BELEIDSVISIE m.b.t. de KENNISCENTRA Onderwijs Bedrijfsleven (KBB) van MKB-Nederland en VNO-NCW

Transcriptie

1 BELEIDSVISIE m.b.t. de KENNISCENTRA Onderwijs Bedrijfsleven (KBB) van MKB-Nederland en VNO-NCW 1) Inleiding Het beroepsonderwijs in Nederland rust op twee pijlers, scholen en bedrijven. Bedrijven leveren een onmisbare en substantiële bijdrage aan het beroepsonderwijs. Samen met de scholen geven zij deelnemers aan het beroepsonderwijs de mogelijkheid om zich te bekwamen voor een beroep/functie. De scholen hebben het opleiden als kerntaak, hebben professionals in dienst die dat beroepshalve doen en worden daarvoor publiek bekostigd. Bedrijven en instellingen hebben het opleiden niet als kerntaak en hebben daarom ondersteuning nodig van scholen én kenniscentra. Nog vaak worden de vragen en belangen van bedrijven niet of te weinig meegenomen en meegewogen in beleidsvorming en beleidsbesluiten van de overheid en in het handelen van scholen. Het is van groot belang dat de overheid, scholen en de bestuurlijke onderwijswereld meer uitgaan van partnerschap. Binnen dat partnerschap is een belangrijke rol weggelegd voor onze intermediairs, de huidige kenniscentra ter ondersteuning van de bedrijven om de voorwaarden voor het leren op de werkvloer goed in te kunnen vullen. Vanuit werkgeverszijde geven MKB-Nederland en VNO-NCW hierbij aan welke beleidsprioriteiten wij wensen aan te brengen voor deze intermediairs, de kenniscentra die een belangrijke rol moeten spelen in het partnerschap. Meer vraag- en branchegerichtheid en een betere ondersteuning van de leerbedrijven door de kenniscentra zijn belangrijke onderdelen daarvan. 2) Kenniscentra Kenniscentra zijn actief op meerdere fronten. Zij voeren als taakorganisaties beleid van de overheid uit en spelen een belangrijke rol bij de uitvoering van MBO onderwijs- en opleidingsbeleid in een bedrijfstak. Veel kenniscentra hebben door de branche ingestelde nevenstichtingen die, onder een ander bestuur, actief zijn op diverse terreinen. Zij kunnen zich manifesteren als onderzoeker, ontwikkelaar, onderwijsaanbieder, adviseur, uitvoerder, examenleverancier, leermiddelontwikkelaar aanbieder en controleur. Het kenniscentrum is echter in de eerste plaats een intermediaire organisatie die de branche (-s) moet helpen hun vraag naar het beroepsonderwijs te expliciteren en te vertalen naar adequaat onderwijsaanbod. Ook dienen de kenniscentra de 1

2 bedrijven zodanig te ondersteunen dat zij hun rol als volwaardige partner en coproducent van opleiden optimaal kunnen vervullen. 3) De huidige kenniscentra Kenniscentra hebben voortdurend hun bestaansrecht moeten bewijzen. In die strijd hebben ze gezocht naar nieuwe mogelijkheden om bij overheid, onderwijs en bedrijfsleven een positiever beeld van zichzelf te scheppen. Daarbij hebben ze met elkaar steeds meer de samenwerking gezocht. De vraag is of die inspanningen niet ten koste zijn gegaan van hun oorspronkelijke (door de overheid bekostigde) taken. Naar onze mening is dat bij een aantal kenniscentra het geval. Kenniscentra verschillen in hetgeen zij uitvoeren. In ieder geval voeren zij de onderstaande wettelijke taken uit als intermediair tussen onderwijs en branches: ontwikkeling en actualiseren van de MBO kwalificatiestructuur; zorg voor kwantiteit en kwaliteit van leerbedrijven (werven en erkennen); ondersteuning van leerbedrijven. Naast de wettelijke taken voor het mbo vervullen de kenniscentra ook wettelijke taken voor het vmbo, met name op het terrein van stages voor leer- werktrajecten. Daarnaast zijn er vele mogelijkheden o.a.: examinering en EVC; ontwikkeling onderwijscurricula; ontwikkeling en toepassing van opleidingsinstrumenten; scholing van werkenden; arbeidsmarkt- onderzoek en advies. Taken op het terrein van het hbo, de associate degree Inmiddels is, mede onder invloed van de Governance code een duidelijker scheiding aangebracht tussen het kenniscentrum met zijn wettelijke taken en andere activiteiten. Er is onderscheid tussen de wettelijke taken als KBB, die identiek zijn voor alle kenniscentra (inclusief betere ondersteuning van de leerbedrijven in de bpv en bij het cgo) en de niet wettelijke taken die in aparte rechtsvormen zijn ondergebracht. Deze laatste zijn voor de buitenwereld niet altijd even duidelijk herkenbaar. 4) Wensen m.b.t. de kenniscentra De vraag is welke kennis en activiteiten er van de kenniscentra mogen worden verwacht. De indruk bestaat dat er meer prestaties op een groter terrein worden verricht terwijl de bekostiging afneemt, dat de gemiddelde bezoekfrequentie bij bedrijven op een bijzonder laag peil staat en de kwaliteit van consulenten/opleidingsadviseurs en hun kennis over de branche te wensen overlaat. De signalen vanuit de bedrijven in de richting van de brancheorganisaties zijn duidelijk (zie ook het onderzoek van MKB-Nederland en VNO-NCW naar de BPV van april 2009): de bedrijven weten niet goed meer wat 2

3 ze van hun kenniscentrum kunnen verwachten. Zelfs brancheorganisaties hebben dat niet altijd meer scherp op hun netvlies staan. MKB-Nederland en VNO-NCW vinden het wenselijk dat de kenniscentra zich meer branche- en vraaggericht op stellen dan nu het geval is en het georganiseerde bedrijfsleven, evenals de bedrijven, als hun klant beschouwen en bevorderen dat de scholen dat ook doen. Hierbij is er grote behoefte aan meer ondersteuning van de bedrijfslevenkant bij het al maar toenemende beroep dat door het beroepsonderwijs op de bedrijven wordt gedaan. In de loop van de tijd is bij een aantal kenniscentra relatief minder tijd en aandacht uitgegaan naar de ondersteuning van leerbedrijven. Deze ontwikkeling is versterkt door dat het macrobudget niet is meegegroeid met de forse toename van het aantal erkende leerbedrijven Daarbij is het belangrijk dat de activiteiten van het kenniscentrum aansluiten bij de activiteiten van de branche zelf. Met een duidelijker positionering, een daarbij passende houding en adequate bekostiging kunnen kenniscentra hierin voorzien waarmee hun bestaansrecht onbetwist, de kenniscentra sterker en hun taken duidelijker worden. De ondersteuning van en via de overheid voor de competentiegericht onderwijs (CGO)- ontwikkeling vindt vooral naar scholen plaats, buiten de kenniscentra om en vindt vooral in de beroepsondersteunende leerweg BOL plaats. Ondersteuning bij de invoering van CGO voor leerbedrijven is er over het algemeen niet. Maar binnen het competentiegerichte onderwijs worden de bedrijven meer en meer mede-uitvoerder van het onderwijs en medebeoordelaar van de leerling en dus coproducent. Er wordt door hen steeds meer geïnvesteerd in het onderwijs, in geld en tijd en dat geldt zowel voor individuele bedrijven als ook voor het georganiseerde bedrijfsleven (branches en hun O&O-fondsen). Het gebrek aan ondersteuning van bedrijven leidt tot problemen. De hulpvraag bij bedrijven rondom de BPV en de examinering is groot. De gebruikte terminologie, de communicatie met de school en het gebrek aan duidelijkheid met betrekking tot de taken en rol die van het bedrijf worden verwacht vormen een probleem. (zie ook het onderzoek beroepspraktijkvorming in het mbo, ervaringen van leerbedrijven van MKB-Nederland en VNO-NCW april 2009) Hier zouden de kenniscentra veel meer ondersteuning moeten bieden en dus meer dan nu het geval is in moeten investeren. Knelpunten in de relatie met en afstemming tussen kenniscentra en hun gelieerde werkgeversvertegenwoordigers treden met name op bij enkele grotere kenniscentra, waar de werkgeversorganisaties niet direct bestuurlijk zijn betrokken. Dit kan zijn omdat het kenniscentrum onder druk van schaalvergroting door fusies te breed is geworden, of omdat binnen het kenniscentrum de diverse sectoren onvoldoende specifiek worden bediend. Een oorzaak kan ook zijn dat voor beroepsgroepen wordt opgeleid die niet sectoraal gebonden zijn, zoals bv. de opleiding voor secretaresse. Hierdoor is de afstand tussen het kenniscentrum en het bedrijfsleven dat men bedient te groot geworden, voelt het kenniscentrum 3

4 onvoldoende de behoefte van het bedrijfsleven aan en ziet het bedrijfsleven het kenniscentrum niet meer als van ons. De kleinere kenniscentra kennen allen een sectorale structuur met directe betrokkenheid van sociale partners, bv.: De relatie tussen Kenniscentrum GOC en het bedrijfsleven is door middel van een statutaire verankering heel direct. De sociale partners besturen namens het bedrijfsleven het Kenniscentrum Voor de wettelijke taken geldt een verenigingsstructuur. In die tripartite verenigingsstructuur hebben werknemers, werkgevers en het georganiseerd onderwijs ieder voor een derde de zeggenschap. Zij treden namens hun leden op, houden onder meer toezicht op de werkzaamheden van de Paritaire Commissie en besluiten over de opleidingen en alle andere onderwerpen die de vereniging betreffen. Het bedrijfsleven kan niet anders dan het GOC beschouwen als hun Kenniscentrum. Immers, invloed en zeggenschap zijn heel direct geregeld. 5) Uitgangspunten voor het optimaal functioneren van de kenniscentra a) Betrokkenheid branches Om alle kenniscentra zich meer branchegericht en vraaggericht op te kunnen laten stellen zouden we de kenniscentra graag overal als volgt ingericht willen zien: In het bestuur van het kenniscentrum hebben de landelijke branches zoveel als mogelijk en werkzaam een vertegenwoordiger. Voor die branches die geen lid zijn van het bestuur moet hun inbreng in het beleid, de taken en werkprocessen van het kenniscentrum geborgd zijn. Kenniscentra moeten aan kunnen tonen hoe zij dat invulling geven en branches kunnen hen daar ook op aanspreken. Wanneer het gaat over de bovenwettelijke taken is het onderwijs niet vertegenwoordigd in het bestuur en beslissen de sociale partners. Hiervan zijn reeds goede voorbeelden te noemen, bijvoorbeeld het kenniscentrum Savantis. Hier kan ook een aparte rechtsvorm voor worden opgericht. b) invulling en voeding van de paritaire commissie Het georganiseerde bedrijfsleven heeft als taak het afvaardigen van kwalitatief goede vertegenwoordigers in de paritaire commissie. Maar het kenniscentrum heeft de taak om deze leden van de paritaire commissie goed te informeren zodat besluiten daar genomen kunnen worden op grond van de best mogelijke informatie. Branches kunnen kenniscentra ook aanspreken op het goed invullen van deze belangrijke randvoorwaarde. Het kenniscentrum is op deze manier het verlengstuk van de branche(-s) bij het opleiden en de bovenwettelijke taken. Het kenniscentrum is dus faciliterend en een intermediair. Dat moet voorop staan en niet het hebben van een eigen identiteit en mening als kenniscentrum. 4

5 Overigens laat het bovenstaande onverlet dat voor de wettelijke taken (voldoende) publieke bekostiging beschikbaar moet zijn. c) Toereikende publieke bekostiging Gemiddeld brengen leerlingen in het mbo circa 50% van hun opleidingstijd door in de erkende leerbedrijven, BBL-ers zelfs 80%. Zoals beschreven in deze notitie is niet alleen het aantal leerbedrijven de laatste jaren sterk toegenomen, ook vragen leerbedrijven naar meer en betere ondersteuning van de kenniscentra. Helaas is het macrobudget voor de kenniscentra (112 mln. euro) niet meegegroeid en bedraagt het slechts 3% van het macrobudget voor het mbo. Op basis van onafhankelijk onderzoek heeft het Instituut voor Onderzoek van Overheidsuitgaven in haar publicatie "Het macrobudget voor kenniscentra" (november 2008) aangetoond dat het huidig bekostigingsniveau van de kenniscentra ontoereikend is om hun wettelijke taken uit te kunnen uitvoeren. IOO gaat daarbij uit van 2 bezoeken per jaar aan alle actieve leerbedrijven en 1 bezoek aan de erkende leerbedrijven die tijdelijk geen leerling hebben. Kenniscentra kunnen de de ambities uit deze nota met betrekking tot hun wettelijke taken dus alleen realiseren als er ze hiervoor adequaat bekostigd worden. MKB-Nederland en VNO-NCW pleiten er daarom wederom voor dat de voorgenomen bezuinigingen bij de kenniscentra, oplopend naar 16% in 2011, alsnog worden geschrapt. Dit sluit ook aan bij de door OCW toegezegde adequate financiering in de nota "MBO, fundament onder de arbeidsmarkt" met de gemeenschappelijk agenda d) Eenheid in verscheidenheid De verschillen tussen de kenniscentra beperken zich niet alleen tot bovenstaande verschillen (het wat). Ook als ze dezelfde activiteiten verrichten, voeren ze die vaak anders uit (het hoe). In het algemeen levert dat voor bedrijven geen problemen op. Die bevinden zich meestal in dezelfde sector. Het is wel van belang om sterk oog te blijven hebben voor de kracht van het collectief en gemeenschappelijke beeldvorming. Zeker in een politiek klimaat is naast aansprekende prestaties een adequate beeldvorming een factor van betekenis. Kenniscentra zouden een nog sterker gemeenschappelijk profiel moeten hebben voor de wettelijke taken. Een aantal verschillen is op grond van de sectorale werkelijkheid begrijpelijk. Echter daar waar dezelfde activiteiten worden verricht zou er een maximale inspanning gedaan moeten worden om dat op een zo eenduidig mogelijke wijze te doen (maatwerk binnen een eenduidiger vorm). Hier zijn inmiddels wel goede voorbeelden van, zoals stagemarkt, COLO Barometer, gemeenschappelijke aanpak erkenning, beroepenoriëntatie, en regioteams. De Staatssecretaris van OCW dringt aan op resultaten en standaardisatie, ook in de richting van de scholen. Tevens heeft de Staatssecretaris in 2008 bij COLO aangegeven dat de Kenniscentra dichter naar de vraag en de behoefte van het (georganiseerde) bedrijfsleven moeten opschuiven. 5

6 6) Thema's waar een gemeenschappelijke visie en werkwijze gewenst is De zorg voor voldoende leer-/werkplaatsen: Het uitgangspunt is, dat er voor iedere leerling een BPV plaats is. De minimumvariant is dat iedere leerling in staat moet worden gesteld zijn diploma te halen. De maximumvariant is dat een leerling uit een hoeveelheid kwalitatief hoogwaardige BPV plaatsen de opleidingsplaats kan kiezen die het best bij hem past. Door de economische recessie is de kwantiteit van beschikbare BPV plaatsen voor verschillende kenniscentra weer een thema. Dat verhoogt de noodzaak om op dit punt beleid te ontwikkelen. Te vaak wordt er te grofmazig gedacht over het aantal noodzakelijke opleidingsplaatsen (het totale aanbod van leerlingen in relatie tot beschikbare plaatsen). Het gaat er om voldoende plaatsen per kwalificatie, per niveau, per leerweg en per regio beschikbaar te hebben maar dan wel rekening houdend met de behoefte van de arbeidsmarkt en de mogelijkheden tot ondersteuning van het kenniscentrum. Stagemarkt.nl voorziet hier steeds meer in. Om te kunnen bepalen of er voldoende leerwerkplaatsen zijn in de diverse sectoren is het belangrijk dat er een betere afstemming komt tussen de vraag vanuit de branches en het aanbod vanuit de scholen. Goede voorlichting op grond van de gegevens die hierover beschikbaar zijn is noodzakelijk. Ook kenniscentra moeten hierover steviger het gesprek aangaan met de scholen. Als het bedrijfsleven zelf geen arbeidsmarktonderzoek doet, dan kan het kenniscentrum dit uitvoeren met mandaat en draagvlak bij de branche. Het KBB kan ook als gevolg hiervan een taak hebben om scholen te stimuleren voldoende leerlingen te leveren in relatie tot de behoefte (aantal leerwerkplekken). Daarmee wordt het aantal leerlingen meer arbeidsmarkt gericht. Kenniscentra dienen op dit punt een gemeenschappelijker beleid te ontwikkelen. Zij kunnen daarbij ook leren van elkaar. Zo zijn er bedrijfstakken die mede vanwege schommelingen in het werkaanbod samenwerkingsverbanden van opleidingsbedrijven hebben ontwikkeld. Bij schommelingen in het aantal arbeidsplaatsen binnen bedrijven (BBL) kan de BOL tijdelijk ruimte bieden om leerlingen toch een opleidingsplaats aan te bieden. Met name als het onderzoek naar arbeidsmarkt en opleidingsbehoefte aanwijst dat er op termijn meer arbeidsplaatsen te vervullen zijn. Voorwaarde is dan wel dat een zeer praktijkgerichte invulling van de BOL-opleiding wordt gevonden. Op het niveau van COLO moeten er afspraken worden gemaakt hoe dit gezamenlijk gestalte te geven. COLO kan dit proces faciliteren. Het ondersteunen van de kwaliteit van leerbedrijven Investeren in de kwaliteit van leerbedrijven vraagt om inspanning en samenwerking van bedrijven, kenniscentra en opleidingsinstituten. Bedrijven bepalen hun personeelsbeleid en maken daarbij een keuze om al dan niet als leerbedrijf te willen functioneren. Kenniscentra bieden de bedrijven praktische ondersteuning om als leerbedrijf te kunnen opereren en dragen samen met de 6

7 bedrijven zorg voor een adequate infrastructuur voor het opleiden van deelnemers in de beroepspraktijk. Opleidingsinstituten dragen zorg voor het adequaat en tijdig informeren van bedrijven over de leerling die bij het leerbedrijf komt en over het leerprogramma dat de deelnemer volgt. De opleidingsinstituten dragen ook zorg voor regelmatig contact over de vorderingen van het leerproces van de leerling met de bedrijven. De bereidheid van bedrijven om als leerbedrijf te kunnen of willen functioneren varieert. Er zijn bedrijven die op incidentele basis leerbedrijf willen zijn en er zijn bedrijven die op structurele basis leerbedrijf willen zijn. Om de totale kwaliteit van de bedrijfstak opleidingsinfrastructuur te verhogen is het wenselijk het aantal structureel opleidende bedrijven te verhogen. Daarvoor is het noodzakelijk om het leerbedrijf, veel meer dan nu het geval is, te ontlasten. Het moet duidelijk zijn wat het bedrijf van het kenniscentrum aan ondersteuning kan verwachten voor het leerbedrijf en naar de school toe. Ondersteunen bij het opleiden in het bedrijf en een optimale dienstverlening vanuit de school aan het bedrijf zijn noodzakelijk. Incidenteel opleidende bedrijven zouden zo kunnen doorschuiven naar periodiek opleidende bedrijven en periodiek opleidende bedrijven naar structureel opleidende bedrijven. Kenniscentra zouden hierop een (sectorale) ambitie, aanpak en bijpassende ondersteuning moeten ontwikkelen en ook met de school moeten onderhandelen over hun grotere structurele bijdrage. Doel is om rondom het leerbedrijf een zodanig ondersteunende structuur te organiseren, dat de opleiding optimaal vormgegeven kan worden. De kwaliteitsborging van leerbedrijven Naast de opleidingsfrequentie zijn er kwaliteitsverschillen per bedrijf. Kenniscentra zouden hun impliciete kennis over de kwaliteit van opleidingsbedrijven moeten expliciteren om zowel de markt voor gebruikers transparanter te maken als om een adequate kwaliteit stimulerende aanpak te ontwikkelen voor de branche. Nu de kenniscentra formeel onder toezicht vallen van de Onderwijsinspectie heeft deze er op aangedrongen om de kwaliteit van leerbedrijven aantoonbaar te maken. Dit zou in nauw overleg met de branches gestalte moeten krijgen. Het laagste niveau van kwaliteitsbeleid is een gemeenschappelijke erkenningsregeling en een uniforme toepassing daarvan door de kenniscentra. Dit zal de aantrekkelijkheid van het leerbedrijf verhogen. Ook de Rekenkamer heeft op dat punt gewezen. Een probleem bij de erkenning van leerbedrijven is het feit dat de erkenning nu gekoppeld wordt aan een kwalificatiedossier. Dit is lastig als een MKB-bedrijf leerlingen opleidt voor kwalificatiedossiers van verschillende kenniscentra. Met één erkenningsregeling zou dan ook één kenniscentrum de erkenning moeten kunnen verzorgen voor de verschillende kwalificatiedossiers. Als onderdeel van de erkenningsregeling zou ook één praktijkopleiderscursus voldoende moeten zijn om voor de diverse opleidingen als erkend leerbedrijf te kunnen worden aangemerkt. 7

8 Het transparant maken van de markt van leer-/werkplaatsen Met betrekking tot stagemarkt.nl hebben kenniscentra een gemeenschappelijk beleid geformuleerd. De vraag is of de uitvoering voldoende gemeenschappelijke en uniforme elementen heeft en zich in een vergelijkbaar tempo voltrekt. Het is voor de appreciatie van de wettelijke taak om voor voldoende goede leerplaatsen te zorgen en daarmee voor de waardering van de kenniscentra van groot belang, dat stagemarkt.nl, conform de ambities van de samenwerkende kenniscentra, nog dit jaar een compleet en informatief beeld geeft van de beschikbare leerplaatsen en de kwaliteiten en mogelijkheden van de leerbedrijven. Invulling, onderhoud en actualiteit van dat systeem zijn cruciaal. COLO heeft als vereniging van de kenniscentra hierbij een coördinerende en stimulerende rol. Het individuele KBB moet tegelijkertijd het sectorbelang voor ogen houden. Bij opleidingen waar van oudsher te veel leerlingen voor kiezen moet een KBB, zoals eerder gesteld, ook kunnen zeggen dat er niet voor alle leerlingen een plaats gevonden kan worden omdat de behoefte van de arbeidsmarkt kleiner is dan het aanbod van leerlingen. Ondersteuning van leerbedrijven naar behoefte Bij de proportionele ondersteuning van leerbedrijven lijken kenniscentra in een spagaat te verkeren. Aan de ene kant is het wenselijk om in structureel opleidende bedrijven te investeren die hun kwaliteit willen verhogen. Aan de andere kant moeten zwakke(re) bedrijven geholpen worden om de leerling niet de dupe te laten worden van het gebrek aan kwaliteit. Er ligt hier een duidelijke relatie met het kwaliteits- en het erkenningsbeleid. Alle actief opleidende bedrijven zouden moeten kunnen rekenen op een gemeenschappelijk basis service pakket in de wettelijk gefinancierde taak. Daarnaast zal er naar behoefte (vraagsturing) en noodzaak (voorkomen van calamiteiten) ondersteuning geboden moeten worden. Bijvoorbeeld om een stap hoger te komen in de kwaliteit, e.e.a. hangt af van de ambitie van het leerbedrijf op het gebied van het zijn van leerbedrijf. Deskundigheidseisen voor praktijkopleiders Praktijkopleiders zijn er in allerlei soorten en maten. Bij een klein bedrijf vervult de praktijkopleider (veelal is dat dan de ondernemer zelf) alle aspecten van de taak van praktijkopleider. Bij grote bedrijven/instellingen zijn er vaak meerdere personen (specialisten) die verschillende aspecten van de taak vervullen. Soms is er een splitsing tussen begeleiding van het werk waarvoor wordt opgeleid en de meer onderwijskundige aspecten van de opleiding, zoals coaching, voortgangsbespreking en beoordeling. Het is wenselijk dat kenniscentra voor de verschillende aspecten van de taak van praktijkopleider gemeenschappelijke deskundigheidseisen formuleren, die inpassen in hun erkennings- en kwaliteitsbeleid en er een toegesneden aanbod van opleidingen en trainingen voor beschikbaar hebben. Het is belangrijk om hierbij ook uit te gaan van de wensen vanuit de praktijkopleiders zelf, dus vraaggericht te werk te gaan. Het is wenselijk dat er per kenniscentrum een register van erkende praktijkopleiders beschikbaar is. Voor assessoren en examinatoren dienen kenniscentra een gemeenschappelijk professionaliseringstraject te ontwikkelen en de assessoren en examinatoren op te nemen in een afzonderlijk register. 8

9 Randvoorwaarde is dan wel dat het beroepsonderwijs met sectorale examenstandaarden gaat werken. Examinering van de beroepscompetenties met inbreng vanuit het georganiseerde bedrijfsleven Sturing van examinering door het bedrijfsleven is van groot belang. In het verleden is ervoor gekozen de verantwoordelijkheid voor de examinering bij de scholen te leggen. Een ongelukkige keuze, vinden MKB-Nederland en VNO- NCW, omdat hier de slager zijn eigen vlees keurt. Ook de bekostigingsbonus bij slagen leidt tot belangenverstrengeling. Het opleiden gebeurt op basis van landelijke kwalificatiedossiers met een regionale inkleuring. Bij examinering is het gezamenlijk opstellen van examenprofielen in de paritaire commissies van de kenniscentra een minimumvereiste. Wat de waarde hiervan wordt bij de kwaliteitsborging van examinering is nu nog niet vast te stellen aangezien de pilots met examenprofielen nog niet zijn afgerond. MKB-Nederland en VNO-NCW vinden ten principale dat het georganiseerde bedrijfsleven als gelijkwaardige partner mee moet beslissen bij de inhoud van de examenprofielen. Het civiel effect van het diploma krijgt in het bedrijfsleven zijn beslag. Er zijn bedrijfstakken, veelal bij in volume van aantallen leerlingen kleinere opleidingen, die ervoor gekozen hebben om een eigen examenstichting in te richten, die examens aan het onderwijs aanbiedt welke gezamenlijk tussen bedrijfsleven en onderwijs zijn ontwikkeld (in een vergelijkbare structuur als bij de paritaire commissies). In de examenprofielen moet kunnen worden beschreven dat deze examens gebruikt zullen worden. Meten van tevredenheid en effectiviteit van de ondersteuning door de kenniscentra Veel kenniscentra doen al periodiek onderzoek naar de tevredenheid van hun klanten. Ook op het punt van ondersteuning van kenniscentra richting bedrijven, scholen (bijvoorbeeld arbeidsmarktadvies, kwantiteit en kwaliteit beschikbare BPV plaatsen) en leerlingen (bijvoorbeeld stagemarkt) op het gebied van praktijkleren is informatie over de tevredenheid en het effect van die ondersteuning noodzakelijk als instrument om tot verbetering te komen. Het is wenselijk dat kenniscentra een aantal gemeenschappelijke vragen formuleren om zicht krijgen op de totaliteit van waardering en effect van hun ondersteuning. Ook zou er voor uniforme meetmethoden (schriftelijke enquête, klanten panel of anderszins) gekozen moeten worden. Jeugdwerkloosheid Een nieuwe taak van COLO en de kenniscentra is de ondersteuning bij het zoveel mogelijk vóórkomen van jeugdwerkloosheid, nu in het kader van het actieplan jeugdwerkloosheid. De kenniscentra maken een vertaalslag van sectorale initiatieven van bedrijfstakken en landelijke instrumenten naar regionale actieplannen en zorgen voor actuele stage- en arbeidsmarktinformatie voor het gericht kunnen aanpakken van regionale knelpunten. Dit alles in samenwerking met het UWV werkbedrijf. De opleidingsadviseurs van de kenniscentra zorgen, 9

10 vanuit hun opgebouwde relatienetwerk voor de één op één benadering van de individuele leerbedrijven. Deze taak is nu ingegeven door de economische recessie waar Nederland zich in bevindt en wordt uitgevoerd met tijdelijke projectmiddelen. Ook als het economisch weer beter gaat blijft het belangrijk om te zorgen dat de jeugd terecht komt bij leerbedrijven en niet in zorg- en uitkeringscircuits. En ook in het kader van reïntegratie voor mensen die later werkloos worden en waarbij sprake is van laag- of niet gekwalificeerd zijn, kunnen duale trajecten prima werken om de terugkeer naar een arbeidsplaats te bevorderen. Deze taak past prima bij de mogelijkheden, het netwerk en de kennis en kunde van de kenniscentra. Om deze taak op langere termijn uit te kunnen blijven oefenen zal hier structureel extra geld voor beschikbaar moeten komen. De ondersteuning van regionale sectorale platformen Ook hebben de kenniscentra op regionaal niveau de rol om partnerschap te bevorderen. Dit gebeurt door het regionale bedrijfsleven te ondersteunen bij het gesprek over hun opleidingsbehoefte, de invulling van de kwalificatiedossiers en de programmering van het onderwijs (theorie en praktijk). Een nieuwe taak is het ondersteunen bij het opzetten van regionale sectorale samenwerkingsverbanden van bedrijven die als gesprekspartner kunnen dienen voor de scholen (hetgeen is afgesproken in bestuurlijke afspraken tussen COLO, MBO-Raad, het ministerie van OCW, MKB-Nederland en VNO-NCW in april 2009). Dergelijke samenwerkingsverbanden worden opgezet in allerlei sectoren. Vaak blijkt dat de coördinatie een probleem is en branches onvoldoende menskracht hebben om deze samenwerkingsverbanden goed in te richten en te ondersteunen. Deze taak zou kunnen worden ingevuld door het kenniscentrum. De kenniscentra kunnen ook hiermee bijdragen aan goede samenwerking tussen scholen en bedrijven. De kenniscentra kiezen bij deze taken dan wel onverkort voor steun aan de leerbedrijven. Inmiddels heeft COLO positief gereageerd op dit voorstel en is gestart met de invulling hiervan. Tenslotte In de optimale situatie fungeren Kenniscentra als verlengstuk van de branches bij het articuleren van de vraag van het bedrijfsleven naar het mbo-onderwijs toe. Momenteel hebben zij in een aantal gevallen teveel een eigen identiteit en een eigen ambitie en overlevingsdrang. Er dient een warme koppeling gemaakt te worden vanuit de branche naar het kenniscentrum om strategie en planvorming geïntegreerd te laten plaatsvinden. Activiteiten van het kenniscentrum moeten passen bij de activiteiten die de brancheorganisaties (en eventueel hun O&O-fondsen) zelf ondernemen. Overlap of zelfs tegenstrijdigheden hierin zijn onwenselijk. In de huidige overgang naar het competentiegericht onderwijs in het mbo is deze afstemming alleen maar meer van belang omdat er regionale afstemming dient plaats te vinden over opleidingen én de individuele bedrijven, naast een toenemende opleidende taak, ook een grotere rol in de examinering gaan krijgen.. 10

11 Indien alle partijen separaat blijven opereren met ieder zijn eigen bestaansrecht, doelstellingen en ambities, dan zal er nooit een optimale samenwerking en afstemming ontstaan. Deze notitie zet nog eens op een rijtje waar gezamenlijk aan gewerkt moet worden. Tevens onderstreept zij het belang van de kenniscentra voor bedrijven en branches. De bekostiging van de kenniscentra moet dan wel in de pas blijven lopen met de toename van het aantal leerbedrijven en taken en de eisen aan de invulling hiervan. Dat is nu niet het geval, integendeel er wordt op de kenniscentra bezuinigd. Graag gaan MKB-Nederland en VNO-NCW en hun branches het gesprek aan om de in deze notitie geformuleerde wensen in samenwerking met de kenniscentra en overige partijen te realiseren. 11