Maatschappijleer Samenvatting 1.1

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1933 woorden 14 januari keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer Samenvatting 1.1 Zowel burgers als de overheid moeten zich in Nederland aan de wetten houden. Daarom noemen we Nederland een rechtsstaat, met 4 belangrijke waarden: - Menselijke waardigheid - Leven - Gelijkheid - Lichamelijke integriteit (onschendbaarheid) 3 kenmerken van een rechtsstaat: 1. Machtenscheiding De macht moet zoveel mogelijk gespreid worden over verschillende onderdelen van de overheid (politici kunnen dan geen misbruik maken van de macht) -De ministers bedenken de wetten en voeren deze uiteindelijk uit - De volksvertegenwoordiging keurt de wetten en controleert ze. - De rechter kan besluiten om een beslissing uit politiek Den Haag terug te draaien als de beslissing in strijd was met de wet. Deze machtenscheiding wordt trias politica genoemd. 2. Rechtsbescherming Legaliteitsbeginsel: De overheid moet precies handelen zoals de wet voorschrijft, dus iedere overheidsgeweld is gebaseerd op de wet. Als de politie bewijs heeft maar daarbij de wet heeft overtreden is het onrechtmatig bewijs. Bij ontoerekeningsvatbaarheid, overmacht en zelfverdediging is het strafbare gedrag niet verwijtbaar, en dus niet strafbaar. 3. Rechtshandhaving De overheid heeft het geweldsmonopolie en mag op deze wijze de rechtsorde handhaven. De mate waarin de overheid geweld mag gebruiken hangt af van het delict. Bij het Nederlandse strafrecht heb je verschillende fasen. Fase 1: De politie arresteert de persoon. Hij is dan een verdachte en moet mee naar het politiebureau. Fase 2: De verdachte wordt verhoord op het politiebureau. De officier van justitie is de openbare aanklager en maakt deel uit van het Openbaar Ministerie. Fase 3: De verdachte kan in voorarrest gehouden worden. De onafhankelijke rechter kan beslissen dat de Pagina 1 van 6

2 verdachte maximaal drie keer in een Huis van Bewaring in voorlopige hechtenis gaat. Fase 4: De verdachte hoort dat hij voor de rechter moet komen. De rechter kan 3 dingen doen: - Seponeren= het bewijs is niet rond en er wordt niets met de verdachte gedaan - Schikken= de dader kan een boete betalen en koopt hiermee een vervolging af. Fase 5: De verdachte zit in de rechtszaal. Nadat de officier zijn strafeis heeft uitgesproken, gaat de advocaat zijn eindpleidooi houden. De verdachte heeft altijd het laatste woord. Hierna doet de rechter zijn uitspraak. De dader kan dan nog in hoger beroep gaan. Fase 6: De dader moet de uitspraak van de rechter opvolgen. 1.3 In het denken over de ideale samenleving zijn er twee uitersten: -libertaire staat de politie heeft nagenoeg geen rechten om haar wil op te leggen -totalitaire staat de overheid kan alle middelen inzetten om haar wil op te leggen De rechtsstaat zien wij als de ideale samenleving. -De rechtse partijen zijn meestal voor een harde rechtsstaat (rechtshandhaving belangrijk) -De linkse partijen zijn voor een zachte rechtsstaat (rechtsbescherming belangrijk) In een tijd van stijgende criminaliteit en dreiging van terreur kunnen de voorstanders van een harde rechtsstaat veel invloed krijgen. In een rechtsstaat zijn er drie opvattingen over hoe hard of zacht de strafwet moet zijn: - Rechtse visie * conservatief Strafverharders, zijn voor langere straffen zijn voor Preventief strafrecht: De politie kan al ingrijpen voordat het misdrijf of de aanslag gepleegd is. Er wordt vrijheid ingeleverd en daar krijg je meer veiligheid voor terug. - Midden visie*gematigd Strafhervormers (burgers zijn vrij in hun keuze, strafrecht bij misbruik) zijn voor een Reactief strafrecht: politieoptredens na het delict. Pleiten voor resocialisatie: heropvoeding - Linkse visie*progressief Strafafschaffers de staat overdrijft criminaliteit om de burgers naar het gezag te laten luisteren en anderen problemen kleiner te laten lijken. Meer repressie geeft meer verzet en een schijnveiligheid. zijn voor dading: dader en slachtoffer moeten onderling een regeling treffen Criminaliseren of Decriminaliseren? Mensen maken zelf verantwoorde keuzes. Burgers moeten vrij gelaten worden in hun keuze. Op de achtergrond het strafrecht. Vrijheid van de burgers is te ver doorgeschoten. Straffen of heropvoeden? Overheid moet de veiligheid herstellen Heropvoeden Langere gevangenisstraffen Dading Gevangenis menswaardig & alternatieve- of taakstraf Criminelen hebben hun rechten verspeeld Pagina 2 van 6

3 2.1 Gelijkheidsbeginsel: Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Vrijheid en gelijkheid gaan hand in hand. Door ongelijkheid op te heffen kwam er bij de Franse Revolutie meer vrijheid voor de onderdrukte groepen. Je kan achterstelling beëindigen door positieve discriminatie: de gediscrimineerde groep een tijd lang voortrekken. Bij discriminatie kan je een klacht indienen bij Commissie Gelijke Behandeling. Het oordeel hiervan is niet bindend, maar vaak wordt het wel opgevolgd. Anders zou je alsnog naar de rechter moeten gaan. Regering en Parlement zijn de strafwetgever, zij bepalen of bepaald gedrag strafbaar is. Privébezit van mensen wordt vaak erg goed beschermd, publiek bezit veel minder. Blauweboordencriminaliteit: bij delicten heeft de dader een lage maatschappelijke positie, het delict vindt plaats in een privésfeer en het gaat om direct geweld tegen goederen of mensen. Dit zijn de meest opgespoorde delicten en deze zijn eenvoudig op te lossen. Witteboordencriminaliteit: De crimineel heeft een hoge sociale positie, pleegt het delict in beroepssfeer en het delict betreft fraude. Alleen grote zaken krijgen te maken met het OM. Er volgt dan een technisch sepot door onvoldoende bewijs of een beleidssepot omdat vervolgen teveel nadelen heeft voor het bedrijf. De straffen hiervoor zijn lager dan bij blauweboordencriminaliteit. In Nederland straft de rechter dadergericht en daadgericht. Lager geschoolden krijgen eerder een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf dan mensen met een hoge maatschappelijke positie. Zij krijgen minder snel een tweede kans en moeten meteen de gevangenis in. 2.2 Van de overheid wordt verwacht dat ze het recht handhaaft. Ze maken wetten zodat de burgers elkaars rechten niet schenden. Mensen die werken voor de overheid heten gezagsdragers. Ambtenaren voeren de wetten uit. Voor een wijziging van de grondwet is een meerderheid van minstens tweederde van het parlement nodig. In een rechtsstaat is het steeds zoeken naar de balans tussen rechtshandhaving en rechtsbescherming. machtsmiddelen om het recht te handhaven: - preventieve maatregelen ( camera s ophangen) - repressieve maatregelen (onderdrukken) De politie heeft drie taken: - Opsporen van wetsovertreders - Handhaven van de orde - Hulpverlening Het OM houdt zich namens de overheid bezig met rechtszaken en kan burgers vervolgen. De officieren van justitie die bij het OM werken hebben drie taken: - Leiding geven bij de opsporing - Verdachten voor de rechter brengen - Zorgen dat de straffen worden uitgevoerd Pagina 3 van 6

4 Een land wordt veiliger als de pakkans en de strafkans groter worden. De hoogte van de straf speelt een kleinere rol. De tijd tussen pakken en straffen is wel van belang, hoe sneller hoe meer effect de straf heeft. Politiecommissarissen, officieren van justitie en rechters krijgen meer geld van de overheid als ze meer boeven pakken, vervolgen en berechten. Dit is in prestatiecontracten vastgelegd. Over deze contracten zijn verschillende meningen. Versterkt het tunnel denken Fout van politie of justitie wordt uitvergroot Professionals moeten kritisch blijven Het kán zinvol zijn Goed midden Zitkans moet ook stijgen Het bewijs tegenover een dader kan bestaan uit: - Verklaringen van getuigen - Verklaring van de verdachte zelf (bekentenis) - Verklaringen van getuige-deskundigen zoals psychologen - Schriftelijke documenten, geluids- en beeldopnamen - Voorwerpen (moordwapen, DNA-afdrukken) In het strafdossier van een verdachte mogen niet alleen belastende bewijzen zitten, maar ook ontlastende bewijzen. 2.3 Een onafhankelijke rechter is aan niemand verantwoording verschuldigd. Een rechter wordt voor het leven benoemt en zijn salaris is bij wet geregeld. De taken van de rechter zijn: - Bepalen of het gedrag van de verdachte strafbaar is - De schuld of onschuld van de verdachte bepalen - De straf voor de daders bepalen administratief recht: Als je het niet eens bent met de uitvoering van een weet door de regering leg je de zaak voor aan de rechter. civiel recht= Conflicten tussen burgers worden aan de rechter voorgelegd. eigenrichting= Eigen rechter spelen tegenover verdachten of ex-gedetineerden. Burgers mogen in Nederland zichzelf en anderen verdedigen als ze bedreigt worden. Dit wordt noodweer genoemd: - Burgers mogen zichzelf bij een acute dreiging verdedigen - Burgers mogen proportioneel geweld gebruiken ter zelfverdediging naar de mate van de bedreiging - Burgers mogen in een panieksituatie bij onmiddellijk gevaar meer geweld gebruiken dan nodig was. Dit wordt noodweerexces genoemd. burgers of particuliere bewaking mogen alleen op heterdaad iemand staande houden. Dit wordt burgerarrest genoemd. De burgers of bewaking mag zich niet preventief bewapenen. Eigenrichting of actief burgerschap? Pagina 4 van 6

5 Burgers niet te actief bij de strijd tegen criminaliteit Balans overheid als ordehandhaver en hulp actieve burgers Niet te snel spreken van eigenrichting In over gecontroleerde samenleving verdwijnt recht op privacy Actief burgerschap is goed. Regie van de politie Burgers hebben iets voor elkaar over Klassenjustitie 3.1 De objectieve veiligheid is vaak groter dan de subjectieve (beleefde) veiligheid. Voorstanders van een harde rechtsstaat zeggen dat de niet-geregistreerde of verborgen criminaliteit veel groter is dan de politiestatistieken laten zien. Bij geweldscriminaliteit zijn niet zozeer de materiële gevolgen groot, maar vooral de immateriële. vijf soorten daders en type delict met hun eigen beleid: Veelvoorkomende criminaliteit 1. Risicojongeren aan het begin van een criminele carrière door thuis en schoolproblemen. Zij moeten geholpen worden. 2. Veelplegers die meer dan 60% van de blauweboordencriminaliteit plegen. Er moet gewerkt worden aan een goede terugkeer naar de samenleving. Zware criminaliteit 3. Zware criminelen (moordenaars, verkrachters, overvallers) en de georganiseerde criminaliteit moeten hard aangepakt worden. Fraude 4. Witteboordencriminaliteit moet bestreden worden door bedrijven te controleren. Er wordt gekeken of ze wel concurreren en geen illegale prijsafspraken hebben gemaakt. Terrorisme 5. Een kleine groep van mogelijke terroristen worden continu in de gaten gehouden door de veiligheidsdienst AIVD. 3.2 In 1991 werd het Verdrag van Maastricht gesloten en was de EU officieel een feit. De landen gingen samen misdaad te bestrijden. Hierbij wordt onder andere gebruik gemaakt van de Europese politiemacht: Europol. Die heeft bijvoorbeeld de taskforce terrorismebestrijding opgericht waar Nederland deel van uitmaakt. Dingen die te maken hebben met de Europese regelgeving kunnen aan het Europese Hof van Justitie voorgelegd worden. De beslissingen hiervan zijn bindend en gaan boven het nationaal recht. Na de Tweede Wereldoorlog is de VN opgericht. Het belangrijkste doel is het bevorderen van de veiligheid en de mensenrechten in de wereld. Na het vallen van de Berlijnse muur bleef de VS als enige supermacht over. De VS en de andere grote landen spraken van een nieuwe wereldorde. Het werd juist alleen maar instabieler en onveiliger (etnische-religieuze, binnenlandse en regionale spanningen). Vier organen van de VN zijn direct betrokken bij het bevorderen van de veiligheid: - de Veiligheidsraad bestaat uit 15 leden waarbij de 5 permanente leden (Engeland, Rusland, VS, Frankrijk, China) vetorecht hebben. Voor het nemen van een besluit zijn 9 voorstemmers nodig. - Commissie voor de mensenrechten Onderzoekt de mensenrechten in verschillende landen en geeft het Pagina 5 van 6

6 door aan de Veiligheidsraad. - Internationaal Gerechtshof Rechters brengen hun advies uit over een conflict. - Internationaal Strafhof De rechtbank in Den Haag die bindende straffen uit kan delen. De VN kan verschillende dingen doen om de internationale rechtsorde te bevorderen: - Peace making hulp van Internationaal Gerechtshof of economische sancties opleggen - Peace keeping VN-militairen zorgen er met toestemming van beide partijen voor dat het bestand wordt nageleefd. - Peace enforcing Vrede afdwingen door een land binnen te vallen zonder toestemming van de regering - Peace building Helpen met het opbouwen van het land zodat conflicten niet weer oplaaien. Internationale Veiligheid? VN heeft de leiding Harde diplomatie Internationale rechtsorde moet gehandhaafd blijven Niet te snel militair geweld Daarna militair ingrijpen door VN Preventief aanvallen, unilateraal beleid. Unilateraal beleid = preventief aanvallen zonder steun van bondgenoten. Pagina 6 van 6