Kengetallen Openbare Verlichting

Transcriptie

1 AANBEVELING Kengetallen Openbare Verlichting Herziening juni 2011 C O M M I S S I E O P E N B A R E V E R L I C H T I N G

2 COLOFON Kengetallen is een uitgave van: Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde Postadres: Bureau NSVV Postbus BM EDE Bezoekadres: Galvanistraat AE EDE Telefoon: +0031(0) Fax: +0031(0) Website: info@nsvv.nl Handelsregister Arnhem: Tekeningen: Mark Ploegmakers Vormgeving en druk: GVO drukkers & vormgevers B.V., Ede Eerste druk: maart 2004 Tweede herziene uitgave juni 2011 ISBN-nummer:

3 AANBEVELING Kengetallen Openbare Verlichting Herziening juni 2011 C O M M I S S I E O P E N B A R E Ad van Ommeren, LIMASS Outdoor Lighting BV Arthur Klink, gemeente Utrecht, IBU Stadsingenieurs/IGOV Arthur Noordhoek, gemeente Eindhoven/NSVV commissie OVL Bart de Cock, Oranjewoud BV Boudewijn Huenges Wajer, Agentschap NL Cor van Loon, CityTec BV Jan van Dongen, gemeente Dordrecht Johan Jonker, gemeente Dordrecht Marc Stroom, gemeente Roosendaal Roger van Ratingen, Ziut BV Thom Vermeulen, gemeente Breda V E R L I C H T I N G Werkgroep Kengetallen van de NSVV-commissie Openbare Verlichting, mei 2011:

4 Copyright 2011 Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV), Ede Alle rechten voorbehouden. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, en evenmin in een retrieval systeem of ander bestand worden opgeslagen, zonder de voorafgaande uitdrukkelijke toestemming van NSVV te Ede, Nederland. De NSVV geeft geen enkele garantie ten aanzien van de veiligheid van enig product, in welke vorm of verband ook gebruik. De informatie in deze richtlijn kan niet worden beschouwd als garantie dat de daarin genoemde producten al dan niet veilig zijn voor gebruik of dat er een specifiek product in overeenstemming zal zijn met de informatie beschreven in deze richtlijn. Copyright 2011 Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV), Ede All rights reserved. Nothing in this publication may be duplicated or published by means of a print, photocopy, microfilm or any other way whatsoever, nor laid up in a retrieval system or other data base without prior express written permission of NSVV of Ede, the Netherlands, notwithstanding the exceptions in the Dutch Copyright Law. The NSVV makes no representations whatsoever with regard to the safety of any products, in whatever form or combination used. The information set forth in this guideline cannot be regarded as a representation that the products listed therein are or are not safe to use in any specific situation, or that any particular product will conform to the information found in this guideline. 4

5 Inhoud Voorwoord 6 Samenvatting 7 1 Inleiding Doel van de aanbeveling Concretisering De indeling van deze aanbeveling 10 2 Het werken met kengetallen Inleiding Algemene typering van de werkwijze De eenheid product Investeringsbeslissingen Kwaliteitsaspecten Kengetallen en de beleidscyclus voor openbare verlichting Het gebruik van kengetallen voor het actualiseren van het OVL-beleidsplan Welke begripsomschrijvingen moeten worden gehanteerd? Analyse van het primaire proces OVL is van tijd tot tijd onontbeerlijk Kengetallen en het concerninformatiebeleid 18 3 De set kengetallen Het OVL-kengetallensysteem Uitwerking naar sturende kengetallen Presentatievorm Ondersteunende kengetallen Kwantificering van de kengetallen Kwantificering van de lichtstroomproductie Exploitatiekosten per eenheid product Vervangingswaarde van het OVL-systeem bovengronds per eenheid Lampsysteemrendement van het OVL-systeem Kwaliteit van het OVL-systeem De inrichting van de OVL-organisatie: overall score Deelproces beleidsvorming Deelproces ontwikkeling/planning Deelproces storingsmelding Deelproces uitvoering Deelproces klachtafhandeling Ondersteunend proces Model gegevensformulier 30 Bijlage 1 Begrippenlijst 31 Bijlage 2 Deel A en deel B; handleiding gegevensformulier en onderdeel lampgegevens 34 Bijlage 3 Toelichting opstellen kengetallen 22 januari

6 Voorwoord Met de verzelfstandiging van de gemeentelijke ener- Deze nieuwe uitgave van de Kengetallen OVL dient giebedrijven eind jaren 80 heeft de sector openbare ter vervanging van de publicatie Kengetallen OVL uit verlichting (OVL) zich in relatief korte tijd ontwikkeld 2004 en de bijbehorende erratum bladen en invoertool. tot een gemeentelijke beleidssector. Vaak werd en wordt Deze herziene publicatie is evenals de bijbehorende OVL nog benaderd vanuit een technische invalshoek. Excel invoertool gratis te downloaden van de NSVV website. In 2004 heeft de NSVV de publicatie Kengetallen in de Openbare Verlichting uitgebracht. Deze kengetallen NSVV spreekt hierbij haar dank uit aan de leden van waren ontwikkeld in samenwerking met het toenma- de werkgroep die dit boek tot stand hebben gebracht lige Novem (nu: Agentschap NL). en aan de gemeenten en bedrijven die hun medewer- Hiermee kregen gemeenten een tool beschikbaar kers de tijd en ruimte hebben gegeven deel te nemen waarmee op eenduidige wijze kengetallen voor het aan deze werkgroep. werkveld Openbare Verlichting konden worden opgesteld. Deze kengetallen stellen gemeenten in staat om de effecten van hun beleidsmaatregelen te monitoren en zonodig bij te stellen. Ook het zogenaamde benchmarken, het vergelijken van de eigen situatie met die van een andere gemeente, behoort tot de mogelijkheden. Vervolgens heeft het IGOV (Intergemeentelijk Overleg Openbare Verlichting) het mogelijk gemaakt dat er in een periode van 6 jaar door gemeenten ervaring is opgedaan met deze kengetallensystematiek. De door de deelnemende gemeenten ingebrachte verbeteringvoorstellen hebben ervoor gezorgd dat de werkgroep Kengetallen OVL van de NSVV-commissie Openbare Verlichting met ondersteuning van AgentschapNL -haar werk kon verrichten. Dit heeft geresulteerd in de nu voor u liggende herziene aanbeveling Kengetallen Openbare Verlichting. 6

7 1 Samenvatting Deze uitgave is bedoeld voor gemeenten die Zo is de realisatie van de doelen objectief te meten en binnen de sector Openbare Verlichting willen gaan te volgen (monitoren) en is er te leren door een verge- werken met kengetallen. Adviesorganisaties, leveran- lijking te maken met twee of drie voor dat doel geselec- ciers en producenten in deze sector zullen er ook baat teerde andere gemeenten (benchmarking). bij kunnen hebben. De sturende kengetallen zijn: w totale exploitatiekosten (EUR) per eenheid van In het kader van de kengetallen verstaan wij onder het begrip Openbare Verlichting die verlichting lichtstroomproductie (Mlmh) w vervangingswaarde van het OVL-systeem1 die als doel heeft de openbare buitenruimte te verlichten om daarmee een bijdrage te leveren aan het (EUR) per eenheid (L) bevorderen van de leefbaarheid, verkeersveiligheid en w lampsysteemrendement (lumen/watt) sociale veiligheid van de buitenruimte. w lichttechnische kwaliteit van het OVL-systeem (%) w kwaliteitsniveau van het OVL-proces (score op Hieronder valt dus niet verlichting ten behoeve van het aanlichten van gebouwen, bomen e.d., licht- schaal 1 5). mastreclame of verlichting met een puur decoratieve (5Â+. =.) functie die niet direct bijdraagt aan het doel van de Voor de interpretatie van de gekwantificeerde openbare verlichting. uitkomsten, worden deze kengetallen samen met een De uitgave is een Aanbeveling voor het werken foto van de gemeente in termen van totaal opper- met kengetallen. De aanbeveling is niet verplichtend vlakte, percentage oppervlakte bebouwd en percen- en heeft het karakter van een uitgebreide handleiding. tage oppervlakte verharding, geplaatst in een spin- Hij beschrijft een complete aanpak en geeft daarop nenwebdiagram. ook de nodige toelichting en is gebaseerd op verschillende projecten die aan de totstandkoming van de aanbeveling zijn voorafgegaan. Iedere gemeente die Als hulp bij de interpretatie van de uitkom- de stap wil zetten naar het gebruik van kengetallen sten worden de volgende ondersteunende kengetallen om de kwaliteit van haar besluitvormingsproces in aanbevolen: het beleidsveld openbare verlichting te verbeteren, w kosten van onderhoud, beheer en bedrijfsvoering kan deze aanbeveling gebruiken om concreet aan de (EUR) per eenheid product (Mlmh) w energiekosten (EUR) per eenheid product (Mlmh) slag te gaan. w aantal lichtpunten2 Het werken met kengetallen biedt de mogelijkheid om de gevolgen van het gemeentelijke verlich- w totale lichtstroom (L) van het OVL-systeem tingsbeleid inzichtelijk te maken voor management en w totale lichtstroom (L)/aantal lichtpunten (dit kenge- bestuur. De communicatie tussen de (technisch) des- tal geeft aan hoe intensief de openbare verlichting kundigen en de bestuurders kan erdoor worden verbe- is in de gemeente) terd. Tegen die achtergrond is een kengetallensysteem w totale lichtstroom (L)/oppervlakte verharding in ontworpen waarin vijf sturende kengetallen en negen beheer bij de gemeente (m2) (dit kengetal geeft ondersteunende kengetallen worden onderscheiden. weer in welke mate deze oppervlakte wordt voor- Hierbij is het product van de openbare verlichting de zien van licht) lichtstroomproductie. De producteenheid is 1 mega- w totaal systeemvermogen (W)/eenheid product (Mlmh) lumenuur (Mlmh). Bij de sturende kengetallen is de w esthetische kwaliteit van het OVL-systeem (score gedachte dat het gemeentelijke beleid afgestemd wordt op schaal 1 5) w constructieve kwaliteit van het OVL-systeem (score op concrete doelen en dat die doelen samengaan met veranderingen in de kwantificering van de kengetallen. 1 bovengronds 2 over het algemeen gelijk aan het aantal armaturen op schaal 1 5) 7

8 (.+9 =. ) De aanbeveling geeft aan hoe de kwantificering In de vernieuwde digitale invulformulieren (Excel-bestanden) worden een aantal gegevens auto- van de kengetallen plaatsvindt. Het support tool waarmee de benodigde bere- matisch vanuit andere formulieren ingevoerd. Het keningen gemaakt kunnen worden is te downloaden verdient dan ook aanbeveling de digitale versie in te van de NSVV site. vullen en niet de analoge versie. Met deze herziening zijn tevens alle eerdere Bij een aantal invulvelden van de digitale invul- uitgaven van digitale formulieren (excel-bestanden) formulieren zijn, ter verduidelijking, opmerkingen komen te vervallen. In plaats hiervan zijn de volgende toegevoegd welke zichtbaar worden door met de muis vernieuwde aangepaste Excel-bestanden opgesteld. op het betreffende invulveld te gaan staan. Ook is het mogelijk om in een aantal gevallen zelf een toelichting te geven op de ingevoerde informatie. : Supporttool deel A deel B en lampenstaten versie Hiertoe is naast het betreffende onderdeel een mei 2011 met de werkbladen invulvak toelichting opgenomen. s!antekeningen s +ENGETALLEN DEEL! In het werkblad Aantekeningen is het moge- s +ENGETALLEN DEEL " lijk eigen informatie op te nemen welke gebruikt is s 6ERZAMELBLAD LAMPENSTAAT bij het invullen van de gegevens. Ook staan er in dit s,ampenstaat!. # werkblad een tweetal tabellen welke gebruikt kunnen s,ampenstaat X Y Z worden om de gegevens met betrekking tot de ener- s,ampenstaat,%$ giekosten te berekenen. In deze beschrijving zijn bij een aantal onderde- s,ampenstaat DIMMEN len geen invultabellen opgenomen. s,ampenstaat DIMMEN Voor deze tabellen wordt verwezen naar het s,ampenstaat DIMMEN,ED betreffende gegevensformulieren Kengetallen Deel A en Deel B en bijbehorende Excel werkbladen. Kengetallen OVL Vergelijk gemeenten Versie 2011 Naast de invulbladen is ook een toelichting met het werkblad opstellen kengetallen beschikbaar waarin in het kort s 6ERGELIJK GEMEENTEN is aangegeven hoe de verschillende onderdelen moeten worden ingevuld. Kengetallen OVL meerjaren overzicht Versie 2011 met het werkblad s -EERJARENOVERZICHT 8

9 2 Inleiding 1.1 Doel van de Aanbeveling atie vooral hun meerwaarde doordat zij helpen toch iets van een objectieve gemeenschappelijke denkwereld tot stand te brengen. Deze uitgave stelt zich ten doel het praktische gebruik van kengetallen in de sector openbare verlichting te bevorderen. Het effect daarvan moet zijn Gemeenten die wel over een bestuurlijk vast- dat beheerders van openbare verlichtingsinstallaties gesteld OVL-beleidsplan beschikken, slagen er des- door gebruik te maken van kengetallen beter in staat ondanks zonder gebruik van kengetallen niet of met zijn de dialoog met de gemeentelijke bestuurders aan moeite in om de noodzaak aan te tonen van beste- te gaan. dingen die passen bij het vastgestelde beleid. Daar 3 zijn grofweg dezelfde oorzaken voor aan te wijzen. De OVL-organisatie is over het algemeen op inhoudelijke of technische kennis gericht, het verantwoordelijke bestuur meer op de beheersing van kosten, tarieven en bestuurlijke doelstellingen. Die kloof heeft twee dingen tot gevolg: a de bestuurders worden veelal onvoldoende betrokken in het afwegings- en keuzeproces met betrekking tot kosten en te bereiken doelen b de bestuurlijke commitment voor meerjarige investeringsplannen is niet altijd of onvoldoende te verkrijgen. Daardoor is het slechts beperkt mogelijk voor de OVL-beheerder om op de toekomst te anticiperen in termen van capaciteitsinzet en inkoop. Dat verkleint de mogelijkheid voor efficiënte inzet van middelen. De ervaring leert dat het overleg in een gemeente tussen de OVL-beheerder en bestuurders zich tra- Beide zaken hangen met elkaar samen en versterken ditioneel toespitst op kostenbeheersing. Gemeenten elkaar. die niet beschikken over een bestuurlijk vastgesteld OVL-beleidsplan, lopen het risico dat in financieel Uitgangspunt in deze aanbeveling is dat het opzicht de openbare verlichting een sluitpost is op de gebruik van kengetallen bevordert dat deze vicieuze begroting, zodat de discussie over kostenontwikkeling cirkel wordt doorbroken. De communicatie tussen en kostenbeheersing niet zuiver gevoerd wordt. De de OVL-beheerder en de gemeentelijke bestuurders OVL-beheerder en de bestuurders redeneren dan al wordt erdoor ondersteund. Die bestuurders zijn pri- gauw vanuit een verschillende denkwereld, enerzijds mair het college van B&W. In relatie tot de invoe- technisch en anderzijds financieel of vanuit doelstel- ring van dualisering is ook de relatie tussen de lingen met betrekking tot sociale veiligheid. Het gevolg OVL-beheerder en de gemeenteraad van toenemend kan zijn dat de noodzaak van voorgenomen bestedin- belang. De gemeenteraad krijgt immers een kader- gen niet helder wordt. De NSVV-aanbeveling voor stellende rol en een toezichthoudende rol. In zijn Openbare Verlichting, deel 4: Financiële Aspecten kaderstellende rol zal de gemeenteraad kennis willen behandelt rekenmethodieken om de bestedingen nemen van beleidsalternatieven en kosten. In zijn inzichtelijk te maken. Kengetallen hebben in deze situ- toezichthoudende rol zal de gemeenteraad meer dan het gebruik van kengetallen zal naar verwachting ook een meerwaarde hebben voor de dialoog tussen beheerders en leveranciers/producenten onder bestedingen verstaan wij zowel gemeentelijke uitgaven via de algemene dienst als gemeentelijke investeringen via de kapitaaldienst 9

10 voorheen behoefte hebben aan een meerjarig beleids- een gemeente of het genereren van vergelijkingscij- plan als leidend kader. Een gemeentelijke rekenkamer fers voor deze kengetallen van andere gemeenten. zal toezicht houden op de doelmatigheid van de OVL- Een gezamenlijk doel met de Nederlandse organisatie waardoor ook hiermee de behoefte aan Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV) is dat er aan ervaring in het gebruik van kengetallen toeneemt. alle gemeentelijke OVL-beheerders en betrokkenen duidelijkheid wordt gegeven over deze set kenge- De OVL-beheerder heeft er in het kader van tallen zodat de OVL-beheerders onderling effectief dualisering uitdrukkelijker dan voorheen mee te ervaringen kunnen uitwisselen. Over de verschillende maken dat voor het proces openbare verlichting de kengetallen zijn gebruiksafspraken gemaakt binnen doelmatigheid moet worden aangetoond. Er zal in het InterGemeentelijk overleg Openbare Verlichting. veel gemeenten cultuurverandering nodig zijn om Dat zijn afspraken over de wijze van berekenen en de het besef van doelmatigheid goed tussen de oren te wijze van interpreteren. Die afspraken staan in deze krijgen. Het gebruik van kengetallen past hierin. Het aanbeveling centraal. zal geleidelijk kunnen bijdragen aan een krachtiger Omdat er nog weinig ervaring is opgedaan met planning&controlcyclus voor het beleidsveld open- kengetallen in het beleidsveld openbare verlichting, bare verlichting. wordt vooralsnog alleen gestimuleerd om kengetallen te genereren op het niveau van de gehele gemeen- Niet alleen gemeentelijke OVL-beheerders, te. Verfijningen naar wijkniveau of lager worden maar ook andere doelgroepen zoals leveranciers, niet gestimuleerd omdat het voorbereidingstraject adviseurs en aannemers zal er baat bij hebben zich (voor de totstandkoming van deze aanbeveling) heeft te oriënteren op het gebruik van kengetallen. Het kan geleerd dat de tijd daar nog niet rijp voor is. immers mogelijkheden bieden voor business cases 1.3 over de effecten van nieuwe producten of nieuwe De indeling van deze aanbeveling productstrategieën. Deze aanbeveling als geheel heeft het karakter 1.2 Concretisering van een handleiding voor de te ondernemen stappen bij het gebruik van kengetallen. Tegelijkertijd heeft de aanbeveling op onderdelen ook het karakter van een Het InterGemeentelijk overleg Openbare Verlichting (IGOV) wil bevorderen dat gemeenten de komende jaren ervaring opdoen met een beperkte set van kengetallen. In een drie jaar durend voorbereidingstraject is met financiële steun van Novem en met participatie van enkele tientallen gemeenten onderzoek gedaan naar de praktische mogelijkheden en beperkingen. Dit heeft geleid tot de keuze van een gewenste set kengetallen. Het begrip kengetal wordt gebruikt in de zin van inhoudsomschrijving, bijvoorbeeld aantal megalumenuur (lichtstroomproductie) of energieverbruik. De kwantificering voor een bepaald jaar behoort tot het gebruik van deze kengetallen; zo ook het vormen van tijdreeksen van deze kengetallen voor 10

11 naslagwerk voor algemene kenmerken van werkwijze en organisatie rond het gebruik van kengetallen. Centraal staat de volgende hoofdvraag: Hoe gaat de OVL-beheerder aan de slag als hij of zij het voornemen heeft om de voorgestelde kengetallen te gaan gebruiken? w hoofdstuk 2: gaat in op het werken met kengetallen w hoofdstuk 3: geeft inzicht in de voorgestelde set kengetallen en de werkinstructies daarbij. 11

12 2 Het werken met kengetallen 2.1 Inleiding bestuurders. Maar het benutten van die mogelijkheden gaat niet vanzelf. Om te beginnen hebben kengetallen Binnen het beleidsveld openbare verlichting een relatie met de vraag waar sturen we op? ; een hebben de meeste gemeenten nog geen ervaring in vraag die op de langere termijn is gericht. Essentieel het gebruik van kengetallen als onderdeel van de voor het werken met kengetallen is dat periodiek over beleidscyclus. Het doel voor de komende jaren is dan deze vraag gecommuniceerd wordt tussen de ambte- ook om die ervaring op te doen. Dat zal inspanning lijk deskundigen en de bestuurders. Het helpt als de vragen van de OVL-beheerders en om die tijdsbeste- sector OVL beschikt over een door de gemeenteraad ding niet onnodig te belasten, zijn vooral beperking en vastgesteld beleidsplan OVL. Dan is na iedere bijstel- standaardisatie belangrijk: ling van het beleidsplan na te gaan welke aankno- w beperking: niet alle mogelijkheden en detaillerin- pingspunten dat plan biedt voor het antwoord op de gen doorvoeren die technisch mogelijk zijn. Het vraag waar we op sturen om de gewenste veranderin- is effectiever om dat later te doen als een groter gen in de toestand van de openbare verlichting door aantal gemeenten toe is aan verdere stappen te voeren. De beste werkwijze is als deze exercities en w standaardisatie: voor de onderlinge communicatie discussies later weer benut worden om het beleidsplan is het belangrijk dat OVL-beheerders zich houden in een voor de bestuurders herkenbare richting bij te aan de in deze aanbeveling opgenomen instructies, stellen. Als er geen beleidsplan is, zal het meer moeite werkwijzen en interpretatierichtlijnen. kosten om het periodieke overleg tussen deskundigen en bestuurders efficiënt te voeren. In deze zin ligt het Algemene typering van de werkwijze werken op basis van een beleidsplan OVL en het werken met kengetallen OVL in elkaars verlengde. Het werken met kengetallen biedt mogelijkhe- In zijn algemeenheid zullen bestuurders het den om anders te communiceren met managers en begrip toestand van de OVL anders benaderen dan de (technisch) deskundigen. Bestuurders zullen vooral de volgende drie invalshoeken hanteren: a is de beleidsuitvoering doelmatig georganiseerd? b zijn er (politieke) risico s verbonden aan de huidige kwaliteit van het product openbare verlichting; met andere woorden, zullen de bestuurders zich voldoende kunnen verantwoorden als de kwaliteit van de OVL uit de pas loopt met eerdere besluiten van de gemeenteraad of van het college van B&W? c welke flexibiliteit zit er in het investeringsvraagstuk; met andere woorden, laat de financiële positie van de gemeente toe dat er zonodig extra geïnvesteerd wordt in de openbare verlichting? De te voeren discussie gaat natuurlijk voor een belangrijk deel over de samenhang tussen deze invalshoeken. Als de discussie uitsluitend kwalitatief wordt gevoerd, dan is er het risico dat de discussie niet tot een goed einde komt, bijvoorbeeld door de 12

13 verschillende belevingswerelden van de (technisch) w het werken met kengetallen is er bij gebaat dat deskundigen en de bestuurders. Het werken met ken- ook op andere (gemeentelijke) beleidsvelden die getallen heeft in dit opzicht als functie om de discus- werkwijze wordt bevorderd. Dat versterkt in de sie te richten en daardoor tot resultaat te brengen. organisatie de acceptatie en daarmee de noodzakelijke discipline. Bovendien versterkt het bij de bestuurders de gewenning De ervaring in zijn algemeenheid leert dat dit w het werken met historische kengetallen (tijdreek- wel een aantal voorwaarden stelt: w er moet meer dan slechts één kengetal gehan- sen) wordt aangeduid met de term monitoring. teerd worden omdat anders de relatie naar de De meerwaarde daarvan is om analyse mogelijk drie genoemde invalshoeken van bestuurders niet te maken zodat effecten van toekomstig beleid gelegd kan worden beter kunnen worden ingeschat. Het werken met w de kengetallen die de functie vervullen om de dis- vergelijkingsgegevens uit andere gemeenten met cussie op hoofdlijn te richten, worden aangeduid het doel om beoordeling en mogelijke verbetering als de sturende kengetallen van de procesinrichting tot stand te brengen, wordt w om de waarden van sturende kengetallen te kun- aangeduid als benchmarking. Beide vormen van nen interpreteren, worden ondersteunende kenge- toepassing vullen elkaar aan. Belangrijk is bewust tallen onderscheiden met beide toepassingsvormen om te gaan. w de keuze van te hanteren kengetallen en de bijbehorende berekeningswijzen moet gedurende een reeks Het verdient aanbeveling om eerst ervaring op te doen met van jaren zo stabiel mogelijk zijn; daarom worden monitoring en daarna pas benchmarking te overwegen. in deze handleiding de te hanteren kengetallen met Monitoring heeft het grote voordeel dat het steeds terug- name genoemd en voorzien van passende begrips- grijpt op de eigen gemeentelijke situatie; het is eenvoudi- omschrijvingen en berekeningsvoorschriften ger en daarom meer geschikt voor de fase waarin ervaring moet worden opgedaan. In de praktijk van benchmarking is het een groot voordeel als gebruik kan worden gemaakt van kengetallenervaring in de eigen situatie. Het gaat hierbij om projectbenchmarking, dat wil zeggen benchmarking gericht op het proces openbare verlichting. Op den duur is de optimale situatie voor het genereren van beleidsinformatie een situatie waarin de monitoringtoepassing en benchmarking naast elkaar worden toegepast. Benchmarking heeft als aanvulling op monitoring een meerwaarde: a het geeft een extra check op de eigen positie; het bevordert de externe oriëntatie en dat kan stimuleren in de richting van verbeteringen in het OVL-proces. Benchmarking heeft als doel om ervan te leren, niet om de eigen organisatie op de uitkomsten af te rekenen (zie bijvoorbeeld Presteren door leren, benchmarken in het binnenlandse bestuur, uitgave van de Raad voor het Openbaar Bestuur, d.d. oktober 2002). Een smalle vorm van benchmarking bestaat uit vergelijking van 13

14 gelijksoortige gegevens uit een groot aantal verschil- over het eigen beleid wordt versterkt. Vragen als wat lende gemeenten. De positie van de eigen gemeente heeft is ons beleid? en hoe manifesteert dat beleid zich?, daarin een signaalfunctie. Er is ook een brede vorm van welke effecten heeft ons beleid op de toestand van benchmarking die vooral tussen hooguit twee of drie de openbare verlichting? komen beter uit de verf als gemeenten plaatsvindt en zich richt op het gezamenlijk het verantwoord werken met kengetallen gemeen- interpreteren van verschillen. In deze vorm is het leeref- goed is geworden in de gemeentelijke organisatie. fect het grootst De eenheid product b benchmarking bevordert dat de gemeente in gesprek raakt met collega-gemeenten over de opzet van de onderliggende gegevensverzameling; dat is een pré Lange tijd heeft de sector openbare verlichting omdat het opzetten en onderhouden van een adequate het probleem gekend dat er geen eenduidige herken- gegevensverzameling niet moet worden onderschat en in ning was van de eenheid product. Dat moest in de de vorm van een herkenbaar ondersteunend proces moet aanloop naar het werken met kengetallen worden worden geoptimaliseerd. doorbroken. Kengetallen worden immers bij voorkeur uitgedrukt in relatieve grootheden, bijvoorbeeld kosten per eenheid product. Dit gebeurt omwille van de Werken met kengetallen heeft niet de bedoe- interpretatie ling om een rigide vorm van spreadsheetmanagement te bevorderen. In tegendeel, werken met kengetallen beoogt de beleidscyclus op het desbetreffende Het volgende voorbeeld zal dit verduidelijken: beleidsveld openbare verlichting te versterken. Het werken met kengetallen mag evenmin uitmonden in te veel administratieve lasten voor betrokkenen. Daarom moeten gegevens die ervoor nodig zijn zo veel mogelijk worden afgetapt vanuit de primaire werkprocessen op de momenten dat die gegevens logischerwijs toch beschikbaar zijn. In een situatie dat er nog weinig ervaring is met kengetallen, zal deze afstemming op het werkproces nog niet vlekkeloos verlopen. Die situatie zal pas kunnen verbeteren als er meer ervaring is opgedaan. Tijdelijk moeten die administratieve lasten worden geaccepteerd omdat het anders niet mogelijk is om echt door te pakken. Jaarlijkse veranderingen in exploitatiekosten Dat vereist interne communicatie. Met de algemene zijn niet te interpreteren zonder gegevens over ver- ontwikkeling in het digitaliseren van werkprocessen, anderingen in de omvang van het OVL-product. verdient het aanbeveling om na te gaan welke kansen Traditioneel wordt de omvang van een gemeente daaruit voortvloeien om de hier bedoelde administra- vaak uitgedrukt in het aantal inwoners. Op een hoog tieve lasten te verminderen. De overtuiging bestaat abstractieniveau is dit acceptabel omdat veel beste- dat met name de toepassing van GIS-systemen hierin dingen (en inkomsten) direct of indirect samenhangen een bijdrage kan leveren. met het aantal inwoners. Op dat niveau is de eenheid Het werken met kengetallen, mits organisato- product het geheel van alle gemeentelijke inspan- risch goed ingebed, leidt ertoe dat de bewustwording ningen ten behoeve van één inwoner. Op het lagere 5 abstractieniveau van een specifiek beleidsveld zoals Geografische Informatie Systemen 14

15 openbare verlichting is dit anders. De relatie tussen a er kan sprake zijn van achterstalligheid in rela- noodzakelijke inspanning en het aantal inwoners is tie tot de landelijk geaccepteerde kwaliteitsrichtlijn daar minder strak. Het eventueel uitdrukken per mast ROVL-2011; er kunnen op de markt innovatieve OVL- of per lichtpunt is nauwkeuriger, maar nog steeds middelen hun intrede doen die naar verwachting niet zuiver. Inmiddels is er overeenstemming in het (na vervanging van de bestaande OVL-middelen) een InterGemeentelijk overleg Openbare Verlichting om kostprijsverlagend effect op de exploitatie hebben als product de eenheid van lichtstroomproductie te b standaardisatie in de keuze van OVL-middelen kan hanteren die is af te leiden uit een combinatie van de bijdragen aan kostprijsbeheersing in de exploitatie. jaarlijkse bedrijfstijd en de in gebruik zijnde lampsoorten. Kosten kunnen op deze manier worden afgezet Voor het effectief werken met kengetallen tegen de omvang van de lichtstroomproductie (in is het wenselijk om de samenhang te zien tussen aantal Mlmh). Veranderingen in de OVL-kostprijs kun- investeringen in vernieuwing en het streven naar nen daardoor gescheiden worden van veranderingen kostprijsbeheersing. in het volume. De kostprijs heeft een relatie met de doelmatigheid van de procesinrichting. Het volume Investeringsbeslissingen worden als geheel heeft te maken met strategische ontwikkelingen in het vertaald naar jaarbedragen. beheergebied. Het gescheiden inzichtelijk maken van Kwaliteitsaspecten kostprijsontwikkelingen en volumeontwikkelingen is van fundamentele betekenis in het werken met kengetallen. Daarnaast is oriëntatie op kwaliteit belangrijk. Er wordt onderscheid gemaakt tussen vier soorten van kwaliteit voor het gemeentelijk openbaar ver- s KOSTEN KOSTPRIJS * volume lichtingssysteem. Elk van deze categorieën heeft een s KOSTENBEHEERSING KOSTPRIJSBEHEERSING * (beleids- functie in de zin van ondersteunende kengetallen. keuzes voor volumeontwikkeling) s KOSTPRIJSBEHEERSING DOELMATIGHEID VAN DE Onderscheiden worden: w constructieve kwaliteit: een rapportcijfer voor de procesinrichting) * kwaliteit hoedanigheid van het materiaal van de verlichtings2.1.3 Investeringsbeslissingen installatie. Dit cijfer zou rekening moeten houden met de vereiste functionaliteit en met verschillende In het voorgaande is kostprijsbeheersing gere- andere vragen. Worden de masten geïnspecteerd op lateerd aan de exploitatie van het gemeentelijke sterkte en hoe verhoudt zich dat beeld tot eerdere OVL-systeem gegeven de actuele kwaliteit en aantal- inspecties? Wat is de gemiddelde leeftijd van de ver- len van de OVL-middelen, dat wil zeggen de masten, lichtingsinstallatie? In welke mate worden masten armaturen en lampen. De exploitatie heeft in deze en armaturen planmatig vervangen? zin betrekking op de instandhouding van het OVLsysteem. Kanttekening: Het antwoord op deze vragen geeft inzicht in de staat waarin de onderdelen zich bevinden. Zijn masten Het is heel goed denkbaar dat maatregelen voor doorgerot of niet, armaturen nog voldoende waterdicht en verdergaande kostprijsbeheersing alleen mogelijk zijn zijn de lichtkappen voldoende lichtdoorlatend? Te denken na het nemen van passende investeringsbeslissingen. valt ook aan de soort van toegepaste materialen, bijvoor- Investeren is vooral gericht op vernieuwing. Ter illu- beeld zijn slagvaste kappen toegepast, zijn armaturen van stratie enkele voorbeelden: kunststof of van aluminium, zijn masten verzinkt, gecoat of geschilderd en aan welke normen voldoen de onderdelen. 15

16 Om pragmatische redenen is gezocht naar een sim- liteit wordt gemeten door jaarlijks een score te pele manier om de constructieve kwaliteit meetbaar te geven naar het deel van de armaturen, dat decora- benaderen. Daarvoor is de gemiddelde leeftijd van de tief of functioneerdecoratief is. Dit is een versimpe- masten respectievelijk de armaturen als uitgangspunt ling omdat eigenlijk ook vragen van belang zijn als: gekozen. Bij latere evaluaties zal blijken of in praktisch s HOE IS DE BEELDKWALITEIT opzicht een verfijning mogelijk is s WORDEN LICHTPUNTEN PLANMATIG GESCHILDERD w lichttechnische kwaliteit: het deel van de oppervlakte- s WORDEN ALLE SCHEEFSTAANDE MASTEN EN OF ARMATUren rechtgezet? verharding (dat in gemeentelijk beheer is) dat qua verlichting voldoet aan de verlichtingseisen zoals s WORDT MET VERVANGING VAN LICHTPUNTEN OF ONDER- aanbevolen in de kwaliteitsrichtlijn. Deze kwaliteit delen daarvan rekening gehouden met eenheid in wordt daarom uitgedrukt in een percentage. Bij het het straatbeeld? toepassen van de kwaliteitsrichtlijn kunnen naar behoefte aanvullende vragen worden betrokken. Kanttekening: beeldkwaliteit is als smaak. Daarover valt Bijvoorbeeld: wordt de richtlijn gehanteerd bij ont- niet te twisten. Dit betekent dat de esthetische kwaliteit werp? Wordt in dimstand nog steeds aan de richt- moeilijk objectief is te meten. De voorgestelde aanpak lijn voldaan? Welk percentage van de installatie gaat ervan uit dat het geven van een serieus rapportcijfer wordt gedimd? mogelijk is en dat dit als ondersteunend kengetal bijdraagt aan de interpretatie. Kanttekening: uitgangspunt is de lichttechnische kwaliteit van de gehele installatie in relatie tot de ROVL De constructieve kwaliteit, lichttechnische Men kan naar behoefte ook gedetailleerder en genuanceer- kwaliteit en esthetische kwaliteit, zijn direct gerela- der te werk gaan en het begrip afzonderlijk toepassen op teerd aan de OVL-installatie(s). Daar tegenover staat delen van de installatie, bijvoorbeeld op de lichttechnische het begrip servicekwaliteit. Dit is gerelateerd aan de kwaliteit van armaturen. In een dergelijk aanpak zijn dan prestaties van de OVL-organisatie en is te beoordelen verschillende aspecten te onderscheiden. In ons voorbeeld door een relatie te leggen met de doelen die hierover zijn dat er twee: in het beleidsplan en het beheerplan worden gesteld a met betrekking tot de armaturen: Voldoet de armatuur en met de vraag of de servicekwaliteit in overeen- nog aan de eisen welke men aan de armatuur mag stel- stemming is met de uitvoerende werkomschrijvingen. len of waar de armatuur voor bedoeld is? Met andere Met de servicekwaliteit bedoelen we de vereiste tijd woorden, is de kwaliteit van de armatuur zodanig dat waarbinnen het herstel van defecte onderdelen van het mogelijk is verlichtingstechnisch verantwoorde ver- de verlichtingsinstallatie wordt uitgevoerd. Om die lichting te realiseren of is de lichttechnische kwaliteit servicekwaliteit concreet te maken, moeten we ons niet belangrijk maar voldoet de armatuur wel aan de verschillende afgeleide vragen stellen: eisen welke men stelt aan bijvoorbeeld de decoratieve w wat is het toegelaten percentage lampuitval? (licht)eigenschappen w wat is de hersteltijd van lampstoringen respectieve- b met betrekking tot de verlichtingsinstallatie: Voldoet lijk van schade door aanrijding of vernieling? w worden er bij (verwachte) overschrijding van de deze aan de eisen die men volgens de ROVL-2011 aan eigen normatieve hersteltijd tijdelijke voorzieningen de installatie stelt? getroffen? w esthetische kwaliteit: een rapportcijfer voor de hoe- w wat is de hersteltijd van kabelstoringen? danigheid van de in het straatbeeld waarneem- w hoe wordt omgegaan met klachten? bare onderdelen van de verlichtingsinstallatie met w hoe wordt gereageerd op klachten over te weinig betrekking tot de gewenste beeldkwaliteit. De kwa- verlichting of lichthinder? 16

17 w hoe vindt het opsporen van defecten plaats? w bewerking en interpretatie van de uitkomsten ten w wordt de installatie geschouwd op functioneren? behoeve van beleidsvoorbereiding. Dit is de moei- w is de beheerder voor het publiek voldoende bereik- lijkste stap in het proces. Belangrijk is dat in de gemeentelijke procesbeschrijving wordt vastgelegd baar? Al deze vragen betreffen de inrichting van de OVL- wie voor de beleidsvoorbereiding verantwoordelijk organisatie. is en welke mogelijkheden het proces toelaat om tijd in te lassen voor uitwisseling van ervaringen met OVL-beheerders van andere gemeenten Kanttekening: het interpreteren van berekende kengetallen wint aan duidelijkheid als er normwaarden of mediane waarden beschikbaar zijn. Bij monitoring kan een gemeente zelf bepalen wat de beleidsconsequentie is als kengetallen hier in meer of mindere mate van afwijken. In geval van benchmarking zal er sprake zijn van een behoefte aan gezamenlijke interpretatie. w evalueren wat er in de voorgaande stappen (op basis van de ervaringen tot op dat moment) kan worden verbeterd. Tot deze stap behoort ook het zorgen voor besluitvorming en het eventueel aanpassen van de procesbeschrijving werken met kengetallen OVL Kengetallen en de beleidscyclus voor openbare ver- Kanttekening: zorg dat de proceseigenaar van het OVL- lichting proces in de organisatie herkenbaar is. Zorg dat de proceseigenaar de totstandkoming en de actualisering van het Het werken met kengetallen is binnen het OVL-beleidsplan aanstuurt en zorg dat de proceseigenaar kader van de openbare verlichting een cyclisch pro- het overzicht heeft over alle relevante budgetten betref- ces. De elementen van dat proces zijn de volgende: fende het OVL-proces. w het kiezen van de optimale set kengetallen. De Het gebruik van kengetallen voor het actualiseren richtlijn is om minimaal de kengetallen te hanteren die in deze aanbeveling als samenhangende set van het OVL-beleidsplan worden behandeld w het voortbrengen van die kengetallen op een In relatie tot het OVL-beleidsplan heeft het manier die afgestemd is op het gemeentelijke werken met kengetallen een belangrijke toegevoegde informatiebeleid, ICT-beleid en uitbestedingbeleid. waarde. Om dat te verduidelijken gaan wij ervan Als het berekenen van de kengetallen alleen moge- uit dat het beleidsplan minimaal laat zien wat de lijk is door gebruik te maken van gegevens van gemeente met de openbare verlichting in de toekomst, derden, bijvoorbeeld de externe netbeheerder, dan stel over tien jaar, wil bereiken en tevens langs welk dient periodieke aanlevering van die gegevens in groeipad men dat wil bereiken. Kengetallen bieden de contractuele sfeer te worden geregeld de mogelijkheid om het beleidsplan op een concrete en 17

18 volgbare manier op te nemen in de beleidscyclus van ongetwijfeld discutabel zijn. Het is interessant om de openbare verlichting. Immers, datgene wat we over daar toch consequent ervaring mee op te doen zodat tien jaar willen bereiken, moet vertaald kunnen wor- bij latere evaluatie tot eventuele bijstelling of verfij- den in de dan gewenste uitkomsten van de relevante ning kan worden besloten. kengetallen. Het geplande groeipad ernaar toe moet Kengetallen en het concerninformatiebeleid6 vervolgens vertaald kunnen worden in korte-termijndoelen en middellange-termijndoelen met betrekking tot de toekomstige uitkomsten van de te meten kenge- Het verdient aanbeveling om het gemeentelijke tallen. Dit alles zal de bewaking van het voorgenomen concerninformatiebeleid af te stemmen op het gene- beleid aanzienlijk vergemakkelijken, evenals de com- reren en gebruiken van kengetallen. Dit heeft twee municatie erover met betrokkenen. Naar verwachting aspecten: zal hiermee ook bereikt kunnen worden dat het bijstel- w de vraagkant: door kengetallen expliciet als infor- len van het OVL-beleidsplan op latere momenten op matiebron in het beleid te benoemen, wordt het een consistente manier kan gebeuren. Het vasthouden belang ervan voor de organisatie onderstreept. Dat van een rode draad in het meerjarige beleid wordt bevordert de acceptatie w de aanbodkant: vanuit concernbeleid wordt het daardoor bevorderd. gemakkelijker om de juiste voorwaarden te schep2.1.7 Welke begripsomschrijvingen moeten pen voor de onderliggende gegevensverzamelin- worden gen. Deze zullen op een efficiënte manier moeten gehanteerd worden onderhouden. Dit spitst zich bijvoorbeeld OVL- toe op het gebruik van GIS-technologie. Op basis beheerders onderling is het van belang dat de belang- Voor de communicatie tussen de van die technologie is het mogelijk om jaarlijks rijkste begrippen voor het werken met kengetallen zo na te gaan welke verandering er is opgetreden in eenduidig mogelijk worden gehanteerd. Daarom zijn de omvang van OVL-taken door wijziging van het een aantal begripsomschrijvingen opgenomen in een beheergebied. Een mogelijke oorzaak kan zijn: bijlage bij deze aanbeveling. nieuwbouw of herindeling. De ervaring leert in het algemeen dat voor het doel van kengetal Analyse van het primaire proces OVL is van tijd tot len, het omgaan met gegevensverzamelingen een belangrijk (organisatorisch) aandachtspunt is. tijd onontbeerlijk Tijdens de voorbereiding van deze aanbeveling is gebleken dat er nogal wat verschillen bestaan tussen gemeenten op het vlak van de procesinrichting. Er bleek daarom behoefte te bestaan om de inrichting van de organisatie in een kengetal tot uitdrukking te brengen. Voor dat doel is (in voorlopige vorm) een generalistisch procesmodel ontwikkeld. Afhankelijk van de kwaliteit van de inrichting zijn daarbij verschillende organisatieniveaus onderscheiden. De scores die aan deze niveaus worden gekoppeld zullen 6 tegenover beleid dat wordt uitgevoerd binnen het werkveld OVL, onderscheiden we beleid dat op concernniveau (van de gehele gemeentelijke organisatie) wordt vormgegeven. Concernbeleid gaat gepaard met een concernbrede aanpak, waarin afstemming en standaardisatie over de verschillende beleidsvelden belangrijke elementen zijn 18

19 3 De set kengetallen 3.1 Het OVL-kengetallensysteem Op basis van hoofdstuk 2 concluderen we dat De zojuist gegeven beschrijving toont aan dat OVL-kengetallen een rol vervullen in het performance de omstandigheden rond de instandhouding en ver- management met betrekking tot openbare verlich- nieuwing van het ondergrondse deel in gemeenten ting. Performance management houdt zich bezig uiteenlopend zijn. Daarin zit een essentieel verschil met de vraag hoe we op basis van OVL-kengetallen met het bovengrondse deel, waarvoor de omstandig- en ruimtelijke gegevens van de gemeente (zoals heden tussen gemeenten een hoge mate van over- percentage oppervlakte binnen bebouwde kom ten eenkomst vertonen. De kosten zijn echter niet altijd opzichte van totale oppervlakte; percentage opper- helder toe te rekenen aan het bovengrondse of het vlakte verharding ten opzichte van totale oppervlakte) ondergrondse deel van de OVL-installatie(s). Daarom kunnen sturen in de toestand van de OVL. Deze stu- is ervoor gekozen om zoveel mogelijk alle kosten te ring vereist een presentatievorm die recht doet aan betrekken in het werken met kengetallen. de onderlinge samenhang tussen de indicatoren en daardoor correcte interpretatie bevordert. De set ken- Ter illustratie het volgende. De kosten die getallen wordt aangeduid als het kengetallensysteem. samenhangen met het energieverbruik zijn deels bovengronds en deels ondergronds van karakter. De energielevering (op basis van het energieverbruik in Het kengetallensysteem concentreert zich op de volgende zaken: aantal KWh) leidt tot kosten die samenhangen met w op de bovengrondse verlichtingsmiddelen (masten, het bovengrondse beleid inzake lamptypen, aantal armaturen en lampen) en de daaruit voortvloei- lampen en jaarlijkse bedrijfstijd. De transportkosten ende lichtstroomproductie (in megalumenuur) zijn echter deels gerelateerd aan de kenmerken van w op de kosten van energielevering en energietransport het ondergrondse net. w op het OVL beleid ten aanzien van kwaliteit, In paragraaf 3.2 worden de sturende kengetal- instandhouding en vernieuwing van de verlich- len beschreven, in paragraaf 3.3 de presentatievorm. tingsmiddelen en het kabelnet. Paragraaf 3.4 behandelt de ondersteunende kengetalhet ondergrondse deel omvat het voedende len. Sturende en ondersteunende kengetallen vormen kabelnet waarop de verlichting is aangesloten, inclu- samen het kengetallensysteem. Paragraaf 3.5 behan- sief de aansluitkabels en de in- en uitschakeling. Dit delt de kwantificering van de verschillende kengetal- net kan eigendom zijn van de gemeente of van het len. Paragraaf 3.6 geeft weer hoe alle relevante gege- nutsbedrijf. De energie die nodig is voor de verlichting vens zijn te ordenen. Hierbij speelt het standaard- kan enerzijds worden verrekend via meetinrichtin- gegevensformulier een belangrijke rol. gen in dit kabelnet of anderzijds worden verrekend op basis van een berekening van het aantal lampen 3.2 * lampvermogens * jaarlijkse bedrijfstijd van de ver- Uitwerking naar sturende kengetallen lichting. Is het OVL-net eigendom van het nutsbedrijf, dan worden de kosten van instandhouding van dit De uitwerking van het OVL-kengetallensysteem net mede doorberekend in de tarieven. Welk deel is gebaseerd op vier aspecten waarop via bestuur- hiervoor staat is niet altijd zichtbaar. Is het OVL-net lijke beslissingen gestuurd kan worden. Bij elk aspect eigendom van de gemeente, dan draagt de gemeente hoort tenminste één sturend kengetal. De aspecten en zelf zorg voor instandhouding en zijn de kosten hier- de bijbehorende sturende kengetallen zijn: voor zichtbaar. 19

20 a het niveau van de jaarlijkse kosten: Of we streven naar kostprijsbeheersing hetgeen tot s STUREND KENGETAL DE TOTALE KOSTEN EN INKOMSTEN uitdrukking moet komen in stabilisering gedurende x s STUREND KENGETAL "RUTO KOSTEN ONDERHOUD "EHEER eenheid product jaar van de totale exploitatiekosten per eenheid product op huidig prijspeil. Het werken met kengetallen & bedrijfs-voering/eenheid product prikkelt om doelen concreet te maken. s STUREND KENGETAL INVESTERINGSKOSTEN EENHEID product Als er concreet geformuleerde doelen zijn, kan b de totale waarde van de verlichtingsmiddelen7: bij het nemen van nieuwe bestuurlijke beslissingen vooraf worden getoetst in hoeverre de beslissing aan s sturend kengetal: vervangingswaarde van het OVL-systeem bovengronds/eenheid8 deze doelen bijdraagt. Dit verhoogt de kwaliteit van c de mate waarin sprake is van energie-efficiënte de beslissingen. Essentieel is het inzicht dat het werken met kengetallen hiervoor de voorwaarden schept. verlichting9: s sturend kengetal: het lampsysteemrendement Schematisch geeft figuur 1 de samenhang tus- d kwaliteit: sen de sturende kengetallen weer. s sturend kengetal: de lichttechnische kwaliteit van het OVL-systeem s sturend kengetal: kwaliteitsniveau van het OVL- Toelichting bij het schema: Elke verbindingslijn in het schema geeft een proces. relatie weer tussen de desbetreffende kengetallen. Enkele voorbeelden: Bij elk van de sturende kengetallen zijn doelen te stellen voor de kortere of langere termijn. Zo w maattregelen die zorgen voor een toename van de kunnen we streven naar meer energie-efficiëntie, (lichttechnische) kwaliteit van het OVL-systeem hetgeen tot uitdrukking moet komen in een x% hoger hebben in het algemeen ook een positieve invloed lampsysteemrendement over bijvoorbeeld drie jaar. op het lampsysteemrendement kosten per eenheid product s TOTALE EXPLOITATIEKOSTEN s INVESTERINGEN VERVANGINGSWAARDE PER EENHEID s /6, SYSTEEM BOVENGRONDS IN BEHEER BIJ DE /6, ORGANISATIE LAMPSYSTEEMRENDEMENT s, LAMP KWALITEIT VAN HET /6, SYSTEEM s LICHTTECHNISCHE KWALITEIT KWALITEIT VAN DE /6, ORGANISATIE s SCORE ORGANISATIENIVEAU Figuur 1 Onderlinge relaties tussen de sturende kengetallen de financiële waarde van de openbare verlichting is mede een kwaliteitsindicator voor de toestand van de OVL. Bovendien geeft het kengetal een indicatie van de gemiddelde jaarbudgetten voor vervanging uitgedrukt in L en niet in Mlmh anders gezegd: hoeveel licht kan er worden geproduceerd met een bepaalde hoeveelheid energie. Des te meer lichtopbrengst, des te energieefficiënter is de verlichting 20

21 w de invloed vanvan deze maatregelen op op de de vervanw de invloed deze maatregelen vervan Presentatievorm Presentatievorm gingswaarde per per eenheid en op exploitagingswaarde eenheid en de op totale de totale exploitatiekosten per per eenheid product kankan zowel positief tiekosten eenheid product zowel positief HetHet interpreteren vanvan de de gekwantificeerde interpreteren gekwantificeerde als als negatief zijn.zijn. DatDat is afhankelijk vanvan de specinegatief is afhankelijk de speci- kengetallen wordt ondersteund door de presentatiekengetallen wordt ondersteund door de presentatie- fieke aard vanvan de te maatregelen fieke aard denemen te nemen maatregelen vorm, dat dat wil wil zeggen door de manier waarop de uitvorm, zeggen door de manier waarop de uit- w een verbetering vanvan de de kwaliteit vanvan de de OVLw een verbetering kwaliteit OVL- komsten in hun onderlinge samenhang (bijvoorbeeld komsten in hun onderlinge samenhang (bijvoorbeeld organisatie zal zal naar verwachting eeneen positief effect organisatie naar verwachting positief effect lichttechnische kwaliteit versus exploitatiekosten) lichttechnische kwaliteit versus exploitatiekosten) hebben op op de de kostprijs (kosten per per eenheid pro-prohebben kostprijs (kosten eenheid en en in samenhang metmet ruimtelijke kenmerken vanvan in samenhang ruimtelijke kenmerken duct) en derhalve voorwaardenscheppend zijnzijn voorvoor duct) en derhalve voorwaardenscheppend de de gemeente (oppervlaktegegevens) worden gevisugemeente (oppervlaktegegevens) worden gevisu- het het streven naar kostenbeheersing streven naar kostenbeheersing aliseerd. EenEen spinnenwebdiagram zoals in figuur 2 is2 is aliseerd. spinnenwebdiagram zoals in figuur w investeringsbeslissingen die die de de vervangingswaarw investeringsbeslissingen vervangingswaar- daarvoor eeneen geëigende presentatievorm. daarvoor geëigende presentatievorm. Naast het het spinnenwebdiagram worden de de Naast spinnenwebdiagram worden de de per per eenheid doen toenemen, hebben in het eenheid doen toenemen, hebben in het gegevens ookook gepresenteerd in een staafdiagram. gegevens gepresenteerd in een staafdiagram. algemeen invloed op de De De jaarbudgetalgemeen invloed op kostprijs. de kostprijs. jaarbudgetten ten (als(als afgeleide vanvan de de eenmalige investering) afgeleide eenmalige investering) zijnzijn immers onderdeel vanvan de totale kosten. OmOm immers onderdeel de totale kosten. In de zijnzijn allealle sturende kengetallen in in In figuur de figuur sturende kengetallen bestuurlijk de vinger aanaan de pols te houden is het bestuurlijk de vinger de pols te houden is het gekwantificeerde vorm af teaflezen ten ten opzichte vanvan de de gekwantificeerde vorm te lezen opzichte daarom wenselijk om om wijzigingen in de vervandaarom wenselijk wijzigingen in de vervan- mediane waarde berekend overover de gemeenten waarmediane waarde berekend de gemeenten waar- w de gingswaarde van deze maatregelen op deop vervanwinvloed de invloed van deze maatregelen de vervan- dat inzicht er eenmaal is, verhoogt het dehet mogelijkdat inzicht er eenmaal verhoogt de mogelijkvoor het het kengetal beschikbaar is. Op voor kengetal beschikbaar is. van jaar tot jaarjaar goed te volgen. De is,de gingswaarde van jaar tot goed te volgen. gingswaarde per eenheid en open de op totale exploitagingswaarde per eenheid de totale exploita- heid om (zoom nodig vooraf) de effecten van bestuurlijke heid (zo nodig vooraf) de effecten van bestuurlijke het het moment dat dat Op moment deze aanbeveling verschijnt, is het aantal gemeenten deze aanbeveling verschijnt, is het aantal gemeenten informatiewaarde is ook hierhier het het hoogst als als wordt informatiewaarde is ook hoogst wordt tiekosten per eenheid product kan zowel positief tiekosten per eenheid product kan zowel positief beslissingen zuiverzuiver in beeld te brengen. beslissingen in beeld te brengen. als negatief zijn. Dat afhankelijk van de specials negatief zijn.isdat is afhankelijk van de speci- waaruit betrouwbare gegevens beschikbaar zijnzijn nognog waaruit betrouwbare gegevens beschikbaar vastgesteld hoehoe dergelijke wijzigingen zich voorvastgesteld dergelijke wijzigingen zich voor Presentatievorm Presentatievorm fieke aard te nemen maatregelen fiekevan aarddevan de te nemen maatregelen w eendoen van de van de w verbetering een verbetering vankwaliteit de kwaliteit vanovlde OVLper per eenheid. doen eenheid. gering. Naarmate meer gemeenten in overeenstemgering. Naarmate meer gemeenten in overeenstem- organisatie zal naar een positief effect effect organisatie zalverwachting naar verwachting een positief Het interpreteren van de Het interpreteren vangekwantificeerde de gekwantificeerde ming metmet deze aanbeveling gaan werken metmet kengeming deze aanbeveling gaan werken kenge- hebben op deop kostprijs (kosten per eenheid pro- pro- kengetallen hebben de kostprijs (kosten per eenheid wordtwordt ondersteund door de presentatiekengetallen ondersteund door de presentatie- duct) en derhalve voorwaardenscheppend zijn voor duct) en derhalve voorwaardenscheppend zijn voor vorm,vorm, dat wil zeggen door de manier waarop de uitdat wil zeggen door de manier waarop de uit- tallen, zullen de mediaanwaarden metmet meer betrouwtallen, zullen de mediaanwaarden meer betrouwde De sterkte vanvan de relaties tussen de kengetalsterkte de relaties tussen dehun kengetalkomsten in huninonderlinge samenhang (bijvoorbeeld komsten onderlinge samenhang (bijvoorbeeld het streven naar kostenbeheersing het streven naar kostenbeheersing kwaliteit versusversus lichttechnische kwaliteit exploitatiekosten) wlen investeringsbeslissingen die dedie vervangingswaarwlen investeringsbeslissingen de vervangingswaar- lichttechnische baarheid kunnen worden bepaald. baarheid kunnen worden bepaald. kan per per gemeente verschillen. Daarom is er in kan gemeente verschillen. Daarom is er in exploitatiekosten) samen hang hang met ruimtelijke kenmerken van van in samen met ruimtelijke kenmerken de per doen doen toenemen, hebben in hetin het en inen de eenheid per eenheid toenemen, hebben het algemeen enige jaren ervaring nodig om binnen het algemeen enige ervaring nodig om binnen worden de gemeente (oppervlaktegegevens) gevisude gemeente (oppervlaktegegevens) worden gevisualgemeen invloed op de kostprijs. De jaren jaarbudgetalgemeen invloed op de kostprijs. De jaarbudgeteen spinnenwebdiagram zoals zoals in figuur 2 is 2 is aliseerd. Een spinnenwebdiagram in figuur ten (als van de investering) tenafgeleide (als afgeleide vaneenmalige de eenmalige investering) aliseerd. de eigen gemeente het nodige inzicht teeen verwerven. de eigen gemeente het nodige inzicht tegeëigende verwerven. presentatievorm. daarvoor een geëigende presentatievorm. zijn immers onderdeel van de totale kosten. Om Om daarvoor zijn immers onderdeel van de totale kosten. bestuurlijk de vinger aan de pols houden is hetis het bestuurlijk de vinger pols te houden Als dat inzicht eraan eenmaal is, verhoogt het het de mogeals dat inzicht erdete eenmaal is, verhoogt de mogedaarom wenselijk om wijzigingen in de invervandaarom wenselijk om wijzigingen de vervan- In de In figuur zijn alle kengetallen in de figuur zijnsturende alle sturende kengetallen in S tad Stad mediaan mediaan lijkheid om (zo nodig vooraf) de vanvan bestuurlijkheid (zo nodig vooraf) de bestuurgingswaarde van om jaar jaar goed te volgen. De effecten gekwantificeerde vorm af te lezen ten opzichte van devan de gingswaarde vantot jaar tot jaar goed te volgen. De effecten gekwantificeerde vorm af te lezen ten opzichte informatiewaarde is ookishier als wordt waarde berekend over de gemeenten waar-waarinformatiewaarde ookhet hierhoogst het hoogst als wordt mediane mediane waarde berekend over de gemeenten lijke beslissingen zuiver in beeld te brengen. lijke beslissingen zuiver in beeld te brengen. vastgesteld hoe dergelijke wijzigingen zich voorkengetal beschikbaar is. Opis. het moment dat dat vastgesteld hoe dergelijke wijzigingen zich voor- voor het voor het kengetal beschikbaar Op het moment Naarmate meer meer gemeenten overeenkomstig gering. Naarmate gemeenten overeenkomstig 70 De sterkte van de relaties tussentussen de kengetalde sterkte van de relaties de kengetal- gering. 70 kunnen worden gemaakt. baarheid kunnen worden gemaakt. eigen eigen gemeente het nodige inzicht te verwerven. Als Als baarheid gemeente het nodige inzicht te verwerven. individuele score gemeente X in X jaar Y: totale oppervlakte ha ha individuele score gemeente in jaar Y: totale oppervlakte lichtstroomproductie Mlmh lichtstroomproductie Mlmh lampsysteemrendement lampsysteemrendement lichttechnische kwaliteit lichttechnische kwaliteit vervangingswaarde/eenheid vervangingswaarde/eenheid kwaliteitsniveau OV-proces kwaliteitsniveau OV-proces oppervlakte verharding / oppervlakte verharding / totaletotale oppervlakte oppervlakte totaletotale exploitatiekosten/eenheid exploitatiekosten/eenheid investeringskosten/eenheid investeringskosten/eenheid oppervlakte bebouwd/totale oppervlakte bebouwd/totale oppervlakte oppervlakte score score X X mediaan mediaan Figuur 2 2 Figuur percentage spinnenwebdiagrammen met meer betrouwde spinnenwebdiagrammen met meer betrouwalgemeen enige enige jaren jaren ervaring nodig nodig om binnen de algemeen ervaring om binnen de len delen percentage Lampsysteem rendement gaan werken met kengetallen, zul- zuldeze aanbeveling gaan werken met kengetallen, len kan gemeente verschillen. Daarom is er in lenper kan per gemeente verschillen. Daarom ishet er in het deze aanbeveling PERCENTAGE waaruit betrouwbare gegevens beschikbaar zijn nog waaruit betrouwbare gegevens beschikbaar zijn nog eenheid eenheid Totale exploitatiekosten / Voorbeeld van van een van diagram vankengetallen sturende kengetallen en kenmerken, gemeente X, jaar Y Voorbeeld een diagram van sturende kengetallen enx,yruimtelijke kenmerken, gemeente X, jaar van een spinnenwebdiagram sturende kengetallen en ruimtelijke kenmerken, gemeente X,ruimtelijke jaar van een spinnenwebdiagram van sturende en ruimtelijke kenmerken, gemeente jaar Y FiguurFiguur 2 Voorbeeld 2 Voorbeeld eenheid Investeringskosten / Vervangingswaarde / Lampsysteem rendement /PPERVLAKTE BEBOUWDE Oppervlakte verharding/ KOM TOTALE OPPERVLAKTE totale oppervlakte /PPERVLAKTE VERHARDING Kwaliteitsniveau TOTALE OPPERVLAKTE OV-proces +WALITEITSNIVEAU Lichttechnische kwaliteit /6 PROCES binnen bebouwde kom,ichttechnische KWALITEIT Lichttechnische kwaliteit BINNEN BEBOUWDE KOM buiten bebouwde kom,ichttechnische KWALITEIT BUITEN BEBOUWDE KOM deze aanbeveling verschijnt, is het is aantal gemeenten deze aanbeveling verschijnt, het aantal gemeenten,ampsysteem RENDEMENT Vervangingswaarde/ eenheid 6ERVANGINGSWAARDE Totale exploitatiekosten/ eenheid eenheid 4OTALE EXPLOITATIEKOSTEN Investeringskosten/ eenheid eenheid )NVESTERINGSKOSTEN Oppervlakte bebouwde eenheid kom/totale oppervlakte doen per eenheid. doen per eenheid. Y totale oppervlakte totale oppervlakte buiten binnen bebouwde kom bebouwde kom Lichttechnische kwaliteit Lichttechnische kwaliteit Oppervl. Verharding / Kwaliteitsniveau OV-proces Oppervlakte bebouwde kom /