Triple P in Noord-Brabant Een provinciaal implementatie-onderzoek

Transcriptie

1 Triple P in Noord-Brabant Een provinciaal implementatie-onderzoek K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd Dr. H. Wierda Drs. L. Jacobs December 2012

2 Colofon Triple P in Noord-Brabant Een provinciaal implementatie-onderzoek Teksten en samenstelling: Mevrouw dr. H. Wierda en mevrouw drs. L. Jacobs Eindredactie: Mevrouw dr. H. Wierda Publiciteit K2 heeft, met inachtneming van de belangen van de opdrachtgever, de vrijheid om voor de opdrachtgever gemaakte producties te gebruiken voor haar eigen publiciteit of promotie. Een samenvatting van het project op de website van K2 maakt hiervan onderdeel uit. Het is de opdrachtgever niet toegestaan om op de door K2 ontwikkelde diensten en producten een logo of ander object te plaatsen, waardoor de indruk wordt gewekt dat de dienst of het product door een andere dan K2 is gemaakt of ontwikkeld. K2 verleent aan de opdrachtgever het recht de stukken te verveelvoudigen uitsluitend voor gebruik in de eigen organisatie en voor zover passend binnen het doel van de opdracht. Bij alle andere publicatiedoeleinden is toestemming van K2 van toepassing. Uitgave: K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd Koningsweg 2 Postbus BL s-hertogenbosch (073) mail@k2.nl Deze publicatie is tot stand gekomen met subsidie van de provincie Noord-Brabant. Teksten in deze uitgave mogen alleen na toestemming van K2 worden overgenomen. Overname van beeldmateriaal is niet toegestaan.

3 Inhoud pagina Samenvatting 5 Onderzoeksopzet 7 Stand van zaken in Noord-Brabant 9 Perspectief beleidsambtenaren jeugd 11 Perspectief managers 13 Perspectief projectleiders 31 Perspectieven in samenhang 35 Aandachtspunten voor verdere borging van Triple P 37 K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 3

4 K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 4

5 Samenvatting De implementatie van het opvoedingsondersteuningsprogramma Triple P in de Provincie Noord-Brabant is ruim tien jaar gaande. De Provincie Noord-Brabant heeft in deze periode een belangrijke faciliterende rol gespeeld: een reden voor de Provincie om te laten onderzoeken hoe deze implementatie verloopt. K2 onderzocht als provinciale kartrekker in welke mate Triple P in Noord-Brabant geïmplementeerd is en welke belemmerende en bevorderende factoren hierbij een rol speelden. Professionals, Triple P projectleiders, managers en beleidsmedewerkers jeugd van gemeenten zijn middels een digitale vragenlijst hierover bevraagd. Tevens is deskresearch gedaan. Opvallende uitkomsten zijn daarna voorgelegd ter discussie tijdens een door K2 georganiseerd minisymposium dit najaar. De verkregen feedback is meegenomen in de eindanalyse. De resultaten kunnen gebruikt worden om Triple P verder te borgen in de provincie. Triple P wordt op dit moment in 61 van de 70 Brabantse gemeenten in meer of mindere mate geïmplementeerd (niveau 2 t/m 4). In de regio Noordoost is het aandeel van implementerende gemeenten het kleinst. Niveau 1, de publiekscampagne, wordt slechts in 2 gemeenten geïmplementeerd. Er zijn 2029 Brabantse professionals getraind. Een groot deel hiervan is getraind in niveau 3 basiszorg 12-, niveau 2 en niveau 4: de niveaus die ook het meeste uitgevoerd worden. De methode Triple P wordt door het merendeel van de respondenten positief gewaardeerd. Men ziet de meerwaarde en het draagvlak voor verdere implementatie is dan ook aanzienlijk. Vrijwel alle professionals vinden dat Triple P toepasbaar en ingebed is in hun eigen werk en in de organisatie. Het succes van Triple P, geeft een groot deel van de respondenten aan, zit in de methode zelf: de structuur, vraaggerichte werkwijze en ook de materialen en de positieve uitgangspunten. Het succesvol werken met Triple P is sterk afhankelijk van de mogelijkheid intervisie en nascholing te volgen. Het is belangrijk op lokaal en op instellingsniveau vooraf duidelijk te bespreken en te besluiten wie, waarom en op welk niveau getraind wordt. Een CJG kan een goede rol hebben om dit in afstemming met de gemeente en instellingen te doen. De (financiële) beschikbaarheid van materialen en de tijdsinvestering (voor uitvoering en voorbereiding van de interventie) vormen, bij de afwezigheid hiervan, de grootste belemmeringen om Triple P uit te voeren. Voor de verdere borging van Triple P zijn dit belangrijke aandachtspunten. De gemeenten hebben een regierol bij de invoering en geven aan die te willen behouden, met name via sturing van het CJG. Kijkend naar de resultaten van dit onderzoek, zouden gemeenten/regio s een meer sturende rol op zich mogen nemen door bijvoorbeeld instellingen vooraf gaande aan de implementatie te verplichten een intern borgingsplan op te stellen en afspraken te maken over monitoren, registratie en financiering van oudermaterialen. De samenwerking en afstemming is enigszins gestimuleerd door de inzet van Triple P. Triple P is een ketenproject en kan juist de samenhang in het aanbod van opgroei- en opvoedhulp verbeteren. Een betere focus hierop is dan ook nodig. Een regionale aanpak heeft meerwaarde en is voor de verdere borging en innovatie van Triple P van belang. Uitbreiden van niveau 1 PR campagne als effectief toeleidingsmiddel op regionaal/provinciaal niveau zou een eenduidige Triple P werkwijze bovendien ten goede komen. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 5

6 Tot slot worden de resultaten van Triple P nog niet consequent gemonitord. Ook dit is een aandachtspunt voor de komende periode. Blijvende aandacht en draagvlak is nodig voor de verdere borging en innovatie van Triple P door alle betrokken partijen. Ook de Provincie Noord-Brabant kan hieraan bijdragen. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 6

7 Onderzoeksopzet Achtergrond Ruim tien jaar geleden is in de Provincie Noord-Brabant gestart met de implementatie van het opvoedingsondersteuningsgprogramma Triple P. Triple P is een laagdrempelig en kosteneffectief evidence based programma dat als paraplu fungeert, waaraan opgroei en opvoedhulp kan worden opgehangen. Het heeft de potentie onderlinge verwijzing, afstemming en samenwerking tussen lokale en regionale aanbieders te bevorderen. Het sluit bovendien goed aan bij de gemeentelijke functies met betrekking tot opvoedingsondersteuning. K2 heeft vanaf de start van de implementatie een kartrekkersrol gehad. Er werd gestart met proefimplementaties in de gemeenten Schijndel, Boxtel en s-hertogenbosch. Daarna is Triple P uitgerold over de hele provincie: in alle regio s wordt of is Triple P momenteel geïmplementeerd. De provincie Noord- Brabant heeft de implementatie gestimuleerd door inzet van subsidiegelden. Nu, in 2012, is het tijd om inzichtelijk te maken hoe deze implementatie is verlopen. De invoering van Triple P vraagt om een verandering in de oude manier van werken. In hoeverre zijn beroepskrachten in staat geweest de Triple P aanpak in hun werk te integreren? En wat betekent dat voor ouders en jeugdigen? Zorgt de provinciaalbrede invoering van Triple P voor de eenheid van taal die in het kader van de Transitie Jeugdzorg zo belangrijk is? Het vinden van een antwoord op dit soort vragen is belangrijk voor de borging van Triple P. Hiertoe heeft de Provincie Noord-Brabant K2 opdracht gegeven een provinciebreed implementatie-onderzoek uit te voeren. Onderzoeksvragen Er is de afgelopen jaren breed geïnvesteerd in de invoering van Triple P in de Provincie Noord-Brabant. In hoeverre is deze implementatie geslaagd? Meer concreet geeft het voorgestelde onderzoek antwoord op de volgende vragen: 1. In welke mate is Triple P in Noord-Brabant geïmplementeerd? 2. Wat zijn bevorderende en belemmerende factoren bij de implementatie van Triple P? Invalshoek Om de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden hebben we de volgende groepen betrokkenen geraadpleegd: Professionals Projectleiders Triple P Managers instellingen Beleidsmedewerkers jeugd van gemeenten K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 7

8 Aanpak Op basis van de literatuur en eerdere onderzoeken rondom de implementatie van Triple P is een vragenlijst opgesteld. Hierin is ook afstemming gezocht met het NJi/Trimbos, die parallel een onderzoek naar implementatiemodellen hebben lopen, waarbij Triple P tot voorbeeld is genomen. De betrokkenen hebben in augustus 2012 een uitnodiging ontvangen voor het invullen van een digitale vragenlijst. Door te vragen naar hun rol bij de invoering van Triple P kregen zij een vragenlijst op maat aangeboden. De kwantitatieve antwoorden zijn geanalyseerd met behulp van SPSS, de kwalitatieve gegevens zijn geanalyseerd op inhoud. Daarnaast zijn kwantitatieve gegevens, door het NJi aangeleverd, geanalyseerd, waardoor er zicht is op de mate van implementatie in de Provincie Noord-Brabant. Leeswijzer In dit rapport bespreken we eerst de resultaten van de verschillende betrokkenen afzonderlijk. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een conclusie. In het slothoofdstuk worden de perspectieven van de betrokkenen naast elkaar gelegd en wordt een algemeen beeld gegeven van de implementatie van Triple P in Noord-Brabant, hierin worden ook de reacties uit het veld op de eerste analyses meegenomen. Tot slot treft u een handzame lijst met aandachtspunten aan, die de verdere borging van Triple P in de Provincie Noord-Brabant kunnen ondersteunen. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 8

9 Stand van zaken in Noord-Brabant Mate van implementatie Landelijk wordt Triple P op dit moment in 200 gemeenten geïmplementeerd. Hiervan wordt Triple P in 61 van de 67 gemeenten in Noord-Brabant in meer of mindere mate geïmplementeerd. Dit betekent dat een of meerdere niveaus (van niveau 2 t/m 5) worden geïmplementeerd. Niveau 1 van Triple P bevat de publiekscampagne. Deze wordt in slechts 2 Brabantse gemeenten uitgevoerd. Triple P is in de regio Noordoost in minder gemeenten geïmplementeerd dan in de overige regio s. Een voor de hand liggende verklaring hiervoor is dat in de andere regio s de Provincie Noord-Brabant subsidie verstrekte voor een regio in plaats van een gemeente. Tijdens een bijeenkomst met het veld in het kader van dit onderzoek is aangegeven, dat een regionale insteek meerdere voordelen heeft voor zowel de gemeenten, de instellingen als de professionals. Dit betekent echter niet dat de kwaliteit van de implementatie in de gemeenten in Noordoost niet goed is. Totaal aantal geschoolde professionals en trainingen Er zijn in totaal 2029 professionals getraind waarvan 480 professionals meerdere trainingen hebben gevolgd. Het aantal trainingsplaatsen komt daarmee op Het aantal trainingen wat succesvol is afgerond is 2174 (inclusief deelnemers die meerdere trainingen volgden). De overige deelnemers zijn gezakt of hebben nog geen accreditatie gedaan, of is de status onbekend. Overzicht van Triple P getrainde professionals in Noord-Brabant Niveau n Niveau 2 individueel 634 Niveau 2 lezingen 82 Niveau 3 basiszorg Niveau 3 basiszorg Niveau 3 themabijeenkomsten 18 Niveau 4 SS 45 Niveau 4 standaard 290 Niveau 4 standaard tieners 62 Niveau 4 groep 85 Niveau 4 groep verkort 16 Niveau 4 groep tieners verkort 21 Niveau 4 groep tieners 38 Niveau 5 76 K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 9

10 Conclusie In Nederland wordt Triple P op dit moment in 200 gemeenten geïmplementeerd. Landelijk gezien heeft de Provincie Noord-Brabant dus een groot aandeel: 30% van het totaal aantal gemeenten dat Triple P implementeert, bevindt zich in Noord-Brabant (waar 91% Triple P op dit moment implementeert). Een grote groep professionals is inmiddels getraind op verschillende niveaus. Onbekend is het totaal aantal professionals in Noord-Brabant, waardoor het lastig is om het totaal aantal geschoolden af te zetten tegen het totaal professionals. De grootste groepen zijn getraind in niveau 3 basiszorg 12-, niveau 2 individueel en niveau 4 standaard. Dit zijn ook de niveaus die op dit moment het meeste uitgevoerd worden (zie verderop in de rapportage). K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 10

11 Perspectief beleidsambtenaren jeugd Voor dit onderzoek werden beleidsambtenaren uit 67 gemeenten aangeschreven. 19 Beleidsmedewerkers vulden de vragenlijst in, een respons van 28%. Voor een representatieve afspiegeling zouden ambtenaren uit 58 gemeenten de lijst hebben moeten invullen. De resultaten dienen dan ook als indicatief te worden beschouwd. Wanneer we het in dit rapport hebben over de beleidsambtenaren of gemeenten, bedoelen we de (ambtenaren van) gemeenten die gerespondeerd hebben. n % Noordoost 6 32% Midden 4 21% West 4 21% Zuidoost 5 26% 19 Bij bijna twee derde van de beleidsmedewerkers is in de gemeente korter dan 2 jaar geleden gestart met de invoering van Triple P. Voor iets minder dan een derde is dit 2-5 jaar geleden en in 5% van de gevallen is de gemeente al meer dan 5 jaar bezig met Triple P. Succesfactoren en belemmerende factoren Beleidsmedewerkers noemen diverse succesfactoren. Diverse beleidsmedewerkers beschouwen de methodiek als praktisch, breed toepasbaar en laagdrempelig, met een eenduidige en positieve boodschap en werkwijze naar ouders. Succes wordt ook toegeschreven aan het evidence based zijn van de methodiek en de eenheid van taal die het creëert tussen de verschillende betrokkenen (voorwaarde voor samenwerking). Veruit de meeste respondenten noemen de hoge kosten voor de trainingen en de (ouder)materialen als grootste bedreiging voor continuering van Triple P. De tijd die het professionals kost om Triple P te integreren in de bestaande werkwijze wordt ook genoemd. Maar niet alleen de tijd, ook het eventueel niet erkennen van de toegevoegde waarde van Triple P door professionals en het feit dat het voor hen een cultuuromslag vraagt, wordt als belemmerende factor genoemd. Rol van de gemeente Beleidsmedewerkers zien diverse rollen weggelegd voor de gemeente bij het (verder) implementeren en borgen van Triple P. De rol van gemeenten kan divers zijn: Motiveren (tot het gebruik van) Ondersteunen Verbinden (netwerk mobiliseren, draagvlak creëren, partijen bij elkaar brengen) Sturen/faciliteren: prestatie-afspraken, subsidie voor o.a. scholing en materialen K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 11

12 De sterkte van de regierol verschilt per gemeente. Zo gaf een gemeente aan prestatie-afspraken te willen maken voor subsidieverstrekking. Andere gemeenten laten de keuze bij de instelling. De meeste ambtenaren geven hun regierol ten opzichte van Triple P vorm middels de CJG s (o.a. agenderen, CJG als aanjager gebruiken, lezingen in het budget van het CJG opnemen). Een beleidsmedewerker noemt als aandachtspunt het scheppen van een scherpere afbakening van verantwoordelijkheden van gemeente en instellingen omtrent de borging en financiering. Behoeften Een aantal gemeenten heeft behoefte aan inzicht in de resultaten om goed beleid te kunnen voeren op de verdere implementatie van Triple P: wat zijn de (maatschappelijke) effecten en hoe is de klanttevredenheid? Ook blijkt er behoefte te zijn aan informatie over de nieuwste ontwikkelingen bijvoorbeeld via symposia. Een borgingsplan, waarin o.a. de verantwoordelijkheid van alle betrokken partijen staat beschreven, is ook meerdere malen genoemd. Toekomst De meerderheid van de gemeenten is bereid in Triple P te investeren: nu en in de toekomst. Niet alle gemeenten kunnen en willen in Triple P investeren op financieel vlak en wijzen op de eigen verantwoordelijkheid van de instellingen in deze. De komende 2 jaar werken verschillende gemeenten het borgingsplan verder uit waarin gemaakte afspraken staan. Verder wordt genoemd: het vrijhouden van budget voor onderhoud, materialen, folders, themabijeenkomsten, de verdere uitrol 12- en de inbedding in het CJG. Een drietal gemeenten heeft geen concrete plannen. Conclusie De resultaten uit het onderzoek schetsen een positief beeld als het gaat om de betrokkenheid bij en beoordeling van Triple P door beleidsambtenaren van gemeenten. De meeste respondenten zijn actief betrokken, wat zich uit in een ondersteunende en faciliterende houding. Ook naar de toekomst ziet men een rol voor gemeenten weggelegd, vooral via sturing van de CJG s. Gezien de genoemde belemmerende factoren zal een nauwe afstemming met de betrokken instellingen over de invulling van deze rol noodzakelijk zijn. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 12

13 Perspectief managers Voor dit onderzoek werden 57 managers aangeschreven. Hiervan zijn er 32 gestart met het invullen van de vragenlijst 1, een respons van 56%. Voor een representatieve afspiegeling zouden 50 managers de lijst hebben moeten invullen. De resultaten dienen dan ook als indicatief te worden beschouwd. Wanneer we het in dit rapport hebben over de managers, bedoelen we de managers die gerespondeerd hebben. De managers vertegenwoordigden diverse sectoren, welke zijn weergegeven in de tabel hieronder. n % Onderwijs 4 13% Jeugdzorg & GGZ 9 29% Jeugdgezondheidszorg 6 19% Kindercentra 4 13% Maatschappelijk werk 2 7% Welzijn 3 10% MEE-organisatie 2 7% CJG 1 3% Totaal % Niet ingevuld 1 32 Ruim de helft van de managers is werkzaam in de regio Noordoost. De verdeling naar andere regio s is redelijk gelijk. De meeste managers geven aan dat hun organisatie nog niet zo lang geleden is gestart met Triple P: 42% geeft aan dat dit minder is dan 2 jaar geleden. Voor 37% geldt dat dit 2-5 jaar geleden was en 1 op de 5 managers geeft aan dat de organisatie al langer dan 5 jaar met Triple P werkt. De meeste managers geven aan dat er binnen de organisatie de afgelopen 12 maanden Triple P interventies zijn uitgevoerd. In twee gevallen was dit niet het geval: Omdat de training die ons aangeboden werd niet aansloot bij de praktijk. Dergelijke gesprekken als in de training zijn niet gevoerd, wel hebben we zelf gebruik gemaakt van de sheets en dit ook met ouders besproken. Maar niet echt via het officiële Triple P principe. Scholing van professionals start september Registratie en monitoring Organisaties hebben veelal goed in beeld in welke mate Triple P wordt ingezet en welke resultaten er geboekt worden. 94% Van de managers geeft aan dat Triple P interventies geregistreerd worden. In 81% van de gevallen wordt (een deel van de) interventies gemonitord managers vulden de volledige vragenlijst in. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 13

14 Visie op Triple P Niet alle managers hebben zicht op de oudertevredenheid en de mate waarop Triple P aansluit bij hun wensen en behoeften. De managers die dat wel hebben, stellen dat ouders over het algemeen tevreden zijn met de door hun organisatie uitgevoerde Triple P aanpak en zijn het eens met de uitspraak dat de methodiek in een behoefte voorziet. Driekwart van de managers vindt Triple P beter dan methodieken die in het verleden werden toegepast. Bijna 1 op de 8 managers is het hier niet mee eens. Nog eens 1 op de 8 heeft hierover geen mening. Conclusie: Managers staan veelal positief tegenover de methodiek Triple P. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 14

15 Inbedding in de organisatie (I) Vrijwel alle managers vinden Triple P geschikt voor hun organisatie en vinden bovendien dat de Triple P aanpak een meerwaarde heeft voor de organisatie. Hoewel de meeste managers vinden dat hun organisatie voldoende is toegerust om Triple P te kunnen uitvoeren, geeft bijna 1 op de 5 aan dat er een knelpunt is op het gebied van tijd, middelen, draagvlak en/of kennis. Ruim een derde van de managers is het niet eens met de stelling dat Triple P de organisatie niet meer tijd en inspanning kost dan de oude werkwijze. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 15

16 Inbedding in de organisatie (II) De invoering van Triple P heeft volgens veel managers geleid tot een efficiency-slag in het verlenen van opvoedingsondersteuning. 1 Op de 5 managers is het hier echter niet mee eens en een even grote groep heeft hierover geen mening. Ook is er verdeeldheid op de stelling of de invoering van Triple P er toe heeft geleid dat professionals binnen de organisatie op dezelfde manier zijn gaan werken. Conclusie: Managers omarmen Triple P, maar er wordt door een aanzienlijke groep knelpunten ervaren. De invoering van Triple P heeft niet voor alle instellingen geleid tot meer efficientie en een meer eenduidige werkaanpak. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 16

17 Samenwerking Bijna tweederde van de managers geeft aan dat door het werken met Triple P de samenwerking met andere betrokken organisaties in de regio is verbeterd en men meer op de hoogte is van elkaars expertise. De helft van de managers zegt niet meer te zijn gaan doorverwijzen. Een grote groep managers heeft hiervan geen duidelijk beeld. Conclusie: Hoewel de invoering van Triple P in veel gevallen heeft geleid tot meer samenwerking, zijn hier nog wel mogelijkheden voor intensievere borging. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 17

18 Intervisie Conclusie: Managers onderschrijven het belang van intervisie voor de borging van Triple P. Beoordeling voortgang implementatie Triple P Managers beoordelen de voortgang van de invoering van Triple P zowel op gemeentelijk als regionaal niveau met een 7,3. Succesfactoren en belemmerende factoren Managers schrijven het succes van Triple P vooral toe aan het programma zelf (duidelijke structuur, goed materiaal, positieve invalshoek), de eenheid van taal die het creëert (samenwerken met andere organisaties) en de juiste aansluiting bij cliënten (positieve reacties van ouders). De kosten van de scholing en het materiaal worden door verschillende managers aangehaald als belemmerende factor om met Triple P te werken. Hoewel diverse aspecten van het programma als succesfactor worden gezien, wordt de te strakke structuur van het programma als een risicofactor gezien. Ook het afhaken van ouders is een aandachtspunt bij de borging van Triple P. Behoeften Managers geven aan dat nascholing, intervisie, samenwerking met betrokken organisaties en het hebben van een aandachtsfunctionaris belangrijk zijn om in de toekomst met Triple P te kunnen blijven werken. 82% Van de ondervraagden zegt dat de organisatie momenteel over een aandachtsfunctionaris beschikt. Van gemeenten verwachten zij een stimulerende en faciliterende rol (tijd, deskundigheidbevordering, materialen, coördinator). Ook hopen zij dat de gemeente de resultaten volgt en Triple P opneemt in subsidiebesluiten. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 18

19 Implementatie Bijna tweederde van de managers geeft aan dat de organisatie beschikt over een implementatieplan voor Triple P. Bij vragen over de uitvoering van Triple P richten de managers zich vooral tot het CJG, het NJi of de interne coördinator. Toekomst Een ruime meerderheid van de managers acht de kans (zeer) groot dat zijn organisatie in de toekomst met Triple P blijft werken. Groepsaanbod is wenselijk gezien ontwikkelingen samenwerking voorliggend veld en wensen vanuit gemeente/provincie De verwachting is dat onze organisatie de komende maanden met Stepping Stones meer Triple P ervaring zal kunnen inzetten. Indien toegepast is het een ondersteunende methode in de communicatie met ouders. Het geeft structuur aan een interventie. Methode wordt door zowel de professional als de ouders gewaardeerd en is effectief onderdeel van de standaard werkwijze. Triple P is een methode die goed aansluit bij de werkwijze van onze organisatie, namelijk oplossingsgericht werken. Triple P is geïntegreerd in onze gezinsbegeleiding. Waar mogelijk, wordt de training ingevoegd in het traject. Triple P is inmiddels ingebed in de organisatie. Wij vinden het werken met Triple P een enorme meerwaarde, gezien ook de positieve reacties van onze klanten. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 19

20 Conclusie De managers staan over het algemeen positief tegenover de methode Triple P en de inbedding van de methode binnen de organisatie. De samenwerking is enigszins verbeterd door Triple P in te voeren. Implementatieplannen zijn merendeels aanwezig binnen de organisaties en men onderschrijft het belang van intervisie. Knelpunten die men ervaart, zitten in de methodiek zelf: de tijdsinvestering, de middelen en het draagvlak. Er is echter voldoende draagvlak om Triple P te blijven uitvoeren, blijkt uit de gegevens. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 20

21 Perspectief professionals Voor dit onderzoek werden 1885 professionals aangeschreven. 15% Van de uitnodigingen bleek onbestelbaar, wat betekent dat we ca professionals hebben bereikt. Hiervan zijn 562 gestart met de vragenlijst 2, oftewel 35%. Dit is ruim voldoende om representatieve, algemene uitspraken te doen over het perspectief van professionals 3. De professionals vertegenwoordigden diverse sectoren, welke zijn weergegeven in de tabel hieronder. n % Onderwijs 24 4% Jeugdzorg & GGZ 87 16% Jeugdgezondheidszorg % Kindercentra 39 7% Maatschappelijk werk 89 16% Welzijn 49 9% MEE-organisatie 54 10% CJG/overheid 23 4% Totaal % Niet ingevuld De meeste professionals zijn werkzaam in de regio Zuidoost (40%). Ruim een kwart werkt in de regio Noordoost. De rest is gelijkmatig verdeeld over West en Midden. De professionals die Triple P geschoold zijn, zijn veelal ervaren in de opvoedingsondersteuning: 53% heeft meer dan 10 jaar ervaring. De Triple P methodiek hebben velen zich echter pas onlangs eigen gemaakt: ruim tweederde is hierin de afgelopen twee jaar geschoold. 82% Volgt momenteel intervisie of heeft dit in het verleden gedaan. 23% Van de professionals heeft de afgelopen 12 maanden geen Triple P interventie uitgevoerd. Meest genoemde reden is dat nog gestart moet worden met de uitvoering. Een even grote groep werkt niet meer in de uitvoering of in de opvoedingsondersteuning. Ongeschikte casussen of onvoldoende aanmeldingen worden ook relatief vaak genoemd. Andere verwijzen door, of voeren niet het volledige programma uit (maar gebruiken bijvoorbeeld wel tipsheets). Tot slot noemen meerdere professionals obstakels binnen de organisatie. De meeste interventies worden uitgevoerd op: Niveau 3: Basiszorg 0-12 jaar 39% Niveau 2: Individueel 0-12 jaar 38% Niveau 4: Standaard 0-12 jaar 10% Professionals vulden de vragenlijst volledig in. 3 Bij deze populatie-omvang is een steekproef van 320 vereist. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 21

22 Dit zijn ook de niveaus waarop de meeste professionals geschoold zijn. In de meeste gevallen voeren professionals interventies uit op de niveaus waarop ze geschoold zijn. Soms voeren zij ook interventies uit op lagere niveaus dan waarvoor ze zijn geschoold. Visie op Triple P (I) Vrijwel alle professionals ervaren dat ouders over het algemeen tevreden zijn met de door hun organisatie uitgevoerde Triple P aanpak. Zij vinden dat de aanpak over het algemeen aansluit bij de behoeften en wensen van ouders. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 22

23 Visie op Triple P (II) Toch vindt maar een krappe meerderheid dat Triple P een betere methode is dan de oude werkwijze van opvoedingsondersteuning. Ruim de helft vindt Triple P niet geschikt voor elke ouder. Wel vinden de meeste professionals dat de materialen voor ouders gebruiksvriendelijk zijn. Conclusie: Over het algemeen zijn professionals positief over Triple P, maar zij hebben wel wat reserves als het gaat om algemene toepasbaarheid. Ook vinden zij Triple P niet per definitie beter dan oude werkwijzen. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 23

24 Inbedding in eigen werk (I) Vrijwel alle professionals vinden dat de aanpak van Triple P toepasbaar is in hun eigen werk en dat de methodiek aansluit bij hun professionele ideeën over opvoedingsondersteuning. De meeste professionals hebben veel opgestoken van de training. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 24

25 Inbedding eigen werk (II) 95% Van de professionals heeft voldoende vertrouwen in zichzelf om met Triple P te werken. De handleiding biedt de meesten ook voldoende houvast. Toch vindt maar 48% dat het werken met Triple P niet meer tijd en inspanning kost dan de werkwijze voor de invoering. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 25

26 Inbedding eigen werk (III) In de meeste gevallen voldoet het werken met Triple P aan de verwachtingen. Conclusie: Professionals zijn over het algemeen positief over de inbedding van Triple P in het eigen werk, al is de benodigde tijdsinvestering een aandachtspunt. Intervisie Conclusie: Professionals vinden over het algemeen dat intervisie toegevoegde waarde heeft om Triple P goed te kunnen uitvoeren. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 26

27 Inbedding in de organisatie (I) 95% van de professionals vindt Triple P geschikt voor de organisatie waar hij werkt. 92% ziet de meerwaarde van de methodiek. Ruim driekwart voelt zich bij de uitvoering van Triple P gesteund door zijn leidinggevende. Hoewel de meeste professionals aangeven dat hun leidinggevende randvoorwaarden creëert voor de uitvoering van Triple P, is ruim 1 op de 5 professionals het hiermee oneens. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 27

28 Inbedding in de organisatie (II) Of de invoering van Triple P heeft geleid tot een eenduidiger aanpak binnen de organisatie, zijn de meningen verdeeld. Een flink aantal professionals heeft hier bovendien geen kijk op. Hetzelfde geldt over de mate waarin Triple P heeft geleid tot het efficiënter verlenen van opvoedingsondersteuning. Conclusie: Triple P lijkt over het algemeen omarmt binnen de organisatie, maar de aanwezigheid van randvoorwaarden is een aandachtspunt. Ook lijkt het niet overal te hebben geleid tot eenduidiger en efficiënter werken. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 28

29 Samenwerken Bijna een derde van de professionals is meer gaan doorverwijzen naar collega s die lichtere of zwaardere ondersteuning bieden. 40% zegt beter op de hoogte te zijn van de expertise van andere bij Triple P betrokken organisaties in de regio. Bijna een derde zegt ook meer te zijn gaan samenwerken met deze organisaties. Conclusie: Hoewel doorverwijzen, op de hoogte zijn van elkaars expertise en samenwerking wel een impuls lijken te hebben gekregen door de invoering van Triple P, is hier nog ruimte om het verder te borgen. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 29

30 Succesfactoren en belemmerende factoren Professionals schrijven het succes van Triple P vooral toe aan het programma zelf, het delen van (positieve) ervaringen met collega s c.q. intervisie, voldoende ruimte en tijd om de methode goed toe te passen, de beschikbaarheid van de materialen, het regelmatig kunnen inzetten van de methode, het opdoen van ervaring, voldoende draagvlak in de organisatie en de motivatie en inzet van de ouder. Belemmerende factoren zien professionals op verschillende niveaus: Professionals Geen tijd (voorbereiding, uitvoering, afwerking) Te weinig routine (kost extra tijd) Materiaal (kosten, te weinig op locatie aanwezig) Ouders Huiswerkopdrachten/formulieren Niveau van de ouder Meervoudige problematiek ouders Organisatie Onvoldoende samenwerking/afstemming (concurrentie) Wie doet wat, wanneer doorverwijzen, gebrek aan doorverwijzen Onvoldoende draagvlak binnen de organisatie Methode Te methodisch: structuur, rigide, keurslijf, te geprotocolleerd Te talig Behoeften Professionals geven aan behoefte te hebben aan bijscholing, intervisie, tijd en materialen om met Triple P te kunnen blijven werken. Bij vragen over de uitvoering van Triple P richten professionals zich vooral tot (ervaren) collega s, hun werkbegeleider of teamcoach, Triple P aandachtsfunctionaris, inhoudelijk manager, manager, de NJi website en literatuur. Conclusie Professionals zijn over het algemeen positief over Triple P wat betreft de methode zelf, de inbedding in de eigen werkpraktijk en in de organisatie. De belangrijkste aandachtspunten zijn: de toepasbaarheid van Triple P voor alle ouders, de benodigde tijdsinvestering en de samenwerking. Intervisie blijkt een belangrijke randvoorwaarde om Triple P te kunnen uitvoeren. Belemmerende en bevorderende factoren om Triple P goed uit te voeren, zijn er op verschillende niveaus: die van de organisatie, de methode, de professional en de ouders. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 30

31 Perspectief projectleiders Voor dit onderzoek werden 14 projectleiders aangeschreven. 18 Projectleiders vulden de vragenlijst in 4. Dat dit aantal hoger ligt dan de aangeschreven hoeveelheid projectleiders komt door het feit, dat respondenten zelf hun rol konden aanvinken. De veronderstelling is dat een aantal professionals en/of managers zich als projectleider hebben benoemd vanwege een interne rol als projectleider. Het ligt wel in de verwachting dat de respondenten die de volledige lijst invulden regionaal of lokaal projectleider zijn 5. De resultaten dienen dan als indicatief te worden beschouwd. Wanneer we het in dit rapport hebben over de projectleiders, bedoelen we de projectleiders die gerespondeerd hebben. De professionals vertegenwoordigden diverse sectoren, welke zijn weergegeven in de tabel hieronder. n % Jeugdzorg & GGZ 2 13% Jeugdgezondheidszorg 2 13% Welzijn 2 13% CJG/overheid 10 63% Totaal % De meeste projectleiders zijn werkzaam in de regio Zuidoost (44%). Bijna een derde werkt in de regio Noordoost. De rest is gelijkmatig verdeeld over West en Midden. De meeste projectleiders (63%) geven aan dat de regio of de gemeente(n) korter dan 2 jaar geleden is gestart met de invoering van Triple P. Voor een kwart is dit 2-5 jaar gelden en 13% geeft aan dat er in de regio al meer dan 5 jaar met Triple P wordt gewerkt. Triple P wordt in diverse sectoren uitgevoerd, maar de meest genoemde sectoren zijn jeugdzorg, maatschappelijk werk en MEE-organisaties. Kindercentra worden maar door 2 projectleiders genoemd. Alle projectleiders geven aan dat er in hun regio of gemeente(n) Triple P niveau 3 basiszorg 0-12 wordt aangeboden. De meeste projectleiders (88%) noemen ook niveau 2 individueel 0-12, niveau 2 lezingen 0-12, en niveau 3 basiszorg tieners. Niveau 5 wordt relatief weinig aangeboden. Registratie en monitoring Alle projectleiders geven aan dat in hun regio of gemeente(n) het aantal interventies tenminste door een deel van de instellingen geregistreerd wordt. Ruim een derde heeft er geen zicht op of de resultaten van de interventies worden gemonitord. In de overige gevallen wordt er voornamelijk door een deel van de instellingen gemonitord. Projectleiders hebben maar ten dele de beschikking over deze gegevens. 4 7 Projectleiders vulden de hele vragenlijst in. 5 Wij baseren ons bij deze veronderstelling op de open antwoorden. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 31

32 Visie op Triple P Voor zo ver projectleiders het kunnen beoordelen, ervaren zij dat ouders over het algemeen tevreden zijn met de door organisaties uitgevoerde Triple P aanpak. Zij vinden dat de aanpak over het algemeen aansluit bij de behoeften en wensen van ouders. Over de stelling dat Triple P beter is dan oude aanpakken, zijn de meningen verdeeld. Conclusie: Projectleiders kijken over het algemeen positief tegen Triple P aan, maar zien Triple P niet per definitie als beter dan oude aanpakken. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 32

33 Samenwerken Projectleiders hebben veelal de indruk dat de implementatie van Triple P in hun regio of gemeente(n) heeft bijgedragen aan het beter op de hoogte zijn van elkaars expertise en een verbeterde samenwerking tussen betrokken organisaties. Ze zijn er echter niet van overtuigd dat men ook meer is gaan doorverwijzen naar elkaar. Conclusie: Samenwerking lijkt een impuls gekregen te hebben door de invoering van Triple P, maar dit leidt nog niet in alle gevallen tot meer doorverwijzen. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 33

34 Financiering Financiering van de implementatie Triple P in de regio of gemeente(n) waar de projectleiders werkzaam zijn, is bekostigd door de provincie en/of gemeente, soms met cofinanciering vanuit de betrokken organisaties. Deze financiering is met name gebruikt voor training en oudermaterialen. Beoordeling voortgang implementatie Triple P Projectleiders beoordelen de voorgang van de invoering van Triple op regionaal niveau met een 7,0. Op gemeentelijk niveau geven zij een 7,7. Succesfactoren en belemmerende factoren Projectleiders schrijven het succes van Triple P vooral toe aan intervisie, overleg met vertegenwoordigers van betrokken organisaties en het bestaan van draagvlak in de managementlaag van organisaties. De volgende belemmerende factoren worden door meerdere projectleiders gesignaleerd: onvoldoende tijd om de interventie uit te voeren, het kostenplaatje en een gebrek aan ondersteuning of draagvlak binnen het management van betrokken organisaties. Behoeften Projectleiders geven aan dat hun regio of gemeente(n) vooral behoefte heeft aan financiering van materialen. Ook zouden zij graag meer tijd beschikbaar zien. Zij zien een faciliterende rol (financiële ondersteuning) en stimulerende rol voor de gemeente. Bij vragen over de uitvoering van Triple P richten projectleiders zich vooral tot het NJi. Conclusie Projectleiders kijken over het algemeen positief tegen Triple P aan. Triple P wordt niet per definitie gezien als beter dan oude aanpakken, echter een groot deel van hen is wel van mening dat de Triple P aanpak aansluit bij behoeften en wensen van ouders. Men is tevreden over de voortgang van de implementatie en schrijft dit succes voor een groot deel toe aan intervisie en draagvlak van het management. Samenwerking lijkt een impuls gekregen te hebben door de invoering van Triple P, maar dit leidt nog niet in alle gevallen tot meer doorverwijzen. Projectleiders verwachten een stimulerende en faciliterende rol van gemeenten. Zij kunnen o.a. faciliteren in de financiering van materialen, waarvan het kostenplaatjeals een van de grootste belemmerende factoren wordt gezien. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 34

35 Perspectieven in samenhang Wat opvalt is, dat het merendeel van de respondenten, ongeacht hun rol (managers, beleidsambtenaren, projectleiders en professionals) positief staan ten opzichte van Triple P. Men ziet de meerwaarde in van het programma, de methode wordt ervaren als succesvol en de bereidheid om ermee te werken en - afhankelijk van de rol van de respondent - hierin te faciliteren is dan ook groot. Triple P is omarmd door alle betrokkenen. Voor de verdere borging van Triple P is dit een belangrijk gegeven, omdat blijvend draagvlak op alle niveaus noodzakelijk is voor een goede borging. Dit betekent echter niet dat men geen kanttekeningen plaatst bij het werken met Triple P. Zo is men er niet van overtuigd dat het werken met Triple P tot een eenduidiger en efficiëntere werkwijze leidt. Voor gemeenten en instellingen is dit over het algemeen bij de start wel een belangrijke reden om Triple P te implementeren. Dit kan te maken hebben met een aantal belemmerende factoren, die men ervaart bij het werken met Triple P. Een groot deel van de professionals geeft aan onvoldoende tijd te hebben voor de voorbereiding, uitvoering en afwerking van een Triple P traject en zaken als nascholing en intervisie. Ook het onvoldoende beschikbaar hebben van materialen en het beschikken over onvoldoende routine worden genoemd als belemmerende factoren. Triple P is een ketenproject, waarin ketensamenwerking belangrijk is. De samenwerking en doorverwijzing zijn, zo blijkt uit dit onderzoek, niet noemenswaardig verbeterd. Tijdens een door K2 in het kader van dit onderzoek georganiseerd minisymposium kwam een zeker concurrentiegevoel naar voren onder professionals: grote groepen zijn getraind in hetzelfde niveau en iedereen wil ermee aan de slag! Dit zijn factoren die efficiënt werken met Triple P en de samenwerking mogelijk in de weg staan. Voor een goede borging van Triple P geven zowel managers als professionals aan nascholing en intervisie belangrijk te vinden. Projectleiders en managers noemen de gemeenten als prominente facilitator. Gemeenten zelf hebben behoefte aan inzicht in resultaten en een borgingsplan. Professionals en projectleiders noemen meer tijd voor de uitvoering en de (financiële) beschikbaarheid van oudermaterialen als belangrijke borgingsvoorwaarden. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 35

36 K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 36

37 Aandachtspunten voor verdere borging van Triple P Het implementeren van een methode als Triple P is een complex proces waarvoor geen blauwdruk is te geven. Evenwel zijn uit dit onderzoek elementen naar voren gekomen, die meegenomen kunnen worden om de komende periode Triple P verder te borgen in de gemeenten en organisaties. Heb blijvend aandacht voor het draagvlak voor Triple P Het implementeren van methodieken is een complex gebeuren, waarvan het succes afhangt van vele factoren op verschillende niveaus. Het blijvend investeren door alle betrokken partijen in een goede borging, ieder vanuit zijn eigen rol, is dan ook belangrijk. Gemeenten dichten zichzelf een regierol toe als het gaat om de invoering van Triple P op lokaal niveau. In de praktijk wordt deze rol ook opgepakt. Kijkend naar de resultaten van dit onderzoek, zouden gemeenten/regio s een meer sturende rol op zich mogen nemen door bijvoorbeeld instellingen vooraf gaande aan de implementatie te verplichten een intern borgingsplan op te stellen en afspraken te maken over monitoren, registratie en financiering van oudermaterialen. Ook het management van instellingen kan bijdragen door professionals te faciliteren in nascholing en intervisie en hen, indien nodig, aan te sturen door bijvoorbeeld afspraken te maken over het aantal uit te voeren interventies. Stem lokaal en op instellingsniveau af wie, waarom en op welk niveau getraind wordt De afgelopen jaren is een grote groep professionals getraind in Noord-Brabant. Een deel daarvan voert de interventie waarin geschoold is niet uit. Een van de oorzaken is dat men geen casussen heeft c.q. krijgt aangeleverd. Dit gegeven lijkt erop te wijzen dat er op instellings- en lokaal niveau onvoldoende vooraf wordt bekeken wie waarin geschoold wordt. Dit frustreert professionals (het is niet de bedoeling om elkaars concurrent te worden) en is niet kosteneffectief. Lokaal en op instellingsniveau moet vooraf duidelijk besproken en besloten worden wie, waarom en op welk niveau getraind wordt. Dit is natuurlijk afhankelijk van de interventies die men wil aanbieden. Een CJG kan een goede rol hebben om dit in afstemming met de gemeente en instellingen te doen. Faciliteer intervisie/nascholing Onderzoek naar het invoeren van effectieve interventies toont aan dat intervisie een essentieel middel is om de invoering te laten slagen. Het gedragsmanagement triade model van Poiesz voor voorspelling van gedrag geeft aan, dat de factor competentie een van de bepalende factoren is die gedragsverandering bewerkstelligt (naast motivatie en gelegenheid). Dit is een factor die positief te beïnvloeden is door o.a. scholing en intervisie. Uit dit onderzoek blijkt dat er onder geschoolde professionals een grote behoefte is aan intervisie en nascholing. Om de implementatie van Triple P te borgen is het belangrijk dat professionals gefaciliteerd worden om intervisie en nascholing te blijven volgen. Ook de professionals die vervolgtrainingen hebben gevolgd en voor hen nieuwe interventies uitvoeren, zouden intervisie aangeboden moeten krijgen. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 37

38 Faciliteer oudermaterialen De beschikbaarheid van oudermaterialen is essentieel voor het werken met Triple P. Het kostenplaatje hiervan wordt door diverse betrokkenen als groot knelpunt ervaren en het is dus noodzakelijk hiervoor een oplossing te vinden. Creëer tijd voor professionals Het merendeel van de professionals geeft aan te weinig tijd te hebben voor het werken met Triple P. Dit is de grootste belemmerende factor voor het werken met het programma. Hieraan zitten verschillende aspecten: - Het opdoen van routine kost meer tijd dan in de richtlijnen staat. Extra knelpunt daarbij is dat een deel van de professionals te weinig casussen krijgt, waardoor het opdoen van routine extra moeilijk is. - Professionals vinden het vaak lastig de structuur van een Triple P sessie aan te houden, waardoor men langer met een sessie bezig is dan nodig (volgens de richtlijn). - Het werken met niet/minder talige ouders en het Triple P programma kost meer tijd. - Het werken met specifieke groepen ouders, zoals minder begaafde ouders en multiproblem gezinnen, kost meer tijd. Het creëren van meer tijd behoeft dan ook op verschillende manieren aandacht. Maak van registratie en monitoring gemeengoed Triple P is een evidence based opvoedingsondersteuningsprogramma. Desondanks blijft het nodig om te meten in hoeverre men ermee werkt zoals bedoeld en of het programma de gewenste effecten heeft. Monitoren en registratie zijn instrumenten om dit te doen en zijn tevens behulpzaam bij het bepalen of de implementatie geslaagd is. Het monitoren van de effecten van Triple P blijkt nog geen gemeengoed. Triple P interventies zouden meer gemonitord moeten worden om te weten in hoeverre de programmaintegriteit gewaarborgd is en de effecten positief zijn (oudertevredenheid). Dit kan door hierover afspraken te maken met alle betrokkenen, bijvoorbeeld door het gebruik van een monitoring- en registratiesysteem/wijze op lokaal en/of regionaal niveau. Investeer in samenwerking en afstemming Alhoewel Triple P een ketenproject is, waarbij samenwerking in de keten belangrijk is, is deze samenwerking en afstemming volgens de uitkomsten van dit onderzoek niet vanzelfsprekend. Voor een borging van de implementatie is het belangrijk dat de samenwerking en afstemming in de keten van Triple P wordt verbeterd. Dit kan o.a. op de volgende manieren: - Door vooraf onderling (management instellingen) duidelijk af te spreken wie van de instellingen getraind worden en op welk niveau. - De professionals zelf zijn Triple P ambassadeur: op de vindplaatsen en in de samenwerking kunnen ze dit ambassadeurschap beter neerzetten door te informeren en af te stemmen. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 38

39 - (Na)scholing op lokaal en/of regionaal niveau te organiseren, waardoor professionals van verschillende disciplines bij elkaar komen en van elkaar horen hoe men werkt. Dit stimuleert de samenwerking. De Centra voor Jeugd en Gezin kunnen hier een goede functie in vervullen. Breid niveau 1 publiekscampagne uit binnen Noord-Brabant Uit effectonderzoek blijkt dat de Triple P PR-campagne Positief Opvoeden een goede functie heeft in het informeren en toeleiden van ouders naar Triple P interventies/ CJG s (zie Ook normaliseert het opvoedvragen en -problemen. In Noord-Brabant wordt dit niveau slechts in twee gemeenten geïmplementeerd. Uitbreiden van niveau 1 PR campagne als effectief toeleidingsmiddel op regionaal/provinciaal niveau zou een eenduidige Triple P werkwijze ten goede komen. Kies voor een regionale aanpak Een regionale implementatie heeft volgens betrokkenen een meerwaarde. Gemeenten zouden dan ook voor de verdere borging van Triple P bij voorkeur moeten kiezen voor een regionale aanpak met ruimte voor lokale keuzes. Innoveer en borg in het kader van de transitie jeugdzorg De inhoudelijke uitgangspunten en werkwijze van Triple P sluiten goed aan bij de ontwikkelingen van de Transitie Jeugdzorg in Noord-Brabant. Vanuit dit kader past verdere borging en innovatie van Triple P in de provincie. De Provincie Noord-Brabant kan hier een stimulerende rol in vervullen door bijvoorbeeld: - Niveau 1 de publiekscampagne provinciaal in te kopen (zie eerder aandachtspunt); - Registratie en monitoring te stimuleren (zie eerder aandachtspunt); - Het stimuleren van de invoering van interventies die bijdragen aan de transformatie van de jeugdzorg. Te denken valt aan uitbreiding en versterking van niveaus voor specifieke doelgroepen. Bijvoorbeeld niveau 4 en 5: hulpverleningsprogramma s die goede resultaten hebben bij gezinnen met meervoudige problematiek (onderzoek Trimbos). Daarnaast ook Triple P transitions: een groepsprogramma bestemd voor ouders in een (echt)scheidingssituatie. Deze programma s kunnen de instroom in de jeugdzorg positief beïnvloeden. K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd 39