DOELGROEP TYPE 9 (AUTISMESPECTRUMSTOORNISSEN)

Transcriptie

1 DOELGROEP TYPE 9 (AUTISMESPECTRUMSTOORNISSEN)

2 INLEIDING : WAT IS AUTISME? Autisme,een begrip dat een veelheid aan uitingsvormen omvat: van zeer ernstig tot lichte en bijna onmerkbare. Men zegt wel eens dat autisme vele gezichten kent. De verschillende vormen hebben andere namen, zo spreekt men van kernautisme, atypisch autisme, syndroom van Asperger of pddnos. Deze termen betekenen niet allemaal hetzelfde maar ze hebben wel de basiskenmerken gemeen. Omdat de termen allen gemeenschappelijke kenmerken hebben, worden ze verzameld onder één noemer en omdat er zoveel verschillende vormen zijn als de kleuren van een spectrum, spreekt men van autismespectrumstoornissen, hierna ASS genoemd. ASS kan je niet zien aan iemand; het zit aan de binnenkant. Het zijn de hersenen van iemand met ASS die op een andere manier informatie verwerken. Men spreekt van een andere manier van waarnemen en betekenis verlenen. De hersenen filteren te weinig of teveel en niet steeds de juiste informatie. De zintuigen horen, zien, ruiken, smaken of voelen sterker of minder sterk, in ieder geval anders. De omgeving wordt op een andere manier waargenomen en op een andere manier verwerkt. Hierdoor reageert men ook op een andere manier. Deze andere manier van reageren ziet men voornamelijk aan het gedrag; aan de buitenkant. Het is die buitenkant die opvalt en waardoor we merken dat iemand anders is. Geen twee mensen zijn hetzelfde. Geen twee kinderen met ASS vertonen hetzelfde gedrag. Wel zien we bij alle personen met ASS gedragingen die op eenzelfde manier afwijken van normaal gedrag. Dit kunnen we merken op drie verschillende gebieden van functioneren, de communicatie, de sociale interactie en de verbeelding. Als de omgeving hen te chaotisch overkomt, kunnen ze de neiging hebben zich terug te trekken. Soms doen ze ook verwoede pogingen om het overzicht te behouden. Ze doen dan wel mee, maar hebben blijvende moeite om zich aan onze regels aan te passen. Men noemt ASS een handicap omdat het iemand beperkt in z n hele zijn. ASS is niet te genezen. Door intensieve begeleiding en het aanbieden van ondersteunende communicatie kan de ontwikkeling wel bevorderd worden. Het team van de doelgroep ASS binnen de school staat klaar om professioneel en met een warm hart kinderen met ASS te bieden wat ze nodig hebben zowel in klasverband als individueel, indien noodzakelijk. Daar waar nodig ook in hechte samenwerking met het multifunctioneel centrum van KOCA. DE VISIE OP AUTIMESPECTRUMSTOORNISSEN BINNEN KOCA INLEIDING : DOELGROEP TYPE 9 (AUTISMESPE CTRUMSTOORNISSEN = ASS) VISIETEKST KOCA DOELGROEP ASS Doelgroep autismespectrumstoornissen binnen de kleuter- en lagere school maakt deel uit van KOCA vzw. Binnen KOCA hanteren we onderstaande visie. Deze visietekst beschrijft de uitgangspunten van

3 onderwijs en zorg voor de doelgroep personen met een autismespectrumstoornis (ASS) in KOCA vzw en is een specifieke vertaling van de opdrachtverklaring van KOCA voor de doelgroep ASS. De tekst geeft algemene uitgangspunten weer vanuit de nood aan mogelijke toepasbaarheid in alle contexten en wil rekening houden met de diversiteit van de personen en het spectrum. KOCA VZW EN ASS KOCA vzw is een onderwijs- en ondersteuningscentrum. We beogen de uitbouw van een uniek en kwaliteitsvol levensproject bij elk individu. Hierbij zijn de ondersteuningsbehoeften van elke persoon in zijn omgeving richtinggevend. ASS is een informatieverwerkingsstoornis die leidt tot een andere manier van betekenis verlenen. Door dit anders denken, vertonen personen met ASS kwalitatieve tekorten in de sociale communicatie en interactie over de verschillende contexten (1) heen. En zijn er beperkte, repetitieve patronen van gedrag, interesses en/of activiteiten. Daarnaast ervaren personen met ASS frequent sensorische problemen. Binnen KOCA vzw worden personen met ASS van kleuterleeftijd tot en met volwassenheid ondersteund. De algemene uitgangspunten worden nog geconcretiseerd in elke specifieke deelwerking. WERKEN VANUIT GELOOF IN ELKE PERSOON EN ZIJN OMGEVING Elke persoon met ASS is anders en uniek binnen zijn ruime context. We willen elke persoon ondersteunen om mede én actief zijn individueel ondersteuningstraject te bepalen. In onze werking houden we rekening met het feit dat personen met ASS moeite kunnen hebben met veranderende contexten. Het waarnemen van deze verschillen en het zich er aan aanpassen kan voor personen met ASS erg moeilijk zijn. Daarom gaan we op maat van de persoon met ASS de verschillende contexten verduidelijken (2). Om het probleem van contextblindheid en de moeilijkheden bij transfer van aangeleerde vaardigheden zoveel mogelijk op te vangen, trachten we de samenwerking en afstemming tussen de voornaamste contexten in functie van de specifieke ondersteuningsbehoeften te optimaliseren. Specifiek leggen we de focus op: Empowerment van de persoon met ASS. Elke persoon met ASS wordt gestimuleerd om actief deel te nemen aan zijn ondersteuningstraject. Zowel in het concretiseren van zijn ondersteuningsnoden als het vormgeven van zijn ondersteuning ten aanzien van hemzelf en zijn context. Samenwerking met ouders is een onmisbare pijler voor een goede ondersteuning en kan in intensiteit en aard verschillen van gezin tot gezin.

4 Goede afstemming tussen onderwijs en zorg is een noodzakelijke voorwaarde. We schenken expliciet aandacht aan de ondersteuningsvragen- en noden betreffende de mogelijke sensorische problematiek. WERKEN VANUIT PERSOONLIJKE INZET EN BETROKKENHEID We zetten ons in voor elke persoon met ASS en werken vanuit een diep geloof in de mogelijkheden van elk individu en zijn context. We engageren ons om de weg te zoeken naar de diverse ondersteuningsbehoeften binnen de totale levensloop van de persoon met ASS. We werken handelingsgericht en gaan uit van de mogelijkheden van de persoon met ASS binnen zijn context. WERKEN IN SAMENSPRAAK Het ondersteuningsteam van KOCA vzw werkt in samenspraak met de persoon met ASS en met zijn context als volwaardige partner. We werken vraaggericht en luisteren naar de ondersteuningsbehoeften van de cliënt en zijn context. We verliezen daarbij niet uit het oog wat de persoon met ASS en zijn context zelf kan realiseren. In een samenwerking vanuit wederzijds respect voor ieders mogelijkheden en grenzen willen we de persoon met ASS en zijn context versterken. Als team geloven we in de ontwikkelingskansen van elk persoon en zijn we bereid samen te zoeken hoe deze vanuit elke unieke levens- en gezinscontext tot stand gebracht kunnen worden, ongeacht afkomst, geaardheid, cultuur of religie van de persoon met ASS. WERKEN VANUIT DESKUNDIGHEID Personen met ASS verdienen een ondersteuning vanuit een optimale deskundigheid. We dragen deze deskundigheid uit en blijven deze verder ontwikkelen zowel ten aanzien van ASS als comorbide stoornissen. Specifiek leggen we de focus op: ASS vereist een specifieke kennis en deskundigheid. Deze kennis is zeker niet enkel theoretisch, maar moet ingebed zijn in het dagelijks handelen. ASS deskundigheid veronderstelt een engagement tot levenslang leren.

5 De ASS specifieke benadering vertaalt zich in een differentiatie van het ondersteuningsaanbod en een verduidelijking van de leefomgeving. Gezien de spectrumstoornis is flexibiliteit van de ondersteuners een noodzaak en enkel mogelijk wanneer het eigen handelen blijvend in vraag wordt gesteld. Onze specialisatie willen we uitdragen naar anderen. We volgen de wetenschappelijke evoluties op de voet en zijn bereid daaraan mee te werken. We geloven in de meerwaarde van onze multidisciplinaire samenwerking. Wanneer dit onvoldoende is om aan de ondersteuningsnood van een persoon met ASS en zijn context tegemoet te komen, hebben we een inspanningsverplichting om via netwerking een zo goed mogelijk antwoord op deze ondersteuningsnood te zoeken. WERKEN AAN EEN INCLUSIEVE SAMENLEVING KOCA vzw streeft naar een inclusieve samenleving en werkt mee aan een maatschappij die toegankelijk is voor elke persoon met beperkingen, zodat iedereen hier een volwaardige plaats in krijgt en kan opnemen. We kiezen voor een tweesporenbeleid waarbij wederzijdse aanpassingen gebeuren vanuit zowel de samenleving als de persoon met ASS zelf. Voor elke persoon met ASS wordt gestreefd naar een actieve deelname aan de samenleving. Dit doen we door samen met de persoon met ASS te werken aan het ontwikkelen van vaardigheden die een optimale deelname in de maatschappij mogelijk maken. We moedigen gebruikers dan ook aan om netwerken uit te bouwen en te onderhouden en ondersteunen hen hierin. We geloven hierbij in de kracht van de persoon met ASS en zijn context om zijn levensproject vorm te geven. Binnen KOCA vzw is elke medewerker mede verantwoordelijk voor het kenbaar maken van de eigenheid van ASS in functie van een inclusieve samenleving. DOELGROEP AUTISMESPECTRUMSTOORNISSN (ASS) BINNEN BUBAO WERKING EN ORGANISATIE DOELGROEP ASS BINNEN KOCA BASISONDERWIJS Vanuit bovenstaande visie vertrekken we in onze doelgroep heel expliciet van de vraag wat heeft elk kind nodig om te groeien vandaag en morgen. We bekijken hoe we aan deze noden kunnen voldoen binnen onze school (onderwijs) en binnen het MFC (zorg). Zo bieden we een aangepaste klascontext en therapie, afhankelijk van de noden en in samenwerking met MFC psychosociale opvolging en

6 buitenschoolse opvang. Deze intensieve samenwerking tussen zorg en onderwijs noemen we integraal werken. Alle ondersteuning wordt gecoördineerd en samengevat in een individueel handelingsplan onder leiding van een orthopedagoog in samenspraak met alle betrokkenen. Kortom ouders, leerlingen personeel en clb zoeken samen de best mogelijke oplossingen op korte en lange termijn. DE LEERLINGEN Binnen de doelgroep ASS hebben alle kinderen heel veel nood aan concrete communicatie, een veilige en begrijpbare sociale omgeving, overzicht,voorspelbaarheid en ondersteuning bij het omgaan met problemen tgv autismespectrumstoornissen (sensorische prikkels, leefregels, faalangst en depressie, ). We streven daarom naar een structureel auti-vriendelijke school met gespecialiseerde medewerkers. Autisme is een spectrum stoornis dit wil zeggen dat niet alle kinderen in dezelfde mate ondersteuning nodig hebben. De ondersteuning wordt daarom gedifferentieerd aangeboden en dit voor zowel het schoolse aanbod, als voor therapie, als voor de psychosociale behoeften. Elke nood wordt bekeken op individueel niveau en op groeps- en klasniveau. AUTI-AANPAK Alle kinderen binnen doelgroep ASS krijgen een specifieke auti-aanpak. Elke leerling krijgt via een auti-aanpak een schools (taal, rekenen, WO, LO, crea, ) en psycho-sociaal aanbod (sociale vaardigheidstraining, auti-coaching, mentorschap, ). Een auti-aanpak betekent : Kleinere klasgroepen (ongeveer 6-12 lln) ondersteuning Concrete communicatie Veilige en begrijpelijke sociale omgeving Overzicht en voorspelbaarheid Ondersteuning bij het omgaan met problemen tgv ASS (sensorische prikkels, leefregels, faalangst en depressie, ) CONCRETE COMMUNICATIE Onze leerlingen hebben heel veel nood aan concrete en eenduidige communicatie. Daarom letten onze leerkrachten op volgende aspecten tijdens de communicatie met de leerlingen : duidelijkheid : Wat waar wanneer hoe (lang) met wie? Expliciete boodschap (niet tussen de regels) Positief : melden wat wel verwacht wordt Visuele ondersteuning : gebruik van foto s, tekeningen, picto s, tekst

7 We leren ook onze leerlingen communiceren met anderen en ondersteunen deze communicatie indien nodig. We richten ons in eerste instantie op Leren hulp vragen (kaartje, ) Leren iets vertellen (vertelschema, ) EEN VEILIGE EN BEGRIJPELIJKE SOCIALE OM GEVING We maken de omgeving duidelijker door: Sociale regels te expliciteren Sociale situaties uit te leggen (oorzaak- gevolg, actie reactie) Aan te geven welk gedrag in welke situatie verwacht wordt. Zo bieden we training van sociale vaardigheden en training van perspectiefneming. We zetten in op een veilige omgeving door extra toezicht tijdens speeltijden Organiseren van rustruimtes en vluchtroutes VOORSPELBAARHEID EN OVERZICHT We proberen stress beheersbaar te maken op diverse manieren en flexibiliteit als vaardigheid bij te brengen door: Gebruik van dagplanners, lesroosters, kalenders, weekroosters. Voorbereiden op verandering met visuele ondersteuning Begeleid kiezen (vb. vrijetijdsbord) Stappenplannen/ Checklists aan te bieden Ondersteuning bij probleemoplossing (bv. wachtopdracht, hulpkaartje, ) Aangepast leermateriaal: organisers (bakjes, schema s, visuele aanduidingen, time timers, typeprogramma s ) LEREN OMGAAN MET PROBLEMEN Vaak voorkomende problemen bij ASS-leerlingen zoals Pesten Opdracht niet, moeilijk of letterlijk begrijpen Concentratieproblemen en traagheid Lessen storen, agressief en dwars zijn Wisselende schoolresultaten Motivatie

8 ondervangen we door de omgeving aan te passen zodat de situatie leefbaar wordt voor de leerling en de klasgroep. Via eenvoudige stappenplannen en kleine veranderingen in de aanpak proberen we moeilijke situaties anders aan te pakken. We richten ons op het ontwikkelen van positieve relaties, vaardigheden en gedragingen. Deze benadering komt uit het triple P programma dat we binnen heel de school gebruiken. AANPAK SPECIFIEKE ASS-GERELATEERDE PROBLEMEN Vele leerlingen binnen onze doelgroep kampen met Problemen met zintuigelijke prikkels. We hebben hiervoor verschillende ondersteuningsmogelijkheden bv. Plaats in de school (ZS, FP), in de klas, tijdens pauzes, in de rij,. Hoofdtelefoons Rustruimtes Aparte werkhoekjes Problemen met leefregels. We verduidelijken en visualiseren de regels. Eindeloos vragen stellen. Wij vinden het belangrijk om de vraag achter de vraag te zoeken. Zelfbeeld, faalangst en depressie, dit begeleiden we met Psychosociale educatie Samenwerking met een psychiater, verbonden aan onze school of de persoonlijke psychiater van de leerling. SCHOOLS- EN PSYCHO-SOCIAAL AANBOD GROEPERING VAN LEERLINGEN Al onze leerlingen krijgen een schools aanbod in klasverband. Afhankelijk van de noden werken we zowel klassikaal als individueel. Binnen de doelgroep ASS worden de leerlingen gegroepeerd op basis van hun zorgvragen en vormen we zo een klasgroep. LEERPROGRAMMA De leerdoelen die aangeboden worden in het buitengewoon onderwijs zijn dezelfde als die van het gewoon onderwijs. Elk kind moet immers de mogelijkheden aangeboden krijgen om terug te keren naar het gewoon onderwijs, indien mogelijk. De leerlingen krijgen, zoals in het gewoon onderwijs, 28 lesuren per week. De leerdoelen die worden aangeboden en de werkvormen die hiervoor nodig zijn, worden vastgelegd in een groepswerkplan of klaswerkplan, opgesteld door de klasleerkracht. Elke leerlingengroep heeft dus zijn eigen specifieke groepswerkplan. LEERGEBIEDEN Onze leerlingen krijgen volgende leergebieden : Nederlands (lezen (technisch en begrijpend), luisteren, schrijven, spreken, spelling, ) Wiskunde (getallenkennis, bewerkingen, meten en metend rekenen, Meetkunde en probleemoplossende vaardigheden)

9 Wereldoriëntatie Frans (indien mogelijk) Sociale en emotionele ontwikkeling Leren leren Muzische vorming(beeld, drama, muziek, media en beweging) Lichamelijke vorming (wekelijks turnen en zwemmen) Godsdienst Zelfredzaamheid Vrije tijdbesteding We willen dat kinderen zich op de eerste plaats goed voelen op school. Daarom beoordelen we hen niet uitsluitend op hun schoolse prestaties, maar houden we rekening met hun problematiek, hun faalangst, motivatieproblemen en gedrag. We leren hen op een aangepaste manier omgaan met leeftijdsgenoten en volwassenen door het aanleren van sociale vaardigheden. We stimuleren de zelfredzaamheid en bij leren leren vinden we het belangrijk dat kinderen zelf leren reflecteren over hun leerproces. Het rapport biedt u een overzichtje van waar uw kind op een bepaald moment op deze verschillende leergebieden staat. We vermelden op het rapport welke leerstof uw kind aangeboden kreeg en in welke mate deze leerstof gekend is. HUISWERK De leerlingen van de lagere school maken soms ook huistaken. De hoeveelheid en moeilijkheidsgraad wordt aangepast aan de klasgroep. In principe is huiswerk bedoeld om gekende leerstof thuis te oefenen. THERAPIEËN Naast de begeleiding in zijn klasgroep kan een kind nog bijkomende individuele therapie krijgen. Ook tijdens de therapieën wordt er nauw aangesloten bij datgene wat er in de leerlingengroepen gebeurt. De klassenraad beslist over de noodzaak en frequentie van dit aanbod. LOGOPEDIE Bij onze ASS-leerlingen trachten we steeds communicatie en sociale vaardigheden centraal te stellen. De logopedisten zijn steeds verbonden aan een klas. Op deze manier kunnen zij samen met de klasleerkracht op zoek gaan naar de grootste uitdagingen en samen met de leerlingengroep werken (klasintern). Daar waar nodig werken ze individueel met de kinderen. PSYCHOMOTORIEK Naast de aandacht aan de ontwikkeling van de motoriek via de lessen lichamelijke opvoeding, is voor sommige kinderen individuele psychomotorische therapie aangewezen. Het gaat meestal om jongere kinderen die ernstige problemen hebben op gebied van:

10 de visuele waarneming de ruimtelijke oriëntatie de fijne en grove motoriek de schrijfmotoriek De kinesisten en ergotherapeuten staan in voor de individuele behandeling van psychomotorische leerproblemen en het extra stimuleren van zelfredzaamheid. Binnen de doelgroep ASS zijn ook deze therapeuten verbonden aan een klasgroep en wordt individuele therapie enkel geboden daar waar nodig. DOELGROEP AUTISME VERDEELD OVER TWEE CAMPUSSEN De doorverwijzers/clb bepalen in samenspraak met ouders de zorgvragen van elke leerling. Als een leerling in eerste instantie een permanente en structurele auti-aanpak nodig heeft, wordt de leerling doorverwezen naar doelgroep autisme. Voor de doelgroep ASS maken we gebruik van twee campussen: campus Fransenplaats (FP) of campus Zuidschool (ZS). De school bepaalt de campus obv noden en mogelijkheden van elke leerling en streeft zo naar zorg op maat. De criteria die we hierbij hanteren zijn : Noden m.b.t. prikkelarme omgeving Noden m.b.t. MFC-werking Mogelijkheden binnen de schoolwerking én MFC-werking SAMENWERKING MET OUDERS Ouders, begeleiders en leerlingen bezitten elk een aantal puzzelstukjes die samen een beeld vormen van hoe iemand denkt en handelt en daarom is oprechte samenwerking voor ons een must. Tijden de intake focussen we op elkaars verwachtingen, mogelijkheden en grenzen, die we tijdens de loop van het schooljaar verder aftoetsen. We ontmoeten u daarom graag en informeren u op Oudercontacten, (klassikaal en individueel) Bespreking van het individueel handelingsplan (oudergesprek) Info-avonden Oudergespreksgroepen DE OUDERCONTACTEN In september is er een informatieavond waar de schoolwerking wordt voorgesteld. Er zal algemene info over de werking van doelgroep ASS gegeven worden evenals uitleg over de klaswerking, het leerprogramma, het schoolrapport, de klasactiviteiten, enz. Deze infoavond vindt plaats per leerlingengroep. Rond de kerstvakantie en aan het einde van het schooljaar zijn de oudercontacten gericht op het bespreken van de evolutie van uw kind met alle medewerkers (individueel). Eventueel wordt ook het schoolrapport besproken.

11 HET SCHOOLRAPPORT Het schoolrapport wordt minimaal 2 keer per schooljaar aangeboden (zie jaarkalender). Per leergebied (taal, rekenen, ) wordt omschreven welke leerdoelen werden aangeboden, hoe ze verwerkt werden en welke hulp uw kind hierbij gekregen heeft. Ook informatie over werkhouding en sociale vaardigheden krijgt een plaats in het rapport. BESPREKING VAN HET INDIVIDUEEL HANDELINGSPLAN (IHP) Het individueel handelingsplan, kortweg IHP, is een document dat het team rondom een kind in staat stelt een goede beeldvorming op te maken van één bepaald kind. Ook de ouders maken deel uit van dit team. Vanuit de beeldvorming wordt twee keer per schooljaar besproken waar de sterktes op dat moment liggen maar eveneens waar de prioriteiten liggen in aanpak. De sterkte van dit IHP ligt in het feit dat dringende doelen door alle leden van het team samen bepaald worden. Ieder teamlid heeft hierin zijn eigen verantwoordelijkheid, ook de ouders, ook de leefgroep, de therapeuten enz. OUDERGESPREKSGROEP We organiseren binnen onze doelgroep momenten waarop ouders in gesprek kunnen gaan met elkaar. Wij willen u zo de kans bieden om mensen te ontmoeten die net als u een kind opvoeden met autisme. Zo kan u samenzitten met andere ouders die begrip hebben voor mekaars situatie en gevoel. Er worden hier heel wat ervaringen en tips uitgewisseld in een open en ongedwongen sfeer. ORIËNTERING OVERGANG NAAR HET GEWOON ONDERWIJS We streven ernaar om elk kind zo snel mogelijk te oriënteren naar het gewoon onderwijs. De overstap wordt zorgvuldig overwogen en voorbereid. Voor sommige leerlingen is een doorstroming naar gewoon onderwijs tijdens of na de lagere schoolcarrière mogelijk. Kinderen die deze overstap kunnen maken en daarbij nood hebben aan ondersteuning in het gewoon onderwijs, zullen we dan ook verder begeleiden vanuit het ondersteuningsnetwerk. Dit kan aangevraagd worden via het Centrum voor leerlingbegeleiding (CLB). Het CLB van onze school volgt dan ook alle kinderen op en bereidt deze overstap voor, samen met de ouders en het leerkrachtenteam. OVERGANG NAAR HET BUITENGEWOON SECUNDAIR ONDERWIJS Sommige leerlingen stromen door naar het buitengewoon secundair onderwijs en maken indien mogelijk daar de overstap naar het gewoon onderwijs al dan niet met ondersteuning. Elke doorstroming is en blijft afhankelijk van de mogelijkheden en behoeften van uw kind. Het oriënteringsproces wordt begeleid door het CLB in samenspraak met de klassenraad. Alle adviezen

12 worden met de ouders doorgenomen. HERORIËNTERING NAAR EEN ANDER TYPE VAN BUITENGEWOON ONDERWIJS Soms blijkt het Buitengewoon onderwijs type 9 niet de juiste richting voor een kind te zijn. Een andere onderwijsvorm in een ander type van het Buitengewoon onderwijs is dan mogelijks aangewezen. Deze overstap wordt vooraf grondig met de ouders besproken en mee begeleid door het CLB van onze school. BESLUIT De doelgroep ASS is een doelgroep als (g)een ander, in een school als (g)een ander! als een ander leuke, dagelijks terugkerende activiteiten veel beleven spelend leren plezier maken bij crea, culturele en sportieve uitstappen, zwemmen, zich goed voelen staat centraal als geen ander specifieke deskundigheid ivm autisme specifieke aandacht voor communicatie, sociale vaardigheden en zelfredzaamheid Samenwerking tussen onderwijs en zorg