( > oudheid )( 3000 V.C. 500 N.C. )

Transcriptie

1 Samenvatting door A woorden 4 december keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo ( > oudheid )( 3000 V.C. 500 N.C. ) Kenmerkende aspecten: De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek van de Griekse stadsstaat (polis) De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur (klassieke cultuur) De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich verspreidde ( > romanisering ) De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als eerste monotheïstische godsdiensten. Paragraaf 2.1 Klassieke oudheid Klassiek > tijdloos = iets dat altijd zijn waarde behoudt en nooit uit de mode raakt. De klassieke oudheid beslaat de tijd van de Grieken en Romeinen (700 V.C. 400 N.C. ) Griekenland bestond ± V.C. (uit een veelheid van onafhankelijke stadstaten (polis, poleis) De Grieken deelde de taal en de godsdienst en de cultuur maar waren politiek zeer verdeeld. ± 800 V.C. Homerus (Griekse dichter): Ilias (paard van troye), Odysuis. Dit was een vage tijd met veel heldenverhalen. De poleis werden op verschillende manieren bestuurd. Politiek komt van polis. Staatsvormen: Monarchie (mono = 1/alleen Archein =regeren) staat met een koning (erfelijke vorst) Oligarchie (Oligio = weinig) staat met een elitair bestuur van weinigen ( adel/ rijken) Anarchie: staat zonder erkent bestuur Aristocratie: (aristos = de beste (meest voortreffelijke) staat die wordt bestuurd door de beste politici Democratie: (demos = volk) staat die wordt bestuurd door het volk. Autocratie: (autos = zelf) alleen heerschappij (dictatuur) Tirannie: staat die wordt bestuurd door een slechte alleen heerser (dictatuur) De meeste poleis waren monarchieën, de twee belangrijkste poleis waren Athene en Sparta. Athene en Sparta hebben een lange en heftige oorlog gevoerd om de hegemonie in Griekenland. Hegemonie = overwicht/ de meeste macht (de peleponnesische oorlog V.C. Pagina 1 van 8

2 Sparta wint maar de overwinning wad slechts tijdelijk. Athene was de enige democratische stadstaat. Democratie Direct : alle vrije burgers hebben inspraak in alle bestuurszaken Indirect: alle vrije burgers kiezen vertegenwoordigers die hun zaken bemachtigen. Peleponnesische oorlog: Sparta Athene In Athene hadden alleen vrije mannen stremrecht. Niet: vrouwen, kinderen, slaven en vreemdelingen. De Atheners waren superbang van tirannie. Atheense bestuur : Volksvergaderingen > alle vrije mannen Raad van 500 man > stadsbestuur 50 raadsleden > dagelijks bestuur > (1 maand) 10 strategen (militaire staf) Schervengericht / ostracisme om ambitieuze politici weg te stemmen Spartaans bestuur (militaire staat) : 2 koningen (monarchie) Raad van oude mannen / gerousia (wijze mannen) Volksvergadering (democratie) De oude Grieken verklaarden de wereld m.b.v. mythen (mythologie) De Griekse goden waren onsterfelijk (niet vol maakt) De goden beschikken over het lot van de mensen. Sommige Grieken hadden het niet zo op Mythen en zochten meer natuurverklaringen voor allerlei verschijnselen. Is er een oerstof? Hoe is het heelal ontstaan? Hoe werkt het lichaam? > humoren leer Humor = lichaamssappen Slijm, bloed, gele gal, zwarte gal Er waren verschillende theorieën die werden verkondigd: Pythagoras: de natuur bestaat uit getallen en verhoudingen Democritus: de natuur bestaat uit atomen (minideeltjes) Empedocles: de natuur bestaat uit 4 elementen > aarde, water, vuur, lucht Hippocrates: bij een gezond mens zijn de 4 lichaamssappen (humoren) in balans. Dokters eed. Ptolemaeus: astronoom > alles draait om de aarde In het oude Griekenland bestond wetenschap nog niet apart maar was het een onderdeel van de filosofie > voor de vrijheid, filosofen zoeken naar de waarheid. 3 Beroemde filosofen: Socrates: wat is het goede? Hoe moet ik leven. Hij is tes dood veroordeeld door de raad van Pagina 2 van 8

3 Plato: hoe kun je iets weten? Democratie is slecht. De meerderheid heeft niet perse gelijk. Aristocratie is beter. Filosofen moeten regeren. Aristoteles: onderzoek doe je d.m.v. waarneming. Democratie, aristocratie en monarchie kunnen zowel goed als slecht zijn. De Grieken slonken uit in de beeldhouwkunst, hun beelden waren heel realistisch. De Grieken maakte typische tempels. De Grieken hadden een uitgebreide mythologie: zeus, hades, hera, poseidon, appolo. De Grieken hadden een alfabet. De Grieken waren een groot voorbeeld van de westerse cultuur: Politiek, wetenschap, filosofie, beeldhouwkunst, mythologie, alfabet en toneel Paragraaf 2.2 Het Hellenisme Hellenisme = Griekse cultuur zoals die zich heeft vermengd met andere culturen dankzij de veroveringen van Alexander de Grote ± V.C. Bv : Grieks-Egyptische Grieks-Romeinse Grieks-Syrische Grieks-Indiaanse. ± 350 V.C. wordt koning philippus II een machtige koning in Macedonië (Noord-Griekeland). Hij breidt zijn macht uit over Griekeland, en onderwerpt andere stadstaten. Philippus II zijn zoon wordt een van de grootste militaire blits boy uit de geschiedenis. Alexander de Grote: Alex veroverd het Perzische rijk (Iran), Egypte tot aan India. Veel volkeren onderwierpen zich aan Alex de grote. Het grote rijk van Alex de Grote valt na zijn dood uit elkaar. Er komen 3 groten rijken die worden bestuurd door zijn (generaals) opvolgers (diadogen). Dankzij de diadogen worden de veroverde gebieden vergriekst (gehelleniseerd). Waarvan was Alex de Grote zo succesvol in zijn veroveringen? Hij had een briljant militair inzicht Hij speelde in op de tradities van de volken die hij overwon. Hij werd farao, hij volgde de Perzische bestuurs indeling Etc. Alex stimuleerde een gemengde elite. De lokale elites gingen samenwerken met de Grieken en Grieks spreken, Grieks kleden, Grieks geloven, Grieks filosoferen, Grieks bouwen Etc. Het hellenisme beperkt zich vooral tot de bestuurlijke bovenlaag. Huwelijken zorgden voor vermenging van de cultuur. Voorbeelden van hellenisering: Grieks werd bestuurstaal van de elite Griekse steden > planologie, theaters, tempels Griekse sporten Griekse beeldhouwkunst, literatuur, alosofie (Alex de Grote was opgeleid door Aristoteles) Paragraaf 2.3 De Romeinse Republiek Pagina 3 van 8

4 Rome begon als een klein herders dorpje 753 V.C. Romulus was (volgens tradtie) de eerste koning van Rome. In 509 V.C. wordt de laatste koning van Rome afgezet omdat hij een tiran werd. De oudste familie hoofden van Rome > de senaat (senatoren) (grepen de macht) V.C > Rome is een koninkrijk V.C. > Rome is een republiek 27 V.C. 476 N.C. > Rome is een keizerrijk Het bestuur van de Romeinse republiek leek op het bestuur van Sparta: 2 consuls ( president/generaal) : ambtstermijn van 1 jaar, beide consuls hebben veto recht. Senaat (300 man): de elite van Rome > familie oudsten (pater Familias) De senaat benoemde de consuls uit hun midden. Volksvergaderingen: Vrije mannen van Rome moesten soldaten leveren voor het Romeinse leger. De senaat behoorden door hun afkomst tot de bovenlaag > patriciërs (adel) De gewone burgers van Rome waren (plebejers/plebs) De allerarmste burgers van Rome werd het proletariaat genoemd. Sommige welgestelde plebejers willen toetreden tot de stand van de patriciërs (standenstrijd). Het lukt de plebejers niet om patriciërs te worden maar wel om bepaalde bestuursfuncties te krijgen die vroeger alleen ontstonden voor patriciërs. De patriciërs en de ambitieuze plebejers vormen zo een bestuurlijke bovenlaag die zich de nosiles of optimates noemden. Rome begint als stadstaat maar groeit tijdens de periode van de republiek uit tot een groot imperium (Imperium Romanium). Rome bereide zijn macht uit d.m.v. : Bondgenootschappen Diplomatie Militair ingrijpen In de 4 e t/m de 2 e eeuw V.C. breidt het Romeinse rijk zich uit buiten de grenzen van Italië, vooral a.g.v de Punische oorlog. De stad Carthago was grote concurrent van Rome. Carthago had veel kolonies en handelsgebieden in het middellandse rijk. Er zijn 3 Punische oorlogen geweest. Roe verovert Sicilië, Spanje. Scipio Africanus ( die Hannibal had verslagen) werd een grote held in Rome. De senaat vreest de macht en populariteit van Romeinse militaire blits boys. Soms waren er meerdere blits boys tegelijk en ontstonden er zelfs burgeroorlogen (met tegenzin van de senaat). Rond 40 V.C verovert Julius Caesar (senator) Gallië (FR). Pagina 4 van 8

5 Caesar is veel te populair. Hij komt naar Rome maar daar wordt hij vermoord door een complot van de senaat. De burgeroorlog gaat na Julius Caesar door tussen zijn zoon Marcus Antonius en Adoptief zoon Octavianus. 27 V.C. Octavianus wordt de eerste keizer van Rome. Augustus (= de verhevene). Na augustus komt er vrede in het Romeinse rijk. > Pax Romana (tot 180 N.C.) Tijdens de eerste 2 eeuwen van het keizerrijk heerste er relatieve vrede (pax Romana) waardoor er veel handel mogelijk was. De romeinen verspreidden de Grieks-Romeinse cultuur in de bezette gebieden. (=romanisering) De Romeinse soldaten hadden 25 Jaar dienstplicht. De Romeinse soldaten leefden the Roman way of life > tempel, stadhuizen, amfitheaters, taal/literatuur, aquaducten, wegen, rechtspraak, kunst. De soldaten huwden vaak met niet Romeinen. Het Romeinse burgerrecht gaf veel privileges. Veel niet Romeinen gingen zich Romeins gedragen ( kleding, taal, dieet, godsdienst, enz.) Paragraaf 2.4 / 2.5 De Romeinse godsdienst was polytheïstisch en grotendeels overgenomen v/d Grieken Romeins Grieks Dienst Jupiter Zeus Oppergod/bliksem Juno Hera Huwelijk Pluto Hades Onderwereld Neptunus Poseidon zee Mars Ares Oorlog Venus Aphrodite Liefde Mercurius Hermes Handel/reizen Saturnus Krono s Vroegere oppergoed De vereniging van Jupiter e.a. was staats godsdienst. Aan Jupiter moest geofferd worden voor de bescherming van de staat. Veel overwonnen volken hielden vast aan hun eigen polytheïstische goden. Voor de romeinse was dat geen probleem mits ze de romeinse goden af en toe ook werden vereerd. Het verschil tussen Romeinse goden en mensen is onsterfelijkheid. Goden beschikken over het lot van de mensen. De Romeinen waren tolerant t.a.v. Andere godsdiensten, maar dat was toch een probleem voor de joden (afstammelingen van juda) (Abraham Isaak Jacob). De joden waren monotheïstisch. 1 van de 10 geboden: gij zult geen andere afgoden aanbidden. Pagina 5 van 8

6 De Joodse godsdienst was bijzonder in enkele opzichten: Monotheïstisch + uitverkoren Schriftuur/ oude testament Geboden/ voorschriften Joden geloven in de komst van een Messias (gezalfde/ verlosser). De joden worden vrijgesteld voor offeren aan Romeinse goden voor geld. Jezus: 1 N.C > Jezus wordt geboren in Bethlehem 30 Jaar oud > laat zich dopen Jezus zegt: ik ben de Messias/christos Hij kiest 12 apostelen Jezus wordt gekruisigd De 3 e dag (Pasen) > hij herrijst De apostelen verspreiden de leer van Jezus (evangelie) De Christelijke klerk begint te groeien De apostel Paulus reist heel het Romeinse rijk rond en sticht kerk gemeenten. De christenen worden voor het eerst vervolgd in Rome 64 N.C Keizer Nero laat Rome in de fik zetten en geeft de Christenen de schuld. Veel christenen worden verbrand als fakkels. De Christen werden af en toe vervolgt in het Romeinse rijk, maar niet systematisch. In de 3 e eeuw N.C is het Romeinse rijk instabiel en economisch verzwakt. 250 N.C Keizer Decius wil de Romeinse religie volledig herstellen. Er komt een offerplicht. Veel Christelijke leiders sterven. Kerkelijke bezittingen worden afgepakt. het bloed der martelaren is het zaad van de kerk Martelaar = iemand die sterft voor zijn geloof. Veel mensen raken geïntrigeerd. Het Christendom predikt gelijkheid, en zorgt voor de armen. 285 N.C > 2 e grote christen vervolging o.l.v. Keizer Diocletianus. Het Romeinse rijk is te groot en wordt in 2 gesplitst WRR (west romeinse rijk) Rome ORR ( oost romeinse rijk) Byzantium/constantinobel (= Istanbul) ±310 N.C burgeroorlog Constantijn ziet een visioen met een kruis in dit teken ziet hij overwinnen. Constantijn de Grote wordt keizer. Edict van Milaan er komt godsdienstvrijheid voor Christenen. Hij word zelf ook Christenen. 392 N.C Keizer Theodosius de Grote, verklaart het Christendom staats godsdienst. Romeinse religie wordt verboden. Pagina 6 van 8

7 De christelijke kerk werd aanvankelijk geleid door 12 apostelen. Aan het hoofd van een Christelijk gemeente stond een bisschop. Toen de apostelen waren gestorven kwam de leiding van de kerk bij de bisschoppen. Bisschoppen hadden onderling ruzie over de ware Christenlijke leer o.a. over de vraag of Jezus mens/god is of allebei. Het ariaisme (genoemd naar Arius) leert dat god de Vader Jezus heeft geschapen. En daarom is jezus ondergeschikt aan god. Constantijn de Grote riep de bisschoppen op om te vergaderen over de ware leer. Concilie = bisschoppen vergadering 325 N.C concilie van Nicara > er komt een credo over de heilige drie-eenheid: vader, zoon, heilige geest. 481: uiteidelijk wordt de leer van de bisschop van Rome de orthodoxe (ware) leer. De bisschop van Rome stelt zich op als leider van de hele Christenlijke kerk. Katholiek (=algemeen) kerk > paus papus papa (heilige) vader Paragraaf 2.6 Het romeinse rijk was eigenlijk veel te groot om te besturen. Het rijk werd opnieuw gedeeld in het WRR (Rome) en het ORR (constantinopel) In de 4 e en 5 e eeuw breken steeds meer Germaanse stammen de limes over Limes = noordgrens van het romeinse rijk (rijn + Donau) Germaanse stammen werden opgejaagd door de hummen. Germanen gaan zich vestigen binnen de grenzen van het Romeinse rijk. Friezen Saksen Angelen Franken Juten Bourgondiërs Vandalen Longobarden Viscoten (visi = west) Ostrogoten (ostro = oost) >volksverhuizingen Rome wordt een aantal keer geplunderd. In 476 werd de laatste keizer van het WRR afgezet (Romulus Augustus) > begin middeleeuwen. Het ORR blijft gewoon bestaan, en is zelfs welvarend omdat: Pagina 7 van 8

8 veel economische welvaart door handel met het oosten. Goed georganiseerd en sterk leger. Goed functionerende bureaucratie (als ambtenaren apparaat) Sterk?? op de kerk Het ORR Bysantische rijk scheidt zich ook af van de rooms katholieke kerk in 1054 oosters Schisma Schisma = scheuring De orthodoxe kerk wordt geleid door de bisschop van Constantinopel die zich patriarch (vader) laat noemen > het ORR wordt veroverd door de turken en wordt Islamitisch. Pagina 8 van 8