Jaarverslag Openbaar Belang

Transcriptie

1 Jaarverslag 2017 Openbaar Belang

2 Verslaglegging 2017 Bestuursverslag: dynamiek in een veranderende context 5 Volkshuisvestingverslag Huisvesten van de doelgroep Visie op de huisvestingstaak van Openbaar Belang Belanghouders en samenw erking Betaalbaarheid van w oningen Huurverhoging Samenstelling van de w oningvoorraad Mutaties - Het verhuren van w oningen Ontw ikkelingen in de huurvoorraad Nieuw bouw Stadshagen Isala-terrein Verkoop Weezenlanden-Noord (complex 008) Van Pallandtmarke Assendorperdijk Eikenstraat Iepenstraat Leegstand Wonen en zorg Samenw erking met zorginstellingen Woningen met een bestemming (label) Woningen bestemd voor bijzondere doelgroepen De kw aliteit van de w oningen en de w oonomgeving Onderhoud en w oningverbetering Leefbaarheid Het beleid In de buurten Overlast Het betrekken van de huurders bij het beheer en het beleid De Centrale Huurdersraad De bew onerscommissies De klachtenadviescommissie Het bew onersblad en online communicatie Financieel beleid Algemeen Beleggingsbeleid Resultaat Ontw ikkeling vermogen 2018 t/m Onrendabele investeringen Ontw ikkeling solvabiliteit en liquiditeit Scenario analyse en risicobeheersing 33 Inhoudsopgave Jaarverslag

3 8. Governance Governancecode w oningcorporaties Woningw et Intern risicobeheersings- en controlesysteem Klokkenluidersregeling Vertrouw enspersoon Tegenstrijdige belangen en nevenfuncties Wijzigingen in de Raad van Commissarissen Bestemming middelen Externe betrekkingen Verbindingen De organisatie Het Bestuur Organisatieschema Openbaar Belang Personeel De kw aliteit van de dienstverlening De ondernemingsraad 45 Verslag van de Raad van Commissarissen Bericht van de voorzitter Over besturen en toezichthouden Onze visie op toezicht en toetsing Woningw et en Governancecode Woningcorporaties Verslag vanuit toezichthoudende rol Toezicht op strategie Toezicht op financiële en operationele prestaties Toezicht op volkshuisvestelijke en maatschappelijke prestaties Toezicht op stakeholderdialoog Toezicht op risicobeheersing Toezicht op verbindingen Opdrachtgeverschap externe auditor Verslag vanuit w erkgeversrol Invulling w erkgeversrol voor Bestuur Organisatiecultuur en integriteit Verslag vanuit klankbordfunctie Over de Raad van Commissarissen Samenstelling Functioneren Bezoldiging Vergaderingen, overig Tot slot Vooruitblik Dankw oord Slotverklaring Ondertekening 60 Kengetallen over de afgelopen 5 jaar per ultimo van het boekjaar 61 Inhoudsopgave Jaarverslag

4 Jaarrekening Balans per (na bestemming resultaat) Winst- en verliesrekening Kasstroomoverzicht Algemene toelichting Grondslagen voor w aardering van activa en passiva Grondslagen voor bepaling van het resultaat Financiële instrumenten en risicobeheersing Belangrijke inschattingen ten aanzien van w aardering en resultaatbepaling Kasstroomoverzicht Toelichting op de balans Toelichting op de w inst en verliesrekening Overige informatie 101 Overige gegevens 103 Toelating en inschrijving als toegelaten instelling 103 Statutaire resultaatbestemming 103 Controleverklaring 103 Inhoudsopgave Jaarverslag

5 Bestuursverslag: dynamiek in een veranderende context De definitieve keuze voor een duurzamere w ereld w ordt op steeds meer plekken als vanzelfsprekend gemaakt. Nederland van het gas af. Alle corporatiew oningen CO2 -neutraal in In Zw olle spelen ook diverse initiatieven, zoals onderzoek naar geothermie. Openbaar Belang heeft dan ook te maken met een afw eging tussen diverse doelen die niet altijd hand in hand gaan. De w oonlasten moeten betaalbaar blijven voor de doelgroep, maar w e w illen ook bijdragen aan het verminderen van de w achtlijsten voor sociale huur, naast de benodigde investeringen in verduurzaming. De kunst is de juiste balans te vinden, ook voor ons. De langjarige demografische veranderingen, zoals vergrijzing, en effecten van cumulatie van mensen met minder alternatieven op de w oningmarkt zijn van w ezenlijke invloed op de samenstelling van de doelgroep die w ij bedienen en de samenhang in onze complexen en buurten. Het is van belang hier goed op in te spelen zodat w e leefbare en gemengde complexen houden. Binnen deze bredere context is Openbaar Belang eind 2017 begonnen aan een geïnspireerde zoektocht naar haar eigen legitimatie en bestaansrecht binnen de lokale opgaven w aar Zw olle in volkshuisvestelijke zin voor staat. Een nieuw e ondernemingsstrategie zal in 2018 w orden afgerond. Dynamiek Begin 2017 w aren er landelijke verkiezingen, w aaruit een nieuw kabinet is voortgekomen. De opgaven landelijk zijn, grosso modo, ook nu de lokale Zw olse opgaven. De crisis die in 2008 ontstond vanuit de financiële markten en w aar w e sinds een jaar of tw ee voelbaar uit zijn, is 10 jaar later omgeslagen in een totale overspannen situatie in alle segmenten van de w oningmarkt w aarbij toetreding en doorstroming disfunctioneert. Naast bijbouw en, doorstromen en verduurzaming is in Zw olle ook de opgave om meer stedelijkheid goed te accommoderen voelbaar als opgave. Wat voor stad w il je zijn als Zw olle. De lopende 4-jarige prestatieafspraken w aren in 2017 halverw ege, w aarbij door de betrokkenen gezamenlijk is vastgesteld dat w e goed op koers liggen om deze prest atieafspraken te realiseren. Openbaar Belang levert daarin haar bijdrage aan het totaal. In 2018 zijn er gemeenteraadsverkiezingen, w aaruit een nieuw college-akkoord zal voortvloeien, tegelijk houden de drie Zw olse corporaties in het voorjaar van 2018 hun strategie tegen het licht. In 2019 zullen er nieuw e prestatieafspraken gemaakt w orden w as eveneens het jaar w aarin alle veranderingen die voortvloeien uit de nieuw e Woningw et van 2015, inclusief DAEB/Niet-DAEB Openbaar Belang heeft vanw ege haar grootte en de lagere administratieve lastendruk, gekozen voor het verlichte regime- en marktw aardew aardering, zijn geïmplementeerd. Hier is ook door Openbaar Belang hard aan gew erkt. Openbaar Belang Na het vertrek van de vorige directeur-bestuurder eind 2016, is er in de periode tot en met augustus 2017 sprake gew eest van een interim bestuurder, de heer Rob van Beek. Per 1 september 2017 is de heer S.M. Quint benoemd als directeur-bestuurder. Het voorjaar van 2017 heeft in het teken gestaan van w erving en selectie: aangezien in die periode naast een nieuw e bestuurder, ook is gew erkt aan het benoemen van 3 nieuw e leden in de Raad van Commissarissen en zijn ook tegelijk de tw ee zittende commissarissen herbenoemd. Bij de uitw erking van de Woningw et is in 2017 ook gew erkt aan het inrichten van een nieuw risicomanagement, aanpassing van het investeringsstatuut en is de controlfunctie meer zelfstandig gepositioneerd per 1 januari Inhoudelijk is in het najaar een herijkt Strategisch Vastgoed Beleid vastgesteld en doorgerekend in de meerjarenbegroting, w aarmee voldaan w ordt aan de diverse financiële (externe) toetsingscriteria en w ordt voorzien in de benodigde investeringsopgaven zoals op het vlak van sloop/nieuw bouw en verduurzamen naar een gemiddeld B label in Vanaf september is in het herstructureringsproject Weezenlanden-Noord (Wiecherlinckstraat en Schuurmanstraat) gew erkt aan bijstelling van de plannen naar een meer stedelijk model, met meer functiemenging en menging van doelgroepen. Directieverslag

6 In plaats van alleen vervangende nieuw bouw, is nu sprake van een grotere opgave met meer w oningen en w ordt de bouw ook over een langere tijd gefaseerd, zodat de financierbaarheid niet in het gedrang is. Hieraan is door Openbaar Belang samen met de gemeente Zw olle gew erkt, zodat een gemengde w ijk ontstaat, die past binnen de omgevingsvisie van de gemeente en in het beeld dat Openbaar Belang heeft van leefbare w ijken. Op het vlak van nieuw bouw zijn er in 2017 tw ee projecten in aanbouw genomen, namelijk 12 eengezinsw oningen op de voormalige locatie van het Isala ziekenhuis, Weezenlanden. Ook is het project Van Pallandtmarke in aanbouw genomen, het plan voorziet in 12 Nul-Op-Meter w oningen. In het verbeteren van de dienstverlening is de eerste fase met fysieke aanpassingen afgerond en is een start gemaakt met de tw eede fase die voorziet in digitale verbetering zoals, medew erkersportaal, Klantvenster, huurincasso archief en w ebsite. De derde en laatste fase, zal vervolgens voorzien in digitale dienstverlening via een mijn-omgeving, w aarop de huurder kan inloggen. Tot slot is in het najaar ook een start gemaakt met het maken van een nieuw e ondernemingsstrategie. Deze zal in 2018 w orden afgerond. Resultaten In 2017 is voor het eerst in de Aedes Benchmark op 5 velden gerapporteerd, in plaats van de oorspronkelijke 2 velden. Dus naast huurdersoordeel en bedrijfslasten, score respectievelijk B en A, is er ook gerapporteerd op de velden duurzaamheid, onderhoudslasten en beschikbaarheid/betaalbaarheid, score respectievelijk A, A en B. Met de uitkomsten van deze scores, ligt er voldoende inhoudelijke uitdaging om via benchlearning ons nog verder te verbeteren, maar kan ook geconstateerd w orden dat Openbaar Belang goed meedoet met de andere corporaties. Financieel gezien is er een positief resultaat van 10,7 miljoen. Hiervan w ordt 6,7 miljoen verklaard door de w aardeverandering van de w oningen die w ij bezitten, het resultaat uit reguliere bedrijfsvoering omvat een bedrag van 4 miljoen (na belastingen). In 2017 is door het WSW het borgingsplafond bevroren voor de jaren er na. Dit is ingegeven door de situatie dat er sprake w as van overliquiditeit, door het aantrekken van een lening voor een project dat niet door ging. En, mede daardoor, er sprake w as van het bereiken van grenzen in ratio s. Inmiddels is hierop door de organisatie geanticipeerd, w aarbij ook in de meerjaren-begroting nu sprake is van meer afstand tot grenzen; hierover is contact met het WSW. De Autoriteit w oningcorporaties heeft momenteel nog geen oordeelsbrief 2017 afgegeven. Doorkijk Inmiddels w ordt er hard gew erkt aan de ondernemingsstrategie en het dienstverleningsmodel. Daarnaast is besluitvorming doorlopen van tw ee belangrijke verduurzamingsprojecten (Eikenstraat/Iepenstraat en Assendorperdijk) en zullen tw ee nieuw bouw projecten in 2018 gaan starten (Breecamp-Noord en Isala-fase 2). Eveneens heb ik grote verw achtingen van de innovatieve w ijze w aarop de relatief kleine w erkorganisatie, de relatief grote verduurzamingsopgave voor de komende jaren in de markt w eet w eg te zetten. Een nieuw College van B&W zal naar verw achting doorpakken in de verduurzamingsopgave. En zelf zijn w ij op korte termijn, via de routekaart CO2 neutraal, in staat aan te geven w at w el en niet kan bij Openbaar Belang en daarmee de juiste ambitie te formuleren. Tot slot w il ik iedereen bedanken die zich voor Openbaar Belang en het bereiken van haar doelen in 2017 heeft ingezet. Er is hard gew erkt binnen de organisatie van Openbaar Belang, in een dynamische omgeving, maar met goede resultaten als uitkomst. Zw olle, 6 juni 2018 Sjoerd Quint, directeur-bestuurder Directieverslag

7 Volkshuisvestingverslag Huisvesten van de doelgroep 1.1 Visie op de huisvestingstaak van Openbaar Belang Wij zien dat nog teveel mensen die goed w illen w onen, steun nodig hebben om dat te bereiken. Het is onze primaire taak om deze mensen, die door w elke oorzaak ook die ondersteuning nodig hebben, goed te huisvesten. Maatschappelijke ontw ikkelingen leiden er bovendien toe, dat corporaties steeds meer aangesproken w orden op die sociale taak. Naast het bieden van goede w oningen aan onze huurders, voelen w ij ons er medeverantw oordelijk voor dat zij in een goede omgeving w onen. Hun w oonomgeving moet ' schoon, heel en veilig' zijn. Daarnaast verw ijzen w ij klanten door naar zorg- en w elzijnsdiensten. Daardoor zijn w e niet alleen belangrijk op het gebied van w onen, maar ook een voorname (mede)speler in het bevorderen van het algehele w elzijn van onze huurders en andere bew oners van de w ijk. Wij zijn van mening dat de focus van een w oningcorporatie moet liggen op volkshuisvesting en dat corporaties de grenzen van hun activiteiten goed moeten bepalen. Door samen te w erken met andere partijen, w illen w ij mensen meer bieden dan w onen alleen. 1.2 Belanghouders en samenwerking Wij w illen duurzaam samenw erken met iedere partij die een bijdrage kan leveren aan onze missie. Allereerst zijn dat de bew oners van onze w ijken en buurten zelf. Voor een deel w orden zij vertegenw oordigd door de huurdersorganisatie, de Centrale Huurdersraad. Daarnaast w erken w e samen met de gemeente Zw olle, met onze collega-corporaties en met andere belanghouders. Diverse keren per jaar vindt overleg plaats op verschillende niveaus. De bijdrage van onze belanghouders is essentieel om onze ambities in buurten en w ijken te kunnen w aarmaken. We zoeken daarom actief naar samenw erking. In de Woningw et is de nauw ere samenw erking met de gemeente en de huurders geregeld, zoals die overigens in Zw olle al w erd ingevuld. Ook met andere belanghouders voeren w e periodiek gesprekken en w illen w e w eten w aar hun w ensen liggen en kijken w e op w elke manier w e elkaar kunnen versterken. Alleen gezamenlijk kunnen w e de gew enste resultaten behalen. In 2016 is er een bew onerscommissie voor Weezenlanden-Noord (complex 008) gevormd. Deze commissie is een belangrijke overlegpartner bij de plannen voor de toekomstige ontw ikkelingen op deze locatie. Prestatieafspraken In 2015 zijn de Prestatieafspraken Zw olle 2016 tot en met 2019 opgesteld tussen de gemeente Zw olle, de Zw olse w oningcorporaties en de lokale huurdersorganisaties. Er is voor gekozen om te w erken met kaderafspraken, geldend voor vier jaar (voor de periode 2016 tot en met 2019) en jaarschijven, geldend voor één jaar. Jaarlijks w ordt het lopende jaar geëvalueerd en een jaarschijf voor het volgende jaar opgesteld. Hierin zijn afspraken over concrete w erkzaamheden en activiteiten plaatsvindend in het betreffende jaar opgenomen. De jaarschijven maken onderdeel uit van de prestatieafspraken. Uit de evaluatie blijkt dat de realisatie van de prestatieafspraken voor het grootste deel op koers ligt. 1.3 Betaalbaarheid van woningen Voor een aantal groepen in de samenleving blijft het moeilijk om financieel rond te komen. Betaalbaarheid is een breed probleem w aarbij vele partijen een stuk van de oplossing in handen hebben. Betaalbaarheid raakt het huurbeleid van corporaties, het armoedebeleid van de gemeenten, het incassobeleid van zorgverzekeraars en rijksoverheid en het rijksbeleid ten aanzien van w erkgelegenheid en sociale zekerheid en zorg. Volkshuisvestingsverslag

8 Samen met de gemeente Zw olle en Kampen en de corporaties in de w oningmarktregio Zw olle-kampen (het kernteam) hebben w e in het afgelopen jaar intensief gew erkt aan de betaalbaarheidsagenda. Beoogd effect Onderdeel van de prestatieafspraken is de betaalbaarheidsagenda om, binnen de verantw oordelijkheden en mogelijkheden van de gemeenten en corporaties, eraan bij te dragen dat de meest kw etsbare doelgroepen 1 hun vaste lasten, reserveringen en huishoudelijke uitgaven kunnen blijven voldoen. Het kernteam heeft het probleem geanalyseerd, oplossingsrichtingen bedacht, daarover gesproken met vertegenw oordigers van de huurdersorganisaties en uiteindelijk een agenda voor de komende jaren opgesteld. Deze agenda bestaat uit 10 punten die in de prestatieafspraken zijn opgenomen. Eén van de tien punten w as de instelling van het w oonlastenfonds. Het w oonlastenfonds omvat tw ee maatregelen die kunnen gelden voor de specifieke doelgroep mensen die vanaf 2012 tot en met 2015 een w oning zijn gaan huren met een huur boven de grens voor huurtoeslag, terw ijl men op dat moment slechts beschikte over een inkomen op het niveau van het sociaal minimum. Het w oonlastenfonds kent 2 pijlers: Huurverlaging Wij hebben besloten om de huurprijs van een aantal w oningen te verlagen op het moment dat er een nieuw e huurder in komt. Dit doen w ij om voldoende gevarieerd en passend w oningaanbod aan te kunnen bieden. In het kader van het w oonlastenfonds kw amen huurders mogelijk in aanmerking voor huurverlaging als zij in de periode een w oning bij Openbaar Belang zijn gaan huren. Als bij het begin van het huurcontract het bruto huishoudjaarinkomen minder dan 10% boven het sociaal minimum w as, en de huur van de w oning w as hoog in verhouding tot het huishoudinkomen, w erd deze groep door ons benaderd. Wanneer zij aan de voorw aarden voldeden, werd hun huur nu al verlaagd. Het gaat om een groep van 27 huishoudens bij Openbaar Belang, w aarvan 18 huishoudens van deze mogelijkheid gebruik hebben gemaakt. De overige 9 kw amen uiteindelijk niet in aanmerking voor de regeling (o.a. door gestegen inkomen). Verhuizing naar goedkopere woning Als de huur van de w oning niet omlaag gaat bij verhuizen, dan kan de huurder uit de specifieke doelgroep binnen een jaar naar een w oning met een lagere huurprijs verhuizen. De huurder krijgt een ophoging van inschrijfduur bij de Woningzoeker om zo makkelijker een w oning te vinden die beter bij het inkomen past. De gemeente Zw olle heeft het Noodfonds ingeschakeld om de verhuizer een tegemoetkoming in de verhuiskosten te betalen. Het gaat bij deze maatregel om ongeveer 42 huishoudens van ons. 3 Huishoudens hebben aangegeven gebruik te w illen maken van het aanbod te verhuizen naar een goedkopere w oning. Dit relatief lage aantal heeft vooral te maken dat de meeste mensen aangeven dat ze met tevredenheid w onen en dat het financieel op dit moment w el gaat. In 2017 is besloten om het w oonlastenfonds nog tw ee jaar te laten bestaan voor de groep huurders die een aanbod heeft gehad om te verhuizen, maar hier geen gebruik van heeft gemaakt. Daarnaast is besloten de verhuistermijn voor de mensen die al w el van het aanbod gebruik hebben gemaakt te verlengen tot 1 januari Volgens de definitie van het Nibud zijn dit de groepen w aarvoor de betaalbaarheid van het w onen een knelpunt is. Volkshuisvestingsverslag

9 1.4 Huurverhoging Per 1 juli 2017 is de huur voor huurders met een inkomen hoger dan verhoogd met 4,3% voor zover er ruimte w as tot de maximale huur. Voor huurders met een inkomen lager dan zijn de huren als volgt verhoogd: netto huur vòòr huurverhoging percentage maximale huur gemiddeld %% huurverhoging aantal < 60% 2,7% 5% < 592,55 > 60% en 80% 0,8% 45% > 80% 0,3% 25% < 635,05 n.v.t. 0,3% 10% 635,05 n.v.t. 0,2% 15% Wij passen huurharmonisatie-ineens toe bij mutatie. In 2017 is het streefpercentage gehandhaafd op gemiddeld 80% van de maximaal redelijke huur. Per complex varieert dit percentage op grond van markttechnische overw egingen. Ultimo bedraagt het gemiddelde percentage van de maximaal redelijke huur 71,2% (2016: 70,3%). 1.5 Samenstelling van de woningvoorraad Op 31 december 2017 w as de w oningvoorraad als volgt samengesteld: woningtype totaal aantal goedkoop h u u r p r ij s k l a s s e betaalbaar duur hts tot en met tot en met tot en met tot en met tot en met 414,02 503,29 592,55 635,05 710,68 Eengezinswoning Appartement met lift Appartement zonder lift Onzelfstandige eenheid totaal aandeel 100% 22% 22% 29% 11% 12% duur > hts 710,69 en hoger % aantal DAEB aantal niet-daeb 35 totaal totaal gem. aandeel woningtype aantal huurprijs Eengezinswoning ,1% Appartement met lift ,2% Appartement zonder lift ,3% Onzelfstandige eenheid ,4% totaal gemiddeld % Naast bovengenoemde aantallen w oningen zijn er 122 garages/berging, 2 bedrijfspanden, een onderw ijssteunpunt (leerw inkel), een hospice met 5 kamers, 7 w oonw agens en 31 standplaatsen in exploitatie. In 2017 zijn 10 onzelfstandige eenheden samengevoegd tot 5 zelfstandige w oningen en zijn tw ee bedrijfspanden omgebouw d tot tw ee eengezinsw oningen. Daarnaast zijn er 11 w oningen en 1 w oonw agen verkocht. Een nadere toelichting over de verkoop is te vinden bij paragraaf 2.4 Verkoop. Volkshuisvestingsverslag

10 1.5.1 Prognose van de voorraad over 10 jaar Als alle prognoses (op basis van het herziene Strategisch Vastgoed Beleid) over sloop, nieuw bouw en verkoop van w oningen w orden gerealiseerd, neemt het aantal zelfstandige verhuureenheden met ongeveer 119 eenheden toe. Het aantal onzelfstandige eenheden daalt echter met 84 eenheden door het samenvoegen van 2 kamers naar één w oning. De verdeling van de voorraad ultimo 2027 ziet er dan als volgt uit (ter vergelijking w ordt eveneens 2017 getoond). In deze verdeling zijn de onzelfst andige eenheden opgenomen onder de appartementen zonder lift % 46% 25% eengezins woning appartement met lift 26% 49% appartement zonder lift 23% In onderstaande tabel w ordt de verdeling naar type w oningen en w ijkperspectief ultimo versus ultimo 2027 gegeven eengezins woning appartement met lift appartement zonder lift matig gemiddeld goed De indeling van het w ijkperspectief naar matig, gemiddeld en goed is gebaseerd op de gerealiseerde en de verw achte w aardeontw ikkeling (WOZ-w aarde) van de w oningen in de betreffende w ijk. De ontw ikkeling van de betaalbaarheid van de huren is als volgt: 3% 1% % 23% 11% 3% 6% 14% % Goedkoop ( 414,02) Betaalbaar I ( 592,54) Betaalbaar II ( 635,05) 50% 20% 38% Bereikbaar ( 710,68) Duur (> 710,68) Niet-Daeb Bovenstaande ontw ikkeling laat een lichte afname zien van goedkoop en een lichte toename van het deel van betaalbaar/bereikbaar/duur (= boven de huurtoeslaggrens). Er is een duidelijke verschuiving zichtbaar van betaalbaar I naar Betaalbaar II. Dat is grotendeels het gevolg van het zgn. passend toew ijzen. Volkshuisvestingsverslag

11 Daarnaast w ordt een extra huurverhoging bij mutatie (tot de streefhuur) doorgevoerd en ook w orden de w oningverbeteringen (veelal in combinatie met duurzaamheidsmaatregelen) tegen een (subsidiabele) huurverhoging uitgevoerd. Uiteraard verhoogt de transitie van ons w oningbezit door sloop/nieuw bouw het algemene huurniveau. Dit lijkt op voorhand een ongew enste richting. Wanneer echter het totale plaatje in ogenschouw w ordt genomen, verw achten w e dat de w oonlasten (huur + energie huurtoeslag) in de komende jaren langzamer stijgen dan de inflatie. Met andere w oorden: w e zorgen ervoor dat onze w oningen bereikbaar en betaalbaar blijven voor onze doelgroep. In Zw olle is de vraag naar huurw oningen voor de midden- en hogere inkomens ongeveer 25%; ons aanbod voor de middeninkomens w ordt daarom vergroot, mede met het oog op gemengde w ijken en het extra rendement dat w e daarmee in kunnen zetten. 1.6 Mutaties - Het verhuren van woningen De bew eging op de w oningmarkt is nog steeds beperkt. De sturing heeft zich ook in 2017 gericht op het passend huisvesten van de doelgroep, de bijdrage aan het creëren van een pluriforme w ijkopbouw en het huisvesten van bepaalde groepen bijzondere huishoudens. Woonruimteverdeling Naarmate ons goed schaarser w ordt, dienen w ij onze keuzes met betrekking tot de verdeling ervan over de verschillende doelgroepen steeds scherper en zorgvuldiger te maken. Wat w eegt zw aarder, de positie van bijzondere doelgroepen of die van regulier w oningzoekenden? Moeten w e een vrijkomende w oning aanbieden in de w ens- of in de spoedmodule, of w ijzen w e deze toe aan een bijzondere doelgroep (w oonvoorziening)? De w oningen w orden via de Woningzoeker aangeboden in de spoed- (loting), w ens- (inschrijfduur), vrije sector- (w oningen met een huur hoger dan de liberalisatiegrens voor w oningzoekenden met een inkomen hoger dan ) of de bemiddelingsmodule (maatw erk buiten het verdeelsysteem om voor cliënten van instellingen w aar de Zw olse corporaties (quota) afspraken mee hebben gemaakt). De verhouding tussen het verdelen van de w oningen in de w ensmodule, spoedmodule en het huisvesten van bijzondere doelgroepen en statushouders is in 2017 naar verw achting gew eest. De w erking van de spoedmodule voldoet niet aan het vooraf gestelde uitgangspunt. Het aantal reacties per w oning is opgelopen w aardoor de slaagkans is gedaald naar 60,8%. De w achttijd voor het huisvesten van de bijzondere doelgroepen blijft eveneens een punt van aandacht. De gemiddelde w achttijd w as in ,2 jaar (2016: 4,6 jaar). De w achttijd is licht gedaald, maar kan nog steeds lang w orden genoemd. Om de w achttijd de komende jaren niet op te laten lopen, en ook om het huisvestingsprobleem van statushouders en uitstroom uit instellingen (o.a. quotumw oningen) op te lossen, hebben w e een groter aanbod sociale huurw oningen nodig. Dit probleem w ordt steeds pregnanter in een tijd w aarin de druk op de w oningmarkt verder toeneemt door een toenemende vraag (ten gevolge van demografische en economische ontw ikkelingen) en een afnemend aanbod (door stagnatie nieuw bouw, een lagere mutatiegraad en door verkoop). Prognoses laten zien dat het tekort in elk geval in de komende jaren toeneemt De verantw oording van de toew ijzingen Passend toewijzen Het toew ijzen van betaalbare w oningen aan huishoudens met de laagste inkomens vergt veel aandacht. Daarom is in de nieuw e Woningw et per 1 januari de passendheidsnorm ingevoerd. Elke corporatie moet aan ten minste 95% van de huishoudens die recht hebben op huurtoeslag een w oning met een huurprijs onder de aftoppingsgrens toew ijzen. De aftoppingsgrenzen voor 2017 zijn 592,55 voor één- en tw eepersoonshuishoudens en 635,05 voor drie- en meerpersoonshuishoudens. De passendheidsnorm geldt voor huishoudens met een inkomen dat valt binnen de maximum inkomensgrenzen van de huurtoeslag. Die grenzen zijn in 201 7: voor eenpersoonshuishoudens; voor meerpersoonshuishoudens onder de pensioengerechtigde leeftijd; voor meerpersoonshuishoudens boven de pensioengerechtigde leeftijd. Volkshuisvestingsverslag

12 Passende toewijzingen in 2017 Huishoud Huishoud <= 592,55 <= 635,05 <= 710,68 subtotaal grootte inkomen aantal aantal aantal type huishouden 1 tot tot > tot Ouderen 0 1 tot tot > tot In totaal is aan 193 (van de 196) huishoudens met recht op huurtoeslag een w oning passend toegew ezen. Dit betekent dat 98,47% passend is toegew ezen. Dit voldoet aan het uitgangspunt van minimaal 95% passend toew ijzen. Totaaloverzicht toewijzingen 2017 (alle huur/inkomensklassen) Huishoud Huishoud Huur grootte inkomen tot van 414,02 Van 414,02 tot 592,56 592,56 1 tot vanaf tot vanaf > tot > vanaf ouderen 1 tot vanaf tot vanaf > tot > vanaf Volkshuisvestingsverslag

13 Verantwoording over toepassing van de overheidsregels voor de toewijzingen van sociale huurwoningen Woningen met een lage huur (tot 710,68) moeten bij voorrang (minimaal 80%) w orden toegew ezen aan huishoudens met een laag inkomen (tot ). Wij voldoen met 98,98% ruimschoots aan de voorschriften. Bijzondere doelgroepen De quota voor de uitstroom uit w oonvoorzieningen voor bijzondere doelgroepen w orden zo beperkt mogelijk gehouden. In 2017 zijn er 60 w oningen beschikbaar gesteld w aarvan 13 door Openbaar Belang. Er w ordt een groter beroep gedaan op deze instellingen om de uitstroom naar de regio te bevorderen. Statushouders Het aantal te huisvesten statushouders in Zw olle is in 2017 flink afgenomen (2017: 168, 2016: 314 en 2015: 210). In 2017 is aan de taakstelling (168 personen) door de drie corporaties voldaan. Er zijn 204 personen gehuisvest en daarmee is de achterstand van 2016 (22) volledig w eggew erkt en is er zelfs een voorstand van 14 personen ontstaan. In 2017 zijn 75 w oningen aan statushouders verhuurd (aandeel Openbaar Belang: 11). De taakstelling voor het eerste half jaar van 2018 is w ederom Huurincasso De grafiek hierna geeft het verloop van de huurachterstanden, uitgedrukt in een percentage van de te incasseren maandhuren, over de jaren w eer. Huurachterstand, uitgedrukt in een % van te incasseren maandhuur De huurachterstand (12-maands gemiddelde) bew eegt zich sinds 2008 rond een niveau van circa 12,5% van de maandelijks te incasseren huur. Door onze extra inspanningen hebben w e de oplopende trend, w elke zich vanaf medio 2013 inzette, w eer w eten om te buigen, te stabiliseren en zelfs w at te verlagen naar een niveau van bijna 10%. De huurachterstand, uitgedrukt in een percentage van de bruto jaarhuur, is ultimo 2017 uitgekomen op 0,75% (december 2016: 0,78%); het doel is 1,1%. In 2017 zijn 32 vorderingen op huurders (in totaal voor ) uit handen gegeven aan de deurw aarder w egens betalingsachterstand. Het gaat in 4 gevallen om vertrokken huurders. In 2017 zijn 3 w oningen ontruimd w egens huurachterstand. Volkshuisvestingsverslag

14 2. Ontwikkelingen in de huurvoorraad 2.1 Nieuwbouw Stadshagen Voor de nieuw bouw in Stadshagen koerst de gemeente nu op de bouw van ca. 300 w oningen per jaar. Gemiddeld betekent dat ongeveer 60 sociale w oningen. De nieuw bouw productie ligt nu nog in de bestaande w ijk en zal zich verplaatsen naar Breecamp-Noord, Breezicht en vervolgens het w inkelcentrum en de Tippe. Openbaar Belang heeft afgelopen jaar positie genomen om in Breecamp- Noord 40 grondgebonden w oningen te realiseren. In december 2017 is hierover een investeringsbesluit genomen. Verder spreken w e, samen met de collega corporaties, met gemeente over realisatie van sociale huurw oningen boven de uitbreiding van het w inkelcentrum en in de ontw ikkeling van de Tippe. Deze beide projecten w orden w aarschijnlijk niet voor 2020 gerealiseerd. Onze totale productierechten bestaan nu nog uit 138 w oningen. 2.2 Isala-terrein Openbaar Belang realiseert op het voormalige Isala-terrein aan de rand van de historische binnenstad 35 grondgebonden sociale huurw oningen. Met ontw ikkelaar Novaform is hiervoor een overeenkomst gesloten op turnkey-basis. In 2017 is gestart met de bouw van de eerste fase: de bouw van 12 sociale huurw oningen. Deze w oningen zijn erg in trek en w orden in maart 2018 aan ons opgeleverd. De start van de bouw van het laatste cluster van 23 w oningen, verschuift naar het jaar 2018, i.v.m. vleermuizen en extra asbest in de voormalige zusterflat, als ook door de bouw conjunctuur (prijzen en levertijden staan onder druk). 2.3 Verkoop In 2017 zijn 11 w oningen en één w oonw agen verkocht. De type-verdeling w as als volgt: In 2017 is, vanuit het SVB, de verkoopvijver aangepast naar 218 w oningen. De prognose van het aantal w oningen dat de komende 10 jaar w ordt verkocht is gemiddeld 9 per jaar. 2.4 Weezenlanden-Noord (complex 008) Aan de Schuurman-/Wiecherlinckstraat staan zes appartementengebouw en met in totaal 180 w oningen 2, gebouw d in de jaren vijftig en gerenoveerd in de jaren tachtig. In juni 2016 is het besluit definitief genomen voor sloop en terugbouw van minimaal 230 sociale huurw oningen. In 2017 zijn, in samenw erking met de gemeente en andere partners, met stedenbouw kundig bureau Urhahn plannen gemaakt. Er zijn speciale dagen ingepland om de plannen met elkaar vorm te geven en daarnaast zijn er met bew oners w erkgroepen opgericht om thema s als groen en parkeren, met elkaar te bespreken. Hieruit is een plan voortgekomen die in de zomer 2017 aan de bew oners en ook aan het college van B&W gepresenteerd is. In het najaar heeft de gemeente verder gew erkt aan een visie voor de oost kant van het centrum. Vanuit deze visie (die basis heeft in de Omgevings- en w oonvisie) w ordt de kans aangegrepen om naar meer stedelijkheid te gaan, iets w at Openbaar Belang omarmt vanuit de gedachte van gemengde (leefbare) w ijken. Pas begin 2018 zal duidelijk w orden hoe de stedelijkheid er op deze plek uit gaat zien. 2 Eén van de 180 w oningen is omgebouw d tot een praktijkruimte voor fysiotherapie. Volkshuisvestingsverslag

15 2.5 Van Pallandtmarke De bouw van de 12 NOM eengezinsw oningen op de voormalige w oonw agenlocatie is in het najaar 2017 gestart. Nijhuis Bouw is de uitvoerende partij. Van de 12 w oningen zijn tw ee hoekw oningen bestemd als WMO w oning. Alle w oningen zijn inmiddels toegew ezen en de oplevering is in het voorjaar van Voorafgaand aan de bouw zijn omw onenden benaderd om mee te denken en te praten over de geplande nieuw bouw in een klankbordgroep. Hiervoor hebben zich destijds 10 mensen aangemeld. Aan deze groep zijn, voorafgaand aan de rest van de buurt, de plannen gepresenteerd en w as er tijdens meerdere bijeenkomsten ruimte voor inspraak over onder andere kleuren en de beeldkw aliteit. 2.6 Assendorperdijk Begin 2017 is het leefbaarheidsonderzoek afgerond. Een groot deel van de bew oners is bezocht en bevraagd over de w oning en w oonomgeving. Daarnaast zijn er verschillende technische onderzoeken gedaan naar de staat van de w oningen. Grootschalig onderhoud bleek noodzakelijk. Meepraten en meedenken door de bew oners w ordt een belangrijk uitgangspunt binnen dit project. Vanuit de bew oners is een klankbordgroep geformeerd van 6 bew oners met vertegenw oordiging uit elk van de drie flats. In oktober is er een inloopmoment voor bew oners georganiseerd. Hieraan is een bijeenkomst met de klankbordgroep vooraf gegaan om dit inloopmoment voor te bespreken. Deze avond is getoond w elk onderhoud aan de w oningen nodig is. Aan de hand van een vragenlijst is de bew oners naar hun mening en ideeën gevraagd. Meer dan de helft van de bew oners heeft de vragenlijst ingevuld. De uitkomsten ervan zijn gedeeld met de tw ee geselecteerde bouw ers die begin 2018 hun plannen aan Openbaar Belang presenteren. Een van deze bouw ers w ordt begin 2018 geselecteerd om daadw erkelijk te starten met dit project, groot onderhoud gecombineerd met een duurzaamheidsingreep naar NOM - ready. 2.7 Eikenstraat Iepenstraat Het project Eiken-/Iepenstraat is geïnitieerd nadat w ij in 2016 een brandbrief van de bew oners ontvingen. Na een meting in de w oningen door Openbaar Belang hebben w ij besloten om onafhankelijk onderzoek uit te laten voeren door adviesbureau Nieman. Uit deze metingen bleek dat een ingreep noodzakelijk is. Dit is in april 2017 besproken met de bew oners. Er is scenario-onderzoek uitgevoerd; in juli 2017 zijn de uitkomsten hiervan gedeeld met de bew oners. In december 2017 is er een bestuursbesluit genomen om het complex te vernieuw bouw en. Medio december 2017 is deze beslissing besproken met de bew oners. 2.8 Leegstand Langdurige leegstand, 3 maanden of langer, is de afgelopen jaren niet voorgekomen. De kortdurende leegstand als gevolg van verhuizingen is in uitgekomen op ongeveer 0,1% (2016: 0,3% en ,3%) van de jaarhuur. De incidentele, hoge huurderderving in het laatste kw artaal van 2016 heeft voornamelijk te maken met leegstand van onzelfstandige eenheden, in afw achting van samenvoeging. Volkshuisvestingsverslag

16 3. Wonen en zorg Wij stellen de belangen van de bew oners centraal in de w ijken en buurten w aar w ij bezit hebben. Openbaar Belang vindt dat mensen moeten kunnen blijven w onen in hun buurt, als ze dat graag w illen. Ook als ze ouder, ziek of gehandicapt w orden. Dit vraagt flexibiliteit in dienstverlening en producten, bijvoorbeeld in de vorm van levensloopbestendige of meergeneratiew oningen. Ons Programma van Eisen voorziet, w aar het gaat om PMC s voor ouderen of zorgvragers, zoveel mogelijk in levensloopbestendigheid van nieuw e w oningen en ook een deel van de bestaande w oningen dat groot onderhoud krijgt. 3.1 Samenwerking met zorginstellingen Scheiden wonen en zorg en bijzondere doelgroepen Onder de programmanaam WWZ038 heeft een groot aantal zorg- en w elzijnspartijen zich in de afgelopen jaren, samen met de gemeente Zw olle en de Zw olse w oningcorporaties, voorbereid op de grote veranderingen in de zorg (betreft zow el de kosten van het scheiden van w onen/zorg als de financiering ervan) die per 1 januari 2015 zijn ingegaan. Ook de huurdersbelangen-organisaties zijn hierbij betrokken. Om de belangen van mensen met een zorgvraag goed te kunnen bedienen, heeft WWZ038 een aantal belangrijke zaken onderzocht. Zo is er via een classificatiesysteem in kaart gebracht w elke w oningen geschikt zijn voor personen die verminderd mobiel zijn (rollator-geschikt, rolstoel-geschikt en/of zorggeschikt) en w elke w oningen daarvoor nog een aanpassing nodig hebben. 3.2 Woningen met een bestemming (label) Een deel van onze w oningen (6%) is speciaal bestemd voor een specifieke doelgroep. Dit betreft vooral gelijkvloerse appartementen op de begane grond of bereikbaar met een lift. De meeste w oningen met een label zijn (voorrang voor) 55 + w oningen. Hier is voor gekozen, omdat deze w oningen levensloopbestendig zijn en daarom speciaal voor deze doelgroep beschikbaar w orden gehouden. Momenteel zijn er voldoende 55 + w oningen in Zw olle. De vraag is niet groot. De benodigde zoekduur voor een 55 + w oning is, uitzonderingen daargelaten, in 2017 minder dan een half jaar. In 2017 heeft Openbaar Belang 25 van deze w oningen toegew ezen. 3.3 Woningen bestemd voor bijzondere doelgroepen Openbaar Belang biedt samen met de tw ee andere Zw olse w oningcorporaties huisvesting op maat voor cliënten van meer dan tw intig maatschappelijke instanties. Zo w ordt voorkomen dat mensen die de regie over hun leven niet hebben of dreigen kw ijt te raken, tussen w al en schip terecht komen. Met een eensgezinde samenw erking tussen de partijen w ordt een groot aantal maatschappelijke problemen als dakloosheid, verloedering, zelfverw aarlozing en overlast, voorkomen. Voorbeelden hiervan zijn Leger des Heils (crisisopvang), Kadera (vrouw enopvang) en de Herberg (opvang voor daken thuislozen). Hierover zijn prestatieafspraken gemaakt met de gemeente Zw olle. Voor mensen die w el zelfstandig kunnen w onen, maar daarbij enige begeleiding nodig hebben, stellen de Zw olse corporaties jaarlijks een aantal w oningen beschikbaar. Deze w oningen zijn bedoeld voor cliënten die intern uitbehandeld zijn en zo kunnen uitstromen naar een zelfstandige w oning met begeleiding. In 2017 zijn via de zogenoemde quotumafspraken 60 w oningen beschikbaar gesteld aan cliënten. Openbaar Belang heeft hiervoor 13 w oningen aangeboden. Buiten dit aantal om w orden er ook nog w oningen verhuurd via de gemeente Zw olle, afdeling WMO (op medische indicatie), aan statushouders en via de Regiegroep ten behoeve van huishoudens die problematiek hebben op meerdere vlakken (bijvoorbeeld sociaal en financieel en vaak ook door meerdere instanties w orden begeleid). Volkshuisvestingsverslag

17 4. De kwaliteit van de woningen en de woonomgeving In ons Strategisch Vastgoed Beleid hebben w ij de volgende uitgangspunten op het gebied van de w oningen en w oonomgeving geformuleerd: Openbaar Belang stimuleert samen prettig w onen en leven in de w ijken w aarin w ij actief zijn. Wij faciliteren onze klanten met hun huisvestingsvraagstuk en andere en w oongerelateerde kw esties. Wij leveren w oningen met een verantw oorde prijs-/kw aliteitverhouding. Duurzame investeringen focussen op energiezuinigheid (CO2-reductie), w aardevastheid en betaalbaarheid van de w oningen op de lange termijn. Betaalbaarheid heeft de focus en duurzaamheidsmaatregelen kunnen deze betaalbaarheid positief beïnvloeden. Uitgangspunt blijft Trias Energetica (dus primair zorgen dat er minder energievraag is). Duurzaamheidsdoelen SVB december 2020 gemiddelde EI max 1,40 (prestatieafspraak met gemeente is 1,65). CO2-neutraal (energieneutraal) in Onderstaand een overzicht van de verdeling van EI per ultimo 2017 en (gemiddeld 1,74) 2016 (gemiddeld 1,76) E-I 0,60 0,61-0,80 0,81-1,20 1,21-1,40 1,41-1,80 1,81-2,10 2,11-2,40 2,41-2,70 > 2,70 Aantal won Deze uitgangspunten dragen bij aan: Een optimaal w oongenot; dit zien w ij als een voorw aarde voor een goede verhuurbaarheid (en verkoopbaarheid) van het w oningbezit. Een maatschappelijk verantw oorde ontw ikkeling als het gaat om terugdringen van CO2 uitstoot en minder afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. 4.1 Onderhoud en woningverbetering Openbaar Belang heeft geen eigen technisch uitvoerend personeel in dienst. De w erkzaamheden w orden uitbesteed aan derden onder regie van Openbaar Belang. Jaarlijks w orden met de betreffende aannemers tariefafspraken gemaakt. Openbaar Belang neemt jaarlijks in december het initiatief om voor het komende kalenderjaar de uurlonen vast te stellen, op basis van indexcijfers van Ortec Finance. Het periodiek onderhoud w ordt opgeknipt in bouw kundig, schilderw erk, installatiew erkzaamheden en overig (daken, bestrating, etc.). Deze w erkzaamheden w orden vooraf uitgevraagd bij meestal 3 partijen. In 2017 is ook een start gemaakt met de uitvoering van veiligheidsmaatregelen: zo is het w erk om circa 550 w oonhuisinstallaties aan te passen in 2017 aanbesteed en zijn de w erkzaamheden hierover hetzelfde jaar gestart; het w erk w ordt afgerond in De kosten voor het onderhoud in 2017 zijn als volgt te onderscheiden: Volkshuisvestingsverslag

18 Toelichting op de bedragen uit de tabel op de voorgaande pagina volgt hierna Reparatieverzoeken Vragen/meldingen kunnen telefonisch, schriftelijk, via de w ebsite en mail of tijdens een bezoek aan kantoor w orden doorgegeven. Dezelfde dag w ordt en een uitvoerende partij ingeschakeld. Deze belt binnen 24 uur voor een afspraak; bij calamiteiten eerder. Er w ordt ingeschat hoe lang een reparatie mag duren en w ij monitoren dit. Vervolgens w ordt het verzoek verder afgehandeld door de gecontracteerde part ij en bij ons gereed gemeld. Steekproefsgew ijs controleren w ij dit. Bij cvonderhoud, glasschades en verstoppingen w orden bew oners rechtstreeks doorgeleid naar onze contractpartners en door hen direct geholpen. Het aantal reparatieverzoeken bedroeg in 2017 gemiddeld 1,4 per w oning (begroot 1,4). Het absolute aantal reparatieverzoeken is in het verslagjaar met 6% gestegen ten opzichte van het voorgaande jaar. De gemiddelde kosten per reparatieverzoek zijn iets verhoogd en kw amen in 2017 uit op 134 per reparatieverzoek tegen een gemiddelde van 131 in 2016 en 127 in De totale kosten zijn ongeveer hoger uitgekomen dan begroot. Over de afhandelingssnelheid kunnen w e over 2017 niet de juiste gegevens aanleveren. Bij de digitalisering van de facturen heeft het systeem de factuurdatum aangehouden als uitvoeringsdatum. De verw achting is dat, mede omdat w e in het laatste trimester 2017 juist ingezet hebben op het sneller afhandelen, de afhandelingssnelheid gelijk is gebleven. Overzicht reparatieverzoeken in Mutatieonderhoud Het aantal verw erkte mutaties in 2017 bedraagt 255. De totale kosten van het mutatieonderhoud zijn in 2017 ongeveer hoger uitgekomen dan begroot. Het aantal mutaties w as gelijk aan begroot; de gemiddelde kosten per mutatie w aren daarom iets hoger: 643 tegenover begroot 627 (w erkelijk 2016: 615 en 2015: 696). Overzicht mutatieonderhoud 2017 Volkshuisvestingsverslag

19 4.1.3 Contractonderhoud/serviceonderhoud Het contractonderhoud betreft het periodiek onderhouden van bijvoorbeeld liften, collectieve en individuele cv-installaties etc. Er is dit jaar circa 10% minder uit gegeven dan begroot. Dit is niet specifiek te verklaren uit 1 onderdeel, dit geldt over de breedte van het contractonderhoud. Bij het serviceonderhoud gaat het om zaken als het ontstoppen van riolering, tuinonderhoud en het herstellen van glasschades. Bij glasschade w orden bew oners rechtstreeks doorgeleid naar onze contractpartner en direct geholpen. Dit geldt ook voor verstoppingen en cv-storingen. Schoonmaken van portieken/galerijen en het onderhoud aan collectieve groenvoorzieningen gebeurt op contractbasis. Dit serviceonderhoud w ordt aan de huurders doorberekend Periodiek onderhoud/groot onderhoud Algemeen In 2017 is er aan periodiek onderhoud ruim minder uitgegeven dan begroot. Dit kan grofw eg als volgt w orden gespecificeerd (resultaat = verschil begroting en daadw erkelijke kosten door bijvoorbeeld gunstige aanbesteding): De volgende onderhoudsw erkzaamheden zijn in 2017 uitgevoerd. Douche- en toiletrenovatie Binnenstad : Walstraat Zw olle-zuid : Gedeputeerdenlaan/Stadhouderlaan/Van Pallandtmarke/ Van Riemsdijkmarke en Van Royermarke Overige onderhoudswerkzaamheden Schilderw erk diverse complexen Stadshagen : Drapenierlaan Weezenlanden : Schuurmanstraat/Wiecherlinckstraat Dakw erkzaamheden Stadshagen : Hoedenmakerstraat/Dotterbloem/Biezenknoppen Mechanische ventilatie nazien/reinigen Diverse complexen. Installatiew erkzaamheden Diverse complexen rookmelders en cv vervangen. Deurdrangers veiligheidsvoorziening Diverse complexen (gestapelde bouw ) Straatw erk Indische buurt : Borneostraat/Riouw straat Stadshagen : Drapenierlaan Volkshuisvestingsverslag

20 Veiligheid Dit jaar is er vanuit het SVB ook een veiligheidsbudget opgenomen van In w erkelijkheid is hier minder uitgegeven. De verklaring hiervoor is: Voordeel aanbesteding w oonhuisinstallatie; tevens is er vanuit capaciteits-oogpunt voor gekozen dit project gedeeltelijk door te schuiven naar 2018 ( ). Open verbrandingstoestellen zijn minder vaak vervangen; dit schuift door naar 2018 ( ). Balkons verhogen is een forse overschrijding door calamiteit Wiecherlinckstraat/Schuurmanstraat (cpl. 008) en Assendorperdijk (cpl. 009) ( ). In w erkelijkheid is er meer geld uitgegeven aan het stempelen van de balkons i.v.m. gebleken onveiligheid. Deze bedragen zijn (gedeeltelijk) ook geboekt als complexkosten en als calamiteit Calamiteiten/onvoorzien Het gaat hier om de kosten van calamiteiten en/of de kosten van onderhoudsw erkzaamheden w aarvoor direct actie moet w orden ondernomen (onvoorzien) en niet uitgesteld kan w orden. In sommige gevallen gaat het om kosten die in het verleden niet zijn gemaakt tijdens periodiek onderhoud (bijvoorbeeld als bew oners niet hebben meegedaan met een renovatie) en die nu na een mutatie w ordt uitgevoerd. In de begroting hebben w ij voor dit soort kosten een post opgenomen van De uitgaven over 2017 kunnen als volgt w orden gespecificeerd: Volkshuisvestingsverslag

21 5. Leefbaarheid 5.1 Het beleid Wijk- en buurtgericht w erken heeft een belangrijke rol in onze ondernemingsstrategie w aarin w e samen w erken aan prettig w onen tot uitvoering brengen. Wij w illen duurzame w aarde toevoegen aan de w oonsituatie van onze huurders in w ijken en buurten. Dat betekent dat w e de concrete problemen, behoeftes en w ensen van mensen in de buurten en w ijken centraal stellen in ons leefbaarheidsbeleid. Hierbij ligt de focus op het creëren van vitale w ijken met bew oners en ketenpartners in de w ijken. Wij ontplooien, indien mogelijk op initiatief van de bew oners zelf, activiteiten en initiatieven die tot versterking van de w ijk leiden en die de emancipatie van de bew oners bevorderen. Hierbij w orden de w ijkbew oners zelf optimaal betrokken. De leefbaarheid in de w ijken w aar w ij bezit hebben, varieert. In sommige w ijken is de leefbaarheid goed, in andere w ijken is het sterk verbeterd doordat er initiatieven zijn ontplooid. Maar ook zijn er nog w ijken w aar de leefbaarheid extra aandacht behoeft. Openbaar Belang zet goedlopende projecten en activiteiten voort en start, w aar nodig, nieuw e leefbaarheidsprojecten. Zoals het tuinenproject in de Indische buurt. Wij continueren onze (pro)actieve aanw ezigheid in de w ijk voor een leefbare w oonomgeving, omdat w ij eerder dan andere instanties in staat zijn om problemen te signaleren en w aar mogelijk te voorkomen. Dit draagt bij aan een schoon, heel en veilige w oonomgeving. Hierbij hanteren w ij de volgende uitgangspunten: 1. Toename in klant- en vastgoedw aarde (een prettig leefklimaat en veilige w oonomgeving zijn belangrijke voorw aarden voor de verhuurbaarheid en verkoopbaarheid van het w oningbezit). 2. Door vroegtijdig signaleren en preventie van problemen w ordt w oonoverlast beperkt en spannen w ij ons maximaal in voor het realiseren van ongestoord w oongenot. 3. Gezien de maatschappelijke ontw ikkelingen ontstaat er meer vraag naar inzet van buurtbeheerders en w oonconsulenten. 4. Wij investeren alleen in maatschappelijk vastgoed, w anneer het de leefbaarheid en verhuurbaarheid ten goede komt en het rendabel is. 5. Sociale cohesie en betrokkenheid van bew oners leidt tot besparingen in beheer. 6. Door onze intensieve samenw erking met de ketenpartners schakelen w ij snel de juiste deskundigheid in. Ontwikkelingen in 2017 De conclusies van het buurt voor buurtonderzoek zijn in de diverse w ijken besproken met de bew oners en professionals. Naar aanleiding van deze gesprekken w ordt kritisch gekeken naar de eerder opgestelde opgaven. Deze w orden w aar nodig bijgesteld of afgevinkt. Daarnaast w ordt er samen gekeken of er w ellicht nieuw e opgaven/actiepunten bij zijn gekomen. Voor deze nieuw e opgaven/ actiepunten w ordt dan een nieuw uitvoeringsteam opgericht, zoveel mogelijk met bew oners zodat dit ook door hen gedragen w ordt. In enkele gevallen bestaat een uitvoeringsteam alleen uit professionals. De toename van het aantal verw arde personen blijft een actueel thema. In 2017 bleek dat het lastig is om als corporatie aansluiting te vinden bij de zorginstellingen. Dit omdat de meeste zorg is gericht op de triage en niet op het w onen. Hierdoor ligt de f ocus niet bij de corporaties, toch erkennen de betrokken organisaties w el dat er een maatschappelijk vraagstuk ligt w aarbij de corporatie een belangrijke rol speelt. De Zw olse corporaties hebben gezamenlijk gekeken naar permanente oplossingen. Helaas bleek deze niet voor de hand te liggen en w ordt er meer om maatw erk gevraagd. Nu is de vraag hoe je dit organiseert en w ie bekostigt dit. Hiertoe is een vraagstuk opgesteld samen met WWZ038. Aan de hand van dit vraagstuk is er, samen met WWZ038 een w erkgroep opgericht die zoeken naar een mogelijke oplossing w aardoor maatw erk mogelijk is in de verschillende situaties. Dit vraagt een andere manier van w erken van de betrokken organisaties maar ook van de corporaties. Volkshuisvestingsverslag

22 gewoon veilig Kadera heeft een Europese subsidie gekregen om samen met de corporaties te onderzoeken of het mogelijk is om huiselijk gew eld terug te dringen door vroegsignalering. Deze vroegsignalering w ordt dan gedaan door de corporatiemedew erkers. Dit w ordt gedaan door medew erkers van corporaties, die veel contact hebben met bew oners, op te leiden in het signaleren, maar vooral in hoe zij hiermee om kunnen gaan. Hoe kunnen zij de juiste vragen stellen en bij w elke organisaties kunnen zij hun zorgen kw ijt. De training is afgerond en heeft de medew erkers meer vertrouw en gegeven om te handelen bij het signaleren van huiselijk gew eld. Buurtbeheerders In alle gebieden van Zw olle w aar w ij bezit hebben, is een buurtbeheerder actief en zijn zij de onmisbare ogen en oren van de organisatie. Onze buurtbeheerders genieten het vertrouw en van onze huurders. Met de buurtbeheerder hebben de bew oners één aanspreekpunt in hun w ijk. Bew oners kunnen dagelijks met hun vragen bij de buurtbeheerder terecht, hij is mobiel, via de mail en via kantoor bereikbaar. Ook is hij actief met de leefbaarheid van de w oonomgeving en heeft korte lijnen met andere organisaties die actief zijn in de w ijk. De buurtbeheerders spreken bew oners aan op hun gedrag en de mogelijke gevolgen ervan. Hierdoor ontstaat er meer bew ustw ording bij de bew oners van hun invloed op en bijdrage aan de omgeving w aarin zij w onen. Zij zorgen ook voor de praktische zaken in de complexen. Voorbeelden hiervan zijn het vervangen van een lampje in de algemene ruimte of het controleren de schoonmaak. 5.2 In de buurten Stadshagen In de w ijk Stadshagen is nog altijd een toename van huiselijk gew eld, jeugd- en financiële problematiek. Wij hebben redelijk veel bezit in deze w ijk en volgen nauw lettend de ontw ikkelingen samen met onze netw erkpartners. Een deel van de w ijk blijft al enkele jaren voor problemen zorgen. Er is daar sprake van een beperkte sociale samenhang en de aanblik en de veiligheid in de straat laten te w ensen over. In 2017 is een gedeelte van deze w ijk uitgefilterd om verder mee aan de slag te gaan. Ook naar aanleiding van het buurt voor buurtonderzoek. Er is een uitvoeringsteam opgericht onder leiding van Travers. Verdere ontw ikkeling hiervan volgt in Een ander aandachtsgebied zijn de w oonw agens aan de Cascadestraat. Deze bew oners hebben vele jaren geen bebouw ing om hun w oonw agenlocatie gehad. Sinds 2015/2016 zijn er veel w oningen om de w oonw agenlocatie gebouw d. Dit leidt tot de nodige spanningen. Er is overleg met alle betrokken partijen, ook de bew oners en omw onenden, om met elkaar te komen tot een beheersbare situatie. In 2017 is er intensief samengew erkt om de leefbaarheid en het contact met de bew oners te normaliseren. De situatie is dan ook aanzienlijk verbeterd; w ij verw achten dat er in 2018 minder inzet nodig is op deze locatie. Diezerpoort De Eiken-/Iepenstraat is verder opgepakt in een project en is eerder in dit verslag besproken. VvE s In 11 complexen is er sprake van een VvE. Wij vertegenw oordigen hierin Openbaar Belang als eigenaar. Ook proberen w ij hierin de huurder goed te vertegenw oordigen. Er is een goed contact met de VvE s en ook met de VvE-beheerder die 8 complexen beheert. Dit maakt het eenvoudiger om de leefbaarheid van onze bew oners binnen de VvE-complexen op peil te houden. Volkshuisvestingsverslag

23 5.3 Overlast Wij w illen graag dat iedere bew oner met veel plezier w oont in zijn w oning en buurt en w ij zetten ons daar optimaal voor in. Overlast is helaas niet altijd te voorkomen. Openbaar Belang ontvangt ongeveer 400 telefonische en 200 schriftelijke meldingen van overlast per jaar. Als iets dergelijks aan de orde is, gaan w ij in gesprek met bew oners en proberen w e gezamenlijk tot een bevredigende oplossing te komen. Soms w orden partners als politie, buurtbemiddeling, maatschappelijk w erk en andere maatschappelijke instanties ingeschakeld. Ook nemen w ij deel aan multidisciplinaire overleggen en (structurele) regiegroepen. Het doel van deze overleggen is om alle onderdelen van het leven van de bew oner w eer op orde te krijgen. De overleggen w aar w ij aan deelnemen w orden meestal vanuit ons geïnitieerd, omdat de bew oner overlast veroorzaakt of een huurachterstand heeft. Om overlast te voorkomen is er intensief contact met het netw erk, zoals politie en hulpverlening. Ook w anneer overlast niet voorkomen kan w orden en er een andere w eg bew andeld moet w orden, gaat dit vaak in overleg met politie en hulpverlening. Het sociaal w ijkteam speelt hierin een steeds grotere rol. Het is dan ook zaak om de lijnen kort te houden. Er is in één casus, in samenw erking met de gemeente, een onafhankelijk procesbegeleider ingezet. Helaas heeft dit niet tot het gew enste resultaat geleid en loopt er momenteel een procedure bij de rechtbank. Na de eerste zitting loopt deze procedure door in In 2017 is in één w oning van Openbaar Belang hennepteelt geconstateerd. Dit heeft geleid tot het verplicht vertrek van de huurder. Volkshuisvestingsverslag

24 6. Het betrekken van de huurders bij het beheer en het beleid 6.1 De Centrale Huurdersraad Met de vereniging Centrale Huurdersraad w ordt overleg gevoerd over onderw erpen van algemeen beleid en beheer. Het Bestuur van de Centrale Huurdersraad bestaat per 31 december 2017 uit: H.W.M. Loeters voorzitter J. Hetebrij secretaris J.W. Vinke penningmeester S.I.J. van Apeldoorn lid H. van Hezel lid H. Meijer lid A.C. Trentelman lid C.E.N. Wolfkamp lid W. van der Worp lid De Centrale Huurdersraad heeft negen keer vergaderd, w aarvan tw ee Overlegvergaderingen met de directeur-bestuurder van Openbaar Belang. Jaarlijks w onen de commissarissen één vergadering van de Centrale Huurdersraad bij. Op 21 november w aren de commissarissen A.R. Hanlo, G.J.F. Brakkee, P.E.F. Poppe en H.L.P. van Kraaij aanw ezig bij de CHR-vergadering. De Centrale Huurdersraad heeft in 2017 advies uitgebracht over: - verkoop garages en berging; - huursombenadering 2017; - reglement sloop renovatie en (groot) onderhoud; - herbenoeming van mevrouw C.B. Bos als lid van de klachtenadviescommissie; - Strategisch Vastgoed Beleid 2017; - implementatie klantdienstverlening; - herbenoeming van de heer G.J.F. Brakkee als commissaris; - benoeming van de heer A.R. Hanlo als commissaris. De Centrale Huurdersraad heeft met de directeur-bestuurder van Openbaar Belang gesproken over de begroting 2017 van zow el de Centrale Huurdersraad als van Openbaar Belang. Ook is er gesproken over het jaarverslag 2016 van de Centrale Huurdersraad en van Openbaar Belang. Daarnaast is de Centrale Huurdersraad geïnformeerd over de ontw ikkelingen m.b.t. het klantdienstverleningsmodel, de Aedes benchmark en de lopende projecten. Op vrijdag 7 juli 2017 is er een themadag georganiseerd w aar gesproken is over de Woonvisie, passend toew ijzen, het Strategisch Vastgoed Beleid, en diverse projecten zoals Weezenlanden-Noord (complex 008), de nieuw bouw Isala en Van Pallandtmarke. Op zaterdag 13 mei 2017 heeft de Centrale Huurdersraad haar algemene ledenvergadering gehouden in w ijkcentrum SIO. De heer C.E.N. Wolfkamp is tijdens deze jaarvergadering gekozen tot bestuurslid van de Centrale Huurdersraad. Op 19 december 2017 is er een nieuw e samenw erkingsovereenkomst getekend door de Centrale Huurdersraad en Openbaar Belang. De samenw erkingsovereenkomst beschrijft onder meer de rol die de Centrale Huurdersraad heeft. Er is vastgelegd hoe het overleg tussen de CHR en Openbaar Belang plaatsvindt en over w elke onderw erpen de CHR informatie-, advies- en instemmingsrecht heeft. Ook ligt erin vast hoe Openbaar Belang de CHR financieel ondersteunt. Openbaar Belang draagt bij aan het w erk van de Centrale Huurdersraad door - kosteloos onder andere de scholing van de bestuursleden en het secretariaat te verzorgen, de incasso van de bijdrage van de huurders te regelen, de administratie te voeren en de vergaderaccommodatie ter beschikking te stellen. Volkshuisvestingsverslag

25 6.2 De bewonerscommissies In het complex Schuurmanstraat/Wiecherlinckstraat is de bew onerscommissie 008 actief betrokken bij de sloop-nieuw bouw plannen. De bew onerscommissie heeft iedere 6 w eken overleg met de w oonconsulent en een medew erker van de afdeling Vastgoed om de voortgang te bespreken. De samenw erking verloopt goed en de bew onerscommissie is tevreden over hoe zij participeren in het project. Ravelijnstraat Er is goed overleg met de energiecoaches, momenteel ook leden van de bew onersvereniging van de Ravelijnstraat. Verenigingen zijn onafhankelijk van Openbaar Belang en hebben een verenigingsstructuur met leden en ledenvergaderingen. 6.3 De klachtenadviescommissie De Zw olse w oningcorporaties hebben samen met de corporaties Beter Wonen (IJsselmuiden), Salland Wonen (Raalte), Beter Wonen Vechtdal (Hardenberg) en Vechthorst (Nieuw leusen) één gezamenlijke klachtenadviescommissie. De commissie bestaat uit zes leden. Per zitting zijn minimaal vier leden van de klachtenadviescommissie aanw ezig. In het verslagjaar zijn tw ee klachten voor de klachtenadviescommissie binnengekomen. Eén klacht is tijdens een zitting behandeld. De klachtenadviescommissie heeft de klacht ten aanzien van derving van w oongenot ongegrond verklaard. De klacht over de communicatie is gegrond verklaard. De andere klacht is door de organisatie opgelost. Voor het reglement en de w erkw ijze verw ijzen w ij naar onze w ebsite. 6.4 Het bewonersblad en online communicatie Wij geven het bew onersblad Buurtbelang uit. Ook in 2017 is het bew onersblad tw ee keer verschenen. Het blad is een belangrijk middel in de communicatie met de huurders. Wij verspreiden Buurtbelang in papieren vorm onder onze huurders, maar het blad is ook digitaal te lezen op onze w ebsite. Via een mail en Tw itter attenderen w e verschillende stakeholders en geïnteresseerden erop dat Buurtbelang w eer is uitgekomen. Vanaf het tw eede nummer in 2017 heeft de CHR haar nieuw e vaste plek gekregen op de opvallende achterpagina. Hier kan de CHR haar eigen informatie verstrekken, w el onder eindverantw oordelijkheid van de redactie. De huurders w orden met Buurtbelang op de hoogte gehouden van de activiteiten die w ij ontw ikkelen. Ook bevat het blad steeds w eer nuttige informatie over onderw erpen en thema s die direct met het w onen te maken hebben. Op deze manier biedt het blad voor de huurders een interessante informatiemix en draagt het bij aan de positieve beeldvorming over Openbaar Belang bij de huurders. Online communicatie vindt plaats via de w ebsite, de digitale nieuw sbrief en Tw itter. In 2017 is voor het project de Weezenlanden-Noord (complex 008) de eigen nieuw sbrief vier keer ingezet. De Bew onerscommissie 008 maakt ook vast gebruikt van deze nieuw sbrief om haar informatie via dit medium te verspreiden. Ook voor de projecten Assendorperdijk (complex 009) en Eiken-/Iepenstraat (complex 057) zijn eigen nieuw sbrieven ontw ikkeld. Op die manier krijgen de bew oners informatie aangereikt, w aarbij het voor hen direct duidelijk is dat het informatie is die specifiek voor hen, hun w oning en w oongebouw is. Volkshuisvestingsverslag

26 7. Financieel beleid 7.1 Algemeen Het financiële beleid van Openbaar Belang is erop gericht om haar financiële continuïteit toekomst - bestendig te houden. Daarbij sturen w ij op w aarde, kasstromen en op rendement. In 2017 zijn belangrijke stappen gezet om de financiële beheersingsinstrumenten als meerjarenprognoses, kengetallen en investeringsstatuut, te baseren op de marktw aarde. Die w aren voorheen gebaseerd op bedrijfsw aarde, maar door de komst van de nieuw e Woningw et en het w aarderen op marktw aarde in verhuurde staat van ons vastgoed, w as een aanpassing nodig. Onze meerjarenprognose, vervaardigd met behulp van het softw arepakket FMP, is volledig aangepast aan deze nieuw e w aardering; ook onze kengetallen zijn gebaseerd op de marktw aarde. Het kengetal Loan to Value (LTV) w ordt daarnaast ook nog steeds uitgerekend op basis van bedrijfsw aarde aangezien de toezichthouder (Autoriteit w oningcorporaties) en het WSW hun beoordelingen daar nog op baseren. Beleidsw aarde In 2018 gaan Aw en WSW besprekingen voeren om te komen tot een gezamenlijke gegevensuitvraag via CorpoData (DVi en Dpi), w aarbij de w aardering gebaseerd zal zijn op de zgn. beleidsw aarde (BW). Via een zgn. beleidsw aterval w ordt de maatschappelijke bijdrage van de corporatie bepaald: met een aantal afslagen van de Marktw aarde van het vastgoed w ordt de verlaging naar de Marktw aarde op basis van volkshuisvestelijke bestemming en vervolgens naar de Beleidsw aarde, inzichtelijk gemaakt. De financiële Kpi s die afgeleid zijn van de bedrijfsw aarde zullen in de toekomst dan gebaseerd zijn op de beleidsw aarde. In onderstaande figuur is voor Openbaar Belang deze beleidsw aterval door Qonsio, met behulp van de softw are van Ortec Finance (FMP) opgesteld. Vervolgens is ook de aansluiting met de bedrijfsw aarde inzichtelijk gemaakt. Toelichting stappen: 1. Beschikbaarheid het blijven verhuren van w oningen (doorexploiteren i.p.v. uitponden) 2. Betaalbaarheid lagere huren dan mogelijk (streefhuur lager dan markthuur) 3. Kw aliteit onderhoudsuitgaven o.b.v. interne normen i.p.v. markt 4. Beheer beheer o.b.v. eigen eisen i.p.v. minimaal 5. Disconteringsvoet standaard van 5% t.o.v. de disconteringsvoet bepaald per complex 6. Levensduur levensduur o.b.v. eigen verw achtingen i.p.v. standaard 15 jaar + restw aarde 7. Overige parameters o.a. mutatiekansen e.d. 8. Desinvesteringen eigen verkoopdoelstelling Volkshuisvestingsverslag

27 Sturen op w aarde In 2017 is ons vastgoed voor de tw eede keer gew aardeerd op marktw aarde in verhuurde staat op basis van het Basis handboek. Ten opzichte van 2016 is het Handboek geactualiseerd per 1 april 2018! Belangrijkste w ijziging w as de verkoopbeperking. De herw aarderingsreserve is bepaald door het verschil tussen het totaal van de marktw aarde en het totaal van de boekw aarde op basis historische kostprijs (minus de gecumuleerde afschrijvingen), te nemen. De marktw aarde in verhuurde staat komt, evenals in 2016, uit op 72% van de WOZ-w aarde. Wij constateren dat op basis van de rekenregels de meeste PMC s w orden gew aardeerd volgens het uitpondscenario. Dat is gezien de markt (Zw olle is een stedelijk groeigebied) en de hoogte van de (sociale) huren niet verw onderlijk, maar geeft onzes inziens w el een vertekend beeld aangezien dit niet aansluit bij het huidige en het toekomstige Strategisch Vastgoed Beleid van Openbaar Belang. Indien alle DAEB-vastgoed op het doorexploiteren scenario w as gew aardeerd, zou de marktw aarde circa 56% (2016: 64%) van de WOZ-w aarde bedragen. Sturen op kasstromen Naast het sturen op w aarden, stuurt Openbaar Belang ook op kasstromen (op basis WSW-berekening), nl. de ICR 3 (minimaal 1,4) en de DSCR 4 (minimaal 1). Naast deze indicatoren w ordt in de begroting ook de ontw ikkeling Solvabiliteit 5 en Loan To Value 6 gemonitord. We hanteren een minimum van 2%, respectievelijk maximum van 75% (berekend o.b.v. de bedrijfsw aarde). Sturen op rendement Het sturen op rendement is een belangrijk onderdeel bij onze investeringsbeslissingen. Wij toetsen al onze investeringen aan ons Investeringsstatuut, w aarbij w ij een IRR hanteren van 3,65%. Autoriteit woningcorporaties (Aw) De Autoriteit w oningcorporaties beoordeelt de (volkshuisvestelijke) prestaties van de w oningcorporaties. In 2017 heeft geen onderzoek plaatsgevonden en is er ook geen beoordeling ontvangen. Eind 2017 is goedkeuring ontvangen voor het ingediende addendum op het reglement Financieel Beleid en Beheer. WSW Het WSW beoordeelt de corporatie aan de hand van een aantal Business en Financial Risks; deze laatste omvat een vijftal kengetallen (LTV, solvabiliteit, ICR, DSCR en dekkingsratio). Uitgangspunt bij het beleid van Openbaar Belang is dat zow el aan de Financial als aan de Business Risks w ordt voldaan. Begin 2017 heeft het WSW deze beoordeling uitgevoerd en daarover gerapporteerd in haar beoordelingsbrief eind juli Aandachtspunten w aren volgens het WSW: - bew aking verloop LTV, met het oog op de realisatie van project Weezenlanden-Noord; - risicomanagement: beperkte koppeling risico s aan externe ontw ikkelingen en - financiële sturing: koppeling update SVB aan financieringsbehoefte en liquiditeitsprognose. De beoordeling van het WSW is gebaseerd op de ingediende dpi2016, w aarin helaas een fout w as geslopen, w aardoor de LTV een aantal jaren ten onrechte boven de norm van 75% uit zou komen. Desondanks herkennen en onderschrijven w ij het belang van bovengenoemde punten; het is onderdeel van onze herziening van de meerjarenprognose gew orden, w aarbij w ij onze activiteiten en de daarmee gemoeide financieringsbehoefte meer gestroomlijnd en op elkaar afgestemd hebben. 3 4 ICR (interest coverage ratio) = geeft aan de mate w aarin de rentelasten uit de operationele kasstromen betaald kunnen w orden. Uitgangspunt is een ratio van minimaal 1,4 (conform WSW-norm). DSCR (debt service coverage ratio) = geeft aan de mate w aarin de rentelasten en de aflossingen uit de operationele kasstromen betaald kunnen w orden. Uitgangspunt is een ratio van minimaal 1 (conform WSW-norm). 5 Solvabiliteit = geeft aan het w eerstandsvermogen uitgedrukt in een percentage van het balanstotaal. In de sector is een percentage van minimaal 25% gangbaar. 6 Loan to Value = geeft aan in hoeverre de corporatie is gefinancierd met vreemd vermogen en w ordt berekend door het totale vreemd vermogen te delen door het balanstotaal. In de sector is een percentage van maximaal 75% gangbaar. Volkshuisvestingsverslag

28 Dit heeft geresulteerd in een gelijkmatiger verloop van de LTV, w aarbij er ruimte is ontstaan om bij te sturen indien nodig. Ook is er ruimte ontstaan om mogelijke kansen te benutten. Meerjarenperspectief Om de financiële continuïteit van Openbaar Belang te w aarborgen, w ordt voortdurend getoetst of de ICR, de DSCR, de solvabiliteit en de LTV zich zodanig ontw ikkelen, dat de activiteiten die Openbaar Belang ontplooit, financierbaar blijven. M.a.w.: w e w illen de borgbaarheid via het WSW veilig stellen. In onderdeel 7.4 zijn de uitkomsten van het beleid voor de komende 5 jaar cijfermatig w eergegeven. Een en ander leidt tot de volgende uitkomsten over de periode : ICR: gemiddeld 1,6; DSCR: gemiddeld 1,2; Solvabiliteit (o.b.v. marktw aarde): gemiddeld 62% (norm min. 25); LTV (op basis van WOZ-w aarde): gemiddeld 27% (max. 50%, WSW) en de kengetallen op basis van de WSW-rekenmethode voldoen aan het toetsingskader van het WSW. Strategisch Vastgoed Beleid Dit jaar is er w ederom gew erkt aan een update van ons SVB ( ). De basis van het SVB ligt in het voorgaande SVB (2016), w aarbij er nog meer is gekeken naar de aansluiting op de marktvraag. Dit kon mede omdat er een nieuw w oningmarktonderzoek w as uitgevoerd door o.a. gemeente en Zw olse corporaties. In het SVB is ook meer ingezoomd op het behalen van het duurzaamheidsdoel, namelijk een gemiddelde EI (Energie-Index) van max. 1,4 ultimo In de volgorde en planning van de projecten is er nadrukkelijk gestuurd op de financiële kengetallen en w el zodanig dat er ook meer financiële (beleids) ruimte zal ontstaan. In het najaar 2017 is dit SVB geaccordeerd en vormt daarmee de basis voor de meerjaren (vastgoed) begroting. Treasury Onze treasuryactiviteiten w orden begeleid en ondersteund door Thésor. De voorstellen uit het treasury jaarplan 2017 konden binnen de bandbreedtes w orden uitgevoerd. Door de historisch gezien nog steeds lage rente konden renteafspraken w orden gemaakt die onder de in de meerjarenprognose gehanteerde 5% liggen. De inzet van derivaten is toegestaan zolang daaraan geen risico s zijn verbonden. De derivaten die door Openbaar Belang in het verleden zijn afgesloten bevatten geen margin-calls noch break-clausules. Het afsluiten van nieuw e derivaten is niet meer toegestaan en heeft in 2017 ook niet plaatsgevonden. Marktw aarde derivatencontracten Eind 2011 is er een eerste stresstest uitgevoerd om de gevoeligheid van de marktw aarde van de derivaten (payersw aps) op een rentedaling van 1% te bepalen. Met ingang van 1 oktober 2012 moeten alle corporaties voldoen aan de nieuw e beleidsregels betreffende het gebruik van financiële derivaten. Onderdeel van deze nieuw e beleidsregels is een stresstest w aarbij margin calls opgevangen moeten kunnen w orden bij een rentedaling van 2%. Ook in 2017 hebben w ij w eer stresstesten uitgevoerd; de uitkomst hiervan is in onderstaande tabel opgenomen, w aarbij ook de uitkomsten van voorgaande testen zijn vermeld: Volkshuisvestingsverslag

29 Aangezien in de derivatencontracten geen margin-calls noch break-clausules zijn opgenomen, hoeft Openbaar Belang geen liquiditeitsbuffer voor renteschommelingen aan te houden. De marktw aarde geeft aan w at Openbaar Belang zou moeten bijbetalen dan w el zou kunnen ontvangen bij voortijdige beëindiging van de sw ap(s). Vanw ege de grote negatieve w aarde gaan w ij niet over tot afw ikkeling van de sw aps, maar dienen deze gew oon uit, temeer omdat er geen verplichtingen zijn om tussentijds de sw aps te beëindigen. 7.2 Beleggingsbeleid Het uitgangspunt van het (vernieuw de) Treasurystatuut is het beheersen van het renterisico en het minimaliseren van de rentekosten. Daartoe w illen w e het gebruik van vreemd vermogen zoveel mogelijk beperken en de vervalkalender egaliseren. Wij voeren geen actief beleggingsbeleid. 7.3 Resultaat Het resultaat over 2017 is als volgt opgebouw d (x 1.000): Korte toelichting op de belangrijkste afw ijkingen op het resultaat uit gew one bedrijfsuitoefening: Werkelijk 2017 ten opzichte van begroot 2017 (x 1 miljoen) Opbrengst verkopen -/- 0,3 Lagere lasten onderhoud 0,8 Waardeveranderingen MVA 2,7 Overige 0,5 Totaal 3,7 Toelichting Ondanks het grotere aantal verkopen (2 w oningen meer verkocht dan verw acht) w as het resultaat op de verkopen in 2017 ongeveer 0,3 miljoen lager dan begroot. De oorzaak hiervan ligt in een, ten opzichte van de begroting, andere berekening van de w aarde van de verkochte w oningen. Met de vrijval van de herw aarderingsreserve van de verkochte w oningen van 0,6 miljoen, w elke buiten het resultaat om w ordt verw erkt, is er per saldo een hoger resultaat dan verw acht ( 0,3 miljoen). De lagere onderhoudslasten betreft voornamelijk doorgeschoven periodiek onderhoud naar latere jaren (zie ook hoofdstuk 4, De kw aliteit van de w oningen en de w oonomgeving). Het verschil op de Waardeveranderingen MVA is het gevolg van de sterke stijging van de w aarde van het vastgoed w elke zich eveneens uit in een toename van de herw aarderingsreserve. Onder deze post is daarnaast een bedrag van 1,2 miljoen aan onrendabel opgenomen, w elke is afgeboekt op het project 40 w oningen Breecamp-Noord. Daar staat tegenover dat op de onrendabel van 35 w oningen Isala 0,6 miljoen is teruggenomen. Volkshuisvestingsverslag

30 Werkelijk 2017 t.o.v. werkelijk 2016 (x 1 miljoen) Lagere lasten onderhoud 0,8 Waardeveranderingen -/- 8,2 Totaal 7,4 Toelichting Lagere onderhoudsuitgaven: zie hiervoor hoofdstuk 4, De kw aliteit van de w oningen en de w oonomgeving. De w aardeveranderingen zijn het gevolg van de marktontw ikkelingen, zie ook onder Ontwikkeling vermogen 2018 t/m 2022 Naast de eerder genoemde uitgangpunten (zie onderdeel 7.1) w orden bij de berekeningen de volgende parameters en aannames gehanteerd: Parameters (cijfers aangeleverd door Ortec): - huurverhoging is gebaseerd op inflatie van voorgaand jaar. Daar bovenop passen w ij t/m 2021 een opslag van 1% (incl. huurharmonisatie) toe; dit resulteert in de volgende verhogingen: 2018: 2,85% 2021: 3,23% 2019: 2,87% 2022: 1,87% 2020: 3,00% - rente leningen bij renteconversie : 1,55% in 2018 en oplopend naar 3,15% in toename variabele lasten (inflatie) : 1,40% in 2018 en oplopend naar 1,80% in huurderving, leegstand : 0,30% - huurderving, oninbaar : 0,20% - toename onderhoudslasten : 2,20% in 2018 oplopend naar 2,30% in 2019 ev - disconteringsvoet : 5,00% Aannames - De onderhoudsuitgaven bestaan uit een raming van de niet -cyclische onderhoudsuitgaven vermeerderd met de jaarlijkse kosten van het periodiek onderhoud. Deze kosten van dit onderhoud betreffen een periode van 5 jaar, voort vloeiend uit de meerjaren onderhoudsbegroting over de jaren 2018 t/m De verhuurderheffing en de extra huurverhoging voor huurders met een inkomen boven zijn verw erkt conform de laatst bekende voorstellen. De nieuw e regels betreffende passend toew ijzen zijn in de berekeningen meegenomen. - In de prognose is rekening gehouden met de volgende mutaties in de voorraad: - de realisatie van 12 w oningen Van Pallandtmarke; - de realisatie van 35 eengezinsw oningen in de Weezenlanden (voormalig Isalaterrein); - de realisatie van 40 eengezinsw oningen in Breecamp-Noord; - de realisatie van 25 w oningen locatie Hanzebad; - het samenvoegen van 132 kamers naar 66 zelfstandige w oningen; - de sloop van 28 meergezinsw oningen (Eiken-/Iepenstraat) met vervangende nieuw bouw van 36 w oningen; - de sloop van 24 meergezinsw oningen Weezenlanden met vervangende nieuw bouw van 70 w oningen (onderdeel project 180 w oningen; fase 1); - de nieuw bouw van 61 w oningen Stadshagen (nog nader te bepalen); - het splitsen van 16 w oningen naar 32 w oningen en - de (reguliere) verkoop van 43 w oningen (gemiddeld 9 per jaar). Volkshuisvestingsverslag

31 Hierna w ordt de meerjarenprognose over de periode w eergegeven. Achtereenvolgens zijn opgenomen: - Ontw ikkeling resultaat; - Ontw ikkeling kasstromen; - Ontw ikkeling balansposten en - Ontw ikkeling kengetallen. Volkshuisvestingsverslag

32 7.5 Onrendabele investeringen Onrendabele investeringen w orden ten laste van het jaarresultaat gebracht in het jaar dat zij w orden voorzien (extern gecommuniceerd en intern geformaliseerd). Afboeking vindt alleen plaats als voorzien w ordt dat de onrendabele investering een permanent karakter heeft. In 2017 is aan onrendabele investering 1,2 miljoen afgeboekt betreffende de ontw ikkeling van 40 w oningen in Stadshagen (Breecamp-Noord); daarnaast is 0,65 miljoen teruggeboekt van de voorziening voor de realisatie van 35 w oningen Isala-terrein (Weezenlanden). 7.6 Ontwikkeling solvabiliteit en liquiditeit Uit de meerjarenprognose blijkt dat het eigen vermogen stijgt. De Overige reserve van 27,9 miljoen ultimo 2017 naar een niveau van 32,7 miljoen ultimo Ook de herw aarderingsreserve stijgt: van 137,3 miljoen 2017 naar 179,4 miljoen ultimo Het verw acht vrij te besteden deel van de herw aarderingsreserve (= verschil tussen bedrijfsw aarde en boekw aarde op basis van historische kostprijs) daalt van 16 ultimo 2017 naar 14 miljoen ultimo De solvabiliteit (totale reserves) blijft nagenoeg gelijk: van 61,7% ultimo 2017 naar 61,8% eind De kasstromen uit operationele activiteiten ontw ikkelen zich positief: de ICR en de DSCR bevinden zich steeds boven de minima van WSW/Aw. In juli 2017 heeft het WSW onze kredietw aardigheid opnieuw beoordeeld. Door een fout in het invullen van de dpi2016 kw am de LTV boven het maximum van 75% te liggen, w aardoor het WSW geen verhoging van het borgingsplafond kon afgeven. Hierover is uitvoerig overleg met het WSW gevoerd. Omdat Openbaar Belang in 2017 geen nieuw e financiering hoeft aan te trekken is met het WSW afgesproken geen herziening aan te vragen, maar de fout te herstellen bij het indienen van de dpi Volkshuisvestingsverslag

33 Op 18 april 2018 heeft het WSW een borgingsplafond voor 2018 aangekondigd van , voldoende om onze voorgenomen activiteiten in 2018 te kunnen financieren. Voor de borging van de aan te trekken leningen in 2019 gaan w ij in het najaar 2018 in gesprek met het WSW om de voortgang van onze projecten te w aarborgen. In de tabel hieronder is voor de periode het verw achte borgingsplafond berekend. In deze periode blijft het schuldrestant van de leningenportefeuille onder het borgingsplafond. Openbaar Belang beschikt ultimo 2017 over een kredietfaciliteit op blanco basis van 1 miljoen bij de ING-bank. 7.7 Scenario analyse en risicobeheersing Binnen het risicomanagement is het risicoprofiel van Openbaar Belang bepaald, w aarbij de belangrijkste strategische risico s van Openbaar Belang zijn uitgew erkt. Wij zetten ons in voor het kw eken van draagvlak voor en het bew ustzijn van risicomanagement binnen de organisatie. Om de gevoeligheid van de w aardeontw ikkeling van het bezit van Openbaar Belang op een goede manier in kaart te brengen en te monitoren, w ordt in de begrotingscyclus een uitgebreide 10-jaars scenarioanalyse ( ) gemaakt, die met behulp van het softw arepakket FMP (Financiële Meerjaren Prognose) van Ortec w ordt uitgevoerd. De volgende scenario s zijn onderzocht (de scenario s 3 t/m 5 zijn ook in de begrotingscyclus beoordeeld; de scenario s 1 en 2 zijn w egens de actualiteit opgenomen): 1 gevolgen invoering ATAD 7 ; 2 doorrekenen Aedes routekaart reductie CO2; 3 inflatie/huurverhoging conform basisscenario, maar rente structureel 1% hoger dan basisscenario; 4 bouw kosteninflatie 1% hoger dan basisscenario en 5 geen verkopen. Uitkomst van deze scenarioanalyse is dat Openbaar Belang ook op langere termijn blijft voldoen aan de financiële kaders 8 met uitzondering van de LTV; deze komt in de scenario s 4 en 5 met ingang van 2023 respectievelijk 2026 boven de grens van 75%. Een kleine doorkijk naar 2032 geeft bovendien aan dat ook tot 2032 Openbaar Belang de verduurzaming van haar bezit nog kan realiseren binnen de kaders (scenario 2). Dit alles met het uitgangspunt dat tegenover de investeringen een huurverhoging komt te staan van circa 80% van de te realiseren besparing aan energielasten (w oonlasten neutraal). Echter na 2032 komen de complexen aan de beurt die lastiger CO2 neutraal te maken zijn en w aar een forse investering ten opzichte van een geringere energiereductie verw acht w ordt en w aar dus de huurverhoging beperkt zal kunnen zijn. 7 ATAD (Anti Tax Avoidance Directive) beperking van de renteaftrek mogelijkheid tot 30% van de fiscale w inst met een minimum aftrek van 1 miljoen. 8 Maximale LTV van 75% (o.b.v. bedrijfsw aarde), ICR 1,4 en DSC 1,0. Volkshuisvestingsverslag

34 De combinatie van scenario s 1 en 2 is een lastige. De aftrekbeperking van de rente komt, door de forse te verw achten investeringen in duurzaamheid, hard aan. Conclusie is dat de financiën van Openbaar Belang op orde zijn en dat er vooralsnog voldoende buffers zijn om tegenvallers op te vangen, maar ook dat deze buffers geen aanleiding geven tot achteroverleunen. Volkshuisvestingsverslag

35 8. Governance 8.1 Governancecode woningcorporaties Woningcorporaties staan voor het huisvesten van mensen met een bescheiden inkomen en voor kw etsbare groepen. De zorg voor een leefbare omgeving hoort daarbij. Woningcorporaties zijn maatschappelijke ondernemingen. Het zijn private ondernemingen die met een maatschappelijke opdracht een volkshuisvestelijke taak uitvoeren. De Governancecode w oningcorporaties 2015 geeft richting aan de w ijze w aarop bestuur en Raad van Commissarissen (RvC) functioneren en de w ijze w aarop zij verantw oording afleggen over hun resultaten. De Governancecode woningcorporaties kent vijf principes. De principes vullen elkaar aan en dienen in samenhang te worden gezien. Het belang van (toekomstige) huurders of bew oners staat voorop in principe 1, w aar het gaat over w aarden en normen die passen bij de maatschappelijke opdracht. Principe 2 behandelt de manier w aarop bestuur en rvc aanspreekbaar zijn op resultaten. Principe 3 beschrijft de toetsstenen van geschiktheid voor bestuur en rvc en principe 4 behandelt de dialoog met (toekomstige) bew oners, gemeente en andere belanghebbende partijen. Principe 5 ten slotte besteedt aandacht aan het beheersen van de risico s verbonden aan de activiteiten. De vijf principes van de governancecode zijn uitgew erkt in (in totaal) zestig bepalingen. De code kent tw ee typen bepalingen: pas toe en pas toe of leg uit. In lijn met de w etgeving en om de kw aliteit en transparantie van handelen van bestuur en Raad van Commissarissen te bevorderen is afw ijking met leg uit op een aantal bepalingen niet mogelijk, hiervoor geldt uitsluitend pas toe. Dit is bij de betreffende bepalingen in de code w eergegeven. Voor de overige bepalingen geldt dat corporaties daarvan af kunnen w ijken als dit volgens de betreffende corporatie tot een beter resultaat leidt. Hierbij dient echter nog steeds in de geest van het principe gehandeld te w orden en moet de corporatie op inzichtelijke w ijze onderbouw en en actief verantw oorden ( leg uit ) w aarom zij hiervan afw ijkt. Indien zij op deze w ijze gemotiveerd afw ijkt, volgt zij dus ook de code. Hoofdlijnen Corporate Governance structuur Openbaar Belang is een stichting en een toegelaten instelling met een Bestuurder en een onafhankelijke Raad van Commissarissen. Bestuurder De Bestuurder is belast met het besturen van de onderneming, de strategie en de inzet van middelen en mensen. De Bestuurder houdt de Raad van Commissarissen op de hoogte over de gang van zaken, overlegt met de Raad van Commissarissen over alle belangrijke aangelegenheden en legt belangrijke besluiten ter goedkeuring voor aan de Raad van Commissarissen. Conform de Governancecode legt het Bestuur ter goedkeuring voor aan de Raad van Commissarissen: a. de volkshuisvestelijke en maatschappelijke doelstellingen van de w oningcorporatie; b. de operationele en financiële doelstellingen van de w oningcorporatie; c. de strategie die moet leiden tot het realiseren van de doelstellingen; d. de randvoorw aarden die bij de strategie w orden gehanteerd; e. de w ijze w aarop de principes van horizontale verantw oording als beschreven in hoofdstuk V van deze code w orden vormgegeven; f. het reglement w aarin de w erkw ijze van het Bestuur w ordt geregeld. In het kader van de eisen rond Permanente Educatie heeft de heer Quint in 2017 een totaal van 8,5 PE punten behaald. Omdat de heer Quint per 1 september 2017 benoemd is tot directeur-bestuurder, geldt voor hem voor het eerste jaar een kleinere verplichting dan 36 punten per jaar. Over de periode van dient hij totaal 84 punten te behalen. De PE-punten zijn geregistreerd bij Aedes, vereniging van w oningcorporaties. Volkshuisvestingsverslag

36 De Raad van Commissarissen kan een Bestuurder te allen tijde schorsen en ontslaan. De beloning en de verdere voorw aarden voor aanstelling van de nieuw e Bestuurder w orden bepaald door de Raad van Commissarissen en is conform de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector. Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen oefent toezicht uit op het beleid van de Bestuurder en op de algemene gang van zaken. Hij staat de Bestuurder met advies terzijde. De herziene Woningw et en de Governancecode w oningcorporaties hebben het speelveld van w oningcorporaties drastisch veranderd. Een belangrijk onderdeel hiervan zijn de nieuw e kaders voor het interne toezicht. De Woningw et bepaalt onder meer dat de commissarissen zich bij de vervulling van hun taak richten naar het belang van de corporatie, naar het te behartigen maatschappelijk belang en naar het belang van de betrokken belanghebbenden. De Bestuurder verschaft de Raad van Commissarissen tijdig de, voor de uitoefening van diens taak, noodzakelijke gegevens. De commissarissen w orden benoemd door de Raad van Commissarissen. Bij Openbaar Belang zijn tw ee commissarissen benoemd op voordracht van de Centrale Huurdersraad. Een commissaris treedt uiterlijk vier jaar na zijn laatste benoeming af en is één maal herbenoembaar. De bezoldiging van ieder lid van de Raad van Commissarissen w ordt vastgesteld door de Raad van Commissarissen en voldoet aan de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector. De raad benoemt uit zijn midden een voorzitter en een plaatsvervangend voorzitter. De Raad van Commissarissen heeft in 2016 een toezichtsvisie opgesteld w aarin zij haar visie op toezicht en de gew enste ontw ikkeling op termijn verw oordt. Samenstelling Bestuur en RvC Openbaar Belang streeft naar een gebalanceerde samenstelling van de leden van het bestuur en de Raad van Commissarissen, w aarbij als uitgangspunt geldt dat zo mogelijk minimaal 30% van het bestuur/commissarissen door vrouw en worden ingevuld. Ultimo 2017 bestaat de huidige raad van commissarissen uit 4 mannen en 1 vrouw ; het bestuur bestaat uit 1 man. Openbaar Belang voldoet dus niet aan dit uitgangspunt. De huidige Raad van Commissarissen bevat een vereiste professionele expertise op de diverse aandachtsgebieden w elke noodzakelijk is om op een kw alitatief hoogw aardig niveau toezicht te kunnen houden. De invulling van de toezichthoudende- en bestuurlijke functies is gebaseerd op basis van de kw aliteitsvereisten aan de functie en de individuele leden en hangt niet samen met man/vrouw zijn. Indien een lid van het bestuur/commissarissen verstrekt dan zullen de overige leden de kandidaten beoordelen op basis van expertise en sekse. 8.2 Woningwet 2015 Verantw oording Met de jaarrekening, het jaarverslag en het volkshuisvestingsverslag leggen w ij verantw oording af over de door ons geleverde prestaties. Deze documenten stellen w ij ter beschikking aan de gemeente en de huurders- en bew onersorganisaties. In het verslagjaar zijn de volgende documenten vastgesteld c.q. goedgekeurd. Addendum Reglement Financieel beleid en beheer Het Addendum Reglement Financieel beleid en beheer is opgesteld op basis van het door Aedes opgestelde concept. Het addendum is door de Raad van Commissarissen vastgesteld op 12 oktober Treasury Jaarplan 2017 en 2018 Het Treasury Jaarplan 2017 is in de vergadering van 29 maart 2017 goedgekeurd. Het Treasury Jaarplan 2018 is in de vergadering van 1 november 2017 onder voorbehoud en in 2018 definitief goedgekeurd. Volkshuisvestingsverslag

37 Positie interne controller Sinds 1 januari 2017 is de controller onder rechtstreekse aansturing van de directeur-bestuurder geplaatst. In 2017 is de positie verder geoptimaliseerd door een nog betere scheiding aan te brengen tussen Financiën en Control. De controller kan zow el gevraagd als ongevraagd het bestuur en de Raad van Commissarissen advies verlenen omtrent het financiële beleid en beheer. Geschiktheids- en betrouw baarheidstoets Voor de directeur-bestuurder en leden van de Raad van Commissarissen geldt bij benoeming of herbenoeming een geschiktheids- en betrouw baarheidstoets, die betrekking heeft op vakinhoudelijke kennis, competenties en op antecedenten. De Autoriteit w oningcorporaties voert deze toets uit. Tot de vereiste competenties (geschiktheid) voor beide typen functionarissen behoren onder meer integriteit en moreel besef, omgevingssensitiviteit, authenticiteit, visie en zelfreflectie. Bij het antecedentenonderzoek gaat het onder meer om een toets op financiële en strafrechtelijke w etgeving. Eisen uit de geschiktheids- en betrouw baarheidstoets gelden niet alleen bij (her)benoeming, maar kunnen ook w orden betrokken bij het toezicht op het functioneren van bestuurders en commissarissen. Voor bestuurders en commissarissen gelden (deels) specifieke geschiktheidseisen. Bestuur Bestuurders w orden benoemd door de Raad van Commissarissen. Voorafgaand aan de benoeming w ordt aan de minister zijn ziensw ijze op de geschiktheid en betrouw baarheid van de kandidaat gevraagd. Wanneer de minister geen bezw aar heeft, w ordt de bestuurder voor maximaal vier jaar benoemd of herbenoemd. Raad van Commissarissen Commissarissen w orden benoemd door de Raad van Commissarissen. Net als bij de benoeming van bestuurders, w ordt aan de minister zijn ziensw ijze op de geschiktheid en betrouw baarheid van de kandidaat gevraagd. Wanneer de minister geen bezw aar heeft, w ordt de commissaris voor maximaal vier jaar benoemd. Anders dan bij bestuurders kan een commissaris slechts eenmaal voor een periode van vier jaar w orden herbenoemd. Voorafgaande goedkeuring Raad van Commissarissen Bepaalde bestuursbesluiten moeten vooraf ter goedkeuring w orden voorgelegd aan de Raad van Commissarissen. Dit is vastgelegd in artikel 7.4 van de Statuten. Het gaat onder meer om voornemens tot investeringen boven de 1 miljoen euro, vervreemdingen van registergoederen, w ijziging van statuten of het vervreemden van onroerende zaken. Verder geldt dat alle besluiten w aarvoor het bestuur van de w oningcorporatie de goedkeuring van de minister nodig heeft, eerst ter goedkeuring aan de Raad van Commissarissen dienen te w orden voorgelegd. Informatie-uitw isseling Raad van Commissarissen en minister Er zijn situaties w aarin de Raad van Commissarissen de minister op de hoogte dient te stellen van ontw ikkelingen binnen de w oningcorporatie. Het gaat om situaties w aarbij schade of mogelijke schade aan het belang van de volkshuisvesting ontstaat, door handelen van de w oningcorporatie; w aarbij sprake is van onoverbrugbare geschillen tussen bestuur en Raad van Commissarissen; w aarbij tw ijfel bestaat over de rechtmatigheid van handelen of de integriteit bij beleid en beheer; of w aarbij de toegelaten instelling financieel kw etsbaar is of dat op korte termijn zou kunnen w orden. De w oningcorporatie, en met name het bestuur, is als eerste verantw oordelijk om te trachten deze problemen het hoofd te bieden. Vervolgens is de Raad van Commissarissen aan zet. Alleen indien bestuur en Raad van Commissarissen er samen niet uitkomen, dienen zij de Autoriteit te informeren. Deze melding ontslaat de Raad van Commissarissen overigens niet van zijn verantw oordelijkheid om de dreigende of gerezen problemen aan te pakken. Volkshuisvestingsverslag

38 De Autoriteit w oningcorporaties stelt de Raad van Commissarissen op haar beurt op de hoogte van haar (voorgenomen) toezichtactiviteiten. 8.3 Intern risicobeheersings- en controlesysteem Openbaar Belang heeft een op haar bedrijfsvoering toegesneden intern risicobeheersings- en controlesysteem. Naast de gebruikelijke w erkzaamheden uit de P&C cyclus is in 2017 is het risicomanagement meer onderdeel gew orden van de bedrijfsvoering. De belangrijkste risico s voor Openbaar Belang zijn bepaald en via een strategiekaart gekoppeld aan de doelstellingen en activiteiten. De 24 business risks van het WSW zijn hier tegenaan gelegd. Dit is de basis voor de huidige rapportage risicomanagement die in 2018 elke maand met de risico-eigenaar, controller en managementteam w ordt besproken. 8.4 Klokkenluidersregeling Openbaar Belang vindt het belangrijk dat w erknemers op een adequate en veilige manier melding kunnen doen van vermoedens van misstanden binnen de organisatie. Daarom is een goede en duidelijke regeling van belang. Deze regeling maakt het mogelijk dat iedere medew erker misstanden kan melden, dat alle meldingen serieus en volgens een bepaalde procedure w orden behandeld én dat de medew erker die aan de bel trekt (de klokkenluider) persoonlijk geen negatieve gevolgen van zijn melding ondervindt. Openbaar Belang kent een klokkenluidersregeling. In dit jaar zijn geen onregelmatigheden gemeld. 8.5 Vertrouwenspersoon De Bestuurder draagt er zorg voor dat w erknemers zonder gevaar voor hun rechtspositie de mogelijkheid hebben te rapporteren over vermeende onregelmatigheden van algemene, operationele en financiële aard binnen Openbaar Belang aan een vertrouw enspersoon. Sinds 1 januari 2014 is mevrouw T. van Wijlandt vertrouw enspersoon van Openbaar Belang. Vermeende onregelmatigheden die het functioneren van de Bestuurder betreffen, kunnen w orden gerapporteerd aan de voorzitter van de Raad van Commissarissen. Dit is geregeld in klokkenluidersregeling. In 2017 zijn geen onregelmatigheden gemeld. 8.6 Tegenstrijdige belangen en nevenfuncties Elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen Openbaar Belang en de Bestuurder w ordt vermeden. Besluiten tot het aangaan van transacties w aarbij tegenstrijdige belangen van de Bestuurder kunnen spelen die van materiële betekenis zijn voor Openbaar Belang, hebben zich niet voorgedaan in het verslagjaar. De Bestuurder heeft geen nevenfunctie die gezien aard of tijdsbeslag van betekenis is voor de uitoefening van zijn taak. 8.7 Wijzigingen in de Raad van Commissarissen In 2017 zijn er w ijzigingen gew eest in de samenstelling van de Raad. Per 1 juli 2017 zijn de heer A.R. Hanlo en mevrouw P.E.F. Poppe benoemd en per 1 september 2017 is de heer H.L.P. van Kraaij benoemd tot commissaris. De commissarissen W.J. Kruijer en G.J.F. Brakkee zijn met ingang van 1 juli 2017 herbenoemd voor een nieuw e termijn van 4 jaar. 8.8 Bestemming middelen De Bestuurder van Openbaar Belang verklaart de hem ter beschikking staande middelen uitsluitend te hebben aangew end in het belang van de volkshuisvesting. Volkshuisvestingsverslag

39 9. Externe betrekkingen De gemeente Zw olle is met de beide collega-corporaties een belangrijke partner voor Openbaar Belang. Het college van B&W onderschrijft de noodzakelijke samenw erking tussen corporaties en de gemeente. Er vindt periodiek overleg plaats met diverse w ethouders. De samenw erking komt onder andere tot uitdrukking in de in 2016 ondertekende geactualiseerde prestatieafspraken tussen gemeente en Zw olse corporaties en huurdersorganisaties. Jaarlijks w ordt er een (geactualiseerde) jaarschijf vastgesteld. Structureel vindt er tw ee maandelijks overleg plaats tussen de w ethouder volkshuisvesting en de directies van de Zw olse corporaties. Met de collega-corporaties w ordt goed samengew erkt. We w erken onder andere samen in de gezamenlijke w oonruimteverdeling (ook in samenw erking met Beter Wonen IJsselmuiden), de gezamenlijke verw erving en invulling van toekomstige bouw locaties, vrouw enopvang (Kadera) en daken thuislozen (de Herberg). Ook met andere belanghouders w ordt samengew erkt. Daarnaast is er samenw erking op het gebied van het in stand houden van betaalbare koopw oningen in de St. Gereglementeerd Eigendom (SGE), w aarbij de Bestuurders van de 3 Zw olse corporaties het Bestuur vormen. De activiteiten van de SGE zijn in 2016 gestaakt: de gronden die in erfpacht w aren uitgegeven zijn verdeeld over de 3 deelnemende corporaties. Openbaar Belang heeft daarvan 9 in bezit gekregen. In 2017 is de SGE formeel opgeheven. Op initiatief van de gemeente, w oningcorporaties en zorginstellingen in Zw olle is in 2007 een intentieovereenkomst Platform w onen-w elzijn-zorg afgesloten. In 2011 is de vereniging Platform Wonen, Welzijn, Zorg Zw olle opgericht. Doelstelling is het verbeteren van de afstemming en coördinatie tussen verschillende projecten in de stad op het gebied van w onen, w elzijn en zorg en het maken van concrete, meerjarige resultaatafspraken op het terrein van w onen, w elzijn en zorg voor de middellange termijn. De gemeente w ordt vertegenw oordigd door de w ethouder w elzijn en zorg en de w ethouder volkshuisvesting, de w oningcorporaties en zorginstellingen door hun Bestuurder en de organisaties van zorgvragers door hun voorzitter. Namens de drie Zw olse corporaties w as de heer G.W. Brouw er penningmeester van het Platform. Na het vertrek van de heer G.W. Brouw er per 1 november 2016, heeft mevrouw M.C.M. Boeijen, directeur-bestuurder van SWZ, zijn taak overgenomen. Het Concilium Het Concilium is opgericht als vereniging voor het kw alitatieve en kw antitatieve w oningprogramma en de w ijkvernieuw ing in Zw olle. Het monitoren en onderzoeken van de ontw ikkelingen op de w oningmarkt in Zw olle. Het Concilium signaleert belemmeringen die de w oningbouw doen stagneren en helpt dit te voorkomen. Deelnemers aan het Concilium zijn naast de gemeente Zw olle, de w oningcorporaties en marktpartijen die actief zijn in Zw olle. Zw olse Aanpak De belangrijkste maatregelen die in het document Zw olle Moderne Woonstad (w oonvisie) w orden voorgesteld zijn de ambitie om tot 2027 netto w oningen te realiseren in Zw olle. In 2017 gestart en in 2018 afgerond is de Zw olse Aanpak 3.0 geïntroduceerd. Met de Zw olse Aanpak w illen de partijen op korte termijn de problemen op de Zw olse w oningmarkt aanpakken. Vooral de slagingskansen van kopers en huurders vergroten en diverse knelpunt en op de w oningmarkt aanpakken door onder andere 400 extra w oningen te bouw en in alle segmenten, bovenop de reeds geplande bouw van 1200 w oningen en een extra impuls te geven aan w oningbouw in de binnenstad en bestaande w ijken. Partijen hebben zich gecommitteerd aan gemengde w ijken. Daarnaast is het doel om te investeren in de bestaande w oningvoorraad in alle Zw olse w ijken. Volkshuisvestingsverslag

40 10. Verbindingen Alle dochtermaatschappijen zijn in 2016 geliquideerd; in 2017 zijn geen nieuw e verbindingen aangegaan. Ultimo 2017 participeert Openbaar Belang alleen nog in de onderstaande elf Verenigingen van Eigenaars (VvE). De administratie w ordt voor 8 VvE s gevoerd door MVGM Vastgoedmanagement; bij de overige VvE s voeren de eigenaren zelf de administratie. Deze verbindingen zijn ontstaan nadat er w oningen uit een blok zijn verkocht. Zonder de VvE w as verkoop niet mogelijk. Er zijn geen (financiële) verplichtingen voor deze VvE s aangegaan. Er zijn ook geen leningen verstrekt, noch garanties afgegeven. De financiële omvang is marginaal. In 2017 zijn er tw ee w oningen behorende bij de VvE verkocht. Volkshuisvestingsverslag

41 11. De organisatie 11.1 Het Bestuur De samenstelling van het Bestuur op 31 december 2017 w as: Naam Functie Drs. S.M. Quint MCD is benoemd tot directeur-bestuurder per 1 september De heer R.B.J. van Beek w as tot 1 september 2017 (interim) directeur-bestuurder bij Openbaar Belang Organisatieschema Openbaar Belang 11.3 Personeel Bezetting Ultimo 2017 w aren er 27 personen w erkzaam bij de stichting en w as er één vacature (tezamen 24,3 formatieplaatsen). Deze vacature w ordt tijdelijk ingevuld door een inleenkracht. In 2017 hebben geen medew erkers Openbaar Belang verlaten; w el is er één nieuw e medew erker aangetrokken. Sinds 2010 biedt Openbaar Belang aan studenten een stageplaats aan op de afdeling Vastgoed. De studenten komen veelal van de HBO en MBO-instellingen uit Zw olle. Volkshuisvestingsverslag

42 Ziekteverzuim Het ziekteverzuim is in 2017 opgelopen naar een niveau van 2,9% (2016: 1,8%). In 2017 is er één w erknemer langdurig arbeidsongeschikt gew eest; de verw achting en de hoop is dat deze w erknemer begin 2018 volledig zal terugkeren in het arbeidsproces. Voor de beheersing van het ziekteverzuim w ordt de Arbodienst ingeschakeld en voor de re-integratie van langdurig zieke w erknemers w ordt gebruik gemaakt van de diensten van een re-integratiebureau De kwaliteit van de dienstverlening Onze klant staat centraal in de dienstverlening die w ij aan hen leveren. Voor een goede aansluiting ervan op onze klant is het van belang dat w ij w eten hoe zij de dienstverlening ervaren. Naast het uitvoeren van structurele klanttevredenheidsonderzoeken gaan w ij met klanten in gesprek. Wij vragen naar de ervaringen, verw achtingen en behoeften die bij hen leven. Met deze persoonlijke benadering streven w ij naar een dienstverlening die is afgestemd op de w ensen van onze klanten. Wij zijn inmiddels gestart met de implementatie van een klantdienstverleningsprogramma dat in essentie het volgende omvat: 1. Klantvisie, klantdienstverlening, kanaalstrategie en klantcontactbeleid - Wij richten onze dienstverlening en klantprocessen zoveel mogelijk lean en klantgeric ht in, w aarbij w e ons blijven onderscheiden door persoonlijk contact. - Wij gaan uit van een zelfredzame klant, die in toenemende mate ook digitaal met ons zaken w il en kan doen, maar houden ook oog voor de groeiende groep kw etsbare huurders. - Wij hanteren zoveel mogelijk de één loket gedachte ter bevordering van klanttevredenheid en efficiënt w erken, bijvoorbeeld door klantvragen zoveel mogelijk in één keer goed af te handelen. 2. Implementatie van de geleande processen en splitsing van front -office en back-office - Onder begeleiding van een leanspecialist hebben medew erkers procesverbeteringen voorgesteld. In 2017 is gestart met de implementatie van de beschreven processen. - Tijdsbesparing n.a.v. geleande processen helpt om bedrijfslasten te verlagen, maar schept tevens ruimte om méér aandacht te hebben voor de groeiende groep kw etsbare huurders en om klanten via persoonlijk contact klantvriendelijker en professioneler te ondersteunen. - Klantvragen w illen w ij zoveel mogelijk in één keer goed beantw oorden, zonder te hoeven doorverbinden of terugbellen. Medew erkers zijn in 2017 opgeleid om zoveel mogelijk Volkshuisvestingsverslag

43 klantvragen in één keer goed te kunnen behandelen, mede ondersteund door een verbeterd klantinformatiesysteem en een kennisbank. In 2017 liep de implementatie van de softw are enige vertraging op, de verw achting is dat de volledige implantatie in 2018 w ordt afgerond. 3. Herinrichting van de organisatie - Team Huurincasso is per 1 juli verschoven van de afdeling Financiën naar de afdeling Wonen. Dit onderstreept het belang van het klantcontact en vergemakkelijkt de afstemming met team Verhuur en de w oonconsulenten. Benchmark Openbaar Belang Aedes deed in 2017 voor de vierde keer onderzoek naar de prestaties van de w oningcorporaties. Nieuw in de benchmark is dat er w ordt gekeken naar vijf i.p.v. tw ee prestatievelden. Evenals vorig jaar zijn de corporaties vergeleken op het Huurdersoordeel en op de Bedrijfslasten. Nieuw zijn de prestatievelden Duurzaamheid, Onderhoud & verbetering en Beschikbaarheid & betaalbaarheid. Hieronder is de benchmarkpositie van Openbaar Belang te zien en de scores die hieraan ten grondslag liggen. Om de resultaten in een nader perspectief te plaatsen, zijn ook de gemiddelde scores voor de sector opgenomen. Volkshuisvestingsverslag

44 Volkshuisvestingsverslag

45 11.5 De ondernemingsraad Inleiding Gedurende 2017 heeft de Ondernemingsraad (OR) zich vooral bezig gehouden met de aanstellingsprocedures (nieuw e directeur-bestuurder en nieuw e leden voor de Raad van Commissarissen) en het dienstverleningsmodel (DVM). Waar het jaar begonnen is met interim bestuurder Rob van Beek is per 1 september 2017 Sjoerd Quint als directeur-bestuurder aangesteld. Inmiddels hebben de eerste overleggen tussen OR en Sjoerd Quint plaatsgevonden. Samenstelling OR In 2017 w aren er geen w ijzigingen gepland in de samenstelling. Er is geen 4 e lid toegetreden en ook geen van de 3 zittende leden zijn tussentijds afgetreden. De samenstelling is als volgt: Naam Functie Aftreden volgens rooster Michael Piest Voorzitter Stèphan Lubbertsen Lid Mark Mulder Lid Activiteitenagenda heeft voor de OR vooral in het teken gestaan van de procedure rondom het aanstellen van een nieuw e directeur-bestuurder én nieuw e leden voor de Raad van Commissarissen. Daarnaast heeft de OR gesprekken gevoerd rondom het nieuw e dienstverleningsmodel. In de maand april heeft er een gesprek plaatsgevonden tussen OR en Raad van Commissarissen w aarin de procedure rondom de w erving van een nieuw e directeur-bestuurder is besproken en de selectie voor de nieuw e leden voor de Raad van Commissarissen. Naast deze onderw erpen zijn ook de stand van zaken bij Openbaar Belang en de organisatieverandering besproken. In 2017 heeft de Ondernemingsraad drie adviesaanvragen ontvangen en behandeld. 1. Implementatie 2 e fase Dienstverleningsmodel. 2. Aanstellen van Sjoerd Quint als directeur-bestuurder (adviesaanvraag van RvC aan OR). 3. Het aanstellen van Paul Velzen als preventiemedew erker. In alle drie de gevallen heeft de OR positief ingestemd. Agenda 2018 Evaluatie ontw ikkelgesprek Implementatie/evaluatie dienstverleningsmodel Competenties Beoordelingssysteem CAO Ondernemingsstrategie Volkshuisvestingsverslag

46 Verslag van de Raad van Commissarissen 1. Bericht van de voorzitter 2017 is het jaar gew eest van w isselingen in het bestuur en in de Raad van Commissarissen maar ook van stapjes voorw aarts. Het Strategisch Vastgoed Beleid is geactualiseerd en daarmee is een duidelijker beeld ontstaan w at nodig is om van de huidige portefeuille tot de w ensportefeuille te komen. Het is de basis voor de strategieontw ikkeling en een belangrijk toetsingskader voor de RvC bij het beoordelen van investeringsvoornemens. In 2017 is de bouw van 35 sociale huurw oningen op het terrein van het voormalige ziekenhuis de Weezenlanden van start gegaan. De eerste w oningen w orden opgeleverd in het voorjaar In Zw olle-zuid is een project van 12 w oningen met Nul op de meter van start gegaan. Er zijn investeringsbesluiten genomen voor nieuw bouw in Stadshagen en sloop/renovatie van een complex aan de Eikenstraat/Iepenstraat. We zijn van mening dat w e met de benoeming van de heer S.M. Quint een enthousiaste en daadkrachtige directeur-bestuurder voor Openbaar Belang hebben binnengehaald. In de RvC zijn drie nieuw e leden benoemd en daarmee zijn w e w eer op volle sterkte zow el kw antitatief als kw alitatief. Met dit verslag leggen w e verantw oording af over de w ijze w aarop w e als Raad van Commissarissen invulling hebben gegeven aan onze taak en maatschappelijke verantw oordelijkheid. 2. Over besturen en toezichthouden 2.1 Onze visie op toezicht en toetsing De RvC van Openbaar Belang houdt toezicht op het functioneren en presteren van de organisatie, treedt op als w erkgever voor de Bestuurder, fungeert als klankbord voor het Bestuur en geeft gevraagd en ongevraagd advies. De RvC geeft de accountant opdracht voor de controle van de jaarstukken en keurt de opdrachtverlening goed voor de visitatie die Openbaar Belang elke vier jaar laat uitvoeren. De RvC functioneert vanuit een maatschappelijk perspectief en ziet erop toe dat de maatschappelijk gew enste doelen in het algemeen en die van (huidige en toekomstige) huurders w orden behaald. Een gezonde bedrijfsvoering is daarbij een voorw aarde. De raad w il naast haar toezichthoudende taak en haar rol als w erkgever en klankbord, ook w aarde toevoegen aan het functioneren van Openbaar Belang door relevante vraagstukken uit de samenleving te agenderen. We vinden het belangrijk dat de toezichthoudende rol van de RvC w ordt ingevuld vanuit vertrouw en. Op deze manier ontstaat er een natuurlijke afstand tussen de Raad, Bestuurder en organisatie, w aardoor iedereen de ruimte heeft om zijn functie goed in te vullen. De RvC handelt op basis van de bevoegdheden die in de statuten zijn omschreven. De w erkw ijze van de Raad is beschreven in het Reglement Raad van Commissarissen. De Raad w erkt met tw ee commissies; een Auditcommissie en een Selectie- en remuneratiecommissie. De taken van deze commissies zijn beschreven in aparte reglementen. In de tw eede helft van 2017 is een Vastgoedcommissie ingesteld (zie 3.2.3). De Raad van Commissarissen van Openbaar Belang toetst het functioneren van de organisatie op basis van externe onderzoeken en benchmarks, trimester- en jaarrapportages, externe metingen (zoals visitatie), oordelen van derden (zoals de managementletter van de externe accountant en oordeelsbrieven van externe toezichthouders WSW en Autoriteit w oningcorporaties), overleg over beleidskeuzes met anderen dan de Bestuurder in en buiten de organisatie (huurdersverenigingen, ondernemingsraad, managers, projectleiders) en w erkbezoeken. Daarnaast laat de RvC zich intensief door de Bestuurder informeren over beleid, actuele thema s en ontw ikkelingen. Verslag van de Raad van Commissarissen - 46

47 Het toezichtskader voor de stichting is de w et - en regelgeving. Als toetsingskader hanteert de RvC die documenten w aaraan de maatschappelijke en financiële prestaties van de stichting kunnen w orden getoetst. Het toetsingskader is in samenspraak tussen Bestuur en RvC vastgesteld en bevat onder meer de volgende reglementen en beleidsstukken: a) de statuten; b) het reglement van het Bestuur; c) het reglement van de Raad van Commissarissen; d) het reglement financieel beleid en beheer; e) het ondernemingsplan; f) de begroting/jaarplan; g) het treasury statuut en - jaarplan h) het investeringsstatuut; i) het Strategisch Vastgoed Beleid (SVB) en j) de prestatieafspraken met de gemeente. 2.2 Woningwet en Governancecode Woningcorporaties 2015 In 2017 zijn de volgende aanpassingen geïmplementeerd teneinde te kunnen voldoen aan de laatste aanpassingen van de Woningw et ( Veegw et ): Het addendum Reglement Financieel Beheer en Beleid is vastgesteld, De positionering van de controller is herzien. De controller heeft een geheel onafhankelijke rol gekregen en de relatie tussen de controller en de RvC is verduidelijkt, De Statuten en het Treasurystatuut zullen in 2018 w orden aangepast aan de laatste w etgeving. De RvC van Openbaar Belang onderschrijft de governancecode van harte en handelt ernaar. 3. Verslag vanuit toezichthoudende rol 3.1 Toezicht op strategie Met de Woningw et zijn belangrijke hervormingen doorgevoerd die erop gericht zijn dat w oningcorporaties hun rol kunnen voortzetten en zich hierbij te richten op hun kerntaak: het huisvesten van de doelgroep. Corporaties hebben een sterkere legitimatie gekregen vanuit huurders en gemeenten, een hechtere lokale verankering en er is meer ruimte gekomen voor marktpartijen op de huurmarkt. Ook zijn de risico s in de sociale huursector beperkt door verscherping van intern en extern toezicht. De Woningw et 2015 biedt hiervoor de kaders die verder zijn uitgew erkt in het BTIV (Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015) en ministeriële regelingen. Het toezicht op strategieontw ikkeling vindt met name plaats bij de behandeling van de begroting en het jaarverslag. De daarbij gevoegde geactualiseerde meerjarenbegroting met ontw ikkeling van de kengetallen en toelichting verschaft de daarvoor benodigde informatie. De RvC ziet in dit proces met name toe op de w ijze w aarop invulling w ordt gegeven aan de primaire doelstelling van de corporatie - het bieden van huisvesting aan de doelgroep - onder voorw aarde van een gezonde financiële continuïteit. Een belangrijk fundament voor de strategieontw ikkeling is het Strategisch Vastgoed Beleid (SVB) dat in 2017 is geactualiseerd. 3.2 Toezicht op financiële en operationele prestaties Het toezicht op de financiële en operationele prestaties van Openbaar Belang geschiedt door de RvC en door de Auditcommissie. Het toezicht vindt plaats op basis van vaste onderdelen die jaarlijks w orden besproken. Deze vaste onderdelen zijn: de meerjarenbegroting, trimesterrapportages en jaarrekening. De meerjarenbegroting bevat tevens informatie over het investeringsprogramma van Openbaar Belang. Hierin w ordt aangegeven in detail de geplande investeringen in het komende jaar en in hoofdlijnen de initiatieven die Openbaar Belang de komende tien jaar w il ontplooien op het gebied van onder andere nieuw bouw, renovatie, sloop, aankoop, samenvoeging en verkoop van w oningen en eventueel ander vastgoed, teneinde de gew enste opbouw van de vastgoedportefeuille te bereiken. Verslag van de Raad van Commissarissen - 47

48 De meerjarenbegroting heeft betrekking op de ontw ikkeling van de financiële positie van Openbaar Belang in de komende tien jaar. Naast een prognose van de resultatenrekening, bevat het een kasstroomoverzicht, de ontw ikkeling van de financiële parameters en een berekening van de borgingplafonds WSW. De begroting bevat de operationele en financiële doelstellingen van Openbaar Belang voor het komende jaar. In de trimesterrapportages w ordt verslag gedaan van de ontw ikkeling van de financiële kengetallen en van de financieringsbehoefte in de loop van het jaar en het voorzien daarin op basis van het Treasurystatuut. Op 29 maart 2017 en 13 december 2017 hebben vertegenw oordigers van het WSW met de Raad van gedachten gew isseld over de financiële positie van Openbaar Belang, de gevolgen van de plannen w aar de corporatie voor staat, de w ijze w aarop de RvC toezicht houdt en de prioriteiten die de RvC ziet. Op 31 juli 2017 heeft het WSW de corporatie per brief laten w eten dat Openbaar Belang in een hogere risico-categorie is geplaatst en dat het borgingsplafond voor een jaar is bevroren. Tijdens het gesprek met de Raad in december heeft de accountmanager van het WSW een toelichting gegeven op dit besluit. Tevens is aangegeven aan w elke voorw aarden moet w orden voldaan om het borgingsplafond opnieuw vrij te geven. De Raad heeft met instemming kennis genomen van de maatregelen die zijn genomen door de directeur-bestuurder die moeten leiden tot het vrijgeven van het borgingsplafond in De Aedes benchmark 2017 is besproken in de vergadering van 13 december Auditcommissie De Auditcommissie bestond tot 1 september 2017 uit de heren J. Pit (voorzitter) en W.J. Kruijer. De heer J. Pit is uitgetreden op 1 september 2017 en opgevolgd door de heer H.L.P. van Kraaij als voorzitter. Het voornemen w as dat de heer A.R. Hanlo per 1 januari 2018 de heer Kruijer als lid van de Auditcommissie vervangt. De heer Hanlo heeft in dat kader de vergaderingen van de Auditcommissie van 25 oktober en 9 november 2017 bijgew oond. Ter voorbereiding op de RvC-vergaderingen is in 2017 de Auditcommissie driemaal bijeen gew eest. Tijdens deze vergaderingen zijn in het bijzijn van de directeur-bestuurder, manager financiën en de controller de volgende onderw erpen besproken: Jaarrekening en accountantsverslag 2016; Treasurybeleid; Meerjarenbegroting ; Risicomanagement en; Trimesterrapportages. In het bijzijn van de externe accountant zijn besproken: het auditplan; de jaarstukken 2016 en het accountantsverslag 2016 en de managementletter De externe accountant heeft geen bijzondere of financiële risico s geconstateerd. De interne beheersing is van voldoende niveau. De aandachtspunten vanuit de controle 2016 zijn goed opgepakt. Wel zijn aanbevelingen gedaan ter verbetering van de interne beheersing en procesoptimalisatie op gebied van vastgoedw aardering en IT-omgeving. In overeenstemming met het Besluit Toegelaten Instellingen artikel 105 lid 1 en het financieel reglement paragraaf 2.7 heeft de Auditcommissie in 2017 op 19 december 2017 een gesprek gevoerd met de controller zonder aanw ezigheid van de directeur-bestuurder en de manager financiën. In dit gesprek zijn de financiële risico s besproken en is vooruitgekeken naar het plan voor Verslag van de Raad van Commissarissen - 48

49 3.2.2 Jaarverslag, jaarrekening en accountantsverslag Op 24 mei 2017 heeft de RvC de jaarrekening 2016 besproken en vastgesteld na kennis te hebben genomen van het accountantsverslag. Op 1 november 2017 is de begroting 2018 en de meerjarenbegroting in de RvCvergadering, in aanw ezigheid van de directeur-bestuurder en de manager Financiën goedgekeurd onder voorw aarde van borging door het WSW. Op 13 december 2017 is het auditplan en de rapportage interim-bevindingen controle 2017 in de RvC-vergadering besproken met het Bestuur, in aanw ezigheid van de manager Financiën Vastgoedcommissie Tijdens de RvC-bijeenkomst op 6 september 2017 is besloten tot de instelling van de Vastgoedcommissie. Dit is gedaan vanuit de behoefte om eenduidigheid te krijgen over het soort informatie, de kw aliteit en betrouw baarheid hiervan die nodig is om tot toezicht te komen op projecten, investeringen en rendementen. Kortom op dit punt invulling te geven aan de gew enste informatiepositie van de RvC. De Vastgoedcommissie bestaat uit de heren A.R. Hanlo (voorzitter) en H.L.P. van Kraaij. Op 19 september 2017 is de Vastgoedcommissie in samenw erking met een team uit de Organisatie, bestaande uit de directeur-bestuurder en de managers Vastgoed en Financiën programmatisch aan de slag gegaan. Gefaseerd w ordt er toegew erkt naar een voorkeursmodel voor het beoordelen van investeringsbeslissingen (investeringstoetsingskader), normering (rendementseisen). Deze exercitie moet uiteindelijk ook input geven voor het investeringsstatuut, de activeringsregels en de governance/procuratie. Deze onderdelen zullen in 2018 verder w orden uitgew erkt. 3.3 Toezicht op volkshuisvestelijke en maatschappelijke prestaties De Raad constateert dat Openbaar Belang maximale inzet van het maatschappelijk vermogen nastreeft. De balans tussen volkshuisvestelijke ambitie en financiële mogelijkheden is een delicate balans, w aarbij rekening gehouden moet w orden met risico s vanuit externe ontw ikkelingen. Openbaar Belang is financieel op orde doch kan niet achterover leunen op dit onderw erp. Net als in 2016 is het SVB in 2017 geactualiseerd. Mede met het oog op externe ontw ikkelingen, bijvoorbeeld op het gebied van het duurzaamheidsbeleid van de overheid, ontw ikkelingen in het beleid over het huurniveau en in afstemming met de beleidsvoornemens van de andere Zw olse corporaties is het SVB voortdurend aan verandering onderhevig. De Raad onderschrijft het belang van een flexibel SVB op basis van helder geformuleerde uitgangspunten. Uit de confrontatie tussen de streefportefeuille en verw achte portefeuille naar eind 2030 (op basis van huidig beleid en reeds bekende projecten) blijkt voor een aantal PMC s nog steeds verschil te bestaan tussen realisatie en de gew enste situatie. De Raad onderschrijft echter de gemaakte keuzes en stelt vast dat de projecten die in het SVB zijn opgenomen binnen de financiële kaders blijven. In 2016 is het besluit genomen tot sloop/nieuw bouw van het complex Wiecherlinck -/Schuurmanstraat w aarbij 180 eenheden w orden gesloopt en minimaal 230 sociale huureenheden w orden teruggebouw d. In 2017 heeft de Raad het proces van planontw ikkeling en bew onersparticipatie nauw lettend gevolgd. De Raad complimenteert de organisatie met de w ijze w aarop er aan het project is gew erkt en de w ijze w aarop met de bew oners is gecommuniceerd. In haar vergadering van 29 maart 2017 heeft de Raad kennis genomen van de uitw erking van de huursombenadering en ingestemd met de huurverhoging Verslag van de Raad van Commissarissen - 49

50 3.3.1 Volkshuisvestelijk verslag De volkshuisvestingstaak is vastgelegd in het beleidsplan. De kern ervan is w eergegeven in het volkshuisvestingsverslag. De Raad ziet toe op naleving van de in het beleidsplan beschreven en geaccordeerde volkshuisvestingstaak. In het volkshuisvestingsverslag van de jaarrekening en in de trimesterrapportages w orden de concrete resultaten genoemd. In de trimesterrapportages heeft Openbaar Belang verslag gedaan van de ontw ikkeling van de volkshuisvestelijke prestaties met als vaste onderdelen: beschikbaarheid van w oningen; toew ijzing; huurachterstand; het onderhoud en leefbaarheid Klachtenbehandeling Het Bestuur heeft in mei aan de RvC verslag uitgebracht over de w erkzaamheden van de externe klachtenadviescommissie (jaarverslag klachtenadviescommissie 201 6). De RvC heeft vastgesteld dat in 2016 tw ee klachten zijn ontvangen door de klachtenadviescommissie. 3.4 Toezicht op stakeholderdialoog Huurders, de Centrale Huurdersraad, de gemeente Zw olle en collega corporaties in Zw olle zijn de belangrijkste maatschappelijke belanghouders van Openbaar Belang. Daarnaast w ordt in de w ijken overlegd en samengew erkt met de politie, gemeentelijke instanties, zorg- en dienstverleners en initiatieven voor bijzondere doelgroepen zoals de Stichting Hospice Zw olle. Daarmee w eet Openbaar Belang zich naar het oordeel van de Raad uitstekend ingebed in de Zw olse samenleving. De Bestuurder deed in het verslagjaar bij elke vergadering van de Raad verslag van zijn contacten met de belanghouders. Met de Centrale Huurdersraad onderhoudt de Bestuurder periodiek mondeling contact. Met de collega corporaties en de gemeente w orden regelmatige contacten onderhouden aangaande alle volkshuisvestelijke en aanverw ante thema s. In de Zw olse driehoek corporaties-gemeente-huurdersorganisaties zijn de prestatieafspraken vastgelegd voor de periode 2016 t/m 2019 en voor ieder jaar w orden er jaarafspraken gemaakt. In de vergadering van 1 november heeft de RvC de prestatieafspraken besproken. Over het geheel genomen is de Raad tevreden over de w ijze w aarop de afspraken tot stand komen en over de resultaten. Leden van de Raad hebben zich in het verslagjaar op een aantal momenten expliciet georiënteerd op w at er leeft onder de huurders. Commissarissen Brakkee en Kruijer zijn op 13 mei bij de jaarbijeenkomst van de Centrale Huurdersraad (CHR) gew eest en de heren Brakkee, Hanlo, Van Kraaij en mevrouw Poppe w aren aanw ezig bij één van de CHR-vergaderingen. In de eerste helft van 2017 hebben leden van de CHR actief deelgenomen aan de selectie van 3 nieuw e commissarissen en een nieuw e directeur-bestuurder. De gezamenlijke aanpak is goed bevallen. De CHR w as positief over de drie nieuw aan te stellen commissarissen en koos de heer A.R. Hanlo als nieuw e huurderscommissaris ingaande 1 juli Hiermee zijn er binnen de RvC dus 2 commissarissen op voordracht van de CHR. Op 13 juli 2017 heeft er een kennismakingsgesprek plaatsgevonden tussen de voorzitter van de CHR en de nieuw e huurderscommissaris. Op 29 augustus 2017 heeft de nieuw e commissaris kennis gemaakt met het voltallige bestuur van de CHR tijdens een reguliere bestuursvergadering. Daarin heeft de CHR inzicht gegeven in hun agenda, w erkw ijze en ambities. Verslag van de Raad van Commissarissen - 50

51 De huurderscommissarissen w aren 4 november 2017 op uitnodiging van de CHR aanw ezig bij de Zw olse Huurdersdag in de Buitensociëteit te Zw olle. Deze bijeenkomst w as georganiseerd door de Zw olse huurdersvertegenw oordigers in samenw erking met de Woonbond en w as toegankelijk voor alle huurders van de 3 Zw olse corporaties. Het w as een interessante bijeenkomst w aarin veel huurdersaangelegenheden w erden belicht, zow el plenair als in w orkshops. Op 21 november 2017 is er een gezamenlijke bijeenkomst gew eest met CHR en RvC. Onderw erpen die aan de orde zijn gew eest de veranderende rol van de huurdersorganisaties in het kader van de Woningw et 2015 en het effect hiervan op de CHR en de samenw erking met de Woonbond, de samenw erking met de Zw olse huurdersorganisaties, het betrekken van huurders bij het w erk van de CHR, de voorbereidingen voor de Samenw erkingsovereenkomst, tekort aan huurw oningen en w achttijden. De CHR gaf daarbij aan belangstelling te hebben voor deelname aan het Woonbondproject Een stap vooruit. In 2016 is gew erkt aan een nieuw e bew onersparticipatienota en de visie op leefbaarheid. In 2017 is het beleid van zow el de bew onersparticipatie als de visie op leefbaarheid geconcretiseerd en vastgesteld. 3.5 Toezicht op risicobeheersing Het Bestuur informeert de RvC over risicomanagement als onderdeel van de trimesterrapportage. De onderdelen die hierin periodiek besproken w orden zijn: de ontw ikkeling in de exploitatie van het vastgoed; ontw ikkeling projectontw ikkeling; ontw ikkeling in de interne organisatie; ontw ikkeling treasury en ICT landschap/in- en outsourcing. In 2017 is een begin gemaakt met een nieuw e opzet van risicomanagement, die door de Bestuurder is besproken met de RvC. Risicomanagement is een periodiek terugkerend punt op de RvC agenda. Vast onderdeel van elke RvC-vergadering is het projectenoverzicht en het verkoopoverzicht. Het projectenoverzicht voorziet in een totaaloverzicht van alle lopende nieuw bouw plannen, w oningverbeteringen en het planmatig onderhoud voor w at betreft de voortgang en de budgettaire ontw ikkeling. In 2016 is besloten tot sloop/nieuw bouw van complex Wiecherlinckstraat/Schuurmanstraat w aarbij 180 eenheden w orden gesloopt en minimaal 230 sociale huureenheden teruggebouw d. De start van dit project vindt plaats in De risico s bij dit grote en langlopende project vragen om voldoende monitoring en tijdige bijsturing indien noodzakelijk. De RvC heeft daarom met het Bestuur afgesproken dat de RvC ten minste elke vergadering w ordt geïnformeerd over de (kosten)ontw ikkeling van dit project. Met het verkoopoverzicht rapporteert het Bestuur over de voortgang van de geplande w oningverkoop en de condities w aartegen dat plaatsvindt. De RvC heeft als voorw aarde gesteld dat er geen verkopen onder de taxatiew aarde mogen plaatsvinden. De RvC neemt periodiek kennis van de procedures van AO/IC, het commentaar van de onafhankelijke accountant daarop en de rapportage over verbeterpunten. De frequentie, de uitgebreide analyse en bespreking van de trimesterrapportages vormen voor de Raad een goed instrument ter beoordeling van de mate w aarin de organisatie risico s beheerst en in control is. De RvC vindt dat dit stelsel adequaat is. Verslag van de Raad van Commissarissen - 51

52 3.6 Toezicht op verbindingen De corporatie heeft geen verbindingen. 3.7 Opdrachtgeverschap externe auditor De huidige accountant is sinds 2011 voor Openbaar Belang w erkzaam. Net als in 2016, heeft zich in 2017 een personele w isseling aan de accountantskant plaatsgevonden. Afhankelijk van het besluit om w oningcorporaties groter dan verhuureenheden aan te w ijzen als OOB, w ordt een selectieprocedure voor een nieuw accountantskantoor gestart. 4. Verslag vanuit werkgeversrol 4.1 Invulling werkgeversrol voor Bestuur Topstructuur, profielen Bestuurder en benoeming Interim directeur-bestuurder R.B.J. van Beek heeft Openbaar Belang verlaten per 31 augustus Per 1 september 2017 is de heer S.M. Quint benoemd tot directeur-bestuurder nadat een positieve ziensw ijze is ontvangen van de Autoriteit w oningcorporaties. Voor het faciliteren van de w erving- en selectie van de directeur-bestuurder is door de RvC een extern bureau geselecteerd. Op basis van intakegesprekken met de RvC, de ondernemingsraad, de huurdersorganisatie, het managementteam en de interim directeur-bestuurder is het profiel opgesteld voor de te benoemen directeur-bestuurder. Externe w erving in landelijke kranten en social mediaheeft ongeveer 30 reacties opgeleverd w aaruit een shortlist van 15 kandidaten is opgesteld door het bureau. Zes daarvan zijn uitgenodigd voor een gesprek met de selectiecommissie bestaande uit vertegenw oordigers van de RvC, de ondernemingsraad, de huurdersvereniging en de organisatie. Drie van de zes kandidaten zijn vervolgens uitgenodigd voor een 2 e gespreksronde met de leden van de RvC. Uit deze kandidaten is de heer S.M. Quint geselecteerd als de te benoemen directeur-bestuurder voor Openbaar Belang. Op 1 mei 2017 heeft de ondernemingsraad een positief advies uitgebracht over de voorgenomen benoeming. Nadat een positieve ziensw ijze w as ontvangen van de Autoriteit w oningcorporaties heeft de RvC de heer S.M. Quint op 13 juni 2017 benoemd tot directeur-bestuurder per 1 september Beoordelingskader en beoordeling Op grond van haar w erkgeversrol beoordeelt de RvC jaarlijks de Bestuurder. Die taak w ordt uitgevoerd door de remuneratiecommissie. Vanaf 1 september 2017 w erd deze gevormd door mevrouw P.E.F. Poppe (voorzitter) en de heer W.J. Kruijer. Per 1 september 2017 is ook de nieuw e directeurbestuurder gestart. Met hem heeft, gelet op de korte periode van w erkzaamheid, een voortgangsgesprek plaatsgevonden en nog geen beoordelingsgesprek. De agendapunten voor het gesprek zijn vooraf afgestemd met de overige leden van de RvC. Begin 2018 heeft dit gesprek met de heer S.M. Quint plaatsgevonden. In datzelfde gesprek zijn prestatieafspraken van het bestuur voor 2018 gemaakt Beloningskader en beloning De beloning van de Bestuurder w ordt vastgesteld door de Raad van Commissarissen en vindt plaats op basis van de Sector brede beloningscode Bestuurders Woningcorporaties en conform de vigerende w ettelijke kaders, zoals de WNT. De functie voor de directie is ingedeeld in schaal E met een maximale bezoldiging van in Verslag van de Raad van Commissarissen - 52

53 Opgave vergoeding directeur-bestuurder 2017 Aan bestuurder S.M. Quint is een auto ter beschikking gesteld met een catalogusw aarde van De heer R.B.J. van Beek w as over de periode 27 december 2016 t/m 31 augustus 2017 interim directeur-bestuurder van Openbaar Belang. De heer Van Beek w erd ingehuurd van bureau van Nimw egen; in 2017 is daarvoor een bedrag van betaald (excl. btw ). De honoreringen van zow el de interim directeur-bestuurder de heer R.B.J. van Beek als de nieuw e directeur-bestuurder de heer Quint- voldoen aan de WNT richtlijnen Aandelen, leningen, garanties Er zijn in 2017 geen aandelen, leningen of garanties verstrekt aan de (Interim) Bestuurder(s). 4.2 Organisatiecultuur en integriteit Cultuur De RvC is van mening dat er bij Openbaar Belang sprake is van een integere en open cultuur w aarbinnen ruimte is voor reflectie en tegenspraak. Het Bestuur is zich bew ust van zijn voorbeeldfunctie en draagt met zijn feitelijk gedrag bij aan de gew enste organisatiecultuur Integriteit In het tw eede kw artaal van 2007 is een ethische gedragscode, een protocol vertrouw enspersoon en een klokkenluidersregeling vastgesteld. In 2015 is er een nieuw integriteitsbeleid vastgesteld. Er hebben in 2017 geen transacties plaatsgevonden w aarbij sprake w as van tegenstrijdige belangen van het bestuur en/of de leden van de Raad van Commissarissen. Alle leden van de RvC zijn onafhankelijk van Openbaar Belang. Er bestaan geen overlappingen met andere bestuursfuncties. Geen van de commissarissen is of w as in het verleden in dienst van Openbaar Belang, onderhoudt een directe of indirecte band met toeleveranciers of afnemers van Openbaar Belang. Geen van de commissarissen verleent andere diensten dan die w elke voortvloeien uit zijn/haar lidmaatschap van de RvC of onderhoudt banden met Openbaar Belang, hetzij direct, hetzij indirect buiten zijn/haar commissariaat. Het reglement van de RvC bevat bepalingen inzake mogelijke tegenstrijdige belangen. Verslag van de Raad van Commissarissen - 53

54 5. Verslag vanuit klankbordfunctie Eén van de taken van de RvC is de signaal- en klankbordfunctie voor de Bestuurder. Dit betekent dat de leden van de RvC moeten beschikken over de juiste kw aliteiten om deze functies goed uit te oefenen zoals: inlevingsvermogen, het bew aren van de juiste af stand en overzicht kunnen hebben in de grote lijnen zonder hierbij de noodzakelijke details uit het oog te verliezen. De RvC, individueel en als college, acht zichzelf in staat de Bestuurder met gezag en respect te begeleiden en w aar nodig een spiegel voor te houden. Van deze rol is in 2017 veelvuldig en in goed overleg gebruik gemaakt. 6. Over de Raad van Commissarissen 6.1 Samenstelling Profielschets Raad van Commissarissen De RvC van Openbaar Belang bestaat uit 5 leden, w aarvan tw ee commissarissen die zijn benoemd op voordracht van de huurdersorganisatie. De Raad van Commissarissen beschikt over een profielschets die is gepubliceerd op de w ebsite van Openbaar Belang. Deze profielschets is in 2016 aangepast Benoemingen Gedurende het verslagjaar hebben zich w ijzigingen in de samenstelling van de RvC voorgedaan. Per 1 juli 2017 zijn de heer A.R. Hanlo en mevrouw P.E.F. Poppe benoemd tot commissaris. De heer A.R. Hanlo is benoemd op voordracht van de Centrale Huurdersraad van Openbaar Belang. De heer J. Pit is, na tw ee termijnen, per 31 augustus 2017 afgetreden. Per 1 september 2017 is de heer H.L.P. van Kraaij benoemd tot commissaris. Voor het faciliteren van de w erving en selectie is een extern bureau geselecteerd. Voor alle vacatures is extern geadverteerd. Benoemingen hebben plaatsgevonden nadat een positieve ziensw ijze van de Autoriteit w oningcorporaties is ontvangen. De heren G.J.F. Brakkee en W.J. Kruijer (voorzitter) hebben zich beschikbaar gesteld en zijn benoemd voor een nieuw e termijn, ingaande 1 juli 2017 na een verkregen positief advies van de Autoriteit Woningcorporaties. De Raad van Commissarissen is van oordeel dat de Raad voldoende divers is samengesteld w at betreft deskundigheid en competenties. Verslag van de Raad van Commissarissen - 54

55 6.1.3 Schema samenstelling en rooster van aftreden (situatie per 31/12/2017) Naam Drs. Ing. W.J. Kruijer G.J.F. Brakkee Geslacht Man Man Functie Voorzitter Lid Geboortejaar Benoemd Herbenoeming Aftredend Subcommissie Selectie- en remuneratiecommissie Vastgoedcommissie Hoofdfunctie Gepensioneerd Zelfstandig adviseur Expertise Finance, IT, strategie en governance Volkshuisvesting en stedelijke ontwikkeling Nevenfunctie 1 Lid Raad van Toezicht De Rijdende School Nevenfunctie 2 Voorzitter VVE Hanzehaven Op voordracht van de CHR Nevenfunctie 3 Voorzitter Vereniging Bewoners Hanzeland Behaalde PE-punten in Naam Ing. A.R. Hanlo Mr. P.E.F. Poppe Geslacht Man Vrouw Functie Vice-voorzitter Lid Geboortejaar Benoemd Herbenoeming Aftredend Subcommissie Vastgoedcommissie (voorzitter) Selectie- en remuneratiecommissie (voorzitter) en Auditcommissie Hoofdfunctie Geassocieerd adviseur Bureau de Bont/ouddirecteur ingenieursbureau Jurist en ondernemer Expertise Vastgoedontwikkeling en beheer, Volkshuisvestelijk Juridisch, governance, volkshuisvesting Nevenfunctie 1 Lid Raad van Commissarissen Woningstichting UWOON Examinator Politieacademie Overige Op voordracht van de CHR Behaalde PE-punten t/m Naam drs. H.L.P. van Kraaij Geslacht Man Functie Lid Geboortejaar 1974 Benoemd Herbenoeming Aftredend Subcommissie Auditcommissie (voorzitter) Hoofdfunctie Partner Crow Consultancy B.V. Expertise Financieel, Strategie, Coporate Governance, IT Nevenfunctie 1 Lid Raad van Commissarissen Woongoed Overige Behaalde PE-punten in Gebeurtenissen na balansdatum Mevrouw mr. P.E.F. Poppe en de heer drs. H.L.P. van Kraaij hebben hun functie als lid van RvC op 3 april 2018 neergelegd en hun ontslag per 30 april ingediend, vanw ege een verschil van inzicht binnen de RvC ten aanzien van de visie op toezichthouden. 6.2 Functioneren Integriteit en onafhankelijkheid Ieder lid van de RvC dient te handelen volgens de integriteitsverklaring die hij/zij heeft ondertekend. Door deze ondertekening geven geeft de commissaris aan dat hij of zij zich in het verleden, het heden en in de toekomst integer en in overeenstemming met de hiertoe opgestelde w et - en regelgeving en bedrijfsregels heeft en zal gedragen. Commissarissen melden een (mogelijk) tegenstrijdig belang direct aan de voorzitter van de RvC en aan de overige leden van de Raad. In het verslagjaar is er geen sprake gew eest van tegenstrijdige belangen. Verslag van de Raad van Commissarissen - 55

56 De Raad is zodanig samengesteld dat de leden ten opzichte van elkaar, de Bestuurder en w elk deelbelang dan ook onafhankelijk en kritisch kunnen functioneren en hun taak naar behoren kunnen vervullen. De leden van de Raad hebben geen nevenfuncties die tegenstrijdig zijn aan het belang van Openbaar Belang Aanspreekbaarheid De Raad van Commissarissen hecht grote w aarde aan zijn aanspreekbaarheid. Een ieder is uitgenodigd zich tot de Raad van Commissarissen te w enden als daartoe aanleiding is. De contactgegevens van de Raad van Commissarissen staan op de w ebsite van de corporatie Meldingsplicht Er is in 2017 geen aanleiding gew eest tot het doen van een melding in het kader van de brede meldingsplicht richting de Autoriteit w oningcorporaties Informatievoorziening Het Bestuur verschaft de RvC tijdig en (zo mogelijk) schriftelijk over de feiten en ontw ikkelingen aangaande Openbaar Belang die de RvC nodig mocht hebben voor het naar behoren uitoefenen van zijn taak en ten behoeve van (het toezicht op) de risicobeheersing. Tot de standaardrapportage behoren: de begroting en de meerjarenprognose; de trimesterrapportages incl. financiële verslaglegging; voortgang van (investerings-)projecten; stand van zaken verkoop w oningen. De Raad van Commissarissen ziet erop toe, dat de ontvangen informatie de relevante aspecten laat zien op financieel, volkshuisvestelijk, maatschappelijk en organisatorisch gebied, en op het gebied van de dienstverlening aan de klanten van Openbaar Belang. Om zijn taken goed te kunnen vervullen heeft de Raad zich in het verslagjaar regelmatig mondeling en schriftelijk door de directie laten informeren over specifieke onderw erpen. De RvC w int ook zelfstandig informatie in over de gang van zaken bij Openbaar Belang. Zo zijn er gesprekken met de managementleden, de ondernemingsraad, de huurdersorganisatie en de accountant. De Raad van Commissarissen ervaart de contacten met de huurderorganisatie en de OR als zeer belangrijk, omdat daarmee vanuit verschillende perspectieven informatie w ordt v erkregen over het functioneren van Openbaar Belang. De Raad van Commissarissen is van oordeel dat de planning- en control cyclus van Openbaar Belang goed functioneert en toereikende informatie genereert voor de toezichthoudende taak van de commissarissen. De specifieke doelen die de organisatie zich in een jaar stelt, w orden in meetbare prestatie-indicatoren gedefinieerd en er w ordt bijgestuurd als daar aanleiding toe is. Verandering van omgeving zoals w ijziging van w etgeving w ordt systematisch bijgehouden en de implementatie van veranderingen w ordt beheerst Lidmaatschappen De leden van de Raad van Commissarissen zijn lid van de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties (VTW). Ze ontvangen vaktijdschriften en brochures Zelfevaluatie In een aparte vergadering zonder bestuurder heeft een zelfevaluatie plaatsgevonden w aarin is teruggekeken op de opgedane ervaringen in de nieuw e samenstelling van de Raad met elkaar, met de directeur-bestuurder, de organisatie en de stakeholders, en is vooruitgekeken naar de toekomst. Verslag van de Raad van Commissarissen - 56

57 6.2.7 Permanente educatie Commissarissen dienen te voldoen aan het Reglement Permanent Educatie van de VTW. In de periode 2016 en 2017 moeten commissarissen minimaal 10 PE-punten behalen; hieraan is voldaan. Een overzicht van de behaalde PE punten in 2017 is opgenomen in hoofdstuk Schema samenstelling en rooster van aftreden. Behaalde PE-punten w orden geregistreerd bij de VTW. 6.3 Bezoldiging De bezoldiging van Commissarissen bij Openbaar Belang vindt plaats volgens de beroepsregel Bezoldiging commissarissen. Deze regeling van de VTW (de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties) is op 20 april 2015 door de Algemene ledenvergadering vastgesteld als een voor alle leden algemeen geldende en bindende beroepsregel. Bij Openbaar Belang bedraagt de vaste bezoldiging van de RvC in 2017 voor een lid en voor de voorzitter van de RvC. Deze bedragen zijn excl. BTW. De bedragen liggen onder de maximaal toelaatbare bezoldiging voor beloningsklasse E die de beroepsregeling hanteert 9 en liggen duidelijk onder de maximale bezoldiging die op basis van de w ettelijke bepalingen van de WNT2 (Wet Normering Topinkomens 2) is aangegeven Aantal verhuureenheden (o.b.v. w eging volgens regeling) Aantal inw oners gemeente Zw olle valt in klasse Bezoldigingsklasse E E VTW-beroepsregel, maximale bezoldiging (excl. BTW) RvC-voorzitter RvC-lid Bezoldiging conform bezoldigingsbeleid 2015 Openbaar Belang (excl. BTW; in 2016 inclusief kostenvergoedingen voor aansprakelijkheids- en bijstandsverzekering; in 2017 is deze ondergebracht in de WKA) RvC-voorzitter RvC-lid De bezoldiging is onafhankelijk van de prestaties van de corporatie. Naast de bezoldiging stelt Openbaar Belang middelen ter beschikking voor activiteiten op het gebied van professionalisering en deskundigheidsbevordering (permanente educatie), evaluatie en onbelaste kosten die de individuele commissaris, uit hoofde van zijn/haar functie bij de betreffende corporat ie, maakt. De corporatie voldoet ook de kosten voor de aansprakelijkheids- en rechtsbijstandsverzekering die zij heeft afgesloten voor de commissarissen in verband met het uitoefenen van de functie. De over 2017 aan commissarissen uitgekeerde bezoldiging is opgenomen in de jaarrekening (pag. 101). 9 Voor 2017 vastgesteld op 24 november 2017 Verslag van de Raad van Commissarissen - 57

58 6.4 Vergaderingen, overig Vergader- en besluitenschema De Raad vergaderde in het verslagjaar negen keer met het Bestuur. Voorafgaand aan deze vergaderingen vond er vooroverleg plaats w aaraan alleen commissarissen deelnamen. In 2017 heeft de RvC de volgende besluiten genomen: Datum RvC Genomen besluit vergadering 29 maart Goedkeuring Treasury jaarplan 2017 Goedkeuring startdocument Assendorperdijk Goedkeuring vestiging zakelijk recht van opstal ten behoeve van Enexis voor strook grond aan de Zuiderkerkstraat Goedkeuring aan verkoop van 13 garages aan de Brahmsstraat en één berging aan de Enkstraat Goedkeuring aan implementatie fase 2 van het klantdienstverleningsmodel 24 mei Benoeming, op voordracht van de Centrale Huurdersraad, de heer Ing. A.R. Hanlo met ingang van 1 juli 2017 als commissaris Herbenoeming de heer drs. Ing. W.J. Kruijer voor een volgende periode van 4 jaar tot 30 juni 2021 Benoeming mevrouw Mr. P.E.F. Poppe met ingang van 1 juli 2017 als commissaris van Openbaar Belang Afw ijkingsbesluit dat jaarrekening niet binnen vier maanden na afloop van het boekjaar w ordt vastgesteld. Vaststelling jaarverslag 2016, onder voorbehoud van goedkeuring van de accountant. Het jaarverslag is op 30 juni 2016 vastgesteld. 13 juni Benoeming de heer S.M. Quint per 1 september 2017 tot directeur-bestuurder 5 juli Benoeming de heer drs. H.L.P. van Kraaij met ingang van 1 september 2017 als commissaris Herbenoeming de heer G.J.F. Brakkee voor een volgende periode tot 30 juni 2021 Instemming parameters en uitgangspunten begroting september Goedkeuring verkoop Fluessen 78 en Vijfhoek 10 1 november Vaststelling Addendum Reglement Financieel Beheer en Beleid Goedkeuring afsluiten project 2 w oningen Soos Molenzicht Goedkeuring honorarium 2017 Pw C Goedkeuring herziene Strategisch Vastgoed Beleid 2017 Goedkeuring begroting 2018 en de meerjarenbegroting december Goedkeuring Treasury jaarplan 2018 (onder voorbehoud). De goedkeuring is geeffectueerd in 2018 Goedkeuring positionering controller naar een geheel onafhankelijke rol Goedkeuring investeringsbesluit Breecamp-Noord Goedkeuring investeringsbesluit Eikenstraat/Iepenstraat Verslag van de Raad van Commissarissen - 58

59 De volgende onderw erpen (aan de hand van nota s en notities) zijn door de Bestuurder met de Raad van Commissarissen besproken tijdens de RvC-vergaderingen in 2017: - auditplan en rapportage bevindingen interim-controle 2017; - beoordeling, borgbaarheid en Borgingsplafond WSW en analyse verschillen LTV; - jaarverslag 2016 Klachtenadviescommissie Zw olle, IJsselmuiden, Raalte, Hardenberg en Nieuw leusen; - stand van zaken projecten w aaronder Weezenlanden-Noord, 35 nieuw bouw w oningen op het Weezenlanden terrein en 12 NOM-w oningen aan de Van Pallandtmarke; - Aedes Benchmark; - besluitvormingsproces; - voortgang scheiden w onen en zorg; - risicomanagement; - datalekken/bic; - veiligheid balkons; - w oonvisie Ruimte voor Wonen ; - dienstverleningsmodel; - concretisering leefbaarheid; - concretisering bew onersparticipatie; - uitw erking huursombenadering 2017; - versnellingsactie; - prestatieafspraken jaarschijf 2018; - semipermanente w oningen; - rekenmethodiek vastgoedinvesteringen. Op 1 november heeft de voltallige Raad samen met de directeur-bestuurder een bezoek gebracht aan de w oningcomplexen aan de Assendorperdijk, de Eikenstraat/Iepenstraat en Weezenlanden-Noord en zich ter plekke laten informeren voor de voorgenomen renovatie en sloop/nieuw bouw plannen Bijeenkomsten/scholing RvC-leden Leden van de Raad van Commissarissen hebben in bijeenkomsten/scholingen en seminars bezocht met onderw erpen: Masterclass ' Stakeholdermanagement, de nieuw e relatie met gemeente en huurder en de rol van de RvC; Masterclass ' Effectieve interventies ; Actualiteitenseminar voor w oningcorporaties; Leadership Meetings Commissarissen 2017; Regiobijeenkomst VTW, Aedes en NVWB over toezicht en bestuur; Symposium VTW-Woonbond Huurderscommissaris; Masterclass De rol van de RvC bij bouw en en renoveren ; Professioneel opdrachtgeverschap; VTW ledencongres over intern en extern toezicht Overleg OR Op 3 april heeft er een gesprek plaatsgevonden tussen de heren Kruijer en de OR. Daarbij is gesproken over de vacatures van directeur-bestuurder en leden RvC en de w ijze w aarop die w orden ingevuld. Op 20 april 2017 is de OR geïnformeerd over de voorgenomen benoeming van de heer S.M. Quint tot directeur-bestuurder van Openbaar Belang. Op 1 mei 2017 heeft de OR positief geadviseerd over deze benoeming. Verslag van de Raad van Commissarissen - 59

60 7. Tot slot 7.1 Vooruitblik Met een nieuw e, daadkrachtige directeur-bestuurder aan het roer gaat Openbaar Belang een periode tegemoet w aarin het kan laten zien w aartoe een kleine, klantgerichte w oningcorporatie in staat is. Zo zal de implementatie van het klantdienstverleningsmodel w orden voltooid om de huurders nog beter van dienst te kunnen zijn. Alle stakeholders zullen w orden betrokken bij het vernieuw en van de ondernemingsstrategie om de maatschappelijke en bedrijfsmatige doelstellingen van de corporatie nog beter te kunnen realiseren en te borgen. We verw achten dat in 2018 het WSW het borgingsplafond w eer zal vrijgeven zodat nieuw bouw - en renovatieprojecten in uitvoering kunnen w orden genomen. Ook zullen stappen w orden genomen om het w oningbestand veiliger en duurzamer te maken. In 2018 gaan w e ook de resultaten zien van de genomen besluiten in voorgaande jaren. In het komende verslagjaar w ordt de oplevering verw acht van de w oningen op het Weezenlanden terrein (Isala). Daarnaast zullen er stappen w orden gemaakt met de planvoorbereiding van de sloop/nieuw bouw van de w oningen aan de Wiecherlinckstraat/Schuurmanstraat. We kunnen de oplevering verw achten van de eerste w oningen met nul op de meter. Met een vernieuw de Raad van Commissarissen zijn w e er klaar voor om invulling te geven aan onze taak als toezichterhouder op deze ambitieuze plannen. Tevens zetten w e onze expertise en ervaring graag in om de directeur-bestuurder bij te staan als klankbord bij het effectueren van zijn plannen. 7.2 Dankwoord De Raad van Commissarissen spreekt hierbij haar w aardering uit voor het gevoerde beleid en de bereikte resultaten en complimenteert alle medew erkers van Openbaar Belang met de behaalde resultaten. 7.3 Slotverklaring Het Bestuur heeft het jaarverslag over 2017 opgesteld, met daarin opgenomen de jaarrekening. De accountant Pw C heeft de jaarrekening gecontroleerd en voorzien van een goedkeurende controleverklaring. De Raad van Commissarissen kan zich verenigen met het jaarverslag van het Bestuur. De middelen van Openbaar Belang zijn uitsluitend in het belang van de volkshuisvesting besteed. Activiteiten hebben uitsluitend plaatsgevonden ten behoeve van de volkshuisvesting en de leefbaarheid, in overeenstemming met de statuten van de stichting. De w oongelegenheden liggen binnen het statutaire w erkgebied. Op het gebied van beleggen en verbintenissen zijn geen risicovolle posities ingenomen. De Raad van Commissarissen en zijn individuele leden verklaren integer en onafhankelijk te hebben gehandeld conform de hiertoe ondertekende integriteitsverklaring. 7.4 Ondertekening Dit verslag is vastgesteld door de Raad van Commissarissen 10 van Openbaar Belang: De heer drs. Ing. W.J. Kruijer De heer Ing. A.R. Hanlo De heer G.J.F. Brakkee Zw olle, 6 juni Omdat zow el mevrouw Mr. P.E.F. Poppe als de heer Drs. H.L.P. van Kraaij hun functie op 3 april 2018 hebben neergelegd en hun ontslag per 30 april hebben ingediend, is dit verslag niet door hen ondertekend. Verslag van de Raad van Commissarissen - 60

61 Kengetallen over de afgelopen 5 jaar per ultimo van het boekjaar Kengetallen - 61

62 Kengetallen over de afgelopen 5 jaar per ultimo van het boekjaar Kengetallen - 62

63 Jaarrekening Balans per (na bestemming resultaat) (x 1.000) Jaarrekening

64 Jaarrekening

65 2. Winst- en verliesrekening 2017 (x 1.000) Jaarrekening

66 3. Kasstroomoverzicht 2017 (x 1.000) Jaarrekening

67 4. Algemene toelichting Algemeen Openbaar Belang is een stichting met de status van toegelaten instelling volkshuisvesting. Zij heeft specifieke toelating in Zw olle en is w erkzaam binnen de juridische w etgeving vanuit de Woningw et en het Besluit Beheer Sociale Huursector. De statutaire en feitelijke vestigingsplaats is Zw olle. De activiteiten bestaan voornamelijk uit de exploitatie en ontw ikkeling van w oningen voor de sociale huursector. Stelselwijziging Op grond van RJ 645 w orden de modellen voor de balans, de w inst - en verliesrekening en het kasstroomoverzicht gepubliceerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Derhalve w ordt de post Materiële vaste activa ten dienste van de exploitatie, conform hernieuw de interpretatie RJ 645, gepresenteerd als separate balanspost. De vergelijkende cijfers over 2016 zijn als gevolg van deze presentatiew ijzigingen dienovereenkomstig aangepast. Functionele w inst- en verliesrekening: In 2017 is op basis van de handleiding toepassen functionele indeling w inst- en verliesrekening bij corporaties verslagjaar 2017 de kostenverdeelstaat aangepast. Naar aanleiding hiervan zijn in de jaarrekening 2017 diverse reclassificaties verw erkt in de presentatie in de w inst -en verliesrekening. De vergelijkende cijfers 2016 zoals opgenomen in de jaarrekening 2017 zijn overeenkomstig aangepast. De presentatiew ijziging heeft geen effect op vermogen en het resultaat. Schattingswijziging De marktw aarde 2017 is opgesteld conform het Handboek De marktw aarde van 2016 op basis van het Handboek De belangrijkste uitgangsposities zijn toegelicht in paragraaf In het kader van de bepaling van de marktw aarde verhuurde staat en de bedrijfsw aarde van de vastgoedbeleggingen zijn schattingsw ijzigingen doorgevoerd. Schattingen Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt de directeurbestuurder van Openbaar Belang zich verschillende oordelen en maakt schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen in hoofdstuk 8 of bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningpost. Jaarrekening

68 5. Grondslagen voor waardering van activa en passiva Regelgeving De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met artikel 35 van de Herzieningsw et toegelaten instellingen volkshuisvesting 2016, artikel 30 en 31 van Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting (BTIV) 2016, richtlijn 645 van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving (herzien 2017) en de Beleidsregels toepassing Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (' WNT' ). Activa en verplichtingen w orden in het algemeen gew aardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele w aarde. Indien geen specifieke w aarderingsgrondslag is vermeld, vindt w aardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. In de balans, de w inst- en verliesrekening en het kasstroomoverzicht zijn referenties opgenomen (voor verw ijzing naar de toelichting). Toelichtingen op posten in de balans, w inst - en verliesrekening en kasstroomoverzicht w orden in de jaarrekening genummerd. Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van w aardering en van resultaatbepaling zijn ongew ijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar, met uitzondering van de toegepaste stelselw ijzigingen zoals opgenomen in hoofdstuk 4. Voor een aantal posten zijn schattingen gew ijzigd, zie hiervoor ook hoofdstuk 4. Verwerking verplichtingen In de jaarrekening w ordt naast juridisch afdw ingbare verplichtingen tevens rekening gehouden met feitelijke verplichtingen die kunnen w orden gekw alificeerd als intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd. Hiervan is sprake w anneer uitingen namens de corporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en overige belanghouders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuw bouw projecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de corporatie rondom projectontw ikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de formalisering van de definitief ontw erp fase en afgeleid het aanvragen van de bouw vergunning heeft plaatsgevonden. Materiële vaste activa (10.1) Algemene uitgangspunten Tenzij bij de afzonderlijke balansposten iets anders w ordt vermeld gelden voor alle materiële vaste activa de volgende algemene uitgangspunten. Verkrijgings- of vervaardigingsprijs De verkrijgings- of vervaardigingsprijs w ordt bepaald als de som van alle direct toe te rekenen uitgaven. Voor zover verkregen subsidies w orden gekw alificeerd als investeringssubsidie, w orden deze in mindering gebracht op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Tevens w orden hierbij de rente tijdens de bouw op vreemd vermogen en direct toerekenbare interne kosten alsmede transactiekosten geactiveerd. Rente w ordt uitsluitend toegerekend indien voor te vervaardigen materiële vaste activa noodzakelijkerw ijs een aanmerkelijke hoeveelheid tijd nodig is om deze gebruiksklaar te maken, en vangt aan bij start van de bouw. De geactiveerde rente w ordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Er w ordt rekening gehouden met bijzondere w aardeverminderingen die op balansdatum w orden verw acht. Indien grond gekocht is met opstallen, met de intentie de opstallen te slopen of teniet te laten gaan en vervolgens op de grond nieuw bouw te realiseren, dan maken de eventuele boekw aarde van de opstallen en de gemaakte sloopkosten deel uit van de verkrijgingsprijs van de grond. Jaarrekening

69 Verw erking van groot onderhoud Openbaar Belang verw erkt de kosten van groot onderhoud aan haar materiële vaste activa als onderdeel van de boekw aarde indien w ordt voldaan aan de criteria voor activering. De geactiveerde kosten w orden als afzonderlijke component behandeld. Voor zover sprake is van vervanging van onderdelen van het actief w ordt de nog aanw ezige boekw aarde van deze onderdelen gedesinvesteerd. Indien de boekw aarde van deze te desinvesteren onderdelen niet afzonderlijk uit de activa registratie zijn te herleiden w ordt deze benaderd op basis van de huidige uitgaven, teruggerekend naar de datum van oorspronkelijke investering, en indien van toepassing rekening houdend met de naar benadering tot het moment van vervanging hierover gepleegde afschrijvingen. DAEB vastgoed in exploitatie en niet -DAEB vastgoed in exploitatie Typering DAEB vastgoed omvat w oningen in exploitatie met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens op het moment van het afsluiten van de huurovereenkomst, geliberaliseerde w oningen die per balansdatum een huurprijs kennen lager dan de huurtoeslaggrens, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. De huurtoeslaggrens is een algemeen huurprijsniveau dat door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties w ordt vastgesteld. Maatschappelijk vastgoed is bedrijf onroerend goed dat is verhuurd aan maatschappelijke organisaties, w aaronder zorg-, w elzijn-, onderw ijs en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. Niet-DAEB vastgoed omvat w oningen en overige objecten w elke niet voldoen aan het criterium van DAEB vastgoed. Kw alificatie Openbaar Belang richt zich op het realiseren van de volkshuisvestelijke taken. Dit betekent dat beleidskeuzes rondom het vastgoed primair w orden gemaakt met in acht neming van haar taak als sociale huisvester. Daarnaast w orden investeringsbeslissingen mede genomen op basis van een analyse van het financiële rendement. Een beperkt deel van de portefeuille is gealloceerd voor verkoop. Basis voor de w aardering is het Handboek modelmatig w aarderen marktw aarde. Waarderingsgrondslag Vastgoed in exploitatie w ordt ingaande de jaarrekening op grond van artikel 35 lid 2 van de Woningw et gew aardeerd tegen de marktw aarde in verhuurde staat. Openbaar Belang w aardeert haar vastgoed in exploitatie bij eerste verw erking tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Daarna vindt w aardering plaats tegen de actuele w aarde zijnde de marktw aarde in verhuurde staat. De w aardering tegen marktw aarde in verhuurde st aat vindt plaats overeenkomstig de methodiek die is opgenomen in bijlage 2 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting ( Handboek modelmatig w aarderen marktw aarde 2017 ). Openbaar Belang past, met uitzondering van het bedrijfsmatig verhuurd vastgoed (BOG), voor het volledige bezit de basisversie van het Handboek modelmatig w aarderen marktw aarde toe. Het bedrijfsmatig onroerend goed is in het boekjaar 2017 door een externe onafhankelijke taxateur gevalideerd door middel van gevel/zicht taxatie. De tw ee daarop volgende jaren zal volstaan w orden met een indexatie van dit vastgoed. Om de basisversie toe te kunnen passen heeft Openbaar Belang een analyse gemaakt van haar bezit en hierbij vastgesteld dat het type en de samenstelling van het bezit past binnen de uitgangspunten en normeringen die de basisversie voorschrijft. Dientengevolge heeft Openbaar Belang geconcludeerd dat de toepassing van de basisversie leidt tot een acceptabele uitkomst van de marktw aarde in verhuurde staat voor het geheel van de betreffende complexen en past binnen het getrouw e beeld van het vermogen en resultaat dat de jaarrekening, volgens het verslaggevingsstelsel moet geven. Jaarrekening

70 Complexindeling Overeenkomstig het Handboek modelmatig w aarderen marktw aarde vindt w aardering plaats op w aarderinsgscomplexniveau. Elk w aarderingscomplex bestaat uit vergelijkbare verhuureenheden voor w at betreft type eenheid, bouw jaar en locatie. Daarnaast is het gehele w aarderingscomplex als eenheid aan een derde partij te verkopen. Alle verhuureenheden van Openbaar Belang maken deel uit van een w aarderingscomplex of vormen een afzonderlijk w aarderingscomplex. Waarderingsmethode De marktw aarde in verhuurde staat van het vastgoed in exploitatie is gebaseerd op een modelmatige, op kasstromen gebaseerde methodiek. De basiskenmerken van de methodiek zijn als volgt: De aannames aangaande de geprognosticeerde kasstromen zijn gebaseerd op de contractuele verplichtingen van de toegelaten instelling die rusten op het vastgoed. De overige (na de contractperiode in acht te nemen) aannames en uitgangspunten zijn gebaseerd op gegevens van de markt w aarop de toegelaten instelling actief is. Feiten en omstandigheden die kunnen w orden gekw alificeerd als verplichtingen die niet specifiek aan het vastgoed zijn toe te rekenen zijn (zoals bijvoorbeeld afgesloten convenanten met gemeenten over aan te houden volumes in huurprijs categorieën en mogelijk in de toekomst te maken prestatie afspraken) zijn niet opgenomen in de w aardering van het vastgoed maar maken onderdeel uit van de niet uit de balans blijkende verplichtingen. Het rekenmodel maakt gebruik van een Netto Contante Waardeberekening (NCW), ook w el Discounted Cash Flow (DCF) genaamd. Dit betekent dat voor een periode van 15 jaar de inkomsten en uitgaven betrouw baar w orden geschat en dat deze aan de hand van een disconteringsvoet contant w orden gemaakt naar het heden. Daarnaast w ordt een eindw aarde bepaald na afloop van de DCF-periode van 15 jaar (de zogenaamde exit yield). Toepassing van de basisversie kenmerkt zich door het feit dat een marktw aarde in verhuurde staat op complexniveau w ordt bepaald maar w aarbij op portefeuille niveau (totaal van alle complexen) de w aardering leidt tot een acceptabele uitkomst van de marktw aarde in verhuurde staat voor het geheel van de betreffende complexen en past binnen het getrouw e beeld van het vermogen en resultaat dat de jaarrekening. In overeenstemming met het Handboek modelmatig w aarderen is er geen taxateur betrokken gew eest bij de bepaling en toetsing van de marktw aarde in verhuurde staat. Binnen de toepassing van de basisversie is het niet mogelijk om vrijheidsgraden te gebruiken. Dit betekent dat de parameters zoals deze opgenomen zijn in het handboek integraal gevolgd zijn. Het inschatten van kosten en opbrengsten w ordt gedaan aan de hand van tw ee scenario s; doorexploiteren en uitponden. Bij doorexploiteren is de veronderstelling dat het volledige complex in bezit blijft gedurende de volledige DCF-periode. Het inrekenen van de markthuur geschiedt bij mutatie. Bij uitponden is de veronderstelling dat bij mutatie tot verkoop van individuele w oningen w ordt overgegaan. Bij beide scenario s w ordt ervan uitgegaan dat het object/complex in zijn geheel aan een derde w ordt verkocht en dat deze derde de afw eging maakt tussen beide scenario s. Per complex w ordt uiteindelijk het scenario met de hoogste uitkomst gelijk gesteld aan het begrip marktw aarde verhuurde staat, zijnde de actuele w aarde w aartegen de w aardering van het vastgoed plaats vindt. Studentenhuisvesting is hierop een uitzondering. Deze w orden niet uitgepond en kunnen alleen w orden doorgeëxploiteerd als gevolg van het niet kunnen verkopen van een vrijkomende kamer. Het inschatten van de kosten en opbrengsten w ordt op basis van marktconforme uitgangspunten gedaan. De volgende parameters w orden hierbij gehanteerd: Prijsinflatie ten behoeve van de jaarlijkse indexatie van de ingerekende contracthuur, de markthuur, de maximale huur en de liberalisatiegrens, belastingen, verzekeringen en overige zakelijke lasten; Loonstijging als uitgangspunt voor de stijging van de beheerskosten; Bouw kostenstijging vormt het uitgangspunt voor de stijging van de onderhoudskosten, de verkoopkosten en de verouderingskosten; Leegw aardestijging is de basis voor de stijging van de verkoopopbrengst in het uitpondscenario. Jaarrekening

71 Openbaar Belang heeft de in het Handboek modelmatig w aarderen marktw aarde 2017 de voor de basisversie voorgeschreven parameters en uitgangspunten toegepast: Parameters woongelegenheden e.v. Prijsinflatie 1,30% 1,30% 1,50% 1,70% 2,00% Looninflatie 1,60% 2,20% 2,20% 2,50% 2,50% Bouw kostenstijging 1,60% 2,20% 2,20% 2,50% 2,50% Leegw aardestijging (Overijssel) 3,90% 5,60% 3,80% 2,00% 2,00% 2,00% Instandhoudingsonderhoud per vhe: EGW (2016: ) MGW (2016: ) Studenteneenheid (2016: ) Mutatieonderhoud per vhe: EGW 836 (2016: 823) MGW 628 (2016: 618) Studenteneenheid 188 (2016: 185) Beheerkosten per vhe: EGW 427 (2016: 420) MGW 420 (2016: 413) Studenteneenheid 395 (2016: 389) Belastingen, verzekeringen en overige zakelijke lasten (% van de WOZ) 0,2612% (2016: 0,26%) Verhuurderheffing (% van de WOZ) ,591% ,592% ,593% 2023 e.v. 0,567% ,536% ,569% 2019 e.v. 0,543% Huurderving (% van de huursom) 1,0% (2016: 1,0%) Mutatiekans bij doorexploiteren 2%-50/100% (2016: 2%-32%) Mutatiekans bij uitponden 2%-50/100% (2016: 2%-34%) Mutatieleegstand DAEB 0 maanden (2016: 0 maanden) Mutatieleegstand niet-daeb 0 maanden (2016: 0 maanden) Verkoopkosten bij uitponden (% van de leegw aarde) 1,60% (2016: 1,70%) Risicovrije rentevoet: 0,33% (2016: 0,46%) e.v. Huurstijging boven prijsinflatie voorgaand jaar zelfstandige eenheden 1,0% 0,8% 0,6% 0,3% Huurstijging boven prijsinflatie voorgaand jaar onzelfstandige eenheden 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Voor splitsingskosten is een norm gehanteerd van 508 (2016: 500) per te splitsen eenheid. De overdrachtskosten, bestaande uit overdrachtsbelasting alsmede notaris- en registratiekosten, bedragen 3% van de berekende w aarde van een verhuureenheid. Jaarrekening

72 Parameters bedrijfsmatig en maatschappelijk onroerend goed Instandhoudingsonderhoud per m2 bvo 5,10 (2016: 5) Mutatieonderhoud per m2 bvo 10,20 (2016: 25,55) Beheerkosten % van de markthuur - BOG 3% (2016: 3%) Beheerkosten % van de markthuur - MOG 2% (2016: 2%) Belastingen, verzekeringen en overige zakelijke lasten (% van de WOZ) 0,4701% (2016: 0,448%) Risicovrije rentevoet: 0,33% (2016: 0,46%) Mutatie marktw aarde in verhuurde staat Mutaties in de marktw aarde in verhuurde staat van vastgoed in exploitatie w orden in de w inst -enverliesrekening verantw oord onder Ongerealiseerde w aardeveranderingen bestaand vastgoed. Herw aardering De herw aarderingsreserve w ordt bepaald als het positieve verschil tussen de marktw aarde in verhuurde staat en de initiële verkrijgings- of vervaardigingsprijs (zonder rekening te houden met enige afschrijving of w aardevermindering) en onder aftrek van (latente) belastingverplichtingen. Als gevolg van het toepassen van de basisversie, w aarmee een marktw aarde op portefeuille niveau w ordt nagestreefd, zit er een onnauw keurigheid in de bepaling van de herw aarderingsreserve op complexniveau. Deze onnauw keurigheid is inherent aan de toepassing van de basisversie. Dit leidt niet tot een hoger of lager vermogen maar ziet enkel toe op de allocatie binnen het vermogen (hogere herw aarderingsreserve leidt tot lagere overige reserves en vice versa). Bepaling bedrijfsw aarde (ten behoeve van de toelichting) Onder de bedrijfsw aarde w ordt verstaan de contante w aarde van de aan een actief of samenstel van activa (kasstroom genererende eenheden) toe te rekenen toekomstige kasstromen die kunnen w orden verkregen met de uitoefening van het bedrijf. De bedrijfsw aarde w ordt gevormd door de contante w aarde van de geprognosticeerde kasstromen uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en t oekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouw de veronderstellingen die de beste schatting van de directie w eergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op de eind 2017 intern geformaliseerde meerjaren begroting en bestrijken een periode van 5 jaar behoudens de verw achte kosten van groot onderhoud, erfpacht en overige contracten met een w erkingsduur van meer dan vijf jaar. De kosten van planmatig groot onderhoud w orden gebaseerd op de in de meerjaren onderhoudsbegroting onderkende cycli per component. Voor latere jaren w ordt uitgegaan van de verw acht e gemiddelde groeivoeten voor inflatie, huurstijging en rente alsmede genormeerde lastenniveaus. Vastgoed in ontw ikkeling bestemd voor eigen exploitatie Typering Dit betreffen complexen in aanbouw die zijn bestemd om te w orden ingezet als vastgoed in exploitatie. Waarderingsgrondslag Vastgoed in ontw ikkeling bestemd voor eigen exploitatie w ordt gew aardeerd tegen uitgaafprijzen en toegerekende kosten van het w erkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering of lagere marktw aarde en inclusief transactiekosten (zoals overdrachtsbelasting, notariskosten en andere transactiekosten). Tijdens de bouw w ordt rente toegerekend vanaf het moment dat daadw erkelijk met de ontw ikkeling is gestart. De geactiveerde rente w ordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Voor onroerende zaken w aarvoor specifieke financiering is aangetrokken w ordt de interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Jaarrekening

73 Onroerende zaken verkocht onder voorw aarden Dit vastgoed betreft grond uitgegeven in erfpacht tegen een canon van 0. Bij verkoop van de op de grond aanw ezige opstallen zal de grond zo mogelijk w orden herenigd met de opstallen en als één geheel ter verkoop w orden aangeboden. De grond is gew aardeerd tegen de verkrijgingsprijs. Materiële vaste activa (10.2) Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie w orden gew aardeerd tegen verkrijgingsof vervaardigingsprijs, onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verw achte toekomstige gebruiksduur en bijzondere w aardeverminderingen. Niet aan de bedrijfsuitoefening dienstbare activa w orden gew aardeerd tegen de verw achte opbrengstw aarde. Financiële vaste activa (10.3) Latente belastingvorderingen Latente belastingvorderingen w orden opgenomen voor verrekenbare fiscale verliezen en voor tijdelijke verschillen tussen de w aarde van de activa en passiva volgens fiscale voorschriften enerzijds en de boekw aarden die in deze jaarrekening gevolgde w aarderingsgrondslagen anderzijds, met dien verstande dat latente belastingvorderingen alleen w orden opgenomen voor zover het w aarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale w inst zal zijn w aarmee de tijdelijke verschillen kunnen w orden verrekend en verliezen kunnen w orden gecompenseerd. De berekening van de latente belastingvordering geschiedt tegen de op het einde van het verslagjaar geldende belastingtarieven of tegen de in komende jaren geldende tarieven, voor zover deze al bij w et zijn vastgesteld. Latente belastingvorderingen uit hoofde van verrekenbare verschillen en beschikbare voorw aartse verliescompensatie w orden opgenomen voor zover het w aarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale w inst beschikbaar zal zijn w aarmee verliezen kunnen w orden gecompenseerd en verrekeningsmogelijkheden kunnen w orden benut. Latente belastingvorderingen w orden gew aardeerd tegen contante w aarde. Als disconteringsvoet is 3% genomen. Vorderingen (10.4) Vorderingen w orden bij eerste verw erking gew aardeerd tegen de reële w aarde van de tegenprestatie en vervolgens na eerste verw erking gew aardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, veelal gelijk aan de nominale w aarde. Een voorziening voor oninbaarheid gebaseerd op een statische beoordeling per balansdatum w ordt in mindering gebracht op de boekw aarde van de vordering. Liquide middelen (10.5) Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en direct opeisbare deposito s met een looptijd korter dan tw aalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen w orden gew aardeerd tegen de nominale w aarde. Jaarrekening

74 Eigen vermogen (10.6) Herw aarderingsreserve Een herw aarderingsreserve w ordt gevormd voor het positieve verschil tussen de marktw aarde in verhuurde staat van activa en de boekw aarde op basis van de verkrijgingsprijs rekening houdend met afschrijvingen en cumulatieve w aardeverminderingen (w aaronder de afgeboekte onrendabele top) tot en met In de herw aarderingsreserve w orden de ongerealiseerde w aardevermeerderingen van de onroerende zaken in exploitatie opgenomen. Er is sprake van een ongerealiseerde w aardevermeerdering indien de marktw aarde van een w aarderingscomplex op balansdatum hoger is dan de boekw aarde op basis van de verkrijgingsprijs- of vervaardigingsprijs van de boekw aarde rekening houdend met afschrijvingen en cumulatieve w aardeverminderingen. Indien op een w aarderingscomplex in het verleden een w aardevermindering is verantw oord, dan w ordt pas een herw aarderingsreserve gevorm voor het betreffende complex voor zover de marktw aarde hoger is dan de boekw aarde op basis van verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Het gerealiseerde deel van de herw aarderingsreserve van op marktw aarde gew aardeerde onroerende zaken in exploitatie w ordt rechtstreeks ten gunste van de overige reserves verantw oord. Aangezien de w aardevermeerdering van de onroerende zaken in exploitatie reeds ten gunste van de w inst- en verliesrekening is gebracht (en in verband hiermee een herw aarderingsreserve is gevormd) is verw erking van de daaropvolgende realisatie niet ten gunste van de w inst - en verliesrekening gebracht. Voorzieningen (10.7) Voorzieningen w orden gevormd voor in rechte afdw ingbare of feitelijke verplichtingen en verliezen die op balansdatum bestaan w aarbij het w aarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en w aarvan de hoogte redelijkerw ijs kan w orden geschat. De voorzieningen w orden gew aardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te w ikkelen. De voorzieningen w orden gew aardeerd tegen de nominale w aarde van de uitgaven die naar verw achting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te w ikkelen, tenzij anders vermeld. Voorziening onrendabele investeringen Bij de bepaling van voorzieningen w ordt uitgegaan van in rechte afdw ingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan. Tot de feitelijke verplichtingen w orden ook gerekend verplichtingen die kunnen w orden gekw alificeerd als intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd. Hiervan is sprake w anneer uitingen namens de corporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en/of overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuw bouw projecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van Openbaar Belang rondom projectontw ikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de formalisering van de definitief ontw erp fase en afgeleid het aanvragen van de bouw vergunning heeft plaatsgevonden. Verw achte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen nieuw bouw w orden als bijzondere w aardeverandering in mindering gebracht op de boekw aarde van het complex w aartoe de investeringen gaan behoren. Indien en voor zover de verw achte verliezen de boekw aarde van het betreffende complex overtreffen w ordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Onder v erw achte verliezen w ordt in dit verband verstaan alle investeringsuitgaven (verw achte stichtingskosten) minus aan deze investering toe te rekenen ontvangsten (verw achte marktw aarde verhuurde staat). Langlopende schulden (10.8) Langlopende schulden w orden bij de eerste verw erking gew aardeerd tegen reële w aarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verw erving van de schulden w orden in de w aardering bij eerste verw erking opgenomen. Schulden w orden na eerste verw erking gew aardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Jaarrekening

75 De aflossingsverplichting voor het komend jaar van de langlopende schulden is opgenomen onder de kortlopende schulden. Afgeleide financiële instrumenten (derivaten) Openbaar Belang maakt gebruik van rentederivaten. Deze w orden tegen geamortiseerde kostprijs opgenomen. Openbaar Belang past kostprijs hedge accounting toe. Op het moment van aangaan van een hedge relatie, w ordt dit door Openbaar Belang gedocumenteerd. Openbaar Belang stelt middels een test periodiek de effectiviteit van de hedge relatie vast. Dit gebeurt door het vergelijken van de kritische kenmerken van het hedge instrument met die van de afgedekte positie, of door het vergelijken van de verandering in reële w aarde van het hedge-instrument en de afgedekte positie indien de kritische kenmerken van het hedge instrument en die van de afgedekte positie niet aan elkaar gelijk zijn. Aangezien Openbaar Belang kostprijs hedge accounting toepast, is er door Openbaar Belang geen voorziening getroffen voor een eventuele reële w aarde van het derivaat die lager is dan de kostprijs. De eerste w aardering en de grondslag van verw erking in de balans en de resultaatbepaling van het hedgeinstrument is afhankelijk van de afgedekte post. Openbaar Belang w aardeert haar derivaten tegen kostprijs omdat de afgedekte leningen ook tegen kostprijs in de balans w orden verw erkt. Jaarrekening

76 6. Grondslagen voor bepaling van het resultaat Algemeen Het resultaat w ordt bepaald als verschil tussen de opbrengstw aarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties w orden verantw oord in het jaar w aarin zij zijn gerealiseerd; verliezen reeds zodra zij voorzienbaar zijn. Het resultaat w ordt tevens bepaald met inachtneming van de verw erking van ongerealiseerde w aardeveranderingen van op actuele w aarde gew aardeerde vaste activa en afgeleide financiële instrumenten. De w inst- en verliesrekening w ordt gepresenteerd op basis van de functionele indeling. Omdat Openbaar Belang naast verhuuractiviteiten, tevens activiteiten verricht op het gebied van ontw ikkeling van vast goed en verkoop van delen van de vastgoedportefeuille, geeft de functionele indeling de gebruiker van de jaarrekening een beter inzicht dan de categoriale indeling. In de functionele w inst- en verliesrekening zijn alle opbrengsten direct toe te rekenen aan de activiteiten van Openbaar Belang. Bij de kosten is er een onderscheid tussen de direct toerekenbare kosten en de indirecte kosten. De direct toerekenbare kosten w orden bij het betreffende onderdeel verantw oord. De toerekening van de indirecte kosten aan de onderscheiden onderdelen van de functionele w inst - en verliesrekening gebeurt op basis van verdeelsleutels. Bedrijfsopbrengsten Opbrengsten uit de levering van goederen w orden verw erkt zodra alle belangrijke rechten en risico s met betrekking tot de eigendom van de goederen zijn overgedragen aan de koper. Opbrengsten uit de levering van diensten geschieden naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten. Huuropbrengsten (11.1) De jaarlijkse huurverhoging is van overheidsw ege gebonden aan een maximum. De regels voor de huurverhoging in 2017 zijn door het ministerie van Binnenlandse Zaken gepubliceerd. De inflatie over 2016 bedraagt 0,3%. Dat betekent de volgende maximale huurverhoging per inkomenscategorie van toepassing w as voor de huurverhoging per 1 juli 201 7: 2,8% (inflatie + 2,5%) voor huishoudinkomens tot en met (inkomensjaar 2015); 4,3% (inflatie + 4,0%) voor inkomens boven (inkomensjaar 2015). Opbrengsten servicecontracten (11.2) Dit betreffen ontvangen bedragen van huurders en bew oners ter dekking van te maken en gemaakte servicekosten. Jaarlijks vindt verrekening plaats op basis van de daadw erkelijke bestedingen. De kosten w orden verantw oord onder de lasten servicecontracten (11.3). Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille (11.7) Onder deze rubriek w orden de volgende verkoopopbrengsten opgenomen: gerealiseerde verkopen van vastgoed in exploitatie; verkoopopbrengst bij levering van Vastgoed bestemd voor de verkoop. Opbrengsten w orden verantw oord op het moment van levering (passeren transportakte). De kosten die toe te rekenen zijn aan de verkoop van de vastgoedportefeuille w orden verantw oord onder de toegerekende organisatiekosten. Jaarrekening

77 Bedrijfslasten Lasten w orden verantw oord in het jaar w aarop ze betrekking hebben. Hierbij w ordt onderscheid gemaakt tussen direct en indirect toe te rekeningen kosten. Openbaar Belang hanteert de volgende verdeelsleutels voor de toerekening van indirecte kosten: Toerekening aan onderhoud : o.b.v. geschat aantal besteedde uren; Toerekening aan verkopen : o.b.v. geschat aantal besteedde uren; Toerekening aan leefbaarheid : o.b.v. geschat aantal besteedde uren. Afschrijvingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille (11.4) De afschrijvingen op onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie w orden gebaseerd op basis van de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de verw achte gebruiksduur. Met een mogelijke restw aarde w ordt rekening gehouden. Over terreinen en op reële w aarde gew aardeerde vastgoedbeleggingen w ordt niet afgeschreven. Indien een schattingsw ijziging plaatsvindt van de toekomstige gebruiksduur, dan w orden de toekomstige afschrijvingen aangepast. Boekw insten en -verliezen bij verkoop van onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn begrepen onder de afschrijvingen. Afschrijvingen w orden via verdeelsleutels toegerekend aan de afzonderlijke activiteiten. Lasten onderhoud (11.5) Onder deze post w orden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud (anders dan groot onderhoud) verantw oord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadw erkelijke w erkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Reeds aangegane verplichtingen w aarvan de w erkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum w orden verw erkt onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen. Het onderhoud w ordt verhoogd door de toerekenbare indirecte kosten. De lasten van onderhoud onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een w aardeverhoging van het actief. Lonen en salarissen en sociale lasten (11.4) Lonen, salarissen en sociale lasten w orden op grond van de arbeidsvoorw aarden verw erkt in de w inst-enverliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan w erknemers. Pensioenlasten (11.4) Openbaar Belang heeft alle pensioenregelingen verw erkt volgens de verplichtingenbenadering. De over het verslagjaar verschuldigde premie w ordt als last verantw oord. Openbaar Belang is aangesloten bij de Pensioenregeling van het bedrijfstakpensioenfonds voor de Woningcorporaties. Openbaar Belang heeft voor al haar w erknemers een toegezegde pensioenregeling. De w erknemers bouw en jaarlijks een pensioenrecht op over het loon van dat jaar (middelloonregeling). De verplichtingen, w elke voortvloeien uit deze rechten van haar personeel, zijn ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW). Openbaar Belang betaalt hiervoor premies w aarvan de w erkgever iets meer en de w erknemer iets minder dan de helft betaalt. De pensioenrechten w orden jaarlijks geïndexeerd, indien en voor zover de dekkingsgraad van het pensioenfonds (het vermogen van het pensioenfonds gedeeld door haar financiële verplichtingen) dit toelaat. Naar de stand van ultimo december 2017 is de dekkingsgraad van het pensioenfonds 116% (2016: 110%; bron: w w w.spw.nl). Het pensioenfonds voldoet daarmee aan de minimaal vereiste dekkingsgraad van 105%. Openbaar Belang heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij SPW, anders dan het effect van hogere toekomstige premies. Op de Nederlandse pensioenregelingen zijn de bepalingen van de Nederlandse Pensioenw et van toepassing en w orden op verplichte, contractuele of vrijw illige basis premies aan pensioenfondsen en Jaarrekening

78 verzekeringsmaatschappijen betaald door Openbaar Belang. De premies w orden verantw oord als personeelskosten zodra deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies w orden opgenomen als overlopende activa indien die tot een terugstorting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Nog niet betaalde premies w orden als verplichting op de balans opgenomen. Leefbaarheid (11.9) De hieronder opgenomen kosten van Leefbaarheid betreffen kosten van fysieke ingrepen niet zijnde investeringen en uitgaven voor activiteiten in de omgeving van w oongelegenheden van Openbaar Belang, die de leefbaarheid in buurten en w ijken ten goede moeten komen. Rentebaten en rentelasten (11.10) Rentebaten en rentelasten w orden tijdsevenredig verw erkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verw erking van de rentelasten w ordt rekening gehouden met de verantw oorde transactiekosten op de ontvangen leningen die als onderdeel van de berekening van de effectieve rente w orden meegenomen. Activeren van rentelasten Rentelasten w orden geactiveerd voor kw alificerende activa gedurende de periode van vervaardiging van een actief, indien het een aanmerkelijke hoeveelheid tijd vergt om het actief gebruiksklaar of verkoop klaar te maken. De te activeren rente w ordt berekend op basis van de verschuldigde rente over specifiek voor de vervaardiging opgenomen leningen en van de gew ogen rentevoet van leningen die niet specifiek aan de vervaardiging van het actief zijn toe te rekenen, in verhouding tot de uitgaven en periode van vervaardiging. Geactiveerde rente w ordt in de w inst -en-verliesrekening in mindering gebracht op de post rentelasten en soortgelijke kosten. Waardeveranderingen materiële vastgoedportefeuille (11.8) Dit betreffen w aardeverminderingen, en eventuele terugname hiervan, die gedurende het verslagjaar zijn ontstaan vanuit nieuw aangegane juridische en feitelijke verplichtingen met betrekking tot investeringen in nieuw bouw, w oningverbetering en herstructurering. Ook w aardeveranderingen als gevolg van projecten die geen doorgang vinden w orden onder deze categorie verantw oord. Niet-gerealiseerde w aardeveranderingen vastgoedportefeuille (11.8) De niet-gerealiseerde w aardeveranderingen vastgoedportefeuille hebben betrekking op w aardemutaties van op actuele w aarde geactiveerde activa. Belastingen (11.11) Vanaf 1 januari 2008 is Openbaar Belang integraal belastingplichtig gew orden voor de vennootschapsbelasting. Corporaties zijn sindsdien verplicht over hun integrale activiteiten vennootschapsbelasting te betalen. Een en ander is vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst (VSO). In deze VSO zijn specifieke bepalingen opgenomen met betrekking tot de w aardering van posten op de fiscale openingsbalans en de w ijze van resultaatneming. De belasting over het resultaat w ordt berekend over het resultaat voor belastingen in de w inst - en verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde w instbestanddelen en na bijtelling van niet -aftrekbare kosten. Tevens w ordt rekening gehouden met w ijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van w ijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Jaarrekening

79 7. Financiële instrumenten en risicobeheersing In het Treasurystatuut w ordt het gebruik van niet complexe derivaten onder voorw aarden toegestaan. Binnen het treasurybeleid van Openbaar Belang dient het gebruik van afgeleide financiële instrumenten ( derivaten ) ter beperking van inherente financiële risico' s. Op grond van het vigerende interne Treasurystatuut is het gebruik van derivaten slechts toegestaan voor zover er een materieel verband met de financieringspositie of het belegde vermogen kan w orden gelegd. Derivaten mogen niet w orden gebruikt voor het innemen van een speculatieve positie. Voor derivaten aangegaan na 1 augustus 2013 geldt dat Openbaar Belang zich volgens haar Treasurystatuut onverkort houdt aan de Beleidsregels gebruik financiële derivaten door toegelaten instellingen volkshuisvesting. Alle reeds afgesloten derivaten zijn gestart in en kennen geen marktw aardeverrekening noch boeteclausules. Valutarisico Openbaar Belang is alleen w erkzaam in Nederland en loopt geen valutarisico. Renterisico Openbaar Belang loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (met name onder financiële vaste activa, effecten en liquide middelen) en rentedragende langlopende en kortlopende schulden (w aaronder schulden aan kredietinstellingen). Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt Openbaar Belang risico ten aanzien van toekomstige kasstromen als gevolg van w ijzigingen in de rentestanden. Met betrekking tot bepaalde variabel rentende schulden (schulden aan kredietinstellingen) heeft Openbaar Belang rentesw aps gecontracteerd, zodat zij per saldo een vaste rente betaalt. Per financieringsbesluit maakt Openbaar Belang een bew uste keuze over het aantrekken van een lening tegen vaste rente of van een lening tegen variabele rente onder gelijktijdige afsluiting van een rente-instrument w aarmee de variabele rente effectief in een vaste rente w ordt omgezet. De criteria op basis w aarvan w ordt gekozen zijn vastgelegd in het Treasurystatuut en omvatten: (a) de financieringsbehoefte, (b) de mate w aarin de aan te trekken leningen passen in een zo gelijk mogelijk in de tijd verspreiden van betaaldata, vervalkalender en renteherzieningsmomenten, en (c) de per saldo hiermee gemoeide kosten. Uit een interne stresstest per ultimo 2017 blijkt dat de marktw aarde van de sw aps (ultimo /- 9,4 miljoen) daalt naar -/- 12,2 miljoen en -/- 15,3 miljoen bij een rentedaling van 100 respectievelijk 200 basispunten. Krediet risico Openbaar Belang heeft geen significante concentraties van kredietrisico met betrekking tot haar derivaten en vorderingen. Liquiditeitsrisico Openbaar Belang maakt gebruik van de kredietfaciliteit van de ING-bank. Investeringsverplichtingen w orden uitsluitend aangegaan indien Openbaar Belang zeker heeft gesteld dat hiervoor financiering beschikbaar is of is toegezegd. Voor zover noodzakelijk, w orden nadere zekerheden verstrekt aan de bank voor beschikbare kredietfaciliteiten. De vervalkalender van de bestaande leningportefeuille w ordt constant gemonitord. Beschikbaarheidsrisico De maatregelen rondom de Verhuurderheffing vanuit de landelijke overheid en de omvangrijke saneringssteun door de Autoriteit Woningcorporaties leiden tot een significant effect op de operationele kasstroom van w oningcorporaties. Openbaar Belang heeft haar financiële meerjarenplan zodanig aangepast op deze maatregelen dat de beschikbaarheid van faciliteiten voor financiering en herfinanciering gecontinueerd w ordt. Openbaar Belang voldoet in de meerjarenplanning aan de financiële kengetallen zoals deze door toezichthouders en andere financiële stakeholders w orden gehanteerd. Jaarrekening

80 Openbaar Belang hanteert het eigen middelen beleid van het Waarborgf onds voor de Sociale Woningbouw en heeft daardoor de mogelijkheid om niet -DAEB investeringen en aflossingen van niet-daeb leningen te financieren uit de positieve operationele kasstroom en de aanzienlijke kasstromen verkopen uit bestaand bezit. Over 2017 en 2016 is om deze reden geen niet -DAEB financiering aangetrokken. De verw achting is dat Openbaar Belang ook in 2018 de niet-daeb investeringen uit eigen middelen kan financieren en voor haar DAEB financiering kan volstaan met het aantrekken van WSW geborgde financiering. Voor de beschikbaarheid van financiering is de organisatie sterk afhankelijk van het blijvend functioneren van het borgingsstelsel via het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. 8. Belangrijke inschattingen ten aanzien van waardering en resultaatbepaling Het management dient daartoe bepaalde veronderstellingen en schattingen te maken die van invloed zijn op de w aardering van activa en verplichtingen, op de resultaatbepaling en de rapportage van voorw aardelijke activa en verplichtingen. Waardering vaste activa Materiële vaste activa, markw aarde in verhuurde staat De belangrijkste uitgangspunten w elke bij de bepaling van de marktw aarde verhuurde staat van het DAEB en niet-daeb vastgoed in exploitatie zijn gehanteerd uit het handboek. Verhuurderheffing De sector is geconfronteerd met een verhuurderheffing. De basis voor deze heffing, en precieze hoogte ervan in de komende jaren, en het aantal jaren dat deze heffing zal blijven bestaan zijn nog onzeker. Openbaar Belang heeft hiervoor de volgende beste schattingen gehanteerd: : 0,591% 2022 : 0,593% : 0,592% 2023 e.v. : 0,567% Timing en verwerking van onrendabele investeringen nieuwbouw en herstructurering In de jaarrekening w orden naast juridisch afdw ingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verw erkt die kunnen w orden gekw alificeerd als intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd. Hiervan is sprake w anneer uitingen namens de corporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuw bouw projecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de corporatie rondom projectontw ikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de formalisering van de definitief ontw erp fase en afgeleid het aanvragen van de bouw vergunning heeft plaatsgevonden. De aannames gedaan bij de financiële impact van bovengenoemde feitelijke verplichtingen kunnen afw ijken bij daadw erkelijke realisatie van de projecten. Planvorming kan ondermeer w ijzigingen in de tijd ondergaan door bew egingen in het prijsniveau van leveranciers, w ettelijke procedures en aanpassingen in de voorgenomen bouw productie. Verwerking fiscaliteit Met betrekking tot de vennootschapsbelasting heeft Openbaar Belang een fiscale strategie gekozen en een fiscale planning opgesteld die deels nog niet bekrachtigd is door de fiscus. Hierdoor is het mogelijk dat gekozen standpunten door de fiscus niet w orden overgenomen en daarmee de acute belastingplicht over de jaren 2015 t/m 2017 alsook de belastinglatenties, zoals opgenomen in deze jaarrekening, afw ijken. De belangrijkste standpunten betreffen: - Het onderscheid tussen onderhoudskosten en investeringen. - Het vormen van een herbestedingsreserve. Openbaar Belang volgt haar fiscale strategie en fiscale planning binnen de sector gangbare standpunten die naar de mening van belastingadviseurs pleitbaar zijn. Jaarrekening

81 9. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit liquide middelen onder aftrek van bankkredieten. In het kasstroomoverzicht w ordt onderscheid gemaakt tussen operationele, investeringsfinancieringsactiviteiten. De kasstromen uit hoofde van de financiering zijn gesplitst in kasstromen met betrekking tot mutaties in de hoofdsom (opgenomen onder financieringsactiviteiten) en betaalde interest (opgenomen onder operationele activiteiten). De investeringen in materiële vaste activa w orden opgenomen onder aftrek van de onder overige schulden voorkomende verplichtingen. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest en w instbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Jaarrekening

82 10. Toelichting op de balans (x 1.000) 10.1 Vastgoedbeleggingen De mutaties in de vastgoedbeleggingen (vaste activa) zijn in het navolgende schema samengevat: Openbaar Belang onderscheidt in het daeb vastgoed in exploitatie de volgende componenten en afschrijvingstermijnen: Grond geen afschrijvingen Opstal lineair 50 jaar Het daeb vastgoed in exploitatie betreft verhuureenheden opgenomen w aarvan w oningen, een onderw ijssteunpunt, een hospice met 5 kamers, 122 garages/berging, 2 bedrijfsruimten en 31 standplaatsen met 7 w oonw agens. De geschatte w aarde gebaseerd op de meest recente (peildatum ) WOZ-beschikkingen van deze eenheden bedraagt 358 miljoen (ultimo miljoen). Voor de post materiële vaste activa w orden de volgende componenten en afschrijvingstermijnen gehanteerd: Grond geen afschrijvingen Opstal lineair 30 jaar Inventaris lineair 5-10 jaar Vervoermiddelen lineair 3-5 jaar Automatisering lineair 4-10 jaar Verzekering & zekerheden De materiële vaste activa en de vastgoedbeleggingen zijn verzekerd tegen herbouw w aarde. Het onroerend goed is nagenoeg in zijn geheel gefinancierd met rijksleningen of met kapitaalmarktleningen onder overheidsgarantie. Er zijn geen hypothecaire zekerheden afgegeven. In 2013 heeft Openbaar Belang het WSW gevolmachtigd om, in voorkomende gevallen, een hypotheek te vestigen op het gehele bezit. Tot aan dagtekening jaarrekening heeft het WSW van deze volmacht geen gebruik gemaakt. Jaarrekening

83 Overzicht waarden vastgoedportefeuille Specificatie verloop marktwaarde De methodische w ijzigingen en de disconteringsvoet betreft de onderdelen w elke betrekking hebben op de schattingsw ijzigingen ten opzichte van De w aardemutatie als gevolg van de w ijzigingen in de objectgegevens, leegw aarde en markthuurontw ikkeling zijn het effect van de marktontw ikkelingen in Zw olle. De mutatiekans is gew ijzigd als gevolg van een hogere mutatiegraad ten opzichte van Jaarrekening

84 Sensitiviteitstoets Bij de bedrijfswaardeberekening gelden de volgende uitgangspunten: - Voor de huurverhoging w ordt uitgegaan van inflatie voorgaand jaar + 1% (incl. huurharmonisatie). Voor de 1 e 5 jaar. Daarna inflatievolgend. Dat betekent dat onderstaande percentages zijn opgenomen: ,40% ,50% ,40% ,60% ,50% ,60% - Jaarlijkse huurderving van 0,5% (voorgaand jaar: 0,7%). - Mutatiegraad van 10% en huurharmonisatie o.b.v. Strategisch Vastgoed Beleid met passend toew ijzen. (voorgaand jaar gemiddeld 80% max redelijk). - Jaarlijkse stijgingen van de vastgoed gerelateerde variabele lasten van 1,4% in 2018 oplopend naar 1,80% in 2021, en 2022 e.v. : 2,5% (voorgaand jaar: 2,5%); - Variabele lasten w orden o.b.v. de begroting ingerekend. - Kosten van onderhoud 2018 cf onderhoudsbegroting. - Een restw aarde op basis van geschatte grondw aarde aan het einde van de exploitatieperiode of de verw achte opbrengstw aarde bij verkoop. - Een rekenrente van 5% (voorgaand jaar: 5%) voor WSW-geborgde w oningen. - De periode w aarover contant gemaakt w ordt loopt parallel met de geschatte resterende levensduur van de complexen (variërend van15 tot 50 jaar; voorgaand jaar:15 tot 50 jaar), de minimale levensduur is gesteld op 15 jaar tenzij vanuit planvorming een kortere levensduur gerechtvaardigd is. - De verhuurderheffing is voor 2018 en 2019 gesteld op 0,591% van de WOZ w aarde voor alle w oongelegenheden met een huurprijs onder de liberalisatiegrens. Voor 2020 en 2021: 0,592%, ,593%, en vanaf 2023: 0,567%. - De saneringssteun is voor 5 jaar opgenomen in de bedrijfsw aarde als 1% van de huuropbrengsten per jaar (vorig jaar geen onderdeel uit van de bedrijfsw aarde. - De heffing Aw is opgenomen in de bedrijfsw aarde 3,30 per eenheid en 0,025 per WOZ (vorig jaar niet opgenomen). Bestemming vastgoed (alleen woningen) Jaarrekening

85 Jaarrekening

86 Jaarrekening

87 Jaarrekening

88 Jaarrekening

89 Jaarrekening

90 Jaarrekening

91 Jaarrekening

92 Jaarrekening

93 In onderstaande grafiek w ordt het renterisico voor de komende 10 jaar grafisch w eergegeven. Het totale risico (rode lijn) overstijgt de 15% -norm van het WSW (groene lijn) niet. In 2018 zijn er geen leningen met een renteconversie. In 2018 w orden 2 leningen afgelost ( 7 miljoen). Eind 2017 vertegenw oordigde de marktw aarde van de afgesloten derivaten een ongerealiseerd verlies van 8,7 miljoen. In de tabel hierna w ordt een overzicht getoond van de rentesw aps (payersw aps) per 31 december 2017 (x 1.000): Alle hiervoor genoemde sw aps zijn plain vanilla, d.w.z. niet exotisch en kennen geen break -clauses noch contractuele bepalingen over marktw aardeverrekening. Daarom bestaat er ook geen verplichting om middelen af te storten en is er geen liquiditeitsrisico. Aangezien de marktw aarde 11 van de derivaten ultimo 2017 negatief is, loopt Openbaar Belang hierover geen kredietrisico. Ultimo 2017 w aren alle sw aps gekoppeld aan leningen. 11 Berekend op basis van de euonia-curve per 29 december 2017 (- 0,291%). Jaarrekening

94 Jaarrekening

95 Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen WSW Obligo Uit hoofde van het borgingsstelsel heeft Openbaar Belang een obligo verplichting jegens het WSW van 3,85% van de restschuld van de door Openbaar Belang opgenomen, door het WSW geborgde leningen. Ultimo 2017 bedraagt dit obligo 3,7 miljoen. Indien het WSW dit obligo zou opeisen dient Openbaar Belang het bedrag binnen 30 dagen aan het WSW over te maken. Openbaar Belang verw acht, indien noodzakelijk, grotendeels aan deze verplichting te kunnen voldoen door het nog niet benutte deel van het bestaande financieringskrediet ( 1 miljoen) aan te spreken; het restant, 2,7 miljoen, moet uit de lopende exploitatie w orden gehaald. Als gevolg van het aantrekken van deze geldmiddelen zullen de rentekosten jaarlijks toenemen met circa De ICR verslechtert structureel slechts met 0,02 en blijft daarmee voldoen aan de norm. Ketenaansprakelijkheid Voor de uit de WKA voortvloeiende aansprakelijkheden zijn maatregelen getroffen om die zoveel mogelijk te beperken (verleggingsregeling, verklaring betalingsgedrag, gebruik G-rekening). Hierdoor is het risico vrijw el nihil. Investeringsverplichtingen projecten Voor de realisatie van 35 w oningen in Weezenlanden-Noord (project voormalig Isalaterrein) en de realisatie van 12 w oningen in Zw olle-zuid (Van Pallandtmarke) zijn verplichtingen aangegaan van in totaal 6,5 miljoen respectievelijk 2 miljoen. De realisatie van 40 w oningen in Breecamp-Noord zal naar verw achting in de tw eede helft van 2018 gaan plaatsvinden. De verw achte kosten zullen circa 7,5 miljoen gaan bedragen; in mei 2018 w orden naar verw achting de contracten hiervoor getekend. Operational lease Leasecontracten w aarbij de voor-en nadelen geheel of nagenoeg geheel verbonden zijn aan Openbaar Belang, maar het eigendom niet bij Openbaar Belang ligt, w orden verantw oord als operational leasing. Verplichtingen uit hoofde van operational leasing w orden, rekening houdend met ont vangen vergoedingen van de lessor, op lineaire basis verw erkt in de w inst - en verliesrekening over de looptijd van het contract. Met ingang van 1 november 2017 is Openbaar Belang ten aanzien van de directieauto leaseverlichtingen ter grootte van aangegaan (48 maanden à 1.000). De verplichtingen betreffen (korte termijn, 1 jaar) en voor een langere termijn ( 5 jaar). In het verslagjaar 2017 is een bedrag van in de w inst en verliesrekening verw erkt. Jaarrekening

96 11. Toelichting op de winst en verliesrekening Jaarrekening

97 Jaarrekening

98 Jaarrekening

99 Jaarrekening

100 Jaarrekening

101 12. Overige informatie Werknemers Gedurende het jaar 2017 had Openbaar Belang gemiddeld 22,4 w erknemers in dienst (2016: 23,2), gebaseerd op het aantal fulltime equivalenten. Geen van de w erknemers is buiten Nederland w erkzaam. Verantwoording WNT Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantw oording is opgesteld op basis van de volgende op Openbaar Belang van toepassing zijnde regelgeving: het WNT-maximum voor de w oningcorporaties, klasse E. Het bezoldigingsmaximum in 2017 voor de voormalige bestuurder van Openbaar Belang is (klasse E). Het dienstverband van de interim bestuurder betreft 1 fte over 8 maanden in Het WNTmaximum voor de leden van de Raad van Commissarissen bedraagt voor de voorzitter 15% en voor de overige leden 10% van het bezoldigingsmaximum. Naast de hierna vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen die in een bezoldiging boven het individuele WNT-maximum hebben ontvangen. Er zijn in 2017 geen ontslaguitkeringen betaald aan overige functionarissen die op grond van de WNT dienen te w orden vermeld, of die in eerdere jaren op grond van de WOPT of de WNT vermeld zijn of hadden moeten w orden. Bezoldiging topfunctionarissen Leidinggevende topfunctionaris Jaarrekening

102 Toezichthoudende topfunctionarissen De kostenvergoeding is in 2017 ondergebracht in de WKR. Woningstichting Openbaar Belang Binnengasthuisstraat NH ZWOLLE Directeur-bestuurder Raad van Commissarissen Drs. S.M. Quint MCD Drs. Ing. W.J. Kruijer G.J.F. Brakkee A.R. Hanlo Jaarrekening