Arbeidsmarktinformatie. Nota van bevindingen

Transcriptie

1 Arbeidsmarktinformatie Nota van bevindingen

2 Colofon Programma Informatieprocessen Nummer Nvb-Info-11/10a Datum december 2011 Pagina 2 van 36

3 Inhoud Colofon 2 1 Samenvatting en conclusie 5 Probleemanalyse 5 Onderzoeksaanpak Bevindingen Conclusie 8 2 Inleiding Aanleiding en context Probleemanalyse Focus onderzoek Onderzoeksmethode Leeswijzer 14 3 Casebeschrijving Beschrijving gemeenten 15 4 Behoefte aan arbeidsmarktinformatie Behoeften naar functie Behoeften op korte en lange termijn Behoeften mbt klanten met een kleine of grote afstand tot de arbeidsmarkt Verschillen tussen gemeenten Conclusie 21 5 Algemeen beschikbare formele bronnen Gebruik en bruikbaarheid Beperkingen Conclusie 25 6 Aanvullende bronnen Aanvullende stukken Analyses eigen bestand Netwerken Overige aanvullende bronnen Conclusie 31 Bijlage 1: Methodologische verantwoording 33 Bijlage 2: Totaaloverzicht gebruikte bronnen 35 Pagina 3 van 36

4 Pagina 4 van 36

5 1 Samenvatting en conclusie Voor gemeenten en UWV Werkbedrijf is het van groot belang goede informatie te hebben over de arbeidsmarkt. Deze kennis is nodig om uitkeringsgerechtigden naar een baan te begeleiden. Tegen deze achtergrond heeft het toenmalige AKO in 2008 een handreiking arbeidsmarktinformatie opgesteld. Deze handreiking geeft van uit perspectief van regionale ketensamenwerking handvatten bij het zoeken naar en het gebruik van arbeidsmarktinformatie. De handreiking definieert de informatiebehoeften en beschrijft beschikbare bronnen van arbeidsmarktinformatie. De veronderstelling in de handreiking is dat informatie en kennisdeling over de arbeidsmarkt bijdragen aan goede ketendienstverlening en de beschikbare informatie aansluit bij de behoefte. In dit onderzoek wordt de uitwisseling en beschikbaarheid van arbeidsmarktinformatie bekeken van het perspectief van keteninformatisering. In dit onderzoek inventariseert de inspectie hoe de arbeidsmarktinformatiebehoefte er in de praktijk uit ziet en in hoeverre beschikbare bronnen daarin voorzien. Probleemanalyse De wetgever heeft het belang van arbeidsmarktinformatie onderkend door UWV via de wet SUWI te verplichten bij te dragen aan de transparantie van de arbeidsmarkt. Hoewel UWV hierin als enige partij een wettelijke taak heeft, dragen ook andere partijen bij aan het ontsluiten van informatie over de arbeidsmarkt. Voorbeelden daarvan zijn het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), de Kamer van Koophandel (KvK), Raad voor Werk en Inkomen (RWI) en de kenniscentra/colo (vereniging van kenniscentra voor beroepsonderwijs en bedrijfsleven). Arbeidsmarktinformatie is een breed begrip. Het gaat over de vraag naar arbeid, het aanbod van arbeid, en de mate waarop beiden al dan niet op elkaar aansluiten. Bij de vraag naar arbeid hebben we het over vacatures en werkgelegenheidsontwikkeling, en bij het aanbod van arbeid over werkzoekenden en ontwikkeling van het personeelsaanbod. Informatie die betrekking heeft op de korte termijn (korter dan 1 jaar) kan bijdragen aan het nemen van beslissingen over bijvoorbeeld bemiddeling en inkoop van re-integratie- en scholingstrajecten. Informatie die betrekking heeft op de lange termijn (1 jaar of langer) kan gebruikt worden om het (uitvoerings-)beleid vorm te geven. Gemeenten maken onder meer gebruik van arbeidsmarktinformatie voor de uitvoering van hun wettelijke taken ten aanzien van Wet Werk en Bijstand (WWB) en Wet Investeren in Jongeren (WIJ). In de WWB is bepaald dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor het ondersteunen van personen die een WWB of ANW (Algemene Nabestaanden Wet) uitkering ontvangen en niet-uitkeringsgerechtigden bij arbeidsinschakeling. 1 Daarnaast is de gemeente vanuit de WIJ verantwoordelijk voor doen van een werkleeraanbod 2 aan jongeren tot 27 jaar. In de Memorie van Toelichting (MvT) bij de WIJ wordt benadrukt dat het belangrijk is om het aanbod van beroepsopleidingen beter af te stemmen op de vraag vanuit de arbeidsmarkt. En de gemeente moet het werkleeraanbod optimaal laten aansluiten bij andere beleidsterreinen en de regionale arbeidsmarkt. Een goede samenwerking tussen de gemeente en het bedrijfsleven zal een belangrijke bijdrage leveren aan de realisatie van de doelstellingen van het effectueren van het werkleerrecht. 3 1 WWB artikel 7, lid 1a. 2 WIJ artikel 11, lid 1. 3 MvT WIJ: Punt 8 Positie gemeenten. Pagina 5 van 36

6 Afhankelijk van de actor is behoefte aan inzicht in de huidige situatie op de arbeidsmarkt (korte termijn) of juist in de te verwachten ontwikkelingen (lange termijn).het kan gaan om de behoefte aan: inzicht in de werking van de (regionale/lokale) arbeidsmarkt; inzicht in toekomstige ontwikkelingen op de (regionale/lokale) arbeidsmarkt; informatie over de vraag naar arbeid; informatie over het aanbod van arbeid; inzicht in de relatie tussen de gevraagde en de aangeboden competenties; inzicht in de relatie tussen beleid en uitvoering (i.c. management- en sturingsinformatie). Het onderzoek richt zich op de behoefte van gemeenten aan arbeidsmarktinformatie en op de wijze waarop zij er al dan niet in slagen daarin te voorzien door gebruik te maken van de beschikbare bronnen. Doelstelling Doel van dit onderzoek is inzicht te geven in de arbeidsmarktinformatiebehoefte van gemeenten om zowel op korte- als op langere termijn werkzoekenden in de WWB en de WIJ aan een baan te helpen en te komen tot een beoordeling van de mate waarin de beschikbare arbeidsmarktinformatiebronnen in die behoefte voorzien. Vraagstelling Wat is de informatiebehoefte van gemeenten voor wat betreft het matchen (op de korte en lange termijn) van mensen uit de uitkeringsbestanden op vacatures en in hoeverre sluiten de beschikbare arbeidsmarktinformatiebronnen daar op aan? Deelvragen 1. Aan welke arbeidsmarktinformatie hebben gemeenten behoefte om op de korte en lange termijn mensen uit de uitkeringsbestanden te kunnen matchen op vacatures? 2. Welke bronnen met geaggregeerde arbeidsmarktinformatie gebruiken gemeenten om in hun informatiebehoefte te voorzien? 3. Zijn deze bronnen voor gemeenten direct bruikbaar, en zo nee: hoe vertalen gemeenten deze bronnen naar hun behoefte? 4. Welke aanvullende (niet geaggregeerde) bronnen gebruiken gemeenten om in hun behoefte aan arbeidsmarktinformatie te voorzien? Onderzoeksaanpak In de eerste onderzoeksfase is door middel van deskresearch in kaart gebracht welke verschillende geaggregeerde bronnen van arbeidsmarktinformatie aan gemeenten ter beschikking staan. Hierbij is aangesloten bij bestaande inventarisaties van bronnen van arbeidsmarktinformatie, waaronder de AKO handreiking arbeidsmarktinformatie die concrete informatiebehoeften formuleert en bronnen in kaart brengt.. Dit overzicht vormde de input voor de zeven casestudies bij (inter)gemeentelijke sociale diensten waarin we nader inzoomen op de behoefte aan, en het gebruik van, de beschikbare bronnen van arbeidsmarktinformatie in de praktijk. De data zijn voornamelijk verzameld door het houden van face-to-face interviews waarbij de nadruk lag op het inventariseren van de informatiebehoefte en het gebruik van informatiebronnen. De interviews leverden inzicht in de informatiebehoefte en de toepassing (bruikbaarheid) van de beschikbare arbeidsmarktinformatie. Om een compleet beeld te krijgen, hebben we functionarissen in verschillende onderdelen van de organisatie benaderd: beleidsambtenaren die zich bezighouden met de arbeidsmarkt, medewerkers werkgeversservicepunt of vergelijkbaar, klantmanagers van gemeenten. De klantmanagers zijn, waar mogelijk, geïnterviewd in een (focus)groep, zodat er meer verdieping ontstaat. Pagina 6 van 36

7 1.1 Bevindingen Behoeften Bij alle onderzochte gemeenten op alle functieniveaus is er een arbeidsmarktinformatiebehoefte die voornamelijk bestaat uit actuele, concrete vacatures. Meer specifiek de vacatures die passend zijn, of gemaakt kunnen worden, voor het klantenbestand van de gemeente. Daarnaast is er behoefte aan inzicht in het eigen bestand en de mogelijkheden van de klant in relatie tot matching. Over het algemeen formuleren de onderzochte gemeenten concrete behoeften voor de activiteiten die ze ontplooien. De nadruk ligt daarbij vaak op de korte termijn, omdat de gemeenten door het voeren van reactief beleid minder bezig zijn met de lange termijn. Formele bronnen Op het niveau van de uitvoering worden de formele bronnen (oa. UWV, Colo, CBS, RWI) niet gebruikt, de bronnen zijn te weinig concreet om te gebruiken in de dagelijkse praktijk van het matchen. De gemeenten hebben niet het gevoel dat er praktisch bruikbare, regionale arbeidsmarktinformatie beschikbaar is. Dit wordt mede ingegeven door het feit dat op het niveau van de regio nog onvoldoende arbeidsmarktbeleid wordt geformuleerd en vervolgens uitgevoerd. De bruikbaarheid van de formele bronnen voor beleidsmedewerkers hangt samen het niveau en de mate van concreetheid waarop het beleid is geformuleerd. De informatie kan wel gebruikt worden voor lange termijn prognoses en beleid, maar voor korte termijn beleid (samenwerking zoeken met werkgevers/branches of het opzetten van scholingstrajecten) is de formele informatie niet toereikend. De gemeenten ervaren dit als een gemis, omdat hun focus vooral ligt op korte termijn beleid. Daarnaast geven verschillende beleidsmedewerkers aan dat de kwaliteit van de informatie in formele bronnen niet altijd toereikend is: informatie is soms verouderd, te abstract en uit de bronnen blijkt niet wat het niveau van vacatures is. De gemeenten krijgen op basis van de formele bronnen geen goed beeld van wat er op hen afkomt met betrekking tot de ontwikkeling van de werkgelegenheid. Dit geldt zowel voor het regionale als voor het lokale niveau. Aanvullende bronnen De aanvullende bronnen zijn voor medewerkers op alle niveaus een belangrijkere bron van informatie dan de formele bronnen, omdat ze gerichter informatie geven. Een aantal van de, voornamelijk de grotere, gemeenten in het onderzoek, hebben eigen onderzoeken, monitors of verkenningen opgezet om te voorzien in de behoefte aan meer gedetailleerde informatie. Daarnaast is het eigen bestand een belangrijke bron om te voorzien in de behoefte aan concrete informatie over de aanbodkant, zowel voor geaggregeerde informatie als op individueel niveau bij het matchen van klanten op een vacature. Maar bij het merendeel van de onderzochte gemeenten is het niet mogelijk om de juiste informatie uit het eigen systeem te halen, waardoor het zicht op het eigen bestand ontbreekt en matching moeilijk is. Contacten met de werkgever zijn een onmisbare bron voor concrete, actuele informatie over vacatures. In persoonlijke contacten met de werkgever wordt ook achterhaald of vacatures passend gemaakt kunnen worden en of de werkgever mogelijkheden heeft voor kandidaten met een beperking. Een veelgenoemd knelpunt hierbij is dat informatie over vacatures en kennis over de arbeidsmarkt die uit contacten met de werkgever binnenkomt, niet goed gedeeld wordt in de organisatie. Daarnaast werken beleidsmedewerkers en medewerkers van het werkgeversservicepunt meer vraaggericht: de werkgever als vertrekpunt. De klantmanagers werken aanbodgericht: de werkzoekende als vertrekpunt. Dit bemoeilijkt het tot stand brengen van een goede match. Pagina 7 van 36

8 1.2 Conclusie De hoofdvraag het onderzoek luidt: Wat is de informatiebehoefte van gemeenten voor wat betreft het matchen (op de korte en lange termijn) van mensen uit de uitkeringsbestanden op vacatures en in hoeverre sluiten de beschikbare arbeidsmarktinformatiebronnen daar op aan? Bronnen van arbeidsmarktinformatie zijn talrijk, divers, bevatten soms overlappingen en zijn gericht op diverse doelgroepen en doelen. De informatie afkomstig van de enige leverancier met de wettelijke taak om bij te dragen aan de transparantie van de arbeidsmarkt door het beschikbaar stellen van relevante arbeidsmarktinformatie, het UWV, is bij alle gemeenten bekend en wordt in verschillende mate gebruikt. Tussen gemeenten onderling en de betrokken functionarissen bij de gemeenten bestaan grote overeenkomsten in informatiebehoefte en de aansluiting van bronnen daarop. Een beperkt aantal gemeenten gebruikt de geaggregeerde, formele informatie op beleidsmatig niveau om het lange termijn beleid vorm te geven. Zij hebben een sterke behoefte aan informatie over de langere termijn arbeidsmarktontwikkelingen en in het bijzonder die van de werkgevers in de regio. Met deze kennis kunnen zij hun beleid maken gericht op het om- en bijscholen van cliënten om wel op de vraag van de werkgever in de toekomst te kunnen inspelen en een match mogelijk te maken. Het is voor de gemeenten een uitdaging om informatie over de lange termijn ontwikkelingen van de werkgelegenheid in de regio in handen te krijgen. In hun concrete behoefte op dit punt wordt noch op landelijk, noch op regionaal niveau voorzien. Dit komt mede doordat de onderzochte gemeenten zelf geen actief regionaal beleid ontwikkelen en daarbij de benodigde informatie verzamelen. Alle onderzochte gemeenten vergaren en gebruiken bronnen van arbeidsmarktinformatie op hun eigen manier, daarin is geen uniformiteit te herkennen. In het algemeen geldt dat hoe specifieker de informatie, hoe hoger de gebruikswaarde. Dit betekent concreet dat de formele arbeidsmarktinformatiebronnen voor de gemeenten niet goed aansluiten bij hun behoeften. De formele geaggregeerde informatie heeft vooral een signaalfunctie voor het formuleren van arbeidsmarktbeleid en wordt aangevuld en verrijkt met andere geschreven en ongeschreven bronnen. De gemeenten hechten veel waarde aan de aanvullende bronnen, deze zijn altijd nodig, omdat ze gedetailleerd en direct bruikbaar zijn en beter aansluiten bij hun informatiebehoefte. Vooral de contacten met werkgevers zijn een onmisbare bron van actuele, concrete vacatures en mogelijkheden om deze passend te maken voor kandidaten uit het gemeentebestand. Knelpunt hierbij is wel dat beleidsmedewerkers en medewerkers van het werkgeversservicepunt meer vraaggericht werken: de vraag van de werkgever als vertrekpunt. De klantmanagers werken aanbodgericht: de werkzoekende als vertrekpunt. Dit verschil in benadering maakt het soms moeilijk om een goede match te realiseren. Aan de aanbodzijde is behoefte aan informatie over de competenties en wensen van de klant. In het merendeel van de onderzochte gemeenten is het niet mogelijk om deze informatie snel, eenvoudig en systematisch uit het eigen systeem te halen, waardoor het zicht op het eigen bestand ontbreekt en matching moeilijk is. Pagina 8 van 36

9 2 Inleiding 2.1 Aanleiding en context Voor gemeenten en UWV Werkbedrijf is het van groot belang goede informatie te hebben over de arbeidsmarkt. Deze kennis is nodig om uitkeringsgerechtigden naar een baan te begeleiden. Tegen deze achtergrond heeft het toenmalige AKO in 2008 een handreiking arbeidsmarktinformatie opgesteld. Deze handreiking geeft van uit perspectief van regionale ketensamenwerking handvatten bij het zoeken naar en het gebruik van arbeidsmarktinformatie. De handreiking definieert de informatiebehoeften en beschrijft beschikbare bronnen van arbeidsmarktinformatie. De veronderstelling in de handreiking is dat informatie en kennisdeling over de arbeidsmarkt bijdragen aan goede ketendienstverlening en de beschikbare informatie aansluit bij de behoefte. Daarnaast wordt onderkend dat het belangrijk is dat de dienstverlening goed aansluit op het regionale participatie- en arbeidsmarktbeleid, om vraag en aanbod op het individuele niveau goed te kunnen matchen. Bij de totstandkoming van het regionale beleid en het bij elkaar brengen van partijen ligt een voortrekkersrol bij de gemeenten. 4 Voor het vervullen van deze rol is regionale arbeidsmarktinformatie nodig. In dit onderzoek wordt de uitwisseling en beschikbaarheid van arbeidsmarktinformatie bekeken van het perspectief van keteninformatisering. De inspectie inventariseert hoe de arbeidsmarktinformatiebehoefte er in de praktijk uit ziet en in hoeverre beschikbare bronnen daarin voorzien. De wetgever heeft het belang van arbeidsmarktinformatie onderstreept door UWV via de wet SUWI te verplichten bij te dragen aan de transparantie van de arbeidsmarkt. Hoewel UWV hierin als enige partij een wettelijke taak heeft, dragen ook andere partijen bij aan het ontsluiten van informatie over de arbeidsmarkt. Voorbeelden daarvan zijn het CBS, de Kamer van Koophandel, de kenniscentra/colo en gemeenten. De Inspectie richt zich in dit onderzoek op de aansluiting en bruikbaarheid van de beschikbare arbeidsmarktinformatie uit diverse bronnen, op de behoefte van de gemeentelijke sociale diensten voor de uitvoerig van de WWB en de WIJ. Het onderzoek richt zich op gemeenten omdat zij vaak niet of slechts beperkt beschikken over eigen arbeidsmarktinformatie en daardoor gebruik moeten maken van bronnen van derden, zoals UWV Werkbedrijf. Gemeenten maken onder meer gebruik van arbeidsmarktinformatie voor de uitvoering van hun wettelijke taken ten aanzien van WWB- en WIJ. Het onderzoek richt zich op de behoefte van gemeenten aan arbeidsmarktinformatie en op de wijze waarop zij er al dan niet in slagen daarin te voorzien door gebruik te maken van de beschikbare bronnen. De focus van het onderhavig onderzoek ligt dus op de aansluiting van de beschikbare bronnen op de behoefte. De vraag of de beschikbare informatie ook daadwerkelijk bijdraagt aan het realiseren van de gemeentelijke doelstelling van gemeenten om zoveel mogelijk mensen uit de WWB te laten uitstromen naar werk valt buiten het bestek van dit onderzoek. 4 Memorie van Toelichting Wijziging Wet SUWI paragraaf 2.4, Kamerstukken II , Pagina 9 van 36

10 2.2 Probleemanalyse Arbeidsmarktinformatie Arbeidsmarktinformatie is een breed begrip. Het gaat over de vraag naar arbeid, het aanbod van arbeid, en de mate waarop beiden al dan niet op elkaar aansluiten. Bij de vraag naar arbeid hebben we het over vacatures en werkgelegenheidsontwikkeling, en bij het aanbod van arbeid over werkzoekenden en ontwikkeling van het personeelsaanbod. Het effectief begeleiden van uitkeringsgerechtigden naar werk vereist een goed inzicht in de situatie, de (verwachte) ontwikkelingen en de spelers op de arbeidsmarkt. Dat geldt zowel voor de arbeidsmarkt als geheel als voor de situatie op de, voor de individuele werkzoekende en werkgever, relevante regionale of sectorale arbeidsmarkt. In het stelsel van Werk en Inkomen waar (uitkeringsgerechtigde) werkzoekenden naar werk begeleid worden, is een belangrijke rol weggelegd voor arbeidsmarktinformatie. In de literatuur over arbeidsmarktinformatie wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen informatie die betrekking heeft op de korte termijn (korter dan 1 jaar) en informatie die iets zegt over de lange termijn (1 jaar of langer). Informatie die betrekking heeft op de korte termijn kan bijdragen aan het nemen van beslissingen over bijvoorbeeld bemiddeling en inkoop van re-integratie- en scholingstrajecten. Informatie die betrekking heeft op de lange termijn (prognoses) kan gebruikt worden om het (uitvoerings-)beleid vorm te geven. Schema Soorten arbeidsmarktinformatie Vraag Aanbod Korte termijn (<1 jaar) Lange termijn (>1 jaar) Vacatures Werkgelegenheidsontwikkeling Werkzoekenden Ontwikkeling personeelsaanbod Bron: Handreiking Arbeidsmarktinformatie, AKO monitorgroep, 10 januari 2008 Leveranciers van arbeidsmarktinformatie Arbeidsmarktinformatie wordt verzameld en verspreid door onder andere UWV WERKbedrijf, de Kamer van Koophandel, brancheorganisaties, provincies, gemeenten, RWI, CBS en Colo. Deze aanbieders van arbeidsmarktinformatie hebben een belangrijke rol in het vergroten van de transparantie op de arbeidsmarkt. Er bestaat geen overkoepelend normenkader waarin is vastgelegd waar de arbeidsmarktinformatie zoal uit moet bestaan. Er bestaan dus geen normen met betrekking tot beschikbaarstelling en/of samenstelling van arbeidsmarktinformatie. Maar onder de aanbieders van arbeidsmarktinformatie neemt UWV een bijzondere positie in. UWV heeft vanuit de Wet SUWI de plicht om bij te dragen aan transparantie van de arbeidsmarkt 5. 5 In de Wet SUWI staat het begrip arbeidsmarktinformatie niet expliciet beschreven. In art. 30 staan wel bepalingen die daar op duiden, zoals: het verzamelen en analyseren van informatie ten behoeve van de bevordering van de werking van en het inzicht in de arbeidsmarkt. Pagina 10 van 36

11 UWV verzamelt en interpreteert (regionale en sectorale) arbeidsmarktinformatie op het niveau van 30 arbeidsmarktregio s 6 en publiceert deze op de website werk.nl 7. Deze zogenaamde basisset wordt maandelijks geactualiseerd en beschikbaar gesteld. De basisset is een van de belangrijkste producten waarmee UWV Werkbedrijf in haar wettelijke taak op dit terrein voorziet. De informatie is niet specifiek bedoeld voor gemeenten en derhalve niet op hun directe behoeften geschreven. Naast de basisset verzorgt UWV Werkbedrijf een aantal andere producten met het oogmerk om de transparantie van de arbeidsmarkt te bevorderen. Voorbeelden daarvan zijn rapportages over sectoren en branches, arbeidsmarktjournaals, nieuwsflitsen arbeidsmarkt en kerngegevens. 8 UWV Werkbedrijf geeft ook vorm aan de transparantiefunctie door verstrekking van informatie en advies over arbeid, arbeidsmarkt en sociale zekerheid, het verzorgen van activerende arbeidsbemiddeling en waar nodig het leveren van ondersteuning bij sectorale, regionale of categorale initiatieven. De bruikbaarheid van arbeidsmarktinformatie voor gemeenten is ook voor UWV Werkbedrijf een aandachtspunt. Om de aansluiting op de behoefte van gemeenten te verbeteren onderzoekt UWV de mogelijkheid van een arbeidsmarktinformatie portal (AMIportal). Deze portal zou toegang moeten bieden tot betrouwbare, volledige en actuele arbeidsmarktinformatie én de gebruikers in staat stellen zelf met de arbeidsmarktinformatie aan de slag te gaan. Het onderzoek van de Inspectie sluit op dit initiatief aan door de informatiebehoefte van gemeenten in kaart te brengen. De komende jaren wordt de dienstverlening van UWV ingrijpend herzien. Naast de taakstelling op het re-integratiebudget en het redesign spelen ook de eventuele gevolgen van de nieuwe Wet Werken naar Vermogen. Daarnaast wordt de werkwijze van UWV Werkbedrijf via een nieuw dienstverleningsconcept ingericht. 9 De wettelijke taak van UWV Werkbedrijf om te zorgen voor transparantie op de arbeidsmarkt blijft echter ongemoeid. Het verzorgen van arbeidsmarktinformatie blijft één van de kerntaken van UWV Werkbedrijf. Afnemers van arbeidsmarktinformatie Diverse actoren zijn gebaat bij een inzicht in de actuele en/of toekomstige situatie op de arbeidsmarkt. Naast werkgevers en (niet-)werkloze werkzoekenden zijn dit onder andere de rijksoverheid, gemeenten, RWI, UWV, sociale partners, opleidingsinstellingen en private intermediairs zoals uitzendbureaus en re-integratiebedrijven. In de WWB is bepaald dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor het ondersteunen van personen die een WWB of ANW uitkering ontvangen en niet-uitkeringsgerechtigden bij arbeidsinschakeling. 10 Daarnaast is de gemeente vanuit de WIJ verantwoordelijk voor doen van een werkleeraanbod 11 aan jongeren tot 27 jaar. Het doel hiervan is de duurzame arbeidsinschakeling van deze groep te vergroten door hen te stimuleren tot deelname aan het arbeidsproces en maatschappelijke activiteiten en te investeren in hun kennis en vaardigheden. In de MvT bij de WIJ wordt benadrukt dat het belangrijk is om het aanbod 6 De 30 arbeidsmarktregio s zijn tot stand gekomen na een langdurig onderhandeling en ontwikkelingsproces tussen de ketenpartners en het ministerie van SZW. 7 Met de samenvoeging van UWV en CWI tot één organisatie in 2009 en het opzetten van een gezamenlijk WERKbedrijf, werden taken in het kader van de transparantie van de arbeidsmarkt ondergebracht bij dit nieuwe organisatieonderdeel van UWV 8 Over de wijze waarop UWV invulling geeft aan haar wettelijke taken zijn afspraken gemaakt in het kader van het Jaarplan. Hierin is opgenomen dat UWV moet zorgen voor transparantiebereik op de arbeidsmarkt. 9 WW ers krijgen meer eigen verantwoordelijkheid bij het zoeken naar werk en zullen meer gebruikmaken van dienstverlening van bijvoorbeeld uitzendbureaus en digitale dienstverlening. Het aantal vestigingen van UWV Werkbedrijf gaat terug van honderd naar dertig regiovestigingen. 10 WWB artikel 7, lid 1a 11 WIJ artikel 11, lid 1 Pagina 11 van 36

12 van beroepsopleidingen beter af te stemmen op de vraag vanuit de arbeidsmarkt. En de gemeente moet het werkleeraanbod optimaal laten aansluiten bij andere beleidsterreinen en de regionale arbeidsmarkt. Een goede samenwerking tussen de gemeente en het bedrijfsleven zal een belangrijke bijdrage leveren aan de realisatie van de doelstellingen van het effectueren van het werkleerrecht. 12 Afhankelijk van de actor is behoefte aan inzicht in de huidige situatie op de arbeidsmarkt (korte termijn) of juist in de te verwachten ontwikkelingen (lange termijn). Uit deze behoefte volgt (mogelijk) een selectie van algemeen beschikbare arbeidsmarktinformatiebronnen, dit zijn bronnen met geaggregeerde informatie die door UWV Werkbedrijf en andere partijen voor algemeen gebruik beschikbaar worden gesteld, waaronder de basisset van UWV Werkbedrijf. De bronnen zijn direct bruikbaar als deze zonder bewerking aansluiten op de behoefte van de gemeentelijke sociale dienst. De vraag is of de algemeen beschikbare bronnen van arbeidsmarktinformatie in de praktijk voldoende op de behoefte van de gemeenten zijn toegesneden. Indien de geselecteerde algemeen beschikbare bronnen niet in de volledige informatiebehoefte voorzien zal de gemeente aanvullende bronnen raadplegen. Voorbeelden daarvan zijn bronnen met geaggregeerde informatie die de gemeente zelf heeft samengesteld of heeft laten samenstellen (maatwerk) en microgegevens uit eigen bronnen, zoals informatie over de eigen WWB-populatie en werkgevers. Uit onderzoek van Research voor Beleid 13 in opdracht van Colo blijkt dat de verschillende stakeholders uit de rapporten van de 18 kenniscentra moeilijk een goed beeld krijgen. De algemeen beschikbare informatie zou niet regionaal genoeg zijn en soms inhoudelijk niet goed uitgewerkt. Dit betekent dat actoren zelf aanvullend onderzoek doen en/of een inhoudelijke vertaalslag maken, hetgeen werd bevestigd in de oriënterende gesprekken die de Inspectie heeft gevoerd met gemeenten 14. Beschikbare bronnen van arbeidsmarktinformatie sluiten dus niet altijd aan op de informatiebehoefte van actoren. De oorzaak daarvan is dat deze bronnen vaak een hoog aggregatieniveau hebben en voor meerdere afnemers zijn samengesteld (geen maatwerk). Dit laatste is van belang om vraag en aanbod ook in de toekomst op elkaar te kunnen laten aansluiten. Afbakening De Inspectie geeft met het onderzoek inzicht in de bruikbaarheid van de beschikbare bronnen van arbeidsmarktinformatie voor de uitvoering van de WWB en de WIJ door gemeenten op het punt van matchen van vraag en aanbod. Een goede aansluiting van deze bronnen op de informatiebehoefte wordt verondersteld bij te dragen aan het behalen van de wettelijke doelen van de gemeenten ten aanzien van de WWB en de WIJ. In hoeverre het gebruik van arbeidsmarktinformatie daadwerkelijk bijdraagt aan het behalen van deze doelen valt buiten het kader van dit onderzoek. IWI stelt in dit onderzoek dus niet vast in hoeverre het gebruik van arbeidsmarktinformatie bijdraagt aan de totstandkoming van een succesvolle match. 15 Deze nota van bevindingen beschrijft de feitelijke uitkomsten en conclusies en vormt één van de onderliggende onderzoeken van de programmarapportage. In die rapportage worden de bevindingen geduid en komt de Inspectie tot een overkoepelend oordeel. 12 MvT WIJ: Punt 8 Positie gemeenten 13 Versterking regionale arbeidsmarktinformatie, een inventarisatie van bronnen en enige mogelijke scenario s, Research voor Beleid, mei In het kader van de voorverkenning van IWI op dit onderzoek zijn in januari/februari 2011 oriënterende gesprekken gevoerd met medewerkers van gemeenten, UWV en COLO. 15 De feitelijke matching komt aan de orde in het IWI-onderzoek Werken aan de vraag. Pagina 12 van 36

13 2.3 Focus onderzoek Doelstelling Doel van dit onderzoek is inzicht te geven in de arbeidsmarktinformatiebehoefte van gemeenten om zowel op korte- als op langere termijn werkzoekenden in de WWB en de WIJ aan een baan te helpen en te komen tot een oordeel over de mate waarin de beschikbare arbeidsmarktinformatiebronnen in die behoefte voorzien. Vraagstelling Wat is de informatiebehoefte van gemeenten voor wat betreft het matchen (op de korte en lange termijn) van mensen uit de uitkeringsbestanden op vacatures en in hoeverre sluiten de beschikbare arbeidsmarktinformatiebronnen daar op aan? Deelvragen 1. Aan welke arbeidsmarktinformatie hebben gemeenten behoefte om op de korte en lange termijn mensen uit de uitkeringsbestanden te kunnen matchen op vacatures? 2. Welke bronnen met geaggregeerde arbeidsmarktinformatie gebruiken gemeenten om in hun informatiebehoefte te voorzien? 3. Zijn deze bronnen voor gemeenten direct bruikbaar, en zo nee: hoe vertalen gemeenten deze bronnen naar hun behoefte? 4. Welke aanvullende (niet geaggregeerde) bronnen gebruiken gemeenten om in hun behoefte aan arbeidsmarktinformatie te voorzien? Toetsingskader De Inspectie wil op basis van dit onderzoek tot een oordeel komen over de bruikbaarheid van beschikbare bronnen van arbeidsmarktinformatie voor gemeentelijke sociale diensten. De bronnen worden beschouwd als bruikbaar als deze op de behoefte van de gemeentelijke sociale diensten aansluiten, met andere woorden: als de informatie relevant is voor de gemeenten. Hiervoor zijn op voorhand geen toetsingsnormen gegeven. De arbeidsmarktinformatiebehoefte van gemeenten vormen het uitgangspunt van dit onderzoek en daarmee het kader waaraan de beschikbare arbeidsmarktinformatiebronnen worden getoetst. 2.4 Onderzoeksmethode In de eerste onderzoeksfase is door middel van deskresearch in kaart gebracht welke verschillende geaggregeerde bronnen van arbeidsmarktinformatie aan gemeenten ter beschikking staan. Hierbij is aangesloten bij bestaande inventarisaties van bronnen van arbeidsmarktinformatie, waaronder de AKO handreiking arbeidsmarktinformatie die concrete informatiebehoeften formuleert en bronnen in kaart brengt. Dit overzicht vormde de input voor de zeven casestudies bij (inter)gemeentelijke sociale diensten waarin we nader inzoomen op de behoefte aan, en het gebruik van, de beschikbare bronnen van arbeidsmarktinformatie in de praktijk. Voor de beantwoording van de deelvragen zijn met name kwalitatieve gegevens nodig. De casestudymethodiek biedt voldoende flexibiliteit om diep op de materie in te gaan en verschillen tussen gemeenten in kaart te brengen. De data zijn voornamelijk verzameld door het houden van face-to-face interviews waarbij de nadruk lag op het inventariseren van de informatiebehoefte en het gebruik van informatiebronnen. De interviews leverden inzicht in de informatiebehoefte en de toepassing (bruikbaarheid) van de beschikbare arbeidsmarktinformatie. Pagina 13 van 36

14 Om een compleet beeld te krijgen, hebben we functionarissen in verschillende onderdelen van de gemeentelijke organisatie benaderd: Beleidsambtenaren die zich bezighouden met de ontwikkeling van de arbeidsmarkt (-strategie) op langere termijn en op basis daarvan beleid en beleidskaders opstellen. Medewerkers werkgeversservicepunt of vergelijkbaar. De inrichting en het takenpakket van het werkgeversservicepunt is niet overal hetzelfde of even vergaand. In het algemeen biedt een werkgeversservicepunt één aanspreekpunt en advies aan werkgevers over vacatures en matching op hun eigen bestanden. Soms is de dienstverlening uitgebreider en houdt het servicepunt zich ook bezig met (advies over) opleidingen, stageplaatsen of subsidieregelingen. Klantmanagers van gemeenten die gebruik maken van (met name korte termijn) arbeidsmarktinformatie voor het matchen van klanten op beschikbare vacatures en het nemen van beslissingen over bijvoorbeeld bemiddeling en inkoop van reintegratie- en scholingstrajecten. De klantmanagers zijn geïnterviewd in een (focus)groep, zodat er meer verdieping ontstaat. Bijlage 1 bevat een meer uitgebreide omschrijving van de onderzoeksmethode en steekproef. Met de steekproef is beoogd te komen tot een gevarieerd beeld van de behoeften aan en het gebruik van arbeidsmarktinformatie door gemeenten niet om tot algehele generaliseerbaarheid te komen. De resultaten van dit onderzoek geven inzicht in de arbeidsmarktinformatiebehoefte van gemeenten en de diversiteit aan bronnen die gemeenten gebruiken om daarin te voorzien, maar zijn niet zonder meer generaliseerbaar naar alle gemeenten. 2.5 Leeswijzer Het volgende hoofdstuk bevat de casebeschrijvingen van de onderzochte gemeenten en schetst daarmee de achtergrond van de arbeidsmarkt en het daaromheen gevoerde beleid en aandachtspunten. Deelvraag 1 wordt beantwoord in hoofdstuk 4, waarin de verschillende behoeften aan arbeidsmarktinformatie worden beschreven. In hoofdstuk 5 worden deelvraag 2 en 3 beantwoord met een beschrijving van het gebruik van formele geaggregeerde bronnen van arbeidsmarktinformatie en (knelpunten mbt) de bruikbaarheid daarvan. Het gebruik van aanvullende bronnen (deelvraag 4) wordt beschreven in hoofdstuk 6. Pagina 14 van 36

15 3 Casebeschrijving In dit hoofdstuk geeft de inspectie een korte omschrijving van de arbeidsmarktsituatie in de onderzochte gemeenten, samenwerkingsverbanden, de belangrijkste beleidsmaatregelen en projecten en de inrichting van werkgeversbenadering en bemiddeling. Hiermee wordt de achtergrond geschetst, waartegen de behoeften en het gebruik van bronnen in de volgende hoofdstukken kunnen worden afgezet. 3.1 Beschrijving gemeenten Gemeente A Het betreft een grote gemeente in de het oosten van Nederland. Het percentage niet werkende werkzoekenden (NWW) ligt in deze regio rondom het landelijk gemiddelde van 5,8%. Er is een overschot aan boekhouders en secretaresses, commercieel employés en kantoorhulpen, inpakkers en colporteurs. In de regio is weinig (productie-) werk voor het veelal on- of laaggeschoolde klantenbestand van de gemeente. De strategie-/beleidsafdeling van de gemeente zet vooral de grote lijnen van het beleid uit. De functie van klantmanager bij gemeente A is in drieën geknipt; werktoeleiders begeleiden klanten naar werk en maken klanten klaar voor werk. Bemiddelaars houden zich bezig met werkgeversbenadering, banen creëren, vacatures binnen halen en matchen. Werkbegeleiders begeleiden klanten die met subsidie aan het werk zijn en hun werkgevers, zij houden een vinger aan de pols op de werkvloer. De gemeente werkt in verschillende samenwerkingsverbanden. Afhankelijk van het onderwerp worden er partners in de regio gezocht, waaronder UWV, sociale diensten, KvK en het Regionaal opleidingscentrum (ROC). Daarnaast wil de gemeente meer gaan inzetten op publiek-private samenwerking. Het jongerenloket heeft een apart team voor UWV en een apart team van de gemeente. Elke organisatie zet haar eigen lijnen uit, UWV heeft voor veel zaken toestemming nodig van het hoofdkantoor, waardoor het volgens deze gemeente niet handig is om daarvan afhankelijk te zijn. UWV en gemeenten werken in het werkgeversservicepunt niet samen en maken hun eigen beleid op werkgeversbenadering en er is geen sprake van integrale dienstverlening voor werkgevers. Gemeente B Gemeente B behoort tot een arbeidsmarktregio in west Nederland. Het aantal nietwerkende werkzoekenden in deze regio staat op ruim vijfduizend, bijna de helft hiervan staat ingeschreven in deze gemeente. Het aantal NWW-ers is het grootst in de beroepsgroepen productiemedewerkers, interieurverzorgers, chauffeurs, receptionisten en administratieve employés en boekhouders en secretaressen. Aan de vraagzijde zijn er vooral openstaande vacatures voor de technische en industrieberoepen, verzorgende en dienstverlenende beroepen en economisch-administratieve beroepen. De cliënten van de gemeente worden onderverdeeld in 3 groepen: Jongeren Binnen 6-9 maanden aan het werk Na langer dan 9 maanden aan het werk. In deze groep bevinden zich mensen met verschillende achtergronden. Maatwerk is hierbij belangrijk, omdat het gaat om mensen met een langere afstand tot de arbeidsmarkt en/of lichamelijke/ psychische problematieken. Voor leer-werktrajecten en aanverwante producten zijn contracten gesloten met SWbedrijven en re-integratiebureaus. Deze zetten zoveel mogelijk in op detacheringen en Pagina 15 van 36

16 het creëren van banen door middel van jobcarving 16. Bij de implementatie van de Wet werken naar vermogen werkt gemeente B samen met omliggende gemeenten en een kleine intergemeentelijke sociale dienst (ISD). De gemeente stelt in samenwerking met brancheverenigingen ontwikkelingstrajecten op, waarbij een opleidingstraject (BBL) aansluit op een baan in sectoren met krapte. De werkgeversbenadering is belegd bij de klantmanagers, die elk de vacatures van een bepaalde branche verzamelen en verspreiden. Daarnaast is er ook een accountmanager die koude acquisitie 17 doet en grotere afspraken (10-20 trajecten of plaatsingen). Hierin wordt steeds vaker samengewerkt met de accountmanager van het UWV. Knelpunt is wel dat het UWV een andere doelgroep heeft ( vers van werk en ervaring), waardoor de werkgever vaak een WW-er verkiest boven iemand uit het gemeentebestand. De gemeente is wel bezig met het ontwikkelen van een vraaggerichte werkgeversaanpak in samenwerking met UWV, SW-bedrijf en regiogemeenten. Gemeente C Gemeente C is onderdeel van een arbeidsmarktregio in het zuiden van Nederland. De regio telt ruim twintigduizend NWW-ers, waarvan ongeveer één vijfde deel staat ingeschreven bij gemeente C. Er is een overschot aan productiemedewerkers, interieurverzorgers en hulpkrachten horeca en verzorging. De gemeente werkt in een samenwerkingsverband met omliggende gemeenten, onderling hebben de wethouders afspraken gemaakt over het trekkerschap van portefeuilles. Gemeente C is verantwoordelijk voor de portefeuille onderwijs, arbeidsmarkt en werk en inkomen. De gemeente werkt op het gebied van werk en inkomen en arbeidsmarktbeleid intensief samen met het UWV op het Werkplein. Het arbeidsmarktbeleid start op provinciaal niveau en werkt uiteindelijk regionaal door op uitvoeringsniveau. Daar worden oa sectorconvenanten opgesteld met sectoren waar kansen voor werkgelegenheid zit voor alle (potentiële) werkzoekenden. Momenteel is er een sectorconvenant voor de zorg, aan convenanten voor de detailhandel en de logistiek wordt nog gewerkt. Dit is een regionale activiteit die in samenwerking tussen provincie, gemeenten, UWV, onderwijspartijen, werkgevers/branches wordt gemaakt en is gericht op de betrokkenheid van de marktpartijen voor het gezamenlijk oplossen van de huidige en toekomstige tekorten in de verschillende sectoren. Daarnaast bestaat er een multidisciplinair Uitvoeringsteam onderwijs en arbeidsmarkt dat tussen het tactische en operationele niveau opereert. In dit team zitten medewerkers van UWV en gemeenten die samen met medewerkers van onderwijscentra en Colo samenwerken om de markt (werkgevers/branches) te benaderen voor vacatures (de adviseurs marktbewerking). Doelstelling is om de moeilijkere doelgroepen naar de arbeidsmarkt toe te leiden door middel van het benoemen van kanssectoren en daarvoor marktbewerkingsplannen op te stellen. De werkcoaches van UWV en de klantmanagers van de gemeente werken samen in een werkgeversteam. De (belangrijke) werkgevers zijn in beeld en op operationeel niveau wordt gewerkt met een gezamenlijke werkvoorraad (geen onderscheid UWV en gemeenteklanten) en de klantvolgsystemen zijn wederzijds opengesteld. Gemeente D Deze gemeente is een kleine gemeente en onderdeel van een ISD in het westen van Nederland. In de regio staan ongeveer NWW-ers geregistreerd, waarvan een klein deel bij gemeente D. Voor de beroepen boekhouders en secretaresses, kantoorhulpen, inpakkers en colporteurs en receptionisten en administratieve employés is er een overschot aan kortdurend niet-werkende werkzoekenden 16 Job Carving is het proces van analyseren van taken binnen een bepaalde baan of binnen meerdere, verschillende banen, met als doel het vinden van taken die gecombineerd kunnen worden tot een nieuw te ontwikkelen baan; een baan die voldoet aan de wensen en ambities van een werkzoekende persoon (met een functiebeperking). 17 Koude acquisitie houdt in dat de gemeente potentiële werkgevers benadert, zonder dat zij de gemeente eerder hebben ontmoet of gesproken. Pagina 16 van 36

17 Voor de consulenten verlopen de contacten vooral via de re-integratiebedrijven waarmee de gemeente intensief samenwerkt, maar met de daling van het budget voor het Werk-deel zullen beleidskeuzes nodig zijn. Door de komst van de wet WNV is de situatie onzeker. De huidige aanbesteding was nog met een jaar verlengbaar en de ISD heeft van die optie gebruik gemaakt, hoewel men niet onverdeeld tevreden was over de re-integratiebedrijven. Diegene die echt niet voldoen, krijgen in de tussentijd geen opdrachten meer. (Dat is mogelijk omdat er geen volumes zijn afgesproken.) Het Jongerenloket zit op het Werkplein dat in een andere gemeente is gevestigd. Dit zal verder worden uitgebouwd en in de toekomst ook zelf de begeleiding van jongeren gaan doen met de werkgeversbenadering als speerpunt. Er is momenteel veel te weinig contact met werkgevers als het gaat om re-integratie. De werkgeversbenadering is tot nu toe niet goed gelukt. Vanuit de kerngemeente en UWV is er wel geprobeerd een servicepunt op te zetten, maar daarover is men ontevreden. De ISD heeft geen werkgeversservicepunt, maar is wel bezig met plannen voor een uitzendbureau-achtige opzet. Een toegenomen behoefte om zaken zelf te doen, weerspiegelt zich ook in de noodzaak meer eigen contacten met werkgevers te hebben. Gemeente E Deze gemeente ligt in midden Nederland. Het NWW-percentage van deze regio ligt wat onder het landelijk gemiddelde van 5,8%. De NWW-ers zoeken vooral werk als productiemedewerker, chauffeur of interieurverzorger. Voor politieagenten, onderofficieren en beveiligingsemployés is de arbeidsmarkt juist krap in de regio De sociale dienst heeft een afdeling werk die vooral focust op de directe bemiddeling naar werk, terwijl de afdeling participatie zich meer richt op begeleiding van klanten richting sociale en maatschappelijke activering omdat er vaak meerdere problemen zijn waaraan gewerkt moet worden. Directe bemiddeling naar werk speelt bij deze laatste groep een minder grote rol. Daarnaast zijn er klantmanagers die zich specifiek met jongeren bezighouden. Op dit moment wordt beleid ontwikkeld op basis waarvan werkcoaches een keuze moeten maken wie nog wel en wie niet meer een reintegratietraject krijgt aangeboden. De gemeente werkt intensief samen in een samenwerkingsverband tussen UWV, enkele regiogemeenten en een SW-bedrijf voor de advisering van werkgevers. Bij dit samenwerkingsverband vindt de dienstverlening aan werkgevers plaats en worden werkgelegenheidsprojecten opgezet en uitgevoerd. Er is bijvoorbeeld in samenwerking met een vervoersbedrijf in de regio een traject opgezet met als doel jongeren op te leiden en te begeleiden naar een baan als buschauffeur. Daarnaast is er een werkcentrum waar cliënten gedurende 3 maanden werkervaring opdoen in bijvoorbeeld het schildersvak, techniek en schoonmaak. Bij het werkcentrum zijn tevens werkgevers aangesloten. Er zijn plannen om het vestigingsbeleid dat door economische zaken wordt ontwikkeld te laten aansluiten bij de mogelijkheden van het klantenbestand van de gemeente, maar dat is nog pril. Gemeente F Deze gemeente behoort tot een arbeidsmarktregio in het westen van Nederland met ongeveer achtduizend NWW-ers, waarvan ruim de helft in deze gemeente. De meeste NWW-ers zoeken een baan als productiemedewerker, chauffeur of interieurverzorger. Arbeidsmarktinformatie wordt vooral gebruikt om vraaggericht beleid te ontwikkelen, het scholingsaanbod zo goed mogelijk af te stemmen op de vraag van werkgevers en voorafgaand aan het opstellen van projecten en initiatieven analyses uit te voeren. De gemeente heeft in samenwerking met andere regiogemeenten een programma arbeidsmarktbeleid dat gericht is op verbetering van de werking van de arbeidsmarkt in de regio. Hieraan werkt ook de sector maatschappelijke ontwikkeling mee. De scope van het programma is Er zijn drie speersectoren aangewezen: de metaal, Pagina 17 van 36

18 de zorg en toerisme/vrije tijdseconomie, waarbinnen diverse projecten en initiatieven lopen, zoals actieplan jeugdwerkloosheid en de werkscholen Werkzoekenden worden in verschillende groepen verdeeld. Kandidaten die meteen aan het werk kunnen, moeten zelf op zoek naar een baan of worden direct gematcht, waardoor ze niet in de uitkering belanden. Kansrijke, job ready, kandidaten worden doorgestuurd naar een samenwerkingsproject met een uitzendbureau, waar ze direct gematcht worden op een reguliere vacature, binnen 6 weken begeleidt worden naar een vacature of met een re-integratie werkovereenkomst van maximaal 3 maanden met een werkvergoeding aan het werk gaan. Dit samenwerkingsverband is de doorontwikkeling van het werkgeversservicepunt van de gemeente en de regio. Nietkansrijke kandidaten worden begeleid door de klantmanagers van de sociale dienst, waar ze binnen 12 maanden job ready worden gemaakt, waarna ze worden overgedragen aan eerdergenoemd samenwerkingsproject voor bemiddeling. Met de groep die na 12 maanden nog niet klaar is voor werk, gebeurt op re-integratiegebied verder niets meer. De diensten onderwijs, economische zaken en de sociale dienst zijn betrokken en werken samen in de programmadirectie arbeidsmarktbeleid. De sociale dienst zit met de uitvoering wel wat meer op afstand van het beleid voor de arbeidsmarkt. Gemeente G Deze gemeente is onderdeel van een arbeidsmarktregio in noord Nederland. De regio heeft ongeveer twaalfduizend NWW-ers, waarvan ruim een derde onder deze gemeente valt. De regio is een economisch moeilijke regio. Veel jongeren trekken naar Groningen (o.a. voor de studie) en komen niet terug. Dit voedt de cirkel dat er minder mensen, voorzieningen en werk overblijven in de regio. De klantmanagers houden zich bezig met het re-integreren en naar werk bemiddelen van klanten. Inzicht in klanten wordt bewerkstelligd door een aparte organisatie die de diagnostiek doet. Hierin doorlopen klanten in 12 weken een programma waarbij het doel is de klant al gedurende het programma te laten uitstromen naar werk. De gemeente maakt geen gebruik van elektronische matchingprogramma s. De klantmanager is van mening dat je ook niet elektronisch moet willen matchen omdat harde criteria niet het belangrijkste zijn. Veel belangrijker is of iemand past binnen de cultuur van een bedrijf. Je moet klanten niet ongezien doorsturen naar werkgevers. Je moet zowel de werkgever als de klant kennen. De accountmanager van de gemeente geeft aan dat in Noord Nederland 90% van de werkgelegenheid in het midden en klein bedrijf (MKB) zit. Dit maakt het ontsluiten van arbeidsmarktinformatie lastig. Accountmanagers van de gemeente benaderen de werkgevers. De samenwerking met UWV wordt bemoeilijkt door het gebruik van verschillende systemen, waardoor gegevens over werkgevers apart worden bijgehouden. Het werkgeversservicepunt is sinds enige tijd niet meer actief. Er wordt nu een nieuw initiatief op dit terrein in het leven geroepen in de vorm van een ondernemersplein. Hier moeten per september 2011 UWV, gemeente, KvK, MKB en de plaatselijke hogeschool gaan samenwerken om werkgevers (beter) te bedienen. Pagina 18 van 36

19 4 Behoefte aan arbeidsmarktinformatie Bij het in kaart brengen van de behoeften heeft de inspectie de zes informatiebehoeften zoals deze in de AKO (Algemeen Keten Overleg) Handreiking arbeidsmarktinformatie 18 worden gegeven als uitgangspunt genomen. Het gaat daarbij om de behoefte aan: inzicht in de werking van de (regionale/lokale) arbeidsmarkt; inzicht in toekomstige ontwikkelingen op de (regionale/lokale) arbeidsmarkt; informatie over de vraag naar arbeid; informatie over het aanbod van arbeid; inzicht in de relatie tussen de gevraagde en de aangeboden competenties; inzicht in de relatie tussen beleid en uitvoering (i.c. management- en sturingsinformatie). De behoeften zijn in kaart gebracht in vier stappen: per dimensie/gegeven (zoals hierboven geoperationaliseerd) is uitgevraagd of de respondent (beleidsmedewerker, medewerker werkgeversservicepunt en klantmanager) deze behoefte heeft (stap 1), waarvoor die gegevens nodig zijn (stap 2), welke bronnen de respondent daarvoor gebruikt en de bruikbaarheid daarvan (stap 3) en welke gegevens essentieel zijn voor de werkzaamheden (stap 4). Dit is schematisch weergegeven in bijlage 1. Dit hoofdstuk beschrijft de bevindingen uit stap 1 (behoeften aan arbeidsmarktinformatie) en 2 (waarvoor nodig) en geeft daarmee antwoord op deelvraag 1: Aan welke arbeidsmarktinformatie hebben gemeenten behoefte om op de korte en lange termijn mensen uit de uitkeringsbestanden te kunnen matchen op vacatures? 4.1 Behoeften naar functie Klantmanagers In de uitvoering wordt vooral gedacht vanuit het aanbod: waar kan ik mijn klant plaatsen?. Het gaat daarbij om werkgevers die open staan voor de vaak moeilijk plaatsbare klanten van de gemeente. Directe bemiddeling van de klant staat centraal en daaruit volgt de behoefte aan inzicht in concrete vacatures en de mogelijkheden van de klant (kwantitatieve en kwalitatieve informatie over klanten in het bestand). Informatie over de competenties van de klant wordt steeds belangrijker, omdat directe toeleiding naar werk belangrijker wordt door de afnemende budgetten voor re-integratie. Het MKB is een belangrijke sector om kandidaten te plaatsen: landelijk bevindt 61% van de banen zich in het MKB 19, dus inzicht in vacatures en mogelijkheden in deze sector is een belangrijke behoefte. Een klantmanager geeft aan: Er is een grote behoefte aan informatie over concrete vacatures, maar wanneer er een concrete vacature is, moet daarop vaak snel gehandeld worden door het aanbieden van kandidaten. Soms zijn vacatures dan al vervuld. Naast informatie over vacatures, is het ook belangrijk om te weten of deze vacatures passend gemaakt kunnen worden. De vraag is vaak naar MBO niveau 3/4, maar het gemeentebestand is vaak lager- of niet opgeleid. Voor die gevallen gaat het meer om jobhunting en het creëren van banen, dan uitgaan van de bestaande vraag. 18 AKO Expertgroep Arbeidsmarktinformatie, Handreiking Arbeidsmarktinformatie, 10 januari 2010, p Vestigingenregister Pagina 19 van 36

20 De geïnterviewde klantmanagers geven aan dat de lange termijn prognoses minder relevant zijn en zijn vaak niet bezig met hoe de arbeidsmarkt zich op lange termijn ontwikkelt. Werkgeversservicepunt Bij de arbeidsmarktinformatiebehoefte bij het werkgeversservicepunt of medewerkers die met werkgeversbenadering zijn belast, ligt de focus voornamelijk op concrete vraag naar arbeid. Daarnaast is geaggregeerde kennis van het bestand gewenst, zodat op basis daarvan werkgevers kunnen worden benaderd en realistische verwachtingen bij werkgevers kunnen worden gewekt. Beleidsmedewerkers Medewerkers op beleidsmatig/strategisch niveau hebben meer behoefte aan inzicht in ontwikkelingen van zowel vraag als aanbod op de langere termijn. Hoe de behoefte er uit ziet, hangt af van de mate waarin het arbeidsmarktbeleid specifiek en concreet wordt geformuleerd. Het betreft veelal behoefte aan prognoses, waaronder het in kaart brengen van de vervangingsvraag (op termijn van een half jaar tot een jaar), om werkgevers te kunnen adviseren en waarschuwen en zodoende de vraag te bewerken. Deze informatie wordt vaak verwerkt tot bijvoorbeeld beleidsinformatie, maar de gemeente heeft weinig grip op lange termijn ontwikkelingen, waardoor op beleidsmatig niveau de nadruk ook veelal ligt op de korte termijn. De focus ligt op het faciliteren van werkgevers en klantmanagers, waardoor het toekomstaspect uit beeld verdwijnt. Het beleid op korte termijn bestaat uit het zoeken van samenwerking met werkgevers en brancheorganisaties en eventueel het (in samenwerking) opzetten van scholingstrajecten. Daarom bestaat ook op dit niveau een grote behoefte aan inzicht in waar en wanneer ontwikkelingen neerslaan en waar dit leidt tot concrete vacatures. Informatie over vacaturemogelijkheden wordt vaak gebruikt als gegeven om samenwerking te zoeken (vraaggericht, reactief), de onderzochte gemeenten zijn minder bezig met het actief binnenhalen van bedrijven om op die manier te sturen op de vraag. Een beleidsmaker geeft aan dat ze op strategisch niveau meer zouden willen doen met het inventariseren van plekken voor Wajongers. Niet alle gemeenten zijn actief bezig met arbeidsmarktbeleid, in de twee kleinere onderzochte gemeenten is het beleid veelal passief. Twee andere gemeenten hebben een actief lange termijn beleid, maar dit komt niet altijd door bij de uitvoering. Idealiter zou er een specifiek op de regio toegesneden maandelijks overzicht moeten zijn met nuttige informatie, zonder dat het aan actualiteit verliest. Bij het formuleren van hun arbeidsmarktinformatiebehoefte leggen de respondenten altijd een link met het concreet gebruik van die informatie. 4.2 Behoeften op korte en lange termijn Voor korte termijn kunnen gemeenten duidelijk aangeven waar ze behoefte aan hebben, op langere termijn vaak minder specifiek. Gemeenten hebben vooral behoefte aan toegespitste informatie: informatie over concrete vacatures en de mogelijkheden van de klant. De vacatures moeten actueel zijn en ook daadwerkelijk open staan. Daarnaast is er behoefte aan actuele kennis van het klantenbestand en toekomstige klanten, in de vorm van informatie over afloop WW. Op lange termijn is de dimensie toekomstperspectieven en prognoses/werking van de arbeidsmarkt heel belangrijk. Men is met name geïnteresseerd in wat er aan de vraagkant aan zit te komen. in welke sectoren kansen ontstaan voor het plaatsen van werk- Pagina 20 van 36