Met recht geletterd. Leuven, 29 november Gezocht: school met G-kracht!

Transcriptie

1 Met recht geletterd. Leuven, 29 november 2010 Gezocht: school met G-kracht!

2 G-KRACHT, coachingstraject geletterdheid Coachingstraject op 10 secundaire/middelbare scholen in Vlaanderen Sept dec. 2011? Tweede graad BSO en TSO Uitgevoerd door het CTO, in samenwerking met de pedagogische begeleiding Scholen overtuigen van het belang van (werken aan) geletterdheid voor het functioneren van hun leerlingen op school, in het leven en op het werk. 2

3 Programma Het begrip functionele geletterdheid Waarom de focus op functionele geletterdheid? Aanpak via een focustraject/coachingstraject Vuistregels voor een G-krachtige leeromgeving Inzichten na één schooljaar G-kracht 3

4 Wat roept het begrip geletterdheid op bij de bevraagde leerkrachten? zelfstandig opdrachten leren lezen en uitvoeren teksten kunnen begrijpen, structuur leren zien, schematisch leren noteren zich zowel schriftelijk als mondeling goed en beleefd kunnen uitdrukken culturele geletterdheid foutloos kunnen schrijven een grote woordenschat hebben, moeilijke woorden kunnen gebruiken slim, geleerd zijn woordspelingen kunnen maken/ontdekken, gevat zijn; staat haaks op het moderne, arme taaltje (GSM-taal, chatten) 4

5 Wat bedoelen we met Functionele geletterdheid in het focustraject? de vaardigheid om informatie te verwerken uit geschreven teksten, documenten en cijfergegevens, en om gebruik te maken van computers en multimedia gealfabetiseerd zijn technisch lezen - hardop/expressief lezen literair lezen - genietend lezen 5

6 Functionele geletterdheid concreet BUITEN HET WERK Brief medisch onderzoek gelezen en ingevuld Bereidingswijze op verpakking gelezen Krant gelezen Vertrekuur trein opgezocht Mail gestuurd naar vriend Bijsluiter medicament gelezen Rekening loodgieter bekeken en betaald via online-banking... OP HET WERK Kijkwijzer herwerkt Mails gelezen en beantwoord Verslag gelezen Powerpoint gemaakt Visietekst gelezen Projectaanvraag gefeedbackt Toetsgegevens ingevoerd en geanalyseerd... 6

7 Guy werkt al jaren in de metaalsector. Hij is een vakman en een populaire collega. Aanvankelijk zag het er zelfs naar uit dat hij zich op zou kunnen werken tot ploegbaas, maar de laatste jaren is hij steeds verder achterop geraakt. Guy heeft moeite om de bedieningsvoorschriften van nieuwe machines te begrijpen. Storingsmeldingen gaf hij tot voor kort mondeling door, maar tegenwoordig moet dat op papier. Schrijven is helaas niet zijn sterkste kant. 7

8 Waarom werken aan functionele geletterdheid? Filmfragment gokleerkracht over geletterdheid ondertiteld_wmv V9_0001.wmv 8

9 omdat onderzoek uitwijst dat het niet goed gesteld is met geletterdheid in Vlaanderen 1 op 6 à 7 Vlamingen leest te slecht om te functioneren in een (kennis)maatschappij als de onze. (Inspectie, 2007) Slechts 30% van de jongeren zijn aan het eind vh SO voldoende 'functioneel geletterd. (Van Damme, 1997) Leerlingen uit kansarme gezinnen scoren op lezen veel lager dan leerlingen uit kansrijke gezinnen. (Van den Branden, 2003) Uit de resultaten van een toets voor functioneel lezen en schrijven in het 3 de jaar BSO (1455 lln.) en in het 6 de jaar BSO (400 lln.) blijkt dat meer dan de helft van de leerlingen onvoldoende geletterd is. Bovendien is er nauwelijks vooruitgang tussen het 3 de en 6 de jaar. (CTO, 2007) 9

10 In een onderzoek door het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen (GOK) naar GOK-visies en praktijken op zes TSO/BSO-scholen werden de volgende vaststellingen gedaan: In de les ligt het accent meer op taalkennis, taalcorrectheid en taaletiquette dan op taalvaardigheid. Lezen is vooral technisch lezen en woordverklaring. Schrijven beperkt zich meestal tot invuloefeningen. Goede praktijken worden nog weinig herkend. De kennis van de praktijkleerkracht mbt taaltaken op de werkvloer wordt nog weinig benut. (Padmos en Van den Berge, 2009) 10

11 Focustraject rond geletterdheid Starten in het 3 de jaar, mee opklimmen met de lln naar het 4 de jaar. Coachen van het team leerkrachten van één klas (BSO of TSO), 2 maal per trimester. Intake met directie, GOK-kader en team 3 de jaar, Doorgedreven beginsituatieanalyse o toets functioneel lezen en schrijven o interviews met leerkrachten en leerlingen o verkorte intake van leerkrachten 4 de jaar Coachings 11

12 Intake - beginsituatieanalyse G-toets interviews leerlingen interviews leerkrachten lesobservatie 12

13 G-toets 2 de graad: 2009: 3 de jaar; 2010: 3 de +4 de jaar o TSO (4 scholen / 78 leerlingen) o BSO (6 scholen / 115 leerlingen) Functionele geletterdheidstaken (lezen en schrijven) Bv. o Film kiezen om met vrienden te zien op basis van recensies o Meldformulier verloren voorwerpen invullen o Bestemming kiezen voor een klasuitstap 13

14 G-toets: resultaten TSO BSO Totaal Voldoende geletterd 42% 17,5% 27,5% Onvoldoende geletterd 58% 82,5% 72,5% Voldoende geletterd Indien normale evolutie voldoende geletterd bij uitstroom in het zesde jaar. Onvoldoende geletterd Groot risico om bij uitstroom onvoldoende functioneel geletterd te zijn. Actie nodig. 14

15 Interviews: Wat vinden de leerlingen? Lezen en schrijven buiten de school: Schrijven doe ik niet graag, maar dat is omdat ik dat niet goed kan. Ik lees nooit boeken, alleen als het moet voor school. Lezen en schrijven op school: Wij weten op voorhand hoe de les van volgende week/maand er gaat uitzien: een tekst lezen en vraagjes beantwoorden. 'Lezen op school is niet moeilijk, behalve als leerkrachten het veel moeilijker zeggen dan het is' Teksten op school moeten vaak 'geleerd' worden: er worden veel vragen bij gesteld die we vanbuiten moeten leren. Dat is saai. Wanneer wij zoal moeten schrijven? Als we onze agenda moeten invullen, of als we een toets hebben. Schrijven is vooral moeilijk als het in deftige woorden moet. Grafieken maken is niet zo tof, ze inkleuren wel. 15

16 Interviews: Wat vinden de leerkrachten? Over de leerlingen Ze kunnen niet meer juist spellen of in volzinnen schrijven. Ze gebruiken voor alles dat chat- of sms-taaltje. Over de aanpak van lezen en schrijven in TSO/BSO Eigenlijk vragen we te weinig van hen: ze moeten steeds minder opschrijven. Door de invulcultuur in het BSO krijgen de leerlingen niet meer de kans om het schrijven te oefenen. Het is in de eerste plaats een kwestie van de leerlingen gemotiveerd te krijgen. En dat lukt niet met posterprojecten. Het moet gebeuren door aan te sluiten bij de interesses en de leefwereld van de leerlingen, door het lezen en schrijven zeer praktisch te maken en door te zorgen voor succeservaringen. Moeten we niet wat meer durven de leerlingen uit hun kot te lokken? We mogen niet meegaan in het boeit hen toch niet. De taal in detail vind ik niet belangrijk. Sommige mensen vinden dat wel, maar die vinden het dan weer niet belangrijk dat een leerling een werktuig kan vastpakken. 16

17 Interviews: Wat vinden de leerkrachten? Over geletterdheid op school Het is vooral belangrijk dat leerlingen de opdrachten, instructies en de uitleg in de cursus goed begrijpen. De leerlingen moeten zich correct en beleefd uitdrukken. Het mag niet te veel tekst zijn, anders haken ze af. Op toetsen vraag ik: antwoord in eigen woorden. Dan merk je vaak dat die mannen rond de pot draaien, wel weten waarover het gaat, maar ze krijgen het niet opgeschreven, ze kunnen geen essentie eruit halen. Hoofdzaken en bijzaken eruit halen, dat lukt niet goed. Als de leerlingen langere teksten schrijven, halen ze de informatie vaak van het internet en dan is het meestal een kwestie van copypaste. Ze lezen de informatie niet echt grondig, of helemaal niet. Ze zijn heel visueel ingesteld. En met dat smartboard kan je echt knappe dingen doen waarmee je hun aandacht krijgt. Zeker als er al eens een filmpje van op You-tube tussenzit. Het is ook belangrijk voor voldoende afwisseling en uitdaging te zorgen, want ze kunnen zich niet lang op iets concentreren. 17

18 Coaching Vanuit problemen opgepikt in interviews en toets: Veel leerlingen zijn onvoldoende geletterdheid. Leerlingen lezen en schrijven weinig buiten de school, maar ook nog (te) beperkt in de school. Leerlingen zijn weinig gemotiveerd om te lezen en te schrijven. Heel wat leerkrachten zien vnl. spellingsproblemen. Een (volledig) zicht op de competenties nodig om goed te lezen en schrijven hebben ze niet. Ze geven dan ook weinig feedback of hulpmiddelen. Als ze toch feedback geven, is dit mbt. spelling. Naar: Samen zoeken naar oplossingen. Toepassen en uitproberen van vuistregels voor een g-krachtige leeromgeving via verschillende vormen 18 van coaching.

19 Implementatie G-kracht via... Intakegesprek over mogelijke deelname aan het project Individueel interview betrokken lkrn. bij aanvang project Interviews met leerlingen uit betrokken klas Afname G-toets Verslag BSA (interviews lkrn. en lln., resultaten G-toets) Overlegmomenten/ ervaringsuitwisselingen G-team Ondersteunende tips, uitleg, voorbeelden, kijkwijzers Tussentijdse opdrachten Feedback op lesvoorbereidingen Observatie en feedback klaspraktijk Schooloverstijgend overleg schoolinterne coördinatoren Netoverstijgend overleg pedagogische begeleiding Opvolgingsgesprekken met directie en G-coach Pedagogische studiedag i.s.m. school en betrokken lkrn. 19

20 Vuistregels G-krachtige leeromgeving 1. Schep geregeld situaties waarin de leerlingen informatiebronnen gebruiken en/of informatie opschrijven. 2. Maak lees- en schrijfopdrachten motiverend door situaties te scheppen die het lezen of schrijven nodig maken. 3. Geef hulpmiddelen bij het lezen en schrijven (verhelderende afbeeldingen, inhoudelijk schrijfkader, structurerend schema,...) 4. Zet leerlingen samen aan het werk. 5. Ondersteun de leerlingen voor, tijdens en na het lezen en schrijven. 20

21 Aan de slag met de vuistregels Een concreet voorbeeld uit het coachingstraject Het kleine succesverhaal van een leerkracht Les over Drinkwaters o vóór G-kracht o mét G-kracht Opdracht: waar zit de G-kracht? Les drinkwaters 21

22 Waarin zit de kracht van G-kracht? Kleinschaligheid olievlekstrategie Bewustmaking/sensibilisering via BSA (gesprekken interviews lkrn./lln. toets) Vakoverschrijdende intervisie Hefboom voor taalontwikkelend onderwijs Coaching op maat Creëren intern draagvlak via schoolinterne coördinator Bijkomende ondersteuning/disseminatie via pedagogische begeleiding 22

23 Nieuwe inzichten na 1 jaar coaching Ik ben ervan overtuigd dat geletterdheidstaken ertoe bijdragen dat leerlingen de vooropgestelde leerplandoelstellingen halen voor verschillende vakken in het algemeen, en voor mijn vak, geschiedenis, in het bijzonder. Daarom denk ik dat het nuttig is binnen een werkgroep in de school aandacht te blijven besteden aan de geletterdheid van leerlingen, al dan niet gecoacht. Ook lijkt het mij zinvol om ook andere leerkrachten hierbij te betrekken. Hoe meer leerkrachten aan geletterdheid werken, hoe meer resultaten er geboekt zullen worden. Taal is ook belangrijk voor beroepsleerlingen. De steun van directie is nodig. 23

24 Nieuwe inzichten na 1 jaar coaching Dat taal toch wel belangrijk is in alle vakken. Ik ben nu veel meer bewust bezig met lezen en schrijven tijdens de voorbereiding. Ik vraag me meer af waarom ik ze die bepaalde leesopdracht laat doen, zodat ik ze eventueel nog kan bijsturen.tijdens zelfstandig werk, geef ik de leerlingen werkfiches die ze moeten volgen. Dit vergemakkelijkt ook mijn werk tijdens de lessen en de leerlingen weten zo veel beter wat er van hen precies verwacht wordt. Ik heb gemerkt dat geletterdheidstaken de motivatie van de leerlingen kan verhogen. Dat het geven van een tekst functioneel moet zijn en dat de leerlingen er iets moeten kunnen uithalen. 24

25 Meer info: Bedankt voor jullie aandacht! 25