen zijn gemaakt in opdracht van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Realisatie: Codename Future: www.codenamefuture.nl

Nadere informatie

Voorwaarden Plus Betalen

Voorwaarden Plus Betalen Particulier Betalen Voorwaarden Plus Betalen Dit zijn de Voorwaarden Plus Betalen. In dit document leest u informatie over uw betaalrekening en welke afspraken er gelden. Bijvoorbeeld dat u niet rood mag

Nadere informatie

Voorwaarden ASN Studentenrekening

Voorwaarden ASN Studentenrekening Voorwaarden Dit zijn de Voorwaarden. In dit document lees je informatie over je betaalrekening en zie je welke afspraken er gelden. Bijvoorbeeld dat je niet rood mag staan als we dat niet hebben afgesproken.

Nadere informatie

Voorwaarden Jongerenbetaalrekening

Voorwaarden Jongerenbetaalrekening Voorwaarden Jongerenbetaalrekening Dit zijn de Voorwaarden Jongerenbetaalrekening. In dit document leest u informatie over deze betaalrekening en ziet u welke afspraken er gelden. Bijvoorbeeld dat u niet

Nadere informatie

Docentenhandleiding module Studeren onderdeel (Bijna) 18 en op het mbo niveau 3/4

Docentenhandleiding module Studeren onderdeel (Bijna) 18 en op het mbo niveau 3/4 Docentenhandleiding module Studeren onderdeel (Bijna) 18 en op het mbo niveau 3/4 De module In de module Studeren onderdeel (Bijna) 18 en op het mbo niveau 3/4 wordt het thema studeren verkend, met als

Nadere informatie

Leren omgaan met geld. Nibud-leerdoelen & -competenties voor kinderen en jongeren

Leren omgaan met geld. Nibud-leerdoelen & -competenties voor kinderen en jongeren Leren omgaan met geld Nibud-leerdoelen & -competenties voor kinderen en jongeren 1 Nibud-leerdoelen & -competenties voor kinderen en jongeren 2e druk Mei 2012 Een uitgave van: Nationaal Instituut voor

Nadere informatie

VMBO praktische leerweg VMBO theoretische leerweg HAVO VWO

VMBO praktische leerweg VMBO theoretische leerweg HAVO VWO Page of 7 Enquête voortgezet onderwijs Deze vragenlijst bestaat uit vijf delen, A t/m E. Er zijn in totaal 9 vragen. A. Over jezelf Dit onderdeel bestaat uit zeven vragen. Hoe oud ben je? In welke klas

Nadere informatie

Kim Dalessi. K.dalessi@student.fontys.nl

Kim Dalessi. K.dalessi@student.fontys.nl 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 Hallo!!...3 Aflevering 1...7 Opdracht 1...7 Opdracht 2...8 Aflevering 2...9 Opdracht 3...9 Opdracht 4...10 Aflevering 3...11 Opdracht 6...12 Opdracht 7...13 Werkblad Logboek...14

Nadere informatie

ZAKGELD Breng het in kaart

ZAKGELD Breng het in kaart ZAKGELD Breng het in kaart Omschrijving Leerlingen analyseren informatie over het zakgeld in België aan de hand van tabellen, grafieken en teksten. Ze toetsen het gegeven cijfermateriaal af met hun eigen

Nadere informatie

Inhoud. Mijn leven. ik regel mijn geldzaken

Inhoud. Mijn leven. ik regel mijn geldzaken Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Bewaren...5 Hoofdstuk 2 Administratie...7 Hoofdstuk 3 Inkomsten... 8 Hoofdstuk 4 Uitgaven... 10 Hoofdstuk 5 Sparen... 12 Hoofdstuk 6 Verzekeringen...15 Hoofdstuk 7 Begroting...

Nadere informatie

Spots on Jobs Docentenhandleiding

Spots on Jobs Docentenhandleiding Spots on Jobs Docentenhandleiding December 2018 Spirit4you Spots Experience is opgenomen in de Lobbox VMBO Kijk op www.bekijkjetoekomstnu.nl Inhoudsopgave Deel 1 Algemene informatie 2 Een opleiding of

Nadere informatie

Mediawijs met Kidsweek in de Klas

Mediawijs met Kidsweek in de Klas Handleiding 2016-2017 Mediawijs met Kidsweek in de Klas Inhoud 1. Inleiding pag.2 Mediawijs met Kidsweek in de Klas 2. Opbouw methode pag.3 Les 1 Participeren in sociale netwerken Les 2 Participeren in

Nadere informatie

WHITEPAPER Nectar 5 e editie onderbouw

WHITEPAPER Nectar 5 e editie onderbouw WHITEPAPER Nectar 5 e editie onderbouw WHITEPAPER Nectar 5 e editie onderbouw Nectar 5e editie onderbouw is een heldere, motiverende methode biologie die opvalt door de gestructureerde behandeling van

Nadere informatie

Utrecht, 2011 Nibud Scholierenonderzoek 2010-2011

Utrecht, 2011 Nibud Scholierenonderzoek 2010-2011 Utrecht, 2011 Nibud Scholierenonderzoek 2010-2011 Een onderzoek naar de inkomsten en uitgaven van de Nederlandse scholieren Samenvatting en conclusie Inhoudsopgave p. 3 p. 8 p. 11 p. 12 p. 15 p. 21 p.

Nadere informatie

OP KAMERS Opdrachtenblad Categorie:

OP KAMERS Opdrachtenblad Categorie: Opdrachten Opdracht 1 Jasmina raadt Wesley aan om wat vaker bij zijn ouders te gaan eten. Welke tips kun je nog meer bedenken om geld te besparen op het moment dat je wat krapper zit? Wesley woont op kamers.

Nadere informatie

Ga naar www.nibud.nl klik bij Test en spel op: Alle tests en spellen Doe de test: Wat voor geldtype ben jij? Uitslag: je bent een

Ga naar www.nibud.nl klik bij Test en spel op: Alle tests en spellen Doe de test: Wat voor geldtype ben jij? Uitslag: je bent een kritisch consument Geld genoeg? In deze opdracht ga je je eigen inkomsten vergelijken met leeftijdgenoten, je maakt een overzicht van je inkomsten en uitgaven. Daarna laat je zien hoe belangrijk reclame

Nadere informatie

Utrecht, 2011. Het financiële gedrag van kinderen tussen 12 en 18 & de rol van hun ouders

Utrecht, 2011. Het financiële gedrag van kinderen tussen 12 en 18 & de rol van hun ouders Utrecht, 2011 Het financiële gedrag van kinderen tussen 12 en 18 & de rol van hun ouders Samenvatting en Conclusie Geld van de ouders De meeste scholieren krijgen zakgeld (88 procent). Kleedgeld is minder

Nadere informatie

Integratie. Wat weten we over nieuwkomers? Docentenhandleiding

Integratie. Wat weten we over nieuwkomers? Docentenhandleiding Integratie Wat weten we over nieuwkomers? 3 HAVO-VWO Docentenhandleiding Colofon Deze lessen zijn gemaakt in opdracht van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Realisatie: Codename Future: www.codenamefuture.nl

Nadere informatie

Voorwaarden JongWijs Pakket

Voorwaarden JongWijs Pakket Voorwaarden JongWijs Pakket Dit zijn de Voorwaarden JongWijs Pakket. In dit document leest u welke afspraken er gelden voor het JongWijs Pakket. Bijvoorbeeld dat u als wettelijk vertegenwoordiger het JongWijs

Nadere informatie

Bestelgegevens Economie 2013

Bestelgegevens Economie 2013 Bestelgegevens Economie 2013 Digitaal werken op ipad of laptop? Een aantal methodes is ook beschikbaar met methodestartpagina en binnen Schooltas! Wanneer kiest u methodestartpagina en wanneer kiest u

Nadere informatie

Inhoud. Mijn leven. ik ga verhuizen

Inhoud. Mijn leven. ik ga verhuizen Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Plannen... 4 Hoofdstuk 2 Meubels enzo... 6 Hoofdstuk 3 Geld... 8 Hoofdstuk 4 Winkelen... 10 Hoofdstuk 5 Adreswijziging... 12 Hoofdstuk 6 De sleutel!... 14 Hoofdstuk 7 Voorbereiden...

Nadere informatie

Onderwijs in Geldzaken

Onderwijs in Geldzaken Onderwijs in Geldzaken Onderwijs en geldproblemen Geldproblemen kunnen leiden tot mindere prestaties op school, (meer) verzuim en uiteindelijk zelfs tot schooluitval. De gemeente Súdwest-Fryslân en RMC

Nadere informatie

Money Matters. Docentenhandleiding

Money Matters. Docentenhandleiding Money Matters Docentenhandleiding Money Matters Money Matters is een simulatiegame waarin jongeren ervaren wat de gevolgen zijn van keuzes die zij maken tussen 15 en 30 jaar. Ze moeten in staat zijn volledig

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: Kom je ermee uit?

Hoofdstuk 2: Kom je ermee uit? Hoofdstuk 2: Kom je ermee uit? Een middagje shoppen. a 75 209 x 100% = 35,9%. b 209 : 3,72 = 56,18. Dus zij moet 57 uur werken om de nieuwe jas te kunnen kopen. c Zij had eerst kunnen sparen of zij had

Nadere informatie

Economie 1. Doelgroep Economie 1. Omschrijving Economie 1

Economie 1. Doelgroep Economie 1. Omschrijving Economie 1 Economie 1 Economie 1 is geschikt voor alle vmbo-niveaus en voor de onderbouw van havo/vwo. De module is zeer geschikt voor handel en administratie maar kan ook uitstekend voor andere richtingen gebruikt

Nadere informatie

Mannen, vrouwen en geldzaken. Nibud Factsheet Juni 2012

Mannen, vrouwen en geldzaken. Nibud Factsheet Juni 2012 nen, vrouwen en geldzaken Nibud Factsheet Juni 2012 nen, vrouwen en geldzaken nen en vrouwen gaan verschillend met geld om, maar het risico op financiële problemen is bij beide groepen even groot. Meer

Nadere informatie

Weet jij wat je uitgeeft en wat er binnen komt? Samen slimmer met geld

Weet jij wat je uitgeeft en wat er binnen komt? Samen slimmer met geld Weet jij wat je uitgeeft en wat er binnen komt? Samen slimmer met geld Dit Samen slimmer met geld dagboek is van: Waarom een Samen slimmer waar je gebruik van maakt niet, zoals 4. Kijk of je kunt besparen

Nadere informatie