Samenvatting Geschiedenis De Grieks-Romeinse wereld

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis De Grieks-Romeinse wereld Samenvatting door een scholier 2755 woorden 13 november ,5 2 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis Hoofdstuk 2 De Grieks-Romeinse wereld 2.1 In Griekenland 200 aparte staatjes door de natuurlijke omstandigheden (bergen). Zon staatje werd een polis(politiek) genoemd. Middelpunt hiervan was een versterkte heuvel, ook wel een acroppolis (hoge stad). Mensen vluchtten hierheen bij oorlog en er was een tempel waar de belangrijkste god of godin werd vereerd. Agora = een plein waar burgers elkaar ontmoeten, handel dreven en bestuur bespraken. Langzamerhand ontstaan er rondom deze heuvels steden, waarin mensen niet alleen leefden van landbouw (ook ambachtslieden, kooplieden en priesters). In de stadstaten ontstonden verschillende soorten bestuur: Autocratie; bestuur door alleenheersers Oligarchie; bestuur door alleen de aanzienlijkste burgers Democratie; bestuur waaraan alle burgers deelnemen Eerste bestuursvorm: Adel(rijke families met veel grondbezit) had de macht in handen. Raad van edelen nam alle belangrijke beslissingen en er was een vergadering voor alle mannen, de volksvergadering, die sterk onder invloed stond van de adel, Verandering Steden kregen te maken met overbevolking en de opkomst van de handelaren. Er was weinig vruchtbare grond en ze gingen zich koloniseren (750 v Chr.). zon nederzetting werd een kolonie genoemd (bleven contact behouden). De handelaren waren bijna net zo rijk als de edelen en wilden ook meer macht en daarom gingen ze zich verzetten, er ontstonden democratieën. 509 v. Chr. Door edelman Kleisthenes een nieuwe regeringsvorm; Directe democratie. Alle belangrijke beslissingen werden genomen door de volksvergadering (burgers hadden het recht dingen goed of af te keuren). Mannen vanaf 18 jaar stemrecht. Vergaderingen voorbereid door de raad van vijfhonderd. De vijfhonderd werden door loting aangewezen uit een groep die was uitgezocht door de volksvergadering.. Dagelijks bestuur Athene: telkens wisselende groep van vijftig leden van de raad van vijfhonderd. En volksvergadering koos tien leiders van leger en vloot. Pagina 1 van 9

2 Toen handel toe nam, nam het aantal slaven ook toe. Vrouwen hadden buiten huishouden weinig te vertellen. 2.2 Sparta was de tegenstander van Athene. Toen er overbevolking kwam stichtten ze geen kolonies maar veroverden ze het land van de Messeniërs. Deze moesten eten leveren aan de Spartanen. Sparta had een heel sterk leger. De kracht van dit leger lag aan verschillende factoren: Spartaanse mannen hoefden niet als boer te werken. Op 7-jarige leeftijd werden jongens in een kazerne geplaatst, waar ze een militaire opleiding kregen tot hun 20 ste. Ze moesten hun leven over hebben voor de staat. Er was vooral aandacht voor militaire zaken. Een raad van edelen mocht alleen voorstellen doen en de volksvergadering mocht niks aanpassen. Mannen konden voorstellen aannemen of verwerpen door te roepen. Dagelijks bestuur: in handen van vijf ephoren (opzichters), die door volksvergadering werden gekozen. Leger: aangevoerd door 2 koningen. 2.3 Perzische rijk (van Egypte tot India) dreiging voor Athene. In het Perzische rijk was geen democratie; de koning had alle macht. Griekse kolonisten aan de westkust van het Perzische rijk wilden zich onafhankelijk maken van de perzen en kwamen in opstand tegen de koning Darius in 500 v. Chr. Aanleiding van de Perzische oorlogen. Als straf wilde Darius Griekenland veroveren. In 490 v. Chr. Eerst binnenval van de Perzen via zee. Sparta en Athene besloten op samenwerking alleen Sparta kwam pas opdagen toen de Atheners al hadden gewonnen (bij Marathon). In 480 v. Chr. Vielen de Perzen onder leiding van Xerxes weer Griekenland binnen, over land en vanuit zee. Spartanen leiding over het land en de Atheners over zee. Bij Thermopylae een beroemde veldsalg. Daarna veroverde het Perzische leger heel Griekenland behalve Peloponesos (zuiden bij Spartanen). Griekse vloot versloeg Perzische vloot bij Salamis (Eiland) en Xerxes ging met restanten terug. 2.4 Griekse staatjes gingen samenwerken uit angst voor een nieuwe Perzische aanval. Er ontstonden 2 bondgenoten: Athene (leider Pericules) en Sparta. Ze probeerden allebei het machtigst te worden. Athene valt Sparta aan in 431 v. Chr. In de Peloponnesische Oorlog, die tot 404 duurde. Uiteindelijk won Sparta met zijn bondgenoten. Pagina 2 van 9

3 2.5 Verandering in het denken van de mens Er ontstonden veranderingen in het denken van de mens. Sommige Grieken poogden als eersten het mythische wereldbeeld te vervangen door een natuurwetenschappelijk wereldbeeld. Aristoteles (400 v. Chr.) en Ptolemaeus (200 n Chr.) hadden de belangrijkste theorieën over het heelal. Ze dachten dat de aarde een onbeweeglijke bol was die centrum vormde van het heelal. Ptolemaeus onderbouwde zijn theorie met wiskundige berekeningen van de banen van de hemellichamen. Dit wereldbeeld drong tot weinig mensen door. Verandering in het denken ontstaan van de mens Ze verklaarden het ontstaan van de mens mythologisch. Om de goden gunstig te stellen, moesten er offers worden gebracht. Ook was de gemeenschap belangrijk, niet het individu. Iedere polis had zijn eigen beschermgod. De goden wonen bij elkaar op de berg Olympus en ze hadden menselijke eigenschappen. Vanaf 600 v. Chr. Ontstond er iets verandering in dit mensbeeld. Geleerden geloofden niet meer dat goden alles bepaalden. Ze gingen de mens zien als een zelfstandig wezen. Hiermee leggen de Grieken de basis voor het mens- en wereldbeeld in de westerse wereld. Voortdurend vragen en zoeken naar nieuwe kennis Onderzoekers gingen onderzoeken hoe de wereld waarin zij leefden, in elkaar zat. Ze zochten naar antwoorden in de natuur zelf en niet in de godsdienst. Hierdoor kwam de wetenschap in een hoog aanzien te staan. Wetenschap = het systematisch geordend geheel van het weten en van de regels waarmee verdere kennis verkregen wordt. Geneeskunde Hippocrates zocht de verklaring van ziek zijn in de natuur zelf. Hij ging precies opschrijven hoe een ziekte bij iemand verliep. Geschiedenis Herodotus wordt de eerste geschiedschrijver genoemd. Hij reisde veel en schreef op wat hij over het verleden van mensen hoorde, bij verschillende verhalen over hetzelfde schreef hij ze allebei op. Hij gaf zijn eigen mening over deze verhalen (hij probeerde ook dingen te verklaren). Filosofie In Griekenland ontstaat de filosofie. Houdt zich bezig met de diepste levensvragen (rijk en arm). Filosofen zochten antwoorden op deze vragen die met het verstand kon worden beredeneerd. Socrates = een beroemd geworden filosoof. Ij probeerde erachter te komen hoe de wereld in elkaar zat. Hij dacht dat mensen slechte dingen deden als ze niet nadachten. Bibliotheek Pagina 3 van 9

4 In de tijd van Alexander de Grote kwam de wetenschap tot bloei. In Alexandrië de grootste bibliotheek. De Grieken wilden een goede opleiding De Grieken wilden uitblinken met alles. In het teken van voortreffelijkheid: de wil om zichzelf te verbeteren. In Griekenland konden veel mensen lezen en schrijven, ze moesten handel kunnen drijven en kunnen deelnemen aan de politiek. Sport was ook heel belangrijk en er werden allemaal sportwedstrijden gehouden. Ook vonden de Grieken dat iedereen moest deelnemen aan het bestuur. De Grieken gefascineerd door schoonheid en kunst De Griekse kunst baseerde zich op; niet te veel, maathouden. Kunstwerken moesten zich aan een ideaal maatgetal houden. Anders was het geen kunst. Polycletus gebruikte in zijn beeldhouwkunst vaste verhoudingen. Kunst moest zo mooi mogelijk zijn en geen weergave van de natuur. Tempels (zuilen) en theaters waren de belangrijkste bouwwerken. 2.6 In 338 v. Chr. Griekenland veroverd door koning Philippus van Macedonië. Alexander volgde hem op. Ze hoopten dat als ze de oude vijand van Griekenland veroverden ze iedereen tevreden hielden. In 334 v. Chr. Ging hij met zijn leger op weg. Na 9 jaar had Alexander het Perzische rijk in handen. Na deze verovering trokken veel Grieken naar het Midden-Oosten. Ze maakten daar de Griekse kunst en wetenschap bekend, Grieks werd de belangrijkste taal. Ook probeerde Alexander de Grieken en Perzen te verenigen. Hij liet generaals trouwen met Perzische vrouwen en hij wilde dat Grieken Perzische gewoontes overnamen. In 323 v. Chr. Stierf Alexander. Hij stond bekend omdat hij een goed legeraanvoerder was en omdat door hem de Griekse cultuur werd verspreid. Zijn rijk viel uiteen en iedere generaal kreeg een deel. 2.7 Rond 800 v. Chr. Veroverden de Entrusken (uit Midden-Oosten) een groot deel van noord Italië (Rome). Onder de Entrusken nam de handel toe. Het gevolg daarban was dat de dorpen steden werden. Rond 500 v. Chr. Kwamen de inwoners van een aantal steden(waaronder Rome) in opstand. In de volgende 2 eeuwen veroverden de Romeinen het grondgebied van Italië en in het zuiden ook onderwerping van de Griekse kolonisten. Verovering van het Italiaanse vasteland (275 v. Chr.). Republiek Rome werd eerst geregeerd door koningen. Maar het werd al snel een republiek; een regeringsvorm waarin telkens na verloop van tijd nieuwe bestuurders worden gekozen. De belangrijkste bestuurders waren 2 consuls (elk jaar 2 nieuwe). Bij oorlog voerde elk een deel van het leger aan. Pagina 4 van 9

5 Senaat(raad van ouderen) = hierin zaten de mensen die vroeger bestuurder waren geweest, hun gaven raad. Romeinse mannen kwamen bijeen in de volksvergadering, alleen dit had weinig invloed op het bestuur van Rome. 2.8 Toen de Romeinen de Etrusken hadden verdreven, kregen rijke Romeinen de macht; patriciërs (leidinggevende functies) Alle andere Romeinen waren; plebejers. Afkomst bepaalde bij welke groep je hoorde. Maar in de loop van tijd kwamen er plebejers die net zo rijk waren als de patriciërs. Deze rijke plebejers vonden dat ze met de patriciërs de macht mochten hebben. De arme plebejers werden ook ontevreden, ze mochten wel stemmen maar geen geld lenen voor bijvoorbeeld een bedrijfje allen met hoge rente. Na enkele eeuwen hadden de patriciërs de hulp van de plejebers nodig voor veroveringen buiten Italië. Patriciërs stemden in met: plebejers mochten niet meer als slaaf worden verkocht, als zij schulden hadden; ze mochten met elkaar trouwen; plebejers mochten ook hoogste ambten uitoefenen in het bestuur. De rijke plebejers vormden samen met de patriciërs een nieuwe bovenlaag: de nobiles. Voor de arme plebejers was de rente nog steeds veelste hoog, nog steeds konden alleen de rijke mensen de hoogste ambten beoefenen. Groepen die geen invloed hadden op het bestuur van Rome: vrouwen en slaven. 2.9 Nadat de Romeinen Italië hadden, veroverden ze een imperium (groot rijk met verschillende volkeren). Dit bestond uit het Middellandse Zeegebied en een groot deel van Europa. Dit imperium kwam niet tot stand door een plan. De Romeinen hadden iedere keer aan andere reden om een land te veroveren, bijvoorbeeld: Land die een bondgenoot aanviel Een bevolking die de handel bedreigde Meer grond Gevolgen van deze veroveringen: Romeinen verdeelden hun rijk in provincies met een Romeins bestuur en die belasting moesten betalen ieder jaar. De senaat werd machtiger. Veel mensen met ervaring. De invloed van de Griekse cultuur werd sterker, ze namen er veel van over. Veel boeren raakten bedrijf kwijt en gingen naar de stad, omdat boeren in het Romeinse leger moesten en de andere familieleden het werk niet meer aan konden. Aantal armen nam toe; proletariër (iemand die alleen kinderen bezat) Aantal rijke mensen nam toe. Door de groeiende handel en buit veldslagen. Veel slaven die op het land moesten werken. Het Romeinse leger werd minder sterk. Veel boeren werden proletariër, de soldaten moesten eigen wapens betalen en hun konden dat niet. Pagina 5 van 9

6 2.10 De broers Tiberius en Gaius Gracchus wilde de proletariërs weer aan land helpen.ze wilden land onder de armen verdelen, hierbij waren 2 voordelen: Werklozen opnieuw boer worden Sterkere boerenlegers Er ontstonden gevechten tussen voor- en tegenstander en daarbij kwamen de broers om het leven. Er werd maar weinig land verdeeld. Het aantal soldaten nam af doordat het aantal boeren steeds kleiner werd. Invoering beroepslegers.. als de proletariërs 16 jaar in dienst waren in het leger kregen de daarna een stukje grond. Hun bevelhebber zorgde voor soldij en voor de grond hierdoor werden ze trouwer aan de bevelhebber dan aan Rome. Die bevelhebbers trokken soms met hun leger naar Rome om de macht in handen te krijgen; Julius Caesar. De senaat wilde verhinderen dat Caesar aan de macht kwam en pleegde een moordaanslag. Hierdoor kregen ze nieuwe vijanden: legeraanvoerders en een achterneef; Octavianus Burgeroorlog waarin Octavianus won. Hij noemde zichzelf Augustus (verhevene). Hij was voorzichtig en liet de senaat, consuls en de volksvergadering bestaan maar zorgde dat hij eigenlijk alle macht in handen had. Hij werd de eerste keizer van het Romeinse rijk. Augustus en opvolgers zorgden voor enkele eeuwen vrede in het Romeinse rijk -> Pax Romana (Romeinse vrede). Waarom was er zolang vrede?: Leger bleef trouw aan de keizers (grond of geld) Goede handel en de welvaart nam toe. (geen bandieten meer, vuurtorens, havens en meer wegen. Er waren in die tijd geen krachtige vijanden. Tijdens het keizerrijk werd er nog meer handel gedreven dan in de republiek, dit was voordelig voor de handelaren. Die trokken naar de steden en die groeiden. Colosseum = beroemdste amfitheater. Gevechten van gladiatoren. De meeste mensen werkten nog steeds in de landbouw en waren vrije boeren met kleine boederijen. De rijken Mensen met enig bezit vrije boeren,, kleine winkeliers De armen De slaven Romeinse munt is de sestertiën. Romeinse rechtspraak was zo goed dat veel volken later de regels overnamen. Romaniseren= het overnemen van de Romeinse cultuur (taal, godsdienst, literatuur) 2.11 Pagina 6 van 9

7 De Romeinen namen het wereldbeeld over van de Grieken. Maar ze zagen de aarde wel als een platte schijf. Er waren verschillen met de Grieken: De romeinen hadden een meer militaire kijk op de mens: zij vonden waarden die in oorlog van groot belang zijn belangrijk (moed, gehoorzaamheid); bouwwerk waar de romeinen mee bekend werden was de amfitheater daar stond strijd centraal; triomfboog en erezuil ook militaire monumenten Meer praktische kijk op de mens: schonken veel aandacht aan wetten op te schrijven (basilicae daarin vond rechtspraak plaats); de Romeinen gebruikten de natuur om het dagelijks leven aangenamer te maken (aquaducten en badhuizen) De meeste gebouwen in Romeinse rijk hadden niks met geloof te maken maar met de militaire kijk. 1. In heuvel ingebed Vrijstaand en veel trappen Geen verschil voor en achterkant en omgeven door vrijstaande zuilen Wel verschil. En slechts halve zuilen Typisch romeinse vormen: triomfboog, gewelf en de koepel. En nieuwe bouwtechnieken zorgden voor grotere ruimten zonder zuilen Alle volken waardeerde de Romeinse rijk door de rechtspraak: belangrijke rechtsregels: iemand is onschuldig tot tegendeel bewezen is, je moet je kunnen verdedigen, niet worden gestraft voor wat je denkt en alleen rechters met rechtspraak bemoeien 2.12 Het jodendom De joden vielen op omdat zij maar in 1 god geloofden. Deze had de joden regels gegeven; de Tien Geboden het bekendste. De opvattingen staan beschreven in de Joodse bijbel; Tanach, voor christenen het Oude Testament. De eerste 5 boeken het belangrijkste; Torah (de wet). Het belangrijkste was een tempel in Jeruzalem. De joden leefden in een onafhankelijk koninkrijk onder David en Salomon. Door de kleine hoeveelheid vaak overheerst door andere buurvolken. Tijdens deze periode ontstond er het geloof in een Verlosser of Messias. De Joden kwamen in 66 n. Chr. In Opstand tegen de Romeinen. Mislukte en verwoesting Jeruzalem onder leiding van Titus (70 n. Chr.). de joden vluchten naar andere gebieden en Europa en behielden hun godsdienst. Ontstaan christendom Jezus van Nazareth trok rond in Palestina in de tijd van keizer Augustus.sommige gingen hem zien als verlosser door zijn prediking. Pontius Pilatus veroordeeld hem tot de dood aan het kruis, na een aanklacht van Joodse leiders die bang waren hun leiderschap te verliezen. De ideeën van Jezus werden verspreid door zijn apostelen (volgelingen). Ze gaven Jezus de naam Christus (gezalfde). Dit werd als teken gebruikt voor koninklijke uitverkiezing. De aanhangers werden christenen genoemd. 4 apostelen een evangelie (goede boodschap) over het leven van Jezus geschreven = Mattheus, Marcus, Lucas en Johannes. Nieuwe en oude testament vormen de bijbel. Leer van het christendom Toen de Romeinen het Christendom aanvaarden in de 4 de eeuw kwam er pas echt een eenheid. Tijdens het laatste oordeel worden de goede van de slechte gescheiden. Christendom gaat er vanuit dat de mens leeft naar de christelijke waarden en voorbeeld van Jezus (menslievend en Pagina 7 van 9

8 vergeving). Belangrijkste rituelen; sacramenten genoemd (doop, eucharistie en biecht). Blz. 37 Verspreiding christendom Door de Pax Romana verspreidde het christendom zich snel. Belangrijke bijdrage van Paulus. Veel armen en onderdrukten werden christenen. Hij gaf hoop op een beter leven. Romeinse keizers volgend de christenen Het christendom werd een lange tijd verboden door de Romeinse keizers. Veel romeinen hadden bezwaren tegen het christendom omdat ze geen deelnamen aan de feesten ter eer van Romeinse goden en ze gingen niet naar amfitheaters en wilden geen dienst in het Romeinse leger. Christendom word enig toegestane godsdienst Door vervolgingen hoopten ze dat het christendom zou weg gaan alleen het aantal werd juist steeds groter. 313 werd het toegestaan door keizer Constatijn die zelf ook christen werd. 394 christendom enige toegestane godsdienst. De kerk De christelijke kerk bouwde een sterke organisatie in het gehele rijk. Bij val romeinse rijk bleef het gehandhaafd. Centraal stonden; de bisschoppen. Die kerkelijke bestuurders waren van steden, het bisdom. Aan het hoofd stond de bisschop van Rome; de paus. Aan de basis stonden bestuurders van kleine kerkelijke gemeenschappen; pastoors 2.13 Na de dood van Theodosius in 395 werd het rijk verdeeld in oost- en west- Romeinse rijk. Oost = bleef bestaan tot 1453 tot het werd veroverd door Osmaanse Turken West= tot 476 door de Germaanse staten. Na de val van het Romeinse rijk trokken veel Germanen naar west Europa. Een gedeelte van deze Germanen romaniseerden zich. Ze hadden veel gemeenschappelijk: taal, landbouw en dorpen. Elk Germaans volk verdeeld in stammen. Vrije mannen Vrijgelatenen slaven de Germanen vereerden meer goden. Die goden verbeelden natuurkrachten (Freya, Loki). Deze stonden onverschillig tegenover de mens en moesten welwillend worden gestemd met brandoffers van fruit. Elke Germaanse stam gaf zijn goden een naam en bewaarde verhalen en rituelen. De oppergod= Thor, Donar, Zius. Freya voor hoogste godin. De christenen EN Germanen geloofden in een leven na de dood. Belangrijkste waarden: het welzijn, overleven familie en in groter verband de stam. Pagina 8 van 9

9 Belangrijkste normen: eren van voorvaderen en de plicht het stamland te verdedigen. Deugden: lichaamskracht, dapperheid, eergevoelig. Blz 39 Pagina 9 van 9