Een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Makelaars Jaargang 8 nr 8 december 2014 zie ook:

Transcriptie

1 Een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Makelaars Jaargang 8 nr 8 december 2014 zie ook: SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen: Ook toegang voor makelaars tot aandeelhoudersregister 2 Minister Stef Blok: Nieuw energielabel evident beter voor woningbezitter 3 Journalist en econoom Mathijs Bouman Er is nog geen reden voor euforie over de woningmarkt Mathijs Bouman, journalist en econoom, beurscommentator bij RTL-Z en columnist van Het Financieele Dagblad, signaleert een licht herstel van de woningmarkt. Maar, zegt hij, we moeten wel realistisch blijven: van een spectaculaire stijging van de huizenprijzen is nog lang geen sprake. 35 jaar NVM-vakgroep A&LV 7 Rubrieken Makelen in een veranderende markt 4 Bouman: De prijzen op de huizenmarkt stabiliseren. Dat is een goed en hoopvol teken. Vorig jaar constateerde ik al voorzichtig dat de bodem was bereikt. Dit jaar liet zien dat er zelfs een voorzichtig herstel is. Toch moeten we niet vergeten dat de markt niet aan het niveau van voor de crisis kan tippen: toen waren de prijzen torenhoog. Daarna zijn ze in een vrije val terechtgekomen. De daling die dat tot gevolg had, maakt dat de stijging van nu - afgezet tegen toenmalige huizenprijzen - maar heel relatief is. Ik spreek liever van een stabilisatie dan van een stijging. Euforie is daarom niet op haar plaats. Ik heb nog geen makelaars gehoord die zeggen dat de situatie voorbij is en dat de markt weer is zoals in Ik denk dat ze heel realistisch zijn geworden. De jaren voor de crisis waren echt een uitzondering vergeleken met nu. Maar ik deel wel hun optimisme. In hoeverre kun je aan deze prijsstabilisatie een conclusie verbinden? Kijkend naar de afgelopen acht maanden kun je alleen maar concluderen dat ze niet meer dalen. Als je op de inflatie corrigeert dan zie je eigenlijk een stabilisatie van de prijzen. Je kunt daardoor ook niet zeggen dat die stijging zich doorzet of niet. Maar er is wel heel duidelijk een breuk met de periode van dalende prijzen. Aan die vrije val is nu wel een einde gekomen. Lees verder op pagina 3 Faits divers 5 De eerste woning van Emile Ratelband 8 In de kantlijn: het fameuze Waldorf Astoria hotel 8

2 VOORWOORD 2015 wordt een spannend jaar voor de woningmarkt Met een zeer positief gevoel kijk ik terug op het bijna afgelopen jaar. De cijfers over het vierde kwartaal zijn nog niet bekend, maar naar verwachting is 2014 het beste jaar geworden sinds het uitbreken van de financiële crisis. Dat is een resultaat om trots op te zijn. Naar verwachting komen we in 2014 op jaarbasis uit op circa NVM-transacties, ofwel rond de transacties voor de volledige markt. Dat zijn transacties meer dan het aantal verkopen in Ik voorzie dat de prijzen in 2014 ongeveer 3 tot 4 procent zijn gestegen. Een ander zeer positief feit is dat de vakgroep Agrarisch & Landelijk Vastgoed nu 35 jaar bestaat. De vakgroep heeft in die periode een zeer grote ontwikkeling doorgemaakt (zie ook pagina 7). Daarnaast is bij de vakgroep Business de taxatiemarkt volop in beweging. Dit is in het voorgaande nummer van het NVMagazine in een interview met voorzitter Marcel de Boer uitgebreid toegelicht. Een positieve ontwikkeling, die leidt tot meer transparantie in de sector zal een spannend jaar worden. De vraag is of de woningmarkt volwassen genoeg is om op eigen benen te staan. Nog niet zo lang geleden was er paniek in Den Haag over hoe de woningmarkt uit het slop gehaald moest worden. Maar nu trekken ze de handen ervan af, want het beleid heeft gewerkt. Zo wordt de verruimde schenkingsvrijstelling niet verlengd en er komt geen extra geld voor startersleningen. Vanaf 1 juli 2015 vervalt tevens het lage btw-tarief op arbeid van verbouwingen en renovatie. Daarnaast daalt het maximale leenbedrag ten opzichte van de waarde van de woning (loan to value) met 1 procentpunt naar 103 procent en wordt de leencapaciteit ingeperkt door het Nibud. Ook wordt per 1 januari de maximale hypotheekrenteaftrek weer 0,5 procentpunt verlaagd. Gelukkig staan er positieve factoren tegenover, zoals de lage hypotheekrente en het aangetrokken consumentenvertrouwen. Door de recente huurverhogingen is de positie van de koopwoning tegenover de huurwoning ook. Ger Hukker, voorzitter NVM SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen: Er is gewoon heel veel criminaliteit en crimineel geld Onder anderen makelaars moeten inzage krijgen het centraal aandeelhoudersregister van BV s. Makelaars hebben, net als andere beroepsgroepen, in het kader van de wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) een onderzoeksplicht en het zou onjuist zijn om hen uit te sluiten van inzage in het aandeelhoudersregister. Dit stelt het SP- Kamerlid Sharon Gesthuizen. Zij gaat hiertoe een initiatiefnota indienen bij de Tweede Kamer. SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen: We weten dat er miljarden omgaan bij fraude en witwassen. Momenteel kan bij de Kamer van Koophandel alleen het aandeelhoudersregister van een BV worden geraadpleegd, als er slechts één aandeelhouder is. Als er meer aandeelhouders zijn, biedt het register geen relevante informatie. Er zijn op dit gebied een aantal initiatieven, stelt Gesthuizen. De Europese Commissie heeft gezegd dat er een zogeheten UBO-register (de uiteindelijke belanghebbende, red.) moet komen. Maar minister Dijsselbloem wil dat niet. Hij voelt meer voor een plan van minister Opstelten voor een centraal aandeelhoudersregister. Ongelijkheid Dit register dreigt alleen toegankelijk te worden voor de aandeelhouders, notarissen en verschillende overheidsdiensten, zoals opsporingsinstanties. Volgens Gesthuizen is hier een ongelijkheid, omdat ook makelaars de plicht hebben om te onderzoeken vanuit de Wwft. Er is voor hen wel een onderzoeksplicht, maar ze mogen er niet in. Dus blijven zij aangewezen op het handelsregister van de Kamer van Koophandel en zelf onderzoek doen via internet. Dit is allesbehalve een effectieve methode. Opstelten wil vanwege privacyredenen makelaars, advocaten, accountants en andere onderzoeksplichtigen niet toelaten tot het register. Gesthuizen: Het is natuurlijk zo dat makelaars geen geheimhoudingsplicht hebben. Maar advocaten zijn ook niet in het lijstje opgenomen, terwijl zij wel een geheimhoudingsplicht hebben. Dat is wel apart. Misschien zouden makelaars een geheimhoudingsplicht kunnen krijgen, als zij het register hebben geraadpleegd. Ik neem aan dat een makelaar ook niet in de problemen wil raken, of zijn goede naam in diskrediet wil brengen, door zaken op te zoeken en dat vervolgens rond te bazuinen. Sluizen Gesthuizen vindt dat iedereen die met de Wwft te maken heeft, inzage in het register moet krijgen. Niet alleen makelaars, maar ook belastingadviseurs, taxateurs, banken en geldwisselkantoren etc. Iedereen die wettelijk verplicht is om ongebruikelijke transacties te melden en onderzoek te doen naar de uiteindelijk belanghebbende. We weten dat er miljarden omgaan bij fraude en witwassen. Er is gewoon heel veel criminaliteit en crimineel geld. Dat zal altijd ook zo blijven. Als je een dam opwerpt, moet je er voor zorgen dat als je zes sluizen hebt, die zoveel mogelijk dicht zijn. Dat er in ieder geval niet twintig gaten in zitten. Reactie NVM Sharon Gesthuizen legt de vinger op de zere plek. De overheid wil niet voor niets een centraal aandeelhoudersregister instellen. Als de overheid al onvoldoende inzicht heeft, hoe moeten makelaars en andere in de Wwft aangewezen beroepsgroepen dan onderzoeken wie de uiteindelijk begunstigde (de UBO) is? In de praktijk wordt daarmee een praktisch onuitvoerbare taak op de schouders van zogenoemde meldplichtige instellingen gelegd, meent Kees Vlaanderen, senior beleidsadviseur bij de NVM. Wat is de Wwft? De Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) is ontstaan door samenvoeging van de Wet melding ongebruikelijke transacties (Wet MOT) en de Wet identificatie bij dienstverlening (Wid). De Wwft heeft als doel witwassen en terrorismefinanciering te bestrijden. Witwassen houdt in dat illegaal verkregen vermogen legaal wordt gemaakt, zodat de illegale herkomst niet langer zichtbaar is. Er is sprake van terrorismefinanciering als vermogen wordt gebruikt om terroristische activiteiten mogelijk te maken. Hij noemt het tweeslachtig om iemand te belasten met een wettelijke onderzoeksplicht en hem tegelijkertijd het gebruik van het daartoe bedoelde/ geschikte instrumentarium te ontzeggen. Je kunt je afvragen of Nederland daarmee wel voldoet aan de verplichtingen die uit de vierde witwasrichtlijn voortvloeien. Formeel lijkt het geregeld, maar materieel biedt Nederland onvoldoende handvatten voor een adequate uitvoering en naleving van de wet. De minister dreigt het privacybelang zo zwaar te laten wegen dat het daadwerkelijk tegengaan van witwassen resp. het voorkomen van belastingontduiking daar ondergeschikt aan wordt. Overwogen kan worden om het register niet voor iedereen open te stellen, maar uitsluitend voor personen en instellingen met een wettelijke onderzoeksplicht naar de UBO. De NVM pleit ervoor om onderzoeksplichtigen ofwel toegang tot het register te verlenen, ofwel dat de groep die geen rechtstreekse toegang krijgt, ontheven wordt van de verplichting een UBO-onderzoek in te stellen. Als je een dam opwerpt, moet je er voor zorgen dat als je zes sluizen hebt, die zoveel mogelijk dicht zijn 2

3 Helaas is het herstel in de bouw nog heel erg pril Vervolg van pagina 1 Durft u een voorspelling te doen? Dat is heel lastig. Eind vorig jaar deed ik de voorspelling dat er sprake was van een herstel. Dat bleek tot mijn grote verbazing te kloppen. Maar puur kijkend naar de betaalbaarheid van woningen nu, bij de huidige rentestand en daling van de werkloosheid, is er structureel geen reden om aan te nemen dat de prijzen zullen dalen. Het enige dat kan gebeuren is dat de rente stijgt of dat het Nibud, zoals onlangs gebeurde, opnieuw de hypotheeknormen aanscherpt. Toch denk ik dat er nu een reservoir aan potentiële vraag ligt uit de crisisjaren. Mensen zijn toen weinig verhuisd. Je ziet nu pas dat die doorstroming op gang komt. Maar dat hoeft niet per se samen te gaan met stijgende huizenprijzen. Verdubbeling Dat de verhuisbewegingen toenemen is een goede ontwikkeling. Het is maar net waarmee je het vergelijkt. Er is een verdubbeling geweest van het aantal transacties ten opzichte van het dieptepunt van de crisis. Vergeleken met voor de crisis is het aantal bewegingen veel lager. En het westen is een ander verhaal dan de rest van Nederland. Daar is structureel te weinig gebouwd. U noemt de bouw. Welke ontwikkelingen signaleert u daar? We weten dat bouwen essentieel is voor de werkgelegenheid en de binnenlandse economische vraag. Ook voor aanverwante sectoren zoals installatiebedrijven, de doe-het-zelf en keukenbranche, meubel- en verfwinkels is het heel belangrijk. Maar helaas is het herstel in de bouw nog heel erg pril. Er is wel enig optimisme, maar je ziet de afgelopen maanden ook weer tegenvallende resultaten. Aan het begin van het jaar zag het er beter uit dan nu. Grote bouwbedrijven hebben tijdens de crisis veel onder kostprijs gebouwd en zullen de komende jaren nog heel wat tegenvallers te verwerken krijgen, verwacht ik. Maatschappelijk probleem Er zijn van oudsher gebieden waar de werkgelegenheid laag is. Hoe zorgelijk is dat voor de huizenprijzen? Dat vormt een probleem voor de huidige huiseigenaren. Op het platteland is er sprake van beduidend lagere prijzen dan in de stad. Dat probleem los je niet zomaar op. De verstedelijking neemt verder toe. De werkgelegenheid concentreert zich daar in steeds sterkere mate. Een ontwikkeling die we destijds met de komst van internet niet hadden voorzien. Toen dachten we dat afstand een minder grote rol van betekenis zou spelen. Maar het tegendeel is waar. Ik denk niet dat de overheid met haar spreidingsbeleid van bedrijvigheid daar veel aan kan doen. Misschien kan dat wel met een betere en slimmere infrastructuur. Zoals een goede treinverbinding vanuit de Randstad naar Noord-Oost Nederland. Huizenprijzen stabiliseren, de markt vertoont licht herstel. Maar hoe staat het met de restschuldenproblematiek? Hoe ernstig is die? Dat is een maatschappelijk probleem. De problemen nemen bij de groep mensen die daarmee worden geconfronteerd toe. Er is een gevoel van onrecht en machteloosheid bij mensen die het betreft. Als rechtse econoom vind ik dat we daar collectief iets aan moeten doen. Je kunt mensen niet aan hun lot overlaten die achterblijven met een restschuld en voor een gedwongen verkoop van hun woning worden gesteld. Ik vind dat onrechtvaardig. Voor een deel van die mensen zou de oplossing moeten liggen in het aanspreken van hun pensioen om hun schuld af te lossen. Er zijn veel mensen die illiquide zijn, maar tegelijkertijd heel solvabel. Ik vind dat pensioenfondsen daarin een collectieve taak hebben en zelf initiatief moeten nemen. Econoom Mathijs Bouman: We moeten collectief iets aan de restschuldenproblematiek doen. Je ziet nu pas dat de doorstroming op gang komt INTERVIEW Minister Stef Blok van Wonen: NIEUW ENERGIELABEL EVIDENT BETER VOOR WONINGBEZITTER Per 1 januari 2015 wordt een vereenvoudigd energielabel voor woningen ingevoerd. Dit brengt uiteraard enige veranderingen met zich mee voor huizenbezitters. De kern van het nieuwe energielabel is dat we het eenvoudiger en goedkoper willen maken, aldus minister Stef Blok voor Wonen en Rijksdienst. zien wat de energiekwaliteit van het huis is en hoe je deze kunt verbeteren. Bij verkoop van je huis wordt het overleggen van een energielabel veel eenvoudiger en bovendien goedkoper. Want vanaf volgend jaar moet een woning bij verkoop of verhuur over een definitief energielabel beschikken. Dit zal volgens Blok vanaf 2015 ook gehandhaafd worden door de Inspectie Leefomgeving en Transport. Voor het huidige energielabel moet je een deskundige thuis laten komen en zo n 150 euro betalen. In de praktijk bleek heel vaak dat bij verkoop van het huis besloten werd om dit dan maar achterwege te laten. Door het energielabel eenvoudiger te maken en het ook echt aan iedereen toe te gaan sturen als indicatief label, willen we daar weer een impuls aan geven, aldus minister Blok. Gegevens controleren Alle huiseigenaren die nog niet in het bezit zijn van een energielabel krijgen gratis een voorlopig label toegestuurd. Dat kunnen we centraal bepalen op grond van wat we weten over bouwjaar, oppervlakte en bouwtype van het huis. Vanaf januari ontvangen huizenbezitters een brief waarin we dat aangeven en waarin we hen uitnodigen om te controleren of alle gegevens kloppen. Want wat wij niet centraal kunnen vaststellen, is of mensen in de tussentijd hun huis geïsoleerd hebben, dubbel glas geplaatst hebben en dat soort zaken, zegt Blok. Definitief label Huiseigenaren kunnen vervolgens zelf via internet de verbeteringen die zij hebben aangebracht invoeren en de bewijsstukken daarbij uploaden. Om een definitief label te verkrijgen, dat bij verkoop van het huis ook verplicht is, kunnen ze dit op afstand door een deskundige laten beoordelen, aldus Blok. Omdat het echt een onlineprocedure wordt en de deskundige niet meer langs hoeft te komen, zal dit veel goedkoper zijn dan nu het geval is. Minister Stef Blok: Bij verkoop van je huis wordt het overleggen van een energielabel veel eenvoudiger en bovendien goedkoper. Voordelen De voordelen van het nieuwe energielabel voor de huizenbezitter zijn volgens Blok dan ook evident. Als je je huis niet verkoopt, krijg je in feite gratis informatie en een website waar je kunt Energielabel biedt inzicht in energiekwaliteit van je huis Reacties op nieuw energielabel Vereniging Eigen Huis pleit al sinds 2011 voor een eenvoudige variant van het energielabel, vertelt een woordvoerder. De systematiek die in eerste instantie was ontwikkeld schoot haar doel van bewustwording ver voorbij. Er moesten wel 150 parameters ingevoerd worden bij een opname van een woning. Vereniging Eigen Huis is dan ook blij met het vereenvoudigde label dat je digitaal voor een paar tientjes kunt aanvragen. Ook makelaars reageren positief. Doordat het energielabel van elke woning openbaar is, wordt het een stuk makkelijker om woningen met elkaar te vergelijken op de energieprestatie, aldus NVM-makelaar Zwany van Brussel van Makelaardij Van Brussel-Wiebenga. Naast een simpele uitvoering liggen ook de kosten voor de verkoper en de administratieve lasten aanzienlijk lager. December

4 SERIE MAKELEN IN EEN VERANDERENDE MARKT Het werk toen en nu Als ik kijk naar de agrarische makelaardij, dan luisteren we tegenwoordig veel beter naar de klant. Vroeger bepaalde de makelaar hoe de verkoop zou plaatsvinden en de klant nam dat van hem aan. Nu inventariseren we eerst de wensen van de klant, vragen we naar zijn doel en verkopen het object ook echt samen met hem. Dit wordt niet alleen veroorzaakt door een veranderende markt, want de agrarische markt fl uctueert altijd al en kent goede en minder goede tijden. Wel een verschil is, dat de mensen die ik tegenwoordig tegenover mij vind goed opgeleide ondernemers zijn. Vroeger was mijn klant een boer, vaak ging het hierbij om de opvolger in het bedrijf, maar met een visie beperkt tot zijn eigen bedrijf. De klant van nu is goed opgeleid, veel mondiger en schakelt sneller. Grond is het nieuwe quotum René Klein Gunnewiek: De klant van nu is mondiger en veranderd van een hardwerkende boer in een goed opgeleide agrarisch ondernemer. De markt toen en nu In de agrarische markt is in mijn beleving grond het nieuwe quotum. Met het verdwijnen van het melkquotum volgend jaar, is er nu al een groeiende behoefte aan grond om die uitbreiding te verwezenlijken. Beperkingen waar ik in de huidige markt tegenaanloop, zijn met name de huisvestings- en milieueisen in de intensieve veehouderij. Mensen moeten behoorlijk investeren. Maar met de huidige slechte eier- en varkensprijzen zie je dat boeren die aan alle eisen voldoen, maar daardoor ook zwaar gefinancierd zijn, in de problemen komen en (gedwongen) voor een veiling uit, moeten verkopen. Op het moment dat een boer stopt in deze krimpregio, is het bovendien lastig om een goede functiewijziging te vinden voor die bedrijfslocatie. Bestemmingsplannen zouden eenvoudiger aangepast moeten kunnen worden, zodat bijvoorbeeld ook ambachtelijke bedrijfjes hier gevestigd kunnen worden. MAKELEN IN EEN VERANDERENDE MARKT In deze serie vertellen makelaars over hoe ze met ondernemerschap, innovaties, klantbenadering en nieuwe diensten succesvol opereren in deze veranderende markt. In dit vijftiende deel een gesprek met René Klein Gunnewiek van Agrarische Makelaardij Wormgoor. Dit makelaarskantoor met vestigingen in Neede en Eibergen onderscheidt zich met name door het fiscaal onderbouwen van allerlei zaken voor de agrarische ondernemer en betrokkenheid. Ondernemen met nieuwe diensten Wat ons kantoor bijzonder maakt, is het feit dat ons kantoor als team fungeert, waarbij wij de klant altijd vooropstellen. We plannen afspraken wanneer het hem goed uitkomt en houden rekening met zijn bezigheden. Misschien kleine dingen, maar wel belangrijk. Ik merk ook dat dat zeer gewaardeerd wordt. Daarnaast onderscheidt ons kantoor zich door het fi scaal onderbouwen van allerlei zaken. Want als een boer stopt, verkoopt, staakt of iets aankoopt, moeten al die zaken ook fi scaal zo goed mogelijk afgewikkeld worden. Ik werk hiervoor veel samen met accountants- en notariskantoren. Fiscaal taxeren is een aparte tak van sport en ik durf te stellen dat ik daardoor ook heel veel taxatieopdrachten heb. Juist via die accountants en notarissen, die weten waar ik voor sta, weten klanten mij te vinden. Visie op de toekomst Voor wat betreft de toekomst zie ik veel zogenaamde warm gelegen gronden terugkeren naar de landbouw. Daarnaast zie ik nog steeds infrastructurele werken ontstaan. Zo heb ik nu te maken met de nieuwe N18, die dwars door mijn werkgebied loopt en het 3e wachtspoor van de Betuwespoorlijn. We doen hiervoor nogal wat onteigeningen. Dat klinkt zwaar, maar we proberen hierbij in der minne tot een akkoord te komen met Rijkswaterstaat of ProRail. Daarnaast zie ik in de toekomst een wijziging komen in het zogenaamde VAB-beleid vrijkomende agrarische bebouwing. Dat is nu nog lastig, want zeker hier in het oosten bevinden we ons nog steeds in een dalende markt. Als de woningmarkt aantrekt, wordt ook dat eenvoudiger. Tot slot zal taxatiewerk steeds belangrijker worden. Ik denk dat we Europees bestendig moeten worden. Dit is een opleidingsniveau waar we als taxateur aan moeten voldoen, en dat ga ik ook zeker realiseren. Dirk Brounen, professor Real Estate Economics: MEESTE LANDEN IN EUROPA KENNEN GEEN SOORTGELIJKE DATABASE De NVM-database is een zeer bruikbare en unieke schat aan gegevens, meent Dirk Brounen, professor Real Estate Economics bij Tilburg University. Hij werkt al zo n tien jaar met de NVM-data en is zeer te spreken over de samenwerking met de NVM. Brounen werkt nu vier jaar in Tilburg. Daarvoor is hij zeven jaar op de Erasmus Universiteit in Rotterdam werkzaam geweest. Al in zijn begintijd op de Rotterdamse universiteit heeft hij gesprekken met de NVM gevoerd met de vraag of de NVM-data gebruikt mochten worden. Dat mocht inderdaad. In het verleden hadden we nog cd-rommetjes en dvd tjes. Tegenwoordig gaat het helemaal digitaal. Maar sindsdien heb ik de transactiedata altijd voor onderzoek kunnen gebruiken. Het gaat altijd wel in overleg. Als ik een onderzoeksidee heb, dan leg ik het altijd voor aan de NVM. Dan krijg ik wel of geen toestemming om de data te gebruiken. Energielabels Brounen gebruikt momenteel de NVM-data voor een onderzoek naar het nut van energielabels. Ieder kwartaal koppelen we de NVM-transacties aan deze labels en dan gaan we kijken of het energielabel in de verkoop een rol heeft gespeeld. Of het de verkoop heeft versneld en of het de prijs heeft verbeterd. Wij kijken hierbij met name naar de factoren prijs en verkoopsnelheid. Maar daarnaast nemen we ook de leeftijd van de woning mee. Brounen is zeer tevreden over de samenwerking met de NVM, waarmee hij een rechtstreekse lijn heeft. De verversing van de gegevens gaat geautomatiseerd. Het belang van de uitkomst wordt overal wel goed gezien. Het is geen discussiepunt. Bij een meer omstreden onderzoeksvraag zou ik waarschijnlijk een goed verhaal moeten hebben om dit uit te leggen. Maar tot op heden zijn mijn onderzoeksvragen vrij mild geweest. Prettig De Tilburgse professor heeft bij NVM het meeste contact met Frank Harleman, onderzoeker vastgoedmarkt. Al vanaf het eerste begin. Dat werkt heel prettig. Hij weet ook heel goed waar wij mee bezig zijn. Af en toe hebben we contact en praten we over het verloop van het onderzoek. En als ik een nieuw onderzoeksidee heb, meld ik me. Dirk Brounen: Als ik een onderzoeksidee heb, dan leg ik het altijd voor aan de NVM. Volgens Brounen heb je bijna geen enkel Europees land, waar een soortgelijke database als de NVM-database te vinden is. We hebben hier het Centraal Bureau voor de Statistiek. Die zijn heel zorgvuldig en heel compleet. Maar we kunnen die gegevens ook nog eens koppelen aan de database van de NVM. De meeste landen in Europa hebben geen register, waarin op zo n grote schaal woninggegevens zijn verzameld. Dat maakt het voor mij als wetenschapper heel erg leuk om te werken aan dit soort onderwerpen. Er wordt hier vaak aan voorbijgegaan, maar het is een heel mooi voordeel dat we hebben. Het contact met de NVM verloopt heel prettig 4

5 COLUMN Verlaging hypotheken: Spelen met vuur Begin november trok de berichtgeving van het Nibud over de hypotheeknormen weer de nodige aandacht. De berichtgeving was dat er in 2015 weer minder geld geleend kan worden voor de financiering van de woning. Deze vermindering is het gevolg van het feit dat het Nibud zijn systematiek heeft aangepast door beter rekening te houden met mogelijke, persoonlijk onvermijdbare uitgaven. Omdat de normen worden overgenomen in de ministeriële regeling hypothecair krediet, zijn ze rechtstreeks van invloed op de hypotheekverstrekking door banken. De verhoging van de normen is overigens niet het gehele verhaal. Ondertussen is ook de hypotheekrente verder gedaald. Een lagere hypotheekrente biedt weer meer ruimte om geld te lenen. Op basis van de gedaalde hypotheekrente is per saldo de leencapaciteit toch nog toegenomen. De normen van het Nibud vormen dan ook vooralsnog geen bedreiging voor het herstel van de koopwoningmarkt. Risico Dat is mogelijk in de toekomst anders voor de normering die betrekking heeft op de relatie van de hypotheek ten opzichte van de waarde van de woning (LTV). Momenteel wordt de LTV stapsgewijs verlaagd tot 100 procent in Bijkomende kosten kunnen dan niet meer worden meegefinancierd. Het risico is dat het daar niet bij blijft. Al enige tijd is er discussie over een verdere verlaging van de LTV tot bijvoorbeeld 80 procent. De Nederlandsche Bank heeft al langer aangeven voorstander te zijn van deze verdere verlaging. Het Financieel Stabiliteitscomité heeft De Nederlandsche Bank en het Centraal Planbureau in mei dit jaar gevraagd onderzoek uit te voeren naar de gevolgen voor de woning- en de hypotheekmarkt. Deze onderzoeken en de beleidsconclusies die daaraan worden verbonden, zijn van groot belang voor het toekomstperspectief van de Nederlandse woningmarkt. Een LTV van 80 procent heeft zeker voordelen voor de hypotheekmarkt. Het is een percentage dat in het buitenland veel gehanteerd wordt. Als dat ook in Nederland wordt toegepast, ontstaat er, zo is de gedachte, meer aanbod van hypothecair krediet uit het buitenland. Verder is dan het risico om met de hypotheek onder water terecht te komen sterk verminderd. De gevolgen voor de woningmarkt zijn echter ingrijpend. Bij een LTV van 80 procent is een potentiële koopstarter gedwongen een lange reeks van jaren te sparen. De student die met een studieschuld is afgestudeerd, zal niet meer zo snel een koopwoning kunnen financieren. Hier wreekt zich dan vervolgens de eenzijdige samenstelling van de Nederlandse woningmarkt. Er zijn corporatiewoningen en koopwoningen, maar amper geliberaliseerde of particuliere huurwoningen. Als de corporatiewoning niet toegankelijk is vanwege inkomenseisen, en de koopwoning niet vanwege financieringseisen, staat de starter met een modaal of hoger inkomen dan op straat? Illusie Dat het middensegment op de huurwoningmarkt fors dient toe te nemen voor het beter functioneren van de woningmarkt, wordt breed onderschreven. Het is echter een illusie te denken dat dit snel gerealiseerd kan worden. Dit vergt een groot aantal jaren, waarin corporatiewoningen worden omgezet in vrijesectorhuurwoningen en er ook nieuwbouw in de vrijesectorhuur wordt gerealiseerd. Ik ben er niet gerust op dat De Nederlandsche Bank en het Centraal Planbureau in deze context een goede afweging maken tussen de voordelen voor de kapitaalmarkt en de grote nadelen voor de woningmarkt. Voor de woningmarkt is een forse verdere verlaging van de LTV spelen met vuur. Johan Conijn, buitengewoon hoogleraar Woningmarkt Universiteit van Amsterdam, verbonden aan de Amsterdam School of Real Estate Er zijn corporatiewoningen en koopwoningen, maar amper geliberaliseerde of particuliere huurwoningen COLUMN Leven als een edelman In Nederland staan nog kastelen. Restanten uit de Middeleeuwen, bedoeld om een adellijke familie of legergarnizoen te beschermen tegen vijandige aanvallen. Soms in goede staat onderhouden, soms in minder goede staat, deels bewoond, deels onbewoond. Kastelen blijven vaak in de familie, zelfs als ze niet continu bewoond zijn. Prinses Beatrix, bijvoorbeeld, nam in februari dit jaar haar intrek in kasteel Drakensteyn, haar privébezit, na er decennia niet gewoond te hebben. Deze bijzondere status maakt dat slechts tientallen van de 1200 Nederlandse kastelen te koop staan. FAITS DIVERS Kasteel Genbroek Wat krijgt wie wil leven als een edelman? Neem kasteel Genbroek te Beek, nabij Maastricht: een ruim 300 jaar oud bouwwerk, dat nu te koop staat. Het is 600 m 2 groot, goed onderhouden en ligt op een perceel van m 2. Alleen al de ontvangsthal van het kasteel is net zo groot als een appartement in stad: 50 m 2. Het gebouw heeft 14 kamers, of vertrekken. Met twee keukens, drie badkamers en drie wc s kunnen hier flink wat mensen wonen of werken. Recreëren kan ook: rond het gebouw ligt een landgoed van 15 hectare, dat evenwel niet te koop lijkt. Vraagprijs van dit erfgoed: euro. Hamtoren Of neem de Hamtoren in Vleuten, nabij Utrecht. Deze woontoren is een restant van een kasteel uit Het pand bestaat uit een woonhuis en een woontoren. Totale oppervlakte: 491 m2. In het huis zijn vier slaapkamers, twee (woon)keukens, een badkamer en een bergzolder te vinden. Tot zover niets bijzonders. De woontoren FAITS DIVERS echter, 35 meter hoog, heeft zes verdiepingen van elk 42 m 2. Van onder naar boven vindt u op dit moment nog een woonkamer met open haard, een bibliotheek, twee slaapkamers, een schildersatelier en een loungeruimte met open haard. Vanaf elke verdieping is er weids uitzicht over de omgeving. De buitenmuren van de toren zijn een kasteel waardig: ze zijn anderhalve meter dik. Het geheel wordt omringd door een slotgracht. Betreden van het perceel (circa 17 duizend m 2 ) gebeurt met een loopbrug. De vraagprijs bedraagt 2,2 miljoen euro. De Hamtoren in Vleuten, nabij Utrecht December

6 PRIKBORD Leencapaciteit voor hypotheken verder omlaag De leencapaciteit wordt per 1 januari verder teruggebracht. Gemiddeld gaat het om een daling van het maximale hypotheekbedrag van zo n 5 procent. Reden van de beperking is dat huizenkopers volgens minister Blok rekening moeten houden met risico s die tot nu toe buiten beschouwing mochten blijven. Het gaat bijvoorbeeld om onverwachte uitgaven vanwege een chronische ziekte of handicap. In principe geldt de beperking vooral voor inkomens lager dan euro. Maar volgens berekeningen van de Hypotheekshop en het Nibud gaat ook de leencapaciteit van de hogere inkomens met vergelijkbare percentages omlaag. Zo mogen tweeverdieners die samen euro verdienen vanaf 1 januari nog maar euro lenen tegen euro nu. Dat is een daling van 5,2 procent. Strijd om harde A1-locaties is moordend In de populaire winkelstraten in Nederland is een strijd gaande om de beste winkels. De concurrentie om de harde A1-locaties is moordend en leidt tot een verdringingsmarkt met een steeds dominantere positie van de modebranche en de internationale retailers. Dit blijkt uit het marktrapport De strijd om de harde A1 van DTZ Zadelhoff. Het rapport werd gepresenteerd tijdens de Mapic, de vastgoedbeurs voor retailers in Cannes. In de zoektocht naar nieuwe markten en afzetgebieden vestigen grote buitenlandse retailers zich de afgelopen jaren steeds meer in het Nederlandse A1-winkelgebied. Volgens DTZ Zadelhoff is deze toenemende concurrentie een gevolg van het internationaal gezien lage huurprijsniveau in Nederland en een koopkrachtig publiek. De crisis heeft ervoor gezorgd dat internationale retailers die op zoek zijn naar zo veel mogelijk passanten steeds meer focussen op het allerbeste vastgoed in de beste winkelstraten. Huurprijzen van deze harde A1-locaties blijven daarom stabiel of stijgen, zelfs in een periode dat de economische ontwikkeling zorgt voor minder winkelend publiek. Makkelijker energieaanbiedingen vergelijken Het wordt makkelijker om aanbiedingen van energieleveranciers met elkaar te vergelijken. Daarvoor heeft de Autoriteit Consument & Markt (ACM) afspraken met leveranciers gemaakt. Een energieaanbod moet voortaan gebaseerd zijn op het historisch verbruik van een gezin en niet op basis van gemiddeld verbruik of op gezinsgrootte. Volgens ACM kunnen consumenten energieaanbiedingen daardoor makkelijker met elkaar vergelijken. Schattingen op basis van gemiddeld verbruik of op basis van gezinsgrootte of type huis staan vaak ver af van het feitelijk verbruik. De consumentenautoriteit ziet erop toe dat leveranciers de regels naleven. Leveranciers die de regels overtreden, krijgen een boete die kan oplopen tot 450 duizend euro per misstap. Als de consument een geïnformeerde keuze kan maken, gaat daar concurrentiedruk van uit. Aanbieders zullen dan beter hun best moeten doen voor nieuwe én bestaande klanten. Dat leidt tot scherpere prijzen, betere service en innovatie, aldus Anita Vegter, bestuurslid van ACM. Wat gebeurt er op Twitter? Een overzicht van een aantal spraakmakende berichten op Twitter van de afgelopen weken, met betrekking tot de woningmarkt. Liefdes 26 nov. Een vrouw is als een hypotheek, je komt er nooit meer van af. Barend 23 nov. Is de wens de vader van de gedachte of zou het echt door zetten? Rabobank: Herstel Nederlandse woningmarkt zet door. Peter 20 nov. Weer #ff slikken voor de #huizenmarkt. Rem op de #hypotheekverstrekking. Op iedere #up weer een nieuwe #down Rudolf 20 nov. Leuker kunnen we het niet maken, en ook niet makkelijker #hypotheek #huizenmarkt Roeland 18 nov. Agrarisch & Landelijk Vastgoed vakgroep van de NVM bestaat 35 jaar. Vandaag een speciale ledenvergadering. VEH 17 nov. Consumentenvertrouwen in woningmarkt kruipt uit diep dal en komt voor het eerst boven de normaalwaarde uit! 6

7 35-jarig bestaan vakgroep Agrarisch en Landelijk Vastgoed De agrarisch makelaar is steeds meer partner van de ondernemer geworden ACTUEEL De vakgroep Agrarisch en Landelijk Vastgoed (A&LV) van de NVM bestaat dit jaar 35 jaar. Eind jaren 70, op de drempel van de jaren 80, werd de vakgroep door een aantal agrarisch makelaars opgericht. Het was gelijk een redelijk grote club. Een geweldige sfeer, heel gemoedelijk. Het voelde aan als een warm bad, zegt Harry Boertjes, van 2003 tot 2011 voorzitter van deze vakgroep. Boertjes: Eind jaren 70 had je binnen de NVM allemaal secties, zoals de sectie Financiering. Vervolgens ging een aantal agrarisch makelaars om de tafel zitten om een eigen vakgroep op te richten. Het waren vaak voormalige agrariërs, die daardoor veel kennis van zaken hadden. Ze vonden dat de agrarisch makelaars die kennis met elkaar moesten delen. Die groep was al redelijk snel groot en bestond uit zo n 80 personen. Ik ben in de beginjaren, in 1981, hier lid van geworden. De initiatiefnemers waren de heren De Koning uit Waarder, Van de Kerkhof uit St. Oederode en Maalderink uit Terborg. Vermoedelijk was De Koning de eerste voorzitter. De opvolger van Boertjes in 2011 was Arjan van der Waaij. Hij wijst erop dat het vak van agrarisch makelaar in de loop van de afgelopen 35 jaar steeds meer een specialisatie is geworden. Vroeger voerden de makelaars alle werkzaamheden zelf uit. Deze alleskunners zijn er nog steeds, maar er is een duidelijke specialisatietendens, vertelt Van der Waaij. Hij vindt dat het een vak is dat je in je genen moet hebben. Je moet in de agrarische wereld geboren zijn om het vak van de ondernemer te begrijpen. Dat is heel erg van belang. Een belangrijke verandering in de afgelopen 35 jaar is ook dat de agrarisch makelaar steeds meer partner van de ondernemer is geworden. Wij denken steeds vanuit de ondernemer, onze klanten. Dat staat bij ons als agrarisch makelaar voorop. Daardoor zie je ook dat agrarisch makelaars vaak een langdurige relatie met een opdrachtgever hebben. Dat is anders dan bij een doorsneemakelaar, die meestal een eenmalige relatie heeft met een opdrachtgever. Digitalisering Van der Waaij is in 2000 lid van de vakgroep geworden. Sindsdien ziet hij een heel grote ontwikkeling in het vak. Het blijft steeds heel erg aan het veranderen door onder meer de snelle digitalisering. Heel veel mensen denken: bij die boeren ligt alles stil, maar veel boeren werken al jaren met een robot en met een besturing op afstand door middel van een telefoon of een laptop. Internet heeft bij zowel de agrarisch makelaars als bij de opdrachtgevers een grote verandering teweeggebracht. De wereld is transparanter geworden. Internet is nog slechts één klein ding hierbij. GPS-besturing is bijvoorbeeld belangrijk geworden. Je komt bij agrarisch ondernemers en dan rijden er machines zonder dat er één persoon bij betrokken is. Als agrarisch makelaar moeten we op al deze technologische veranderingen inspelen. had een puur vakinhoudelijke insteek. Het beleid werd aan het algemeen bestuur overgelaten. Na een transformatie van de NVM zijn de vakgroepen (naast A&LV ook Wonen en Business, red.) zelfstandig geworden. Ze kunnen hun eigen beleid ontwikkelen, al blijven ze natuurlijk opereren onder de vlag van de NVM. Een belangrijk beleidspunt tijdens mijn voorzitterschap was dat wij als volwaardige partner binnen de NVM erkend moesten worden. Als kleine vakgroep hadden we wat moeite om financieel rond te komen. Maar dat ging heel goed en binnen een jaar hadden we voldoende commitment binnen de NVM. De vakgroep telt momenteel zo n 150 leden, terwijl het aantal kantoren zo n 73 bedraagt. We zijn de laatste vijf jaar behoorlijk gegroeid. We hebben een uitgebreide database, goede kenniswerkgroepen, interessante regiobijeenkomsten en educatie. Daardoor willen agrarisch makelaars graag lid van ons worden, aldus Van der Waaij. Harry Boertjes: Er was een geweldige sfeer, het voelde aan als een warm bad. Arjan van der Waaij: Veel boeren werken al jaren met een robot en met een besturing op afstand door middel van een telefoon of een laptop. Eigen beleid Volgens Boertjes is een opvallende verandering in de afgelopen 35 jaar dat de vakgroep een eigen beleid kan voeren. Zo n sectie Agrarisch makelaars willen graag lid van onze vakgroep worden Jan van der Doelen, ING Sectormanager Bouw en Vastgoed LEEGSTAND WINKELVASTGOED ZAL NOG VERDER TOENEMEN Het vertrouwen van buitenlandse en binnenlandse beleggers in de Nederlandse vastgoedmarkt neemt flink toe, zo bleek recent uit het Kwartaalbericht van ING. Over de eerste drie kwartalen van 2014 steeg het totale beleggingsvolume in vastgoed ten opzichte van dezelfde periode in Goed nieuws voor het Nederlandse vastgoed, maar een sector die volgens ING helaas nog steeds achterblijft, is het winkelvastgoed. Volgens de leegstandsbarometer van het ruimtelijkeconomisch adviesbureau DTNP staat van het winkelvastgoed bijna 13 procent leeg, zegt Jan van der Doelen, ING Sectormanager Bouw en Vastgoed. De trend is dat deze leegstand nog wat verder zal toenemen. Deze leegstand is ongelijk verdeeld per provincie, per sector en per locatie. Secundaire locaties zoals aanloopstraten en secundaire steden worden het meest geraakt. In de toekomst zullen vooral belevingsgoederen fysieke winkelruimte nodig hebben. Voorbeelden hiervan zijn kleding en schoeisel. Minder behoefte aan fysieke winkelruimte zal er zijn voor goederen die zich prima lenen voor vergelijking online. Zoals elektronica, boeken en speelgoed. De onlineverkoop zal in deze laatste categorie sneller toenemen. Pop-up stores Van der Doelen wijst ook op een fenomeen dat de laatste tijd opgeld doet: de zogenaamde pop-up stores. Pop-up stores zijn winkels ook wel flitswinkels genoemd waar de winkelier tijdelijk zijn producten aanbiedt. Pop-up stores worden gebruikt voor het aanbieden van diverse goederen. Maar beleving speelt hierbij vaak een belangrijke rol. Tegen de trend in zijn er ook nog de outletcentra die in een behoefte voorzien. Momenteel spelen vergevorderde plannen voor dergelijke centra in Halfweg (Sugar City) en Zevenaar. Complex Van der Doelen geeft beleggers als advies mee om in deze complexe markt te werken aan een toekomstbestendig huurdersbestand. Een bestand dat bestaat uit ondernemers die de juiste keuzes maken en die blijven voorzien in de sterk veranderende behoeften van hun klanten. Dat is geen gemakkelijke opgave, maar het vraagt van beleggers ook een ondernemende houding. Hierbij is de relatie met de huurder van cruciaal belang. Het gezamenlijk belang moet hierbij benadrukt worden. Niet de tegenstellingen blijven opzoeken voor individueel gewin, maar op zoek naar slimme samenwerking. Flexibele huisvesting, waardoor de huurder langer wil en kan blijven huren, is hier een voorbeeld van. Outletcentra voorzien tegen de trend in in een behoefte COLOFON NVMagazine is een periodieke uitgave van de Nederlandse Vereniging van Makelaars o.g. en vastgoeddeskundigen NVM. NVMagazine biedt nieuws, achtergronden en opinies uit de wereld van onroerend goed in de markten wonen, business en agrarisch & landelijk vastgoed. Uitgever NVM, Postbus 2222, 3430 DC Nieuwegein, T: Hoofdredactie Roeland Kimman (beleidpr@nvm.nl) Bladmanagement & eindredactie PACT Public Affairs Redactie Liesbeth Kramer, Daan Keij, Sander Schilders, Peter Westhof Fotografie Sicco van Grieken, Bart Homburg, Edwin Smulders, Eric Veenhuyzen, PACT Public Affairs Vormgeving & opmaak Koos in Vorm Druk & distributie MediaCenter Rotterdam Abonnementen NVMagazine wordt toegezonden aan personen die beroepsmatig bij de vastgoedsector betrokken zijn. Aanvragen voor een (gratis) abonnement en adreswijzigingen kunnen worden gericht aan de uitgever. Overname van artikelen uitsluitend toegestaan na toestemming van de hoofdredactie. December

8 SERIE Emile Ratelband, ondernemer en trainer neurolinguïstisch programmeren: Ouders kunnen helpen bij aanschaf eerste woning Emile Ratelband: In oktober 1978 kocht ik mijn eerste woning. Dit was een villa gelegen op 700 m 2 aan de Izaäk Evertslaan in Arnhem. Ik was eind twintig en had op dat moment zojuist mijn bedrijf verkocht. Bovendien hadden we net onze eerste twee kinderen en dus besloten we op zoek te gaan naar een mooi huis. Waardevol Ik maakte voor de aankoop gebruik van de diensten van een heel goede makelaar, de heer Rolf Engelsing van het toenmalige Engelsing Makelaars in Oosterbeek. Hem had ik gevraagd mij te bellen als hij een interessante woning had. Toen hij dit huis aan de Evertslaan in Arnhem aan ons liet zien, was mijn vrouw er eigenlijk meteen weg van. Lang getwijfeld over de aankoop hebben we dan ook niet. De ondersteuning en het advies van de makelaar heb ik ervaren als waardevol. Bovendien heeft hij ook flink wat van de vraagprijs afgekregen. Deze was gulden, maar door te onderhandelen hebben wij het huis uiteindelijk kunnen kopen voor gulden. Verbouwing In 1981 hebben we het huis weer verkocht, nadat we het in de tussentijd flink hadden laten verbouwen. Zo is er onder meer een zwembad geplaatst, maar ook een nieuwe keuken en een nieuwe badkamer. Daarnaast waren alle leidingen oud, dus ook deze hebben we vervangen. Het huis heeft ons alles bij elkaar gulden gekost. Toen ik in 1981 besloot om het huis te verkopen, ging het economisch heel slecht. Daardoor heb ik het huis voor gulden, dus met verlies, moeten verkopen. Daarna ben ik gaan huren. Na vijf jaar gehuurd te hebben heb ik dit gehuurde huis wederom gekocht via Engelsing. Leaseauto Want een eigen huis blijft aantrekkelijk. Ten eerste omdat het iets van jezelf is en je weet waar je je geld in stopt als je er iets aan verbouwt. Het is bovendien ook emotioneel een ander gevoel dan huren. Ik vergelijk het weleens met het verschil tussen een eigen auto en een leaseauto, dat voelt ook anders. Toch huur ik wederom mijn huidige woning in Beek, Montferland. Al sluit ik niet uit in de toekomst opnieuw te kopen. Mijn eerste woning In de rubriek Mijn eerste woning komen bekende Nederlanders aan het woord over de aankoop van hun eerste woning. Waarom werd de woning gekocht, hoe verliep de aankoop en hoe werd de woning gefinancierd? En welk advies wil de BN er potentiële kopers van een huis meegeven? In dit vijftiende deel het verhaal van ondernemer en trainer neurolinguïstisch programmeren Emile Ratelband die zijn eerste woning in Arnhem heeft gekocht. Gezond verstand Starters die nu op het punt staan om voor het eerst een eigen woning te kopen zou ik willen adviseren om hun ouders in te schakelen. Zij kunnen helpen met een lening of een schenking, of met een onderpand voor de hypotheek. Daarnaast kan de makelaar een belangrijke rol spelen. Mijn ervaring is dat ze actief zijn en alles uit de kast halen voor hun cliënten. Maar helaas werken de banken niet mee. Daarnaast merk ik dat de verkopende partij er vaak nog lang niet aan toe is om de prijs aan te passen. Mensen leven nog te veel in de veronderstelling dat ze hun huis te koop kunnen aanbieden voor de prijs uit Het wordt tijd dat het gezonde verstand gaat zegevieren. Een eigen huis blijft aantrekkelijk Emile Ratelband: Het wordt tijd dat het gezonde verstand gaat zegevieren. Wie is Emile Ratelband? Emile Ratelband is een bekende Nederlandse ondernemer die zich bezighoudt met neurolinguïstisch programmeren (methodiek voor training, coaching en communicatieverbetering). Hij groeide hiermee uit tot een bekende mediapersoonlijkheid in Nederland. Ratelband noemt zichzelf entertrainer (een samentrekking van entertainer en trainer). Met positieve energie laat hij mensen bijvoorbeeld over hete kolen lopen en poogt hij fobische patiënten te genezen. IN DE KANTLIJN FAMEUS WALDORF ASTORIA HOTEL IN HANDEN CHINESE VERZEKERAAR Het Waldorf Astoria hotel in New York is één van de meest fameuze en meest luxueuze hotels ter wereld. Het vermaarde hotel komt nu in Chinese handen, zo is pas bekendgemaakt. De huidige eigenaar, Hilton Worldwide Holdings, verkoopt het luxueuze hotel voor 1,95 miljard dollar (1,55 miljard euro) aan verzekeraar Anbang. Het hotel is onder andere bekend omdat IBM er de eerste personal computer toonde. Voorts is het bekend van de waldorfsalade, bestaande onder andere uit geraspte appelen met dressing en walnoten. In de Muppets Show komt het duo Waldorf en Statler, de twee oude mannetjes op het balkon, voor. Statler verwijst naar een ander beroemd hotel in New York. Het Waldorf Astoria was en is de naam van twee hotels in New York City. Het eerste hotel, gebouwd door John Jacob Astor IV, stond oorspronkelijk aan 5th Avenue op de plaats van het Empire State Building. Het huidige Waldorf Astoria hotel staat sinds 1931 aan Park Avenue 301 in Manhattan. Hilton Het Waldorf Astoria is al tientallen jaren een Hiltonhotel. De grondlegger van het bedrijf, Conrad Hilton, verwierf in 1949 de exploitatierechten van het hotel, dat in 1972 volledig in handen van zijn hotelimperium kwam. Ondanks de Chinese overname blijft Hilton wel de uitbater van het beroemde hotel in de zakenwijk Manhattan. De twee bedrijven hebben een overeenkomst getekend waarin dat voor een periode van 100 jaar is vastgelegd. Het hotel met meer dan 1200 kamers krijgt een grondige opknapbeurt. Beursgang Hilton wil de opbrengst van de verkoop gebruiken om andere hotels in de Verenigde Staten aan te kopen. Het bedrijf, dat grotendeels in handen is van investeringsmaatschappij Blackstone, haalde vorig jaar 2,35 miljard dollar op met een beursgang in New York. Daarmee werd het met afstand de grootste beursgenoteerde hotelketen ter wereld. In februari liet Hilton al weten een verkoop te overwegen van het iconische pand aan Park Avenue. Waldorf Astoria heeft sinds kort ook een Amsterdams broertje. Op 1 mei 2014 is een vestiging aan de Amsterdamse Herengracht geopend, gesitueerd in zes aaneensluitende historische panden. In dit hotel bevindt zich ook een restaurant: Librije s Zusje. Het kreeg half november twee Michelinsterren toegekend. 8