Aanbevelingen inzake handhygiëne. ne tijdens de zorgverlening

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Aanbevelingen inzake handhygiëne. ne tijdens de zorgverlening"

Transcriptie

1 handhygiëne ne tijdens de zorgverlening Hoge Gezondheidsraad U U bent in goede handen 29 mei 2008 M. Vande Putte

2 Uitgangspunten bij het opstellen van de Aanbevelingen Standpunten ondersteund en toegelicht vanuit hun wetenschappelijke evidentie Gestroomlijnd met andere aanbevelingen (Verzorging buiten instellingen, Clostridium difficile, ) Praktische handleiding aangevuld met campagnemateriaal, productinformatie en evaluatie- instrumenten

3 Werking van de Hoge Gezondheidsraad Samenstelling Werkzaamheden Wettelijke opdrachten Wetenschappelijke activiteiten op vraag van de overheid en op eigen initiatief: - studie van onderwerpen behorend tot alle domeinen van de volksgezondheid - evalueren van specifieke dossiers, vaak o.v. erkenning of toelating van producten

4 Werking van de Hoge Gezondheidsraad Verhouding tot andere overheidsdiensten Binnenland: andere wetenschappelijke instellingen van de FOD: : CODA, WIV,, FAVV Buitenland: beginnende samenwerking met Nederland en opstart European Science Advice Network for Health Domeinen Geestelijke gezondheidszorg Fysische omgevingsfactoren Chemische omgevingsfactoren Voeding Biologische problemen Vaccinatie Hygiëne in de gezondheidszorg in het algemeen en in verzorginsinstellingen in het bijzonder

5 Werking van de Hoge Gezondheidsraad Recente Aanbevelingen en Aanbevelingen in ontwikkeling Voorzorgsmaatregelen igv Clostridium difficile Handhygiëne ne Verzorging buiten instellingen Bacteriologisch onderzoek van de omgeving Tandheelkunde Behandeling van endoscopisch materiaal Voorgestelde projecten 2009 Multiresistente bacteriën Maatregelen bij (ver)bouwen Mycobacterium tuberculosis SOA

6 Inhoud Huidflora Handhygiëne ne in functie van de aard van activiteit Algemene aanbevelingen Ontsmetting van de handen Chirurgische ontsmetting van de handen Materiële voorzieningen Het dragen van handschoenen Niet-steriele handschoenen Steriele handschoenen Preventie van dermatosen in verband met handhygiëne ne Irritatiedermatiitis Contacteczeem/allergie Latexallergie Promotie van handhygiëne ne Bibliografie/Bijlagen

7 Doelgroep Zorgverlening zijn alle medische en paramedische handelingen evenals bij uitbreiding niet-medische professionele activiteiten die in de omgeving van de zorgverlening plaatsvinden Instellingen voor gezondheidszorg en voor onderwijs Structuur van de tekst Wanneer? Hoe? Waarom?

8 Handhygiëne ne in functie van de aard van de activiteit Algemene aanbevelingen: Beroepskleding met korte mouwen Geen juwelen ter hoogte van handen of polsen Korte nagels, geen nagellak noch kunstnagels noch sieraden Handen wassen beperkt zich tot de sociale indicaties zoals aanvang van het werk, toiletgebruik, ( itt.. WGO )

9 Ontsmetting van de handen Wanneer? 5 indicaties Betreden van de kamer Dragen van handschoenen Waarom? Voorbeelden Hoe? Alcoholische producten conform EN 1500 Techniek beschreven in EN 1500 Voorafgegaan door wassen van de handen bij visuele bevuiling en in geval van Clostridium difficile Voordelen

10 Chirurgische ontsmetting van de handen Wanneer? Waarom? Voorbeelden Hoe? Met een alcoholisch ontsmettingsmiddel (RUB( RUB) Alcoholische producten conform EN met een specifieke contacttijd Techniek Eventueel voorafgegaan door wassen van de handen Weinig gestandaardiseerd voor de onderarmen, analoog EN 1500 voor de handen Conform de vereiste contacttijd Met aandacht voor droge handen voor en na de rub Voordelen

11 Materiële voorzieningen

12 Het dragen van handschoenen Wanneer? Indicaties voor het aantrekken en vervangen Wassen of ontsmetten van handschoenen is onaanvaardbaar Dubbele handschoenen bij HBV, HCV,, HIV en ingrepen met grote kans op beschadiging van de handschoenen Waarom? Voorbeelden Handhygiëne ne na handschoenen Hoe? Visuele voorstelling voor aantrekken en verwijderen van steriele en niet-steriele handschoenen

13 Preventie van dermatosen ivm handhygiëne ne Onderscheid irritatiedermatitis en contacteczeem/allergie Preventie van dermatosen Juiste techniekuitvoering Bestanddelen van goede handcrèmes Latexallergie Preventie van latexallergie Keuze van latexvrije handschoenen en zoniet van poedervrije handschoenen (cfr( gebruik van handalcohol na verwijderen van handschoenen)

14 Promotie van handhygiëne ne Verwijzing naar de nationale campagne Indicatoren Structuurindicatoren Procesindicatoren Resultaatsindicatoren Indicatoren betreffende de respons Voortgangsindicatoren Indicatoren voor hinderpalen Interactie patiënt nt-zorgverstrekker

15 Bibliografie/Bijlagen Zeer uitgebreide literatuurlijst Het didactisch materiaal van de nationale campagne De Europese normen voor producten Een positieve lijst met producten op de Belgische markt die voldoen aan deze normen

16 KB 26/04/07 Implementatie van officiële aanbevelingen

Opdat we aan onze patiënten kunnen zeggen: U bent in goede handen

Opdat we aan onze patiënten kunnen zeggen: U bent in goede handen Opdat we aan onze patiënten kunnen zeggen: U bent in goede handen Preventie van zorginfecties en bestrijding van microbiële resistentie via promotie van de handhygiëne Nationale campagne 2010-2011 Conform

Nadere informatie

Handhygiëne 1. Handen wassen

Handhygiëne 1. Handen wassen . Handen wassen Transiënte flora wordt voor 90 à 95% verwijderd VOORBEREIDING NAZORG Zorg dat de wegwerphanddoekjes in een afvalemmer terechtkomen Stromend water met aangename temperatuur Minimale dosis

Nadere informatie

Infobrochure voor artsen. Ziekenhuishygiëne. en infectiepreventie

Infobrochure voor artsen. Ziekenhuishygiëne. en infectiepreventie Infobrochure voor artsen Ziekenhuishygiëne en infectiepreventie Situering De dienst ziekenhuishygiëne en infectiepreventie van het OLV van Lourdes ziekenhuis Waregem heeft als taak nosocomiale infecties

Nadere informatie

Hygiëne en infectiepreventie in het operatiekwartier. Ziekenhuishygiëne Oktober 2017

Hygiëne en infectiepreventie in het operatiekwartier. Ziekenhuishygiëne Oktober 2017 Hygiëne en infectiepreventie in het operatiekwartier Ziekenhuishygiëne Oktober 2017 Inhoud Nosocomiale infecties en belang van preventie 1. Patiëntenkarakteristieken 2. Operatieve karakteristieken: preoperatief

Nadere informatie

Handhygiëne. 1. Handen wassen. VROEDKUNDE Handhygiëne PROTOCOL. Transiënte flora wordt voor 90 à 95% verwijderd

Handhygiëne. 1. Handen wassen. VROEDKUNDE Handhygiëne PROTOCOL. Transiënte flora wordt voor 90 à 95% verwijderd 1. Handen wassen Transiënte flora wordt voor 90 à 95% verwijderd VOORBEREIDING NAZORG Zorg dat de wegwerphanddoekjes in een afvalemmer terechtkomen materiaal Stromend water met aangename temperatuur zorgvrager

Nadere informatie

ZIEKENHUISHYGIENE in UZ Leuven: BASISPRINCIPES VOOR ASO s, Coassistenten & Stagiairs

ZIEKENHUISHYGIENE in UZ Leuven: BASISPRINCIPES VOOR ASO s, Coassistenten & Stagiairs ZIEKENHUISHYGIENE in UZ Leuven: BASISPRINCIPES VOOR ASO s, Coassistenten & Stagiairs 2017 Inhoud Algemene voorzorgsmaatregelen Specifieke voorzorgsmaatregelen MDRO beleid Infectieknop I. Algemene voorzorgsmaatregelen:

Nadere informatie

Algemene Procedure. Handhygiëne: handschoengebruik

Algemene Procedure. Handhygiëne: handschoengebruik Algemene Procedure Zoektermen Handhygiëne: handschoengebruik Handschoen, handen In voege van 15/11/2013 Versie 2 Pg 1/6 Status Definitief Herziening op Auteur S. Dierckxsens R. Verstraete Handtekening

Nadere informatie

Richtlijn: het correct gebruik van niet-steriele handschoenen door verpleegkundigen

Richtlijn: het correct gebruik van niet-steriele handschoenen door verpleegkundigen Richtlijn: het correct gebruik van niet-steriele handschoenen door verpleegkundigen IN DE RICHTLIJN LIGT DE FOCUS OP HET FORMULEREN VAN: 1. indicaties voor het gebruik van niet-steriele handschoenen in

Nadere informatie

HET LEVEN ZOALS HET IS OP SPOED EN INTENSIEVE ZORG BEKEKEN DOOR DE BRIL VAN DE ZIEKENHUISHYGIËNIST

HET LEVEN ZOALS HET IS OP SPOED EN INTENSIEVE ZORG BEKEKEN DOOR DE BRIL VAN DE ZIEKENHUISHYGIËNIST HET LEVEN ZOALS HET IS OP SPOED EN INTENSIEVE ZORG BEKEKEN DOOR DE BRIL VAN DE ZIEKENHUISHYGIËNIST André De Haes verpleegkundig ziekenhuishygiënist AZ Sint-Maarten Mechelen-Duffel INHOUD 1. Voorstelling

Nadere informatie

PRIJZEN. HONDENDEKEN: 6 of 10 euro (kleiner of groter 50 cm) WESTERN ZADELDOEK: 10 euro 6 euro (zonder vulling)

PRIJZEN. HONDENDEKEN: 6 of 10 euro (kleiner of groter 50 cm) WESTERN ZADELDOEK: 10 euro 6 euro (zonder vulling) Al onze prijzen zijn wassen, drogen, ontsmetten en BTW Al onze prijzen zijn wassen, drogen, ontsmetten en BTW inbegrepen. Al onze prijzen zijn wassen, drogen, ontsmetten en BTW Al onze prijzen zijn wassen,

Nadere informatie

Hoe overdracht vermijden: bijkomende voorzorgsmaatregelen. Opleiding docenten - 8 september 2016 A. Willemse

Hoe overdracht vermijden: bijkomende voorzorgsmaatregelen. Opleiding docenten - 8 september 2016 A. Willemse Hoe overdracht vermijden: bijkomende voorzorgsmaatregelen Opleiding docenten - 8 september 2016 A. Willemse Allemaal beestjes MRSA, VRE, CPE, C. difficile, M. tuberculosis, S. epidermidis, P. acnes, E.

Nadere informatie

Jaarverslag ziekenhuishygiëne 20 (activiteiten 20 planning 20 ).

Jaarverslag ziekenhuishygiëne 20 (activiteiten 20 planning 20 ). Jaarverslag ziekenhuishygiëne 20 (activiteiten 20 planning 20 ). Dit document is een sbloon van ziekenhuis arverslag over ziekenhuishygiëne dat uniforme rapportage mogelijk maakt. Het is gebaseerd op -bestaande

Nadere informatie

DRAGERSCHAP OF INFECTIE? Contactpersoon Telefoon Dr. Wouter Dhaeze

DRAGERSCHAP OF INFECTIE? Contactpersoon  Telefoon Dr. Wouter Dhaeze Contactpersoon E-mail Telefoon Dr. Wouter Dhaeze infectieziekten@zorg-en-gezondheid.be Ons kenmerk Uw kenmerk Datum MDRO WZC 19.02.2016 Informatie en adviezen omtrent multidrugresistente organismen Geachte

Nadere informatie

RICHTLIJNEN PATIENTVEILIGE ZORG VOOR STAGIAIRS

RICHTLIJNEN PATIENTVEILIGE ZORG VOOR STAGIAIRS RICHTLIJNEN PATIENTVEILIGE ZORG VOOR STAGIAIRS Handhygiëne Je kent de 5 momenten voor handhygiëne die van toepassing zijn: handen ontsmetten Voor én na het aanraken van de patiënt Nadat je blootgesteld

Nadere informatie

Ziekenhuizen. Preoperatieve handdesinfectie

Ziekenhuizen. Preoperatieve handdesinfectie Ziekenhuizen Preoperatieve handdesinfectie Werkgroep Infectie Preventie Vastgesteld: juni 2008 Revisie: juni 2013 Aan de samenstelling van deze richtlijn werd, behalve door leden en medewerkers van de

Nadere informatie

Het hoe, wat en waarom van handhygiëne

Het hoe, wat en waarom van handhygiëne HANDHYGIËNE Het hoe, wat en waarom van handhygiëne Binnen het Sint-Franciscusziekenhuis hechten wij enorm belang aan een goede handhygiëne. Onze zorgverleners worden dagelijks gestimuleerd om op een correcte

Nadere informatie

Strategische visie Werkgroep Ziekenhuisgeneeskunde 2015-2019. Dr. K. Magerman voorzitter werkgroep ZHgeneeskunde BAPCOC

Strategische visie Werkgroep Ziekenhuisgeneeskunde 2015-2019. Dr. K. Magerman voorzitter werkgroep ZHgeneeskunde BAPCOC Strategische visie Werkgroep Ziekenhuisgeneeskunde 2015-2019 Dr. K. Magerman voorzitter werkgroep ZHgeneeskunde BAPCOC Strategische visie Strategische visie: visie over langere termijn (5 jaar) keuze uit

Nadere informatie

Algemene voorzorgsmaatregelen

Algemene voorzorgsmaatregelen Algemene voorzorgsmaatregelen 1 Inleiding Deze richtlijn bestaat uit vier hoofdstukken, namelijk: 1. Persoonlijke hygiëne medewerker; 2. Handhygiëne medewerker; 3. Persoonlijke beschermingsmiddelen; 4.

Nadere informatie

ZIEKENHUISHYGIENE in UZ Leuven: BASISPRINCIPES VOOR GSO S

ZIEKENHUISHYGIENE in UZ Leuven: BASISPRINCIPES VOOR GSO S ZIEKENHUISHYGIENE in UZ Leuven: BASISPRINCIPES VOOR GSO S 2014 Algemene voorzorgsmaatregelen Handhygiëne Asepsie Reiniging, ontsmetting en sterilisatie van materiaal Bescherming van de ziekenhuiswerker

Nadere informatie

Hoge Gezondheidsraad. Aanbevelingen inzake handhygiëne tijdens de zorgverlening

Hoge Gezondheidsraad. Aanbevelingen inzake handhygiëne tijdens de zorgverlening Hoge Gezondheidsraad Aanbevelingen inzake handhygiëne tijdens de zorgverlening Januari 2009 HGR Nr 8349 Hoge Gezondheidsraad Aanbevelingen inzake handhygiëne tijdens de zorgverlening Januari 2009 HGR

Nadere informatie

Hygiënemaatregelen in de huisartsenpraktijk

Hygiënemaatregelen in de huisartsenpraktijk 1 Wereldwijd bestaat een belangrijke behoefte om verspreiding van microorganismen die slecht behandelbare infecties veroorzaken zoveel mogelijk te beperken. Dit betreft dus ook infectiepreventie in de

Nadere informatie

Beleidsdocument. Handhygiëne

Beleidsdocument. Handhygiëne 1 Doelstelling Het vastleggen van de werkwijze voor een correcte handhygiëne in het ziekenhuis. Basisvoorwaarden voor het toepassen van een correcte handhygiëne; Toepassen van een correcte handhygiëne.

Nadere informatie

Infectiepreventiebeleid EVO PDF Tools Demo

Infectiepreventiebeleid EVO PDF Tools Demo Infectiepreventiebeleid Ziekenhuis Gelderse Vallei Deze folder is bedoeld voor alle nieuwe medewerkers. Het bevat informatie over de afdeling infectiepreventie, afspraken, regels en maatregelen rondom

Nadere informatie

Infectiepreventie Beleidsplan 2017

Infectiepreventie Beleidsplan 2017 Infectiepreventie Beleidsplan 2017 Jaarlijks beleidsplan Infectiepreventie 2017 Prioriteiten: elstellingen met Hoge prioriteit: 1 Normale prioriteit: 2 Lage prioriteit: 3 1. Project Handhygiëne (Margot)

Nadere informatie

Basisveiligheid voor psychologie, sociale verpleegkunde, maatschappelijk werk, orthopedagogie

Basisveiligheid voor psychologie, sociale verpleegkunde, maatschappelijk werk, orthopedagogie Basisveiligheid voor psychologie, sociale verpleegkunde, maatschappelijk werk, orthopedagogie Campus Leopoldstraat Campus Rooienberg Campus Zwartzustersvest Inhoudsopgave A. RICHTLIJNEN BIJ NOODGEVALLEN...

Nadere informatie

Opleiding observatoren handhygiëne. Nationale Campagne Handhygiëne 2012-2013

Opleiding observatoren handhygiëne. Nationale Campagne Handhygiëne 2012-2013 Opleiding observatoren handhygiëne Nationale Campagne Handhygiëne 2012-2013 Overzicht Indicaties Bespreking 5 indicaties voor handhygiëne Oefening d.m.v. praktijksituaties (5) Observatierooster Toelichting

Nadere informatie

PUBLICATIE VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD HGR 8349. Aanbevelingen inzake handhygiëne tijdens de zorgverlening

PUBLICATIE VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD HGR 8349. Aanbevelingen inzake handhygiëne tijdens de zorgverlening PUBLICATIE VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD HGR 8349 Aanbevelingen inzake handhygiëne tijdens de zorgverlening januari 2009 SAMENVATTING De handen vormen de belangrijkste overdrachtsweg van micro-organismen.

Nadere informatie

Koningin Elisabeth Instituut Oostduinkerke

Koningin Elisabeth Instituut Oostduinkerke Koningin Elisabeth Instituut Oostduinkerke www.kei.be Document: Opsteller: Datum: 2016 R 1.1.06 IDPBW Versie: 0.1 Module: 1. Werken met derden Moduleonderdeel: 1.1. Jongeren en stagiairs Document: 1.1.06

Nadere informatie

VOORKOMEN VAN POSTOPERATIEVE INFECTIES

VOORKOMEN VAN POSTOPERATIEVE INFECTIES VOORKOMEN VAN POSTOPERATIEVE INFECTIES WELKE MAATREGELEN WORDEN IN AZ OUDENAARDE GENOMEN OM POSTOPERATIEVE WONDINFECTIES TE VOORKOMEN? - Patiëntinformatie - 2 Binnenkort word je in het AZ Oudenaarde opgenomen

Nadere informatie

voor psychologie, sociale verpleegkunde, maatschappelijk werk, orthopedagogie, pastoraal medewerker

voor psychologie, sociale verpleegkunde, maatschappelijk werk, orthopedagogie, pastoraal medewerker Basisveiligheid voor psychologie, sociale verpleegkunde, maatschappelijk werk, orthopedagogie, pastoraal medewerker Inhoudsopgave A. RICHTLIJNEN BIJ NOODGEVALLEN... 2 Brand... 2 1. Druk op de branddrukknop

Nadere informatie

HYGIËNEREGELS VOOR DE KEUKEN

HYGIËNEREGELS VOOR DE KEUKEN HYGIËNEREGELS VOOR DE KEUKEN Richtlijnen voor: Economen Koks Hulppersoneel keuken Hulppersoneel onderhoud door Luk Wullaert Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) - voor Roeland

Nadere informatie

Draaiboek infectiebeleid in het woonzorgcentrum (WZC)

Draaiboek infectiebeleid in het woonzorgcentrum (WZC) Draaiboek infectiebeleid in het woonzorgcentrum (WZC) Dag van de ziekenhuishygiëne - UZ Gent 10 december 2013 Dr. Tessa Van Houtte CRA WZC Wissekerke te Bazel Doel: 1. Voorstellen Inhoud Nieuwe accenten

Nadere informatie

Inleiding. Algemeen. Blijvende bacteriën

Inleiding. Algemeen. Blijvende bacteriën Handhygiëne Inleiding Deze folder is bedoeld om u te informeren hoe u de overdracht van microorganismen, zoals bacteriën en virussen, kunt voorkomen. Uw handen wassen of desinfecteren zijn de belangrijkste

Nadere informatie

RooDent Importeer Instructies

RooDent Importeer Instructies RooDent Importeer Instructies Met deze versie kunnen licentiehouders van eerdere versies upgraden naar RooDent (3.0). Lees vóór het installeren deze upgrade informatie. Algemene opmerkingen 1. RooDent(2016)

Nadere informatie

1 Strikte naleving van handhygiëne

1 Strikte naleving van handhygiëne BIJLAGE 2: STANDAARDVOORZORGSMAATREGELEN TER PREVENTIE VAN INFECTIEZIEKTEN IN HET AZ JAN PORTAELS. 1 Strikte naleving van handhygiëne Tijdens directe of indirecte patiëntenzorg, schoonmaak van de kamers

Nadere informatie

Bescherming van stagiair(e)s op het werk (verpleegstage) Risicoanalyse en document

Bescherming van stagiair(e)s op het werk (verpleegstage) Risicoanalyse en document Bescherming van stagiair(e)s op het werk (verpleegstage) Risicoanalyse en document Conform het KB van 21 september 2004 en het KB van 03 mei 1999, gewijzigd door het KB van 03 mei 2003, het KB van 28 mei

Nadere informatie

Antibioticaresistentie in de thuiszorg: Voorkom verspreiding van resistente bacteriën met de standaard (hygiëne)maatregelen!

Antibioticaresistentie in de thuiszorg: Voorkom verspreiding van resistente bacteriën met de standaard (hygiëne)maatregelen! Antibioticaresistentie in de thuiszorg: Voorkom verspreiding van resistente bacteriën met de standaard (hygiëne)maatregelen! Wat is antibioticaresistentie? Infecties die veroorzaakt worden door bacteriën

Nadere informatie

PUBLICATIE VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8363

PUBLICATIE VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8363 PUBLICATIE VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8363 Aanbevelingen met betrekking tot de infectiebeheersing bij tandheelkundige zorgverlening 4 mei 2011 SAMENVATTING Het bestrijden van infectieoverdracht tijdens

Nadere informatie

ZIEKENHUISHYGIENE in UZ Leuven: BASISPRINCIPES VOOR GSO S ANESTHESIE

ZIEKENHUISHYGIENE in UZ Leuven: BASISPRINCIPES VOOR GSO S ANESTHESIE ZIEKENHUISHYGIENE in UZ Leuven: BASISPRINCIPES VOOR GSO S ANESTHESIE 2012 1 Ziekenhuishygiëne Algemene voorzorgsmaatregelen (handhygiëne, reiniging en ontsmetting, beschermingsmiddelen igv contact lichaamsvochten,

Nadere informatie

Koningin Elisabeth Instituut Oostduinkerke

Koningin Elisabeth Instituut Oostduinkerke Koningin Elisabeth Instituut Oostduinkerke www.kei.be Document: Opsteller: Datum: 2016 R 1.1.09 IDPBW Versie: 0.1 Module: 1. Werken met derden Moduleonderdeel: 1.1. Jongeren en stagiairs Document: 1.1.09

Nadere informatie

S.0.S. Clostridium! Van casus naar draaiboek. Woonzorginfecties praktisch beleid Symposium HVG/CRAGT 15/12/12

S.0.S. Clostridium! Van casus naar draaiboek. Woonzorginfecties praktisch beleid Symposium HVG/CRAGT 15/12/12 S.0.S. Clostridium! Van casus naar draaiboek Woonzorginfecties praktisch beleid Symposium HVG/CRAGT 15/12/12 Dr. Tessa Van Houtte CRA WZC Wissekerke Bazel Oplossen casus Hulpmiddel = draaiboek infectiebeleid

Nadere informatie

ZIEKENHUISHYGIENE in UZ Leuven: BASISPRINCIPESVOOR GSO S HEELKUNDE

ZIEKENHUISHYGIENE in UZ Leuven: BASISPRINCIPESVOOR GSO S HEELKUNDE ZIEKENHUISHYGIENE in UZ Leuven: BASISPRINCIPESVOOR GSO S HEELKUNDE 2012 1 Ziekenhuishygiëne Algemene voorzorgsmaatregelen : bij ELKE patiënt: Handhygiëne Asepsie Bescherming van de ziekenhuiswerker Specifieke

Nadere informatie

GEZONDHEIDSENQUETE 2013

GEZONDHEIDSENQUETE 2013 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 1: GEZONDHEID EN WELZIJN Johan Van Der Heyden, Rana Charafeddine (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J.

Nadere informatie

Aanbevelingen i.v.m. de infectiebeheersing tijdens de verzorging buiten de verzorgingsinstellingen (thuisverzorging en/of op een kabinet)

Aanbevelingen i.v.m. de infectiebeheersing tijdens de verzorging buiten de verzorgingsinstellingen (thuisverzorging en/of op een kabinet) Hoge Gezondheidsraad Aanbevelingen i.v.m. de infectiebeheersing tijdens de verzorging buiten de verzorgingsinstellingen (thuisverzorging en/of op een kabinet) December 2008 HGR NR. 8279 Hoge Gezondheidsraad

Nadere informatie

Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Hygiene en infectiepreventie 9

Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Hygiene en infectiepreventie 9 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Hygiene en infectiepreventie 9 Handhygiëne Deze WIP richtlijn betreft de handhygiëne voor zover het niet gaat om operatieve ingrepen en voeding.

Nadere informatie

7-10-2014. Doelstelling van vandaag: Wegwijs maken en kennis laten maken met de werking van het ziekenhuis. Onthaaldag studenten PROGRAMMA

7-10-2014. Doelstelling van vandaag: Wegwijs maken en kennis laten maken met de werking van het ziekenhuis. Onthaaldag studenten PROGRAMMA Doelstelling van vandaag: Onthaaldag studenten Verpleegkunde/Vroedkunde Welkom! Wegwijs maken en kennis laten maken met de werking van het ziekenhuis PROGRAMMA Administratie aanvang stage Verwelkoming

Nadere informatie

002936, te gebruiken tot 24 uur na 18-12-2013, 09:12.

002936, te gebruiken tot 24 uur na 18-12-2013, 09:12. 002936, te gebruiken tot 24 uur na, 09:12. Page 1 of 7 Document ID 002936 Versie 7 Titel Handhygiëne, Uitvoeren en toepassen van Specialisme JBZ breed document Definitie Dit protocol beschrijft hoe handhygiëne

Nadere informatie

Ziekenhuizen. Strikte isolatie

Ziekenhuizen. Strikte isolatie Ziekenhuizen Strikte isolatie Werkgroep Infectie Preventie Vastgesteld: november 2006 Revisie: november 2011 Dit document mag vrijelijk worden vermenigvuldigd en verspreid mits de Werkgroep Infectie Preventie

Nadere informatie

INHOUD. Hygiëne in het OK. Plaatsing van een en medicatietoediening. en locoregionale anesthesie

INHOUD. Hygiëne in het OK. Plaatsing van een en medicatietoediening. en locoregionale anesthesie Hygiëne in het OK Staf anesthesie 12/08/11 INHOUD Handhygiëne in het OK Hygiëne in het OK Hygiënerichtlijnen anesthesie mbt Plaatsing van een katheter t (PVK, CVK, AK) en medicatietoediening Intubatie

Nadere informatie

SELF-ASSESSMENT. model voor de zelfevaluatie van de promotie van handhygiënepraktijken in de zorginstelling. Roger Haenen

SELF-ASSESSMENT. model voor de zelfevaluatie van de promotie van handhygiënepraktijken in de zorginstelling. Roger Haenen SELF-ASSESSMENT model voor de zelfevaluatie van de promotie van handhygiënepraktijken in de zorginstelling Roger Haenen Belgische versie SELF-ASSESSMENT Doel: Handhygiëne binnen de instelling in beeld

Nadere informatie

Basisveiligheid voor psychologie, sociale verpleegkunde, maatschappelijk werk, orthopedagogie

Basisveiligheid voor psychologie, sociale verpleegkunde, maatschappelijk werk, orthopedagogie Basisveiligheid voor psychologie, sociale verpleegkunde, maatschappelijk werk, orthopedagogie Campus Leopoldstraat Campus Rooienberg Campus Zwartzustersvest Inhoudsopgave A. RICHTLIJNEN BIJ NOODGEVALLEN...

Nadere informatie

KWALITEITSNORMEN VOOR ALLOGREFFEN VAN AMNIONMEMBRAAN. Herziene versie 2000

KWALITEITSNORMEN VOOR ALLOGREFFEN VAN AMNIONMEMBRAAN. Herziene versie 2000 KWALITEITSNORMEN VOOR ALLOGREFFEN VAN AMNIONMEMBRAAN Herziene versie 2000 Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu Hoge Gezondheidsraad Adres: Esplanadegebouw 718 R.A.C. Pachecolaan

Nadere informatie

PUBLICATIE VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8279

PUBLICATIE VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8279 PUBLICATIE VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8279 Aanbevelingen i.v.m. de infectiebeheersing tijdens de verzorging buiten de verzorgingsinstellingen (thuisverzorging en/of op een kabinet) December 2008 SAMENVATTING

Nadere informatie

Preventie infecties voor en door medewerkers. informatie voor medewerkers

Preventie infecties voor en door medewerkers. informatie voor medewerkers Preventie infecties voor en door medewerkers informatie voor medewerkers Preventie infecties voor en door medewerkers Werken in een ziekenhuis is als werken in een kleine samenleving op zich. Een samenleving

Nadere informatie

Ziekenhuizen. Strikte isolatie

Ziekenhuizen. Strikte isolatie Ziekenhuizen Strikte isolatie Werkgroep Infectiepreventie Vastgesteld: november 2006 Revisie: november 2011 Dit document mag vrijelijk worden vermenigvuldigd en verspreid mits steeds de Werkgroep Infectiepreventie

Nadere informatie

uw bericht van uw kenmerk ons kenmerk bijlagen CPE-WZC 1 vragen naar / e-mail telefoonnummer datum 26 april 2012

uw bericht van uw kenmerk ons kenmerk bijlagen CPE-WZC 1 vragen naar / e-mail telefoonnummer datum 26 april 2012 Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid Afdeling Toezicht Volksgezondheid Koning Albert II-laan 35 bus 33 1030 BRUSSEL Tel. 02 553 36 71 - Fax 02 553 36 16 toezichtvolksgezondheid@vlaanderen.be www.zorg-en-gezondheid.be

Nadere informatie

18 november Plateforme fédérale d hygiène hospitalière. Federaal Platform Ziekenhuishygiëne. Baudouin BYL Annette Schuermans Anne Simon

18 november Plateforme fédérale d hygiène hospitalière. Federaal Platform Ziekenhuishygiëne. Baudouin BYL Annette Schuermans Anne Simon 18 november 2015 Plateforme fédérale d hygiène hospitalière Federaal Platform Ziekenhuishygiëne Baudouin BYL Annette Schuermans Anne Simon Doelstellingen Communicatiekanaal en interface tussen de verschillende

Nadere informatie

Darmontsteking door Clostridium difficile. Dienst Ziekenhuishygiëne

Darmontsteking door Clostridium difficile. Dienst Ziekenhuishygiëne Darmontsteking door Clostridium difficile Dienst Ziekenhuishygiëne Inhoud Wat is Clostridium difficile? 3 C. difficile opsporen 3 Overdracht voorkomen 3 Ziekenhuismedewerkers 4 Patiënt 5 Bezoek 5 Wanneer

Nadere informatie

V-lijn asepsie Preventie van zorginfecties

V-lijn asepsie Preventie van zorginfecties V-lijn asepsie Preventie van zorginfecties Els De Brabandere Team Infectiepreventie UZ Gent Academiejaar 2016-2017 2008 Universitair Ziekenhuis Gent 1 Zorginfecties 5-10% van de gehospitaliseerde patiënten

Nadere informatie

maart MRSA in een woonzorgcentrum praktisch bekeken. Jan Van Tricht Guido Hendrickx Ziekenhuishygiënisten.

maart MRSA in een woonzorgcentrum praktisch bekeken. Jan Van Tricht Guido Hendrickx Ziekenhuishygiënisten. 4 maart 2010 MRSA in een woonzorgcentrum praktisch bekeken. Jan Van Tricht Guido Hendrickx Ziekenhuishygiënisten Geschiedenis : -1928 : A. Fleming -1944 : eerste resistentie tegen penicilline -1960 : meer

Nadere informatie

METHODOLOGISCHE HANDLEIDING

METHODOLOGISCHE HANDLEIDING METHODOLOGISCHE HANDLEIDING 2010 2011 U bent in goede handen NATIONALE CAMPAGNE HANDHYGIENE Deze campagne is een gemeenschappelijk initiatief van FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en

Nadere informatie

VAN DE OVERDRACHT VAN MULTIRESISTENTE

VAN DE OVERDRACHT VAN MULTIRESISTENTE Hoge Gezondheidsraad MDRO MDR Pa-Ab PREVENTIE VAN DE OVERDRACHT VAN MULTIRESISTENTE Pseudomonas aeruginosa EN Acinetobacter baumannii (MDR Pa-Ab) Domein en toepassingsgebied: Preventie van de overdracht

Nadere informatie

Model Hygiëneprotocol voor de Arbocatalogus Vlees werkt

Model Hygiëneprotocol voor de Arbocatalogus Vlees werkt Model Hygiëneprotocol voor de Arbocatalogus Vlees werkt Dit hygiëneprotocol draagt bij aan een gemeenschappelijk beleid van hygiënemaatregelen binnen de vleessector en vleeswarensector. De huidige hygiëneprotocollen

Nadere informatie

Hoge Gezondheidsraad CPE

Hoge Gezondheidsraad CPE Hoge Gezondheidsraad MDRO CPE PREVENTIE VAN DE OVERDRACHT VAN CARBAPENEMASE PRODUCERENDE ENTEROBACTERIËN (CPE) Domein en toepassingsgebied: Preventie van de overdracht van carbapenemase producerende enterobacteriën

Nadere informatie

Ziekenhuizen. Aërogene isolatie

Ziekenhuizen. Aërogene isolatie Ziekenhuizen Aërogene isolatie Werkgroep Infectie Preventie Vastgesteld: november 2006 Wijzigingen: juli 2013 Revisie: november 2011 Dit document mag vrijelijk worden vermenigvuldigd en verspreid mits

Nadere informatie

Algemene voorzorgsmaatregelen

Algemene voorzorgsmaatregelen Algemene voorzorgsmaatregelen Afdeling Hygiëne en infectiepreventie Persoonlijke hygiëne medewerkers Nagels: Haar: - houd nagels kort en schoon - borstel vuil voorzichtig met een nylon borstel onder de

Nadere informatie

Actie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs

Actie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs FEDERAAL WETENSCHAPSBELEID Wetenschapsstraat 8 B-1000 BRUSSEL Tel. 02 238 34 11 Fax 02 230 59 12 www.belspo.be Actie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs Projectformulier ten behoeve van

Nadere informatie

December 2002. Inleiding

December 2002. Inleiding FEDERALE OVERHEIDSDIENST VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOLKSGEZONDHEID Afdeling Epidemiologie Web site: www.iph.fgov.be/epidemio/ Eindverslag

Nadere informatie

Deel I: Sociaal verslag

Deel I: Sociaal verslag Naam Patiënt.Voornaam Patiënt. Deel I: Sociaal verslag Voornaam: Geboortedatum: / / Geboorteplaats: Geslacht: M V Burgerlijke stand: gehuwd ongehuwd weduw(e)naar gescheiden Rijksregisternummer: Identiteitskaartnummer:

Nadere informatie

Samenvatting. Inleiding

Samenvatting. Inleiding Inleiding Overgewicht en obesitas bij kinderen is een serieus volksgezondheidsprobleem. Het wordt veroorzaakt door een complex geheel van onderling samenhangende persoonlijke, sociale en omgevingsfactoren.

Nadere informatie

Preventie infecties voor en door medewerkers. informatie voor medewerkers

Preventie infecties voor en door medewerkers. informatie voor medewerkers Preventie infecties voor en door medewerkers informatie voor medewerkers Preventie infecties voor en door medewerkers Werken in een ziekenhuis is als werken in een kleine samenleving op zich. Een samenleving

Nadere informatie

26 maart 2015 Kathy Behiels

26 maart 2015 Kathy Behiels 26 maart 2015 Kathy Behiels Het GielsBos vandaag Vzw Het GielsBos telt 311 residentiële plaatsen; kinderen en volwassenen met een verstandelijke beperking Kinderen -21 jaar: 36 (waarvan enkelen schoolgaand)

Nadere informatie

Toelichting bij de Hygiënerichtlijnen voor anesthesisten werkzaam in het OK en extramuros. Staf anesthesie 09/09/11

Toelichting bij de Hygiënerichtlijnen voor anesthesisten werkzaam in het OK en extramuros. Staf anesthesie 09/09/11 Toelichting bij de Hygiënerichtlijnen voor anesthesisten werkzaam in het OK en extramuros Staf anesthesie 09/09/11 INHOUD Handhygiëne in het OK Hygiëne in het OK Hygiënerichtlijnen anesthesie mbt aseptische

Nadere informatie

Ziekenhuizen. Beschermende isolatie

Ziekenhuizen. Beschermende isolatie Ziekenhuizen Beschermende isolatie Werkgroep Infectie Preventie Vastgesteld: november 2006 Revisie: november 2011 Dit document mag vrijelijk worden vermenigvuldigd en verspreid mits de Werkgroep Infectie

Nadere informatie

Margriet Tensen 3 november 2012

Margriet Tensen 3 november 2012 Margriet Tensen 3 november 2012 Kernactiviteit: Het voorkomen van besmetting van patiënten en medewerkers, door initiëren, coördineren, bewaken en evalueren van infectiepreventiebeleid. Opdrachtgevers:

Nadere informatie

Protocol Persoonlijke Hygiëne Pluimveeverwerkende industrie

Protocol Persoonlijke Hygiëne Pluimveeverwerkende industrie Dit voorbeeld-hygiëneprotocol draagt bij aan een gemeenschappelijk beleid van hygiënemaatregelen binnen de pluimveesector. Het aspect persoonlijk hygiëne is hieraan soms ondergeschikt, en zou daarom meer

Nadere informatie

Inleiding. Johan Van der Heyden

Inleiding. Johan Van der Heyden Inleiding Johan Van der Heyden Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 26 E-mail : johan.vanderheyden@iph.fgov.be

Nadere informatie

Basishygiëne. Brochure medewerkers Westfriesgasthuis

Basishygiëne. Brochure medewerkers Westfriesgasthuis Basishygiëne Brochure medewerkers Westfriesgasthuis 1. Basishygiëne Waarom is basishygiëne belangrijk? Ziekenhuisinfecties zijn helaas een veel voorkomend en wereldwijd probleem. In de Nederlandse ziekenhuizen

Nadere informatie

INFECTIEPREVENTIE OP MATERNITEIT

INFECTIEPREVENTIE OP MATERNITEIT INFECTIEPREVENTIE OP MATERNITEIT Infectiepreventie op materniteit...1 Parturiënte... 2 Vulvazorg... 2 Vulvazorg vulvaspoeling... 2 Parturiënte met zelfzorg... 2 Parturiënte die hulp nodig heeft... 3 Postsectio

Nadere informatie

Het voorkomen van verspreiding van micro-organismen. donderdag 12 november 2015

Het voorkomen van verspreiding van micro-organismen. donderdag 12 november 2015 Het voorkomen van verspreiding van micro-organismen Leervragen Hoe vindt besmetting plaats en wat zijn de risico s? Hoe kan een besmettingscyclus doorbroken worden? Persoonlijke hygiëne Handhygiëne Persoonlijke

Nadere informatie

MICROBIOLOGISCHE VEREISTEN VAN OPPERVLAKKEN EN LUCHT OP DE CSA

MICROBIOLOGISCHE VEREISTEN VAN OPPERVLAKKEN EN LUCHT OP DE CSA MICROBIOLOGISCHE VEREISTEN VAN OPPERVLAKKEN EN LUCHT OP DE CSA APRIL 2008 M. VANDE PUTTE UZ LEUVEN VOORAF BESTAAT ER EEN VERBAND TUSSEN DE MICROBIOLOGISCHE STATUS VAN DE CSA EN DE KWALITEIT VAN HET AFGELEVERD

Nadere informatie

Een infectieziekte kan worden overgedragen op verschillende manieren:

Een infectieziekte kan worden overgedragen op verschillende manieren: Dossier handhygiëne Dr. Nadine De Ronne pediater, centraal adviserend arts 01/09/2009 1. Inleiding a. Beperken van het aantal infectieziekten Een infectie kan sporadisch voorkomen maar kan ook de omvang

Nadere informatie

Aanvraag tot opname. Sociaal verslag. Faxen naar of mailen naar Adres:

Aanvraag tot opname. Sociaal verslag. Faxen naar of mailen naar Adres: Aanvraag tot opname 1 Sociaal verslag Naam: Adres: Voornaam: Geboortedatum: / / Geboorteplaats: Geslacht: M V Burgerlijke stand: gehuwd ongehuwd weduw(e)naar gescheiden Rijksregisternummer: Identiteitskaartnummer:

Nadere informatie

Poliklinische ingrepen

Poliklinische ingrepen Poliklinische ingrepen Chirurgie Beter voor elkaar 2 Deze folder geeft u informatie over de gang van zaken bij een poliklinische ingreep. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de situatie

Nadere informatie

Infectiepreventie binnen de huisartsenpraktijk (deel 2)

Infectiepreventie binnen de huisartsenpraktijk (deel 2) Infectiepreventie binnen de huisartsenpraktijk (deel 2) Vervolgonderzoek naar de mate van implementatie van infectiepreventie adviezen binnen de huisartsenpraktijken Marjon Klein Gunnewiek, Hygiënist Slingeland

Nadere informatie

Clostridium difficile. Infobrochure voor patiënt en bezoeker. Jessa Ziekenhuis vzw. www.jessazh.be. Dienst kwaliteit

Clostridium difficile. Infobrochure voor patiënt en bezoeker. Jessa Ziekenhuis vzw. www.jessazh.be. Dienst kwaliteit Clostridium difficile Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 30 81 11 Infobrochure voor patiënt en bezoeker

Nadere informatie

2 Bijkomende of aanvullende voorzorgsmaatregelen

2 Bijkomende of aanvullende voorzorgsmaatregelen AANPAK (VERMOEDEN) NOROVIRUS- UITBRAAK IN EEN WZC Eerste versie: december 2017 Revisie: maart 2019 1 Algemeen In dit document worden de infectiepreventiemaatregelen besproken die genomen moeten worden

Nadere informatie

Veilige en kwaliteitsvolle zorg

Veilige en kwaliteitsvolle zorg Veilige en kwaliteitsvolle zorg tijdens uw opname Informatiebrochure patiënten Beste patiënt Het UZA streeft hoge kwaliteitsnormen na. U als patiënt staat hierbij centraal. Via deze folder vertellen we

Nadere informatie

Voorwoord 1 Inleidende begrippen 2 Criteria voor de diagnose van een wondinfectie 3 Risicofactoren voor een wondinfectie

Voorwoord 1 Inleidende begrippen 2 Criteria voor de diagnose van een wondinfectie 3 Risicofactoren voor een wondinfectie Voorwoord 9 1 Inleidende begrippen 11 1. Besmetting en contaminatie 11 2. Kolonisatie en dragerschap 11 3. Kritische kolonisatie 12 4. Infectie 13 5. Ontsteking (inflammatie) 14 6. Samenvatting 14 2 Criteria

Nadere informatie

Advance Care Planning in België

Advance Care Planning in België Scientific Institute of Public Health Advance Care Planning in België een studie via de Belgische Huisartsenpeilpraktijken Koen Meeussen -Zorg rond het Levenseinde - VUB Doelstelling Senti-Melc Methode

Nadere informatie

Opdat wij onze patiënten gerust kunnen zeggen:

Opdat wij onze patiënten gerust kunnen zeggen: Opdat wij onze patiënten gerust kunnen zeggen: «U bent in goede handen» Preventie van nosocomiale infecties en beheersing van microbiële resistentie door de bevordering van handhygiëne. Een nationale campagne

Nadere informatie

Bijlage 7. Standaardfiche voor de enquête bij de verantwoordelijken van de verschillende systemen

Bijlage 7. Standaardfiche voor de enquête bij de verantwoordelijken van de verschillende systemen Bijlage 7. Standaardfiche voor de enquête bij de verantwoordelijken van de verschillende systemen Beste deskundige, Het Wetenschappelijk Comité van het FAVV heeft het initiatief genomen de organisatorische

Nadere informatie

Handhygiëne bezoekers CWZ

Handhygiëne bezoekers CWZ Handhygiëne bezoekers CWZ 2 Deze folder is bedoeld om u te informeren hoe u door eenvoudige handelingen als het wassen of desinfecteren van de handen, de overdracht van micro-organismen (zoals bacteriën

Nadere informatie

introductiebrochure voor studenten intern patiëntenvervoer

introductiebrochure voor studenten intern patiëntenvervoer introductiebrochure voor studenten intern patiëntenvervoer 2 Voorwoord Beste student Welkom binnen het team intern patiëntenvervoer. We willen jou graag als student opnemen in ons team zodat je stageperiode

Nadere informatie

Studie over de implementatie en het gebruik van de Safe Surgery Checklist in het operatiekwartier

Studie over de implementatie en het gebruik van de Safe Surgery Checklist in het operatiekwartier Studie over de implementatie en het gebruik van de Safe Surgery Checklist in het operatiekwartier Individuele feedback Ziekenhuis : AZ Monica Erkenningsnummer : 682 Contactpersoon : Greet.Peeters@azmonica.be

Nadere informatie

Vijfde Nationale campagne ter bevordering van de Handhygiëne (HH) in ziekenhuizen

Vijfde Nationale campagne ter bevordering van de Handhygiëne (HH) in ziekenhuizen Vijfde Nationale campagne ter bevordering van de Handhygiëne (HH) in ziekenhuizen (Resultaten pre-campagne) 2013 OD Volksgezondheid en Surveillance J Wytsmanstraat 14 1050 Brussel België www.wiv-isp.be/nsih/

Nadere informatie

Complementariteit tussen federaal platform ziekenhuishygiëne en VIP2: samen voor een betere (hand)hygiëne Dr Michiel Costers BAPCOC

Complementariteit tussen federaal platform ziekenhuishygiëne en VIP2: samen voor een betere (hand)hygiëne Dr Michiel Costers BAPCOC Complementariteit tussen federaal platform ziekenhuishygiëne en VIP2: samen voor een betere (hand)hygiëne Dr Michiel Costers BAPCOC Resultaten ziekenhuisbrede indicator VIP 2 basisvereisten handhygiëne

Nadere informatie

Ziekenhuizen. Contactisolatie

Ziekenhuizen. Contactisolatie Ziekenhuizen Contactisolatie Werkgroep Infectie Preventie Vastgesteld: november 2006 Revisie: november 2011 Dit document mag vrijelijk worden vermenigvuldigd en verspreid mits de Werkgroep Infectie Preventie

Nadere informatie

Aanbevelingen voor sterilisatie

Aanbevelingen voor sterilisatie Aanbevelingen voor sterilisatie W. Accoe UZ Gent Studiedag VSZ 27 oktober 2006 Aanbevelingen voor sterilisatie FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Hoge Gezondheidsraad Mei

Nadere informatie

Voedingssupplementen Verrijkte voedingsmiddelen

Voedingssupplementen Verrijkte voedingsmiddelen Cookies zijn belangrijk voor het goed functioneren van de website en om u een maximaal gebruiksgemak te bieden. Accepteer cookies Cookies uitschakelen Wat zijn cookies? nl fr de en Andere informatie en

Nadere informatie