Waarom c onafhankelijk en onveranderbaar is, volgt uit de volgende vergelijking:
|
|
- Stefan Visser
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Werkstuk door een scholier 1925 woorden 26 mei keer beoordeeld Vak ANW Het is geen probleem meer om sneller dan het licht te reizen, maar zullen we ooit sneller dan het licht kunnen reizen? Dit essay gaat over de mogelijkheid tot het reizen met een snelheid groter dan die van het licht. Aan de orde komen de volgende onderwerpen: Einsteins theorie van speciale relativiteit, wat is de vierde dimensie, de warpdrive, wat is een zwart gat en wormholes. Einsteins theorie van speciale relativiteit. Einstein stelde in 1905 zijn speciale relativiteits theorie op. Deze theorie laat zien dat de lichtsnelheid hetzelfde blijft, onafhankelijk vanaf welk bewegend voorwerp het gemeten is. Bijvoorbeeld: Als een auto met een snelheid van 100 km/h rijdt en een auto daarachter rijdt 60 km/h, dan is de relatieve snelheid van de voorste auto ten opzichte van de achterste 40 km/h. Wanneer de snelheid van een lichtstraal (lichtsnelheid, c) vanaf de voorste auto wordt gemeten blijft die hetzelfde als wanneer die vanaf de achterste auto of vanaf de grond gemeten wordt. Aangezien c onafhankelijk is, zal dus de massa moeten veranderen wanneer je de lichtsnelheid bereikt. Waarom c onafhankelijk en onveranderbaar is, volgt uit de volgende vergelijking: Ö(1- v2/c2) C is de lichtsnelheid en v is de snelheid van het voorwerp. Uit deze vergelijking komt de factor tau. Tau is de factor bij welke lengte en tijd variëren als de snelheid van een voorwerp toeneemt. Bij de snelheden waar we elke dag mee te maken hebben is tau gelijk aan één. Er zijn dus geen merkbare veranderingen in massa en tijd. Tau verandert zo langzaam dat zelfs wanneer een object een snelheid van een miljoen km/h bereikt, zakt de tau maar naar 0, Dit betekent dat gezien door een stilstaande toeschouwer het object met deze factor gekrompen is en dat de klokken aan boord met deze factor langzamer lopen. De volgende grafiek laat zien dat tau afneemt als de snelheid toeneemt. Als een voorwerp zijn snelheid gelijk is aan c, is tau 0. Dit betekent dat zijn lengte en zijn beweging door tijd voor een stilstaande toeschouwer zouden veranderen met factor 0. Het object zou dan stil lijken te staan. Pagina 1 van 5
2 als een object c overschrijdt, wordt tau de vierkantswortel van een negatief nummer: een imaginair getal (complex). Net als dat tijd langzamer gaat en lengte afneemt wanneer je snelheid toeneemt, neemt massa toe wanneer snelheid toeneemt. Massa neemt toe met de factor: (Ö(1- v2/c2))-1 Deze waarde is de tegenovergestelde van tau. Uit de grafiek van deze vergelijking blijkt dat wanneer het object c heeft bereikt, de massa oneindig is. Tau-1 neemt toe naarmate het object c nadert. Dus wanneer een object c bereikt moet het een oneindige massa hebben. Het is dus onmogelijk om met een gewoon schip sneller dan het licht te reizen. De vierde dimensie. Er is naast de normale drie dimensies (lengte, breedte en hoogte) nog een vierde dimensie: tijd. Deze dimensie zal een grote rol gaan spelen in de toekomstige ruimtevaart. Ik zal het daar later uitgebreid over hebben. De reden de vierde dimensie zo belangrijk wordt, is dat het mogelijk zal moeten worden om sneller dan het licht te reizen. Dit is onmogelijk wanneer je met een gewoon schip, zeg een raket, zal vliegen. Afgezien van dat je ongelooflijk veel brandstof nodig hebt, zal het niet kunnen. Met behulp van tijd-ruimte, zal dit misschien wél mogelijk worden. De warpdrive. Er zijn weinig mensen die nog nooit van een warpdrive gehoord hebben. Hij wordt al jaren gebruikt door de bemanning van de USS Enterprise uit Star Trek. Veel mensen denken dat de aandrijving van de sterrenschepen uit Star Trek volkomen fictie is. Dit is sterk te betwijfelen. Wetenschappers hebben een theorie uitgedacht waarbij aan de hand van rijdruimte een voortstuwing ontstaat, net als in de enterprise. Dit aandrijfsysteem overschrijdt de lichtsnelheid door gebruik te maken van ruimtekrommingen. "Wat je moet doen is de lokale tijd achter het ruimteschip uit te breiden en voor het schip in te laten krimpen. Jet schip wordt op deze manier van de aarde weggeduwd en naar een verre ster toegetrokken door de vier dimensies van tijd en ruimte zelf," vertelt natuurkundige Miguel Alcubierre van de universiteit van Wales in Cardiff. Dit bedacht hij nadat hij eens naar Star Trek keek. Het principe van de ruimtekrommingen volgens de makers van Star Trek. Voor het sterrenschip Enterprise wordt de tijdruimte ingekrompen en erachter opgeblazen tot grotere proporties. Zo wordt het sterrenschip weggestuwd van zijn vertrekpunt en aangetrokken door zijn punt van bestemming. Pagina 2 van 5
3 De makers van Star Trek zijn dus niet een paar mannen die dachten een leuke serie te maken, maar ze hebben waarschijnlijk eerst met een aantal natuurkundigen gepraat. De schepen uit Star Trek zijn dus wetenschappelijk verantwoord. De volgende animatie laat zien hoe de tijdruimte krommingen er uit zouden moeten zien en laten ook zien dat de enterprise de goede vorm heeft om dat effect te bereiken. Je kan je tijdruimte krommingen voorstellen als zo n lopende band die je op vliegvelden kan vinden. Wanneer je er naast loop kan je op een moment niet harder. Maar als je op de lopende band gaat lopen overschrijd je de maximum snelheid die je zonder band zou halen. Een probleem is dat je voor het krommen van tijdruimte negatieve zwaartekracht nodig hebt. Daarmee kan je namelijk de tijdruimte achter je schip wegduwen. Door gewone zwaartekracht vooraan te gebruiken kan je daar de tijdruimte aantrekken. Natuurkundigen denken echter dat zoiets als negatieve zwaartekracht ook tijdens de Big Bang plaatsvond. Waardoor de materie versneld werd verspreid. Er was dus hoop. Die hoop vervloog snel. In 1997 rekenden Mitchell Pfenning en Larry Ford van de Tufts-universiteit in Massachusetts uit hoeveel energie nodig zou zijn om een deel van de tijdruimte op de vereiste wijze te krommen. Ze kwamen uit op een hoeveelheid energie die tien miljard maal meer zou zijn dan in het heelal opgeslagen is. Afgezien van de onmogelijke hoeveelheid benodigde energie, hebben ze wel bewezen dat Alcubierre s methode in theorie mogelijk was. Om tijdruimte krommingen te maken kan je ook iets anders gebruiken. Je kan dit bereiken door een ring van negatieve energie om het schip heen te maken. Hierbij is het eerste probleem dat natuurkundigen er nog niet uit zijn of negatieve energie bestaat. Het tweede is dat je een manier moet vinden om de negatieve energie uit en aan te zetten. Die techniek is nog niet gevonden. Wat is een zwart gat? Een zwart gat ontstaat een neutronenster opgebrand is. Wanneer een ster met de massa van onze zon opbrand, ontstaat een witte dwerg. Die blijft nog een tijd lang een beetje licht geven, waarna ook die uit gaat. Wanneer een ster opgebrand is, implodeerd hij. Er bestaan neutronensterren die meer dan twintig keer de massa van de zon hebben. Wanneer deze implodeert, komt al die massa samen onder een zeer klein oppervlak. Omdat deze bol zoveel massa bevat, heeft hij een enorme zwaartekracht en is hij enorm zwaar. Elke ster vervormd de ruimte om zich heen. Je kan het vergelijken met een bowlingbal op een matras. De bowlingbal veroorzaakt een kuil. Sterren doen dit ook. Zij vervormen de ruimte een daarmee de tijdruimte om zich heen. Pagina 3 van 5
4 Wanneer een neutronenster implodeerd, ontstaat dus een bol met een enorme massa. Terug naar de matras: leg een héél zware bal op de matras en de matras scheurt. Er ontstaat een soort tunnel naar de andere kant van de matras een ruimte-tijd-tunnel. De geïmplodeerde neutronenster scheurt als het ware door de ruimte en veroorzaakt een oneindig diepe tunnel. Doordat de ster zo n zwaartekracht heeft, wordt alles binnen bereik de tunnel in gezogen en samengeperst to oneindig kleine massa. Wormholes Een wormhole is een tunnel door spacetime die een zwart gat verbindt met een zwart gat, ergens anders. De Britse astrofysicus Stephen Hawking schat dat er quadriljoenen van zulke wormgaten ontstaan en weer verdwijnen. Omdat ze zo klein zijn, merken we daar niets van. Maar op een schaalgrootte van centimeter en een tijdsduur van seconde kan ons heelal er als één grote gatenkaas uitzien. Wat moeten we doen om zo n mini-wormhole te gebruiken? Allereerst moet het worden geïsoleerd uit een gebied waar de tijdruimte zodanig is gekromd dat daar regelmatig wormholes ontstaan. Is dat gebeurd, dan moet het wormhole met zijn gebruikelijke doorsnede van cm zodanig worden vergroot dat het geschikt is voor het vervoer van materieel en levende wezens. De methode die daarvoor kan worden gebruikt is het plaatsen van een perfect geleidende, ronde, elektrisch geladen plaat aan beide openingen van het wormhole. Een quantumproces dat bekend staat als het Casimir-effect (genoemd naar de Nederlandse natuurkundige Hendrik Casimir) zorgt er dan voor dat er negatieve energie tussen de beide platen ontstaat. Zo is er geen point of no return als bij een val in een zwart gat. Ook krimpt het wormgat niet meer in. Kip Thorne:" Om de monding van een wormgat open te houden, moet je hem met een materiaal bekleden dat de wanden uit elkaar drukt. Daarvoor heb je materie nodig die een enorme negatieve druk teweegbrengt. Voor een zes kilometer brede opening is dat een druk van 1032 kilogram pet vierkante centimeter. Die vind je normaal alleen in het binnenste van een neutronenster. Je kunt ook uitrekenen dat die materie een 1017 maal grotere trekvastheid moet hebben dan een staaf staal. En zulk exotisch spul kennen we tot nu toe niet." Een ander probleem is dat, voordat je door het wormhole kan gaan reizen, je eerst aan de andere kant moet zijn geweest, om daar die plaat aan te brengen. Hoe kom je daar dan binnen een redelijke tijd. Het fantastisch, maar misschien ook het enge, van een wormhole is dat het kan functioneren als een tijdmachine. Uit Einsteins speciale relativiteitstheorie kennen we het verschijnsel van een reiziger die met grote snelheid van de aarde vertrekt. Bij terugkomst loopt zijn horloge achter ten opzichte van de klokken op aarde. Hij is jonger geworden dan zijn tweelingbroer. Stel nu dat het ene uiteinde van een wormhole op zijn plaats wordt gehouden. Het andere wordt versneld tot een snelheid dichtbij de lichtsnelheid. De bewegende opening van het wormhole veroudert nu langzamer dan de opening die op zijn plaats blijft. Pagina 4 van 5
5 Als de voortbewogen opening weer tot stilstand is gebracht, ontstaat een situatie waarin de tijd aan beide zijden van het wormgat verschilt. Het wormgat is dus een tijdtunnel geworden. Wat aan de voortbewogen opening naar binnen gaat, komt aan de andere kant in het verleden terecht. En wat er in de onbewogen kant wordt gestopt, duikt aan het andere uiteinde in de toekomst op. Maak je gebruik van een wormhole, dan omzeil je dus de lichtbarrière. Hieronder een plaatje van hoe een wormhole er mogelijk uit zou kunnen zien. Bronvermelding. Internet Literatuur. Utrechts universiteitsblad N.B.Ik denk dat je niet veel aan deze tekst hebt, omdat alle animaties en powerpoint figuren niet mee gekopieerd kunnen worden. Op de plaats van de Ö in de formules hoort een wortel teken te staan en de animaties (twee, een met onderschrift en een zonder) komen van Daar staat een stuk met de titel: sluiproutes door het heelal. Daar heb ik de plaatjes vandaan. Ik hoop dat je hier wat mee kan, want dit is dan mijn dank voor al die keren dat ik jullie verslagen en uittreksels heb gebruikt. Dit was een eindopdracht voor ANW 4VWO. Michiel Kemeling, a.k.a. Socrates Pagina 5 van 5
Verslag Natuurkunde Algemene relativiteitstheorie
Verslag Natuurkunde Algemene relativiteitstheo Verslag door een scholier 775 woorden 29 augustus 2016 6,2 1 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Nova Inhoudsopgave Ruimtetijd 2 Einsteins equivalentieprincipe
Nadere informatieWormgaten - science of fiction?
Wormgaten - science of fiction? Wie regelmatig naar Star Trek kijkt, of wie weleens de wetenschapsbijlage van een krant leest, heeft vast wel eens gehoord van wormgaten. Aan deze sneltreinverbindingen
Nadere informatie1 Leerlingproject: Relativiteit 28 februari 2002
1 Leerlingproject: Relativiteit 28 februari 2002 1 Relativiteit Als je aan relativiteit denkt, dan denk je waarschijnlijk als eerste aan Albert Einstein. En dat is dan ook de bedenker van de relativiteitstheorie.
Nadere informatieWerkstuk ANW Zwarte gaten
Werkstuk ANW Zwarte gaten Werkstuk door een scholier 2033 woorden 8 juni 2001 6,5 152 keer beoordeeld Vak ANW Wat is een zwart gat? Een object van een bepaalde massa, oefent aantrekkingskracht uit op een
Nadere informatieHet Quantum Universum. Cygnus Gymnasium
Het Quantum Universum Cygnus Gymnasium 2014-2015 Wat gaan we doen? Fundamentele natuurkunde op de allerkleinste en de allergrootste schaal. Groepsproject als eindopdracht: 1) Bedenk een fundamentele wetenschappelijk
Nadere informatieRelativiteitstheorie met de computer
Relativiteitstheorie met de computer Jan Mooij Mendelcollege Haarlem Met een serie eenvoudige grafiekjes wordt de (speciale) relativiteitstheorie verduidelijkt. In vijf stappen naar de tweelingparadox!
Nadere informatieDe lichtsnelheid kromt de ruimte. Mogelijke verklaring voor de grens van het heelal
1 De lichtsnelheid kromt de ruimte Mogelijke verklaring voor de grens van het heelal Inleiding 2 De lichtsnelheid, zo snel als 300.000.000 meter per seconde, heeft wellicht grote gevolgen voor de omvang
Nadere informatieZwart gat Simulatie KORTE BESCHRIJVING
Zwart gat Simulatie KORTE BESCHRIJVING Veel kinderen hebben ooit al gehoord van een zwart gat, en ze weten dat het een bodemloze put is. Als iets in een zwart gat valt, kan het er onmogelijk uit ontsnappen
Nadere informatieMODULE GLIESE 667 RELATIVITEIT GLIESE 667. Naam: Klas: Datum:
GLIESE 667 RELATIVITEIT GLIESE 667 Naam: Klas: Datum: GLIESE 667 GLIESE 667 WE GAAN OP REIS De invloed van de mensheid reikt steeds verder. In de oertijd kon een mens zich maar enkele kilometers van zijn
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Zwarte gaten
Praktische opdracht ANW Zwarte gaten Praktische-opdracht door een scholier 2138 woorden 2 mei 2003 6,9 64 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding. Al heel lang speelt het heelal een rol in onze samenleving.
Nadere informatieUit: Niks relatief. Vincent Icke Contact, 2005
Uit: Niks relatief Vincent Icke Contact, 2005 Dé formule Snappiknie kanniknie Waarschijnlijk is E = mc 2 de beroemdste formule aller tijden, tenminste als je afgaat op de meerderheid van stemmen. De formule
Nadere informatieTheorie: Snelheid (Herhaling klas 2)
Theorie: Snelheid (Herhaling klas 2) Snelheid en gemiddelde snelheid Met de grootheid snelheid geef je aan welke afstand een voorwerp in een bepaalde tijd aflegt. Over een langere periode is de snelheid
Nadere informatieOver zonnen en zwarte gaten. Vincent Icke Sterrewacht Leiden & Alien Art
Verduisteringen Over zonnen en zwarte gaten Vincent Icke Sterrewacht Leiden & Alien Art De bouw van een ster Zwaartekracht tegen de rest van de wereld Van banaan tot bol Bij kleine brokken speelt de sterkte
Nadere informatieEinstein (2) op aardoppervlak. versnelling van 10m/s 2. waar het foton zich bevindt a) t = 0 b) t = 1 s c) t = 2 s op t=0,t=1s en t=2s A B C A B
Einstein (2) In het vorig artikeltje zijn helaas de tekeningen, behorende bij bijlage 4,"weggevallen".Omdat het de illustratie betrof van de "eenvoudige" bewijsvoering van de kromming der lichtstralen
Nadere informatieIntroductie Ruimtemissie Rosetta
Introductie Ruimtemissie Rosetta klas 1-2 Tien jaar kostte het ruimtesonde Rosetta om op de plaats van bestemming te komen: komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko: een reis van bijna 6,4 miljard kilometer. Rosetta
Nadere informatieNaam van de kracht: Uitleg: Afkorting: Spierkracht De kracht die wordt uitgeoefend door spieren van de mens. F spier
Samenvatting door F. 823 woorden 3 maart 2015 7,4 32 keer beoordeeld Vak NaSk Sport, kracht en beweging 1 Naam van de kracht: Uitleg: Afkorting: Spierkracht De kracht die wordt uitgeoefend door spieren
Nadere informatieWerkblad 3 Bewegen antwoorden- Thema 14 (NIVEAU BETA)
Werkblad 3 Bewegen antwoorden- Thema 14 (NIVEAU BETA) Theorie In werkblad 1 heb je geleerd dat krachten een snelheid willen veranderen. Je kunt het ook omdraaien, als er geen kracht werkt, dan verandert
Nadere informatieRELATIVITEIT VWO. Lengtecontractie Rust- bewegende massa Relativistisch optellen
RELATIVITEIT VWO Foton is een opgavenverzameling voor het nieuwe eindexamenprogramma natuurkunde. Foton is gratis te downloaden via natuurkundeuitgelegd.nl/foton Uitwerkingen van alle opgaven staan op
Nadere informatieHonderd jaar algemene relativiteitstheorie
Honderd jaar algemene relativiteitstheorie Chris Van Den Broeck Nikhef open dag, 04/10/2015 Proloog: speciale relativiteitstheorie 1887: Een experiment van Michelson en Morley toont aan dat snelheid van
Nadere informatieBEWEGING HAVO. Raaklijnmethode Hokjesmethode
BEWEGING HAVO Foton is een opgavenverzameling voor het nieuwe eindexamenprogramma natuurkunde. Foton is te downloaden via natuurkundeuitgelegd.nl/foton Uitwerkingen van alle opgaven staan op natuurkundeuitgelegd.nl/uitwerkingen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 9.1 De hemel Wanneer s nachts naar een onbewolkte hemel wordt gekeken is het eerste wat opvalt de vele fonkelende sterren. Met wat geluk kan ook de melkweg worden gezien als een
Nadere informatieSpeciale relativiteitstheorie
Speciale relativiteitstheorie De drie vragen van Einstein Wat is licht? Wat is massa? Wat is tijd? In 1905, Einstein was toen 26 jaar! Klassiek: wat is licht? Licht is een golf, die naar alle kanten door
Nadere informatieDe speciale relativiteitstheorie. 1. Inleiding
De speciale relativiteitstheorie 1. Inleiding In de fysica zijn er waarschijnlijk weinig theorieën die de vorige eeuw zoveel tot de verbeelding van de mensen gesproken hebben als de relativiteitstheorie
Nadere informatieOVERAL, variatie vanuit de kern LES- BRIEF. Tweede Fase. Het neutrinomysterie. Foto: CERN
OVERAL, variatie vanuit de kern LES- BRIEF Tweede Fase Het neutrinomysterie Foto: CERN 1 Het was op het nieuws, het was in de krant, iedereen had het er over: neutrino s die sneller gaan dan het licht.
Nadere informatieOverzicht. Vandaag. Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015
Vandaag Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015 Theorie: de Algemene Relativiteits-Theorie de lichtsnelheid gekromde ruimte tests zwarte gaten Waarnemingen zwarte gaten uit sterren centrum van de Melkweg
Nadere informatieLeerstof: Hoofdstukken 1, 2, 4, 9 en 10. Hulpmiddelen: Niet grafische rekenmachine, binas 6 de druk. Let op dat je alle vragen beantwoordt.
Oefentoets Schoolexamen 5 Vwo Natuurkunde Leerstof: Hoofdstukken 1, 2, 4, 9 en 10 Tijdsduur: Versie: A Vragen: Punten: Hulpmiddelen: Niet grafische rekenmachine, binas 6 de druk Opmerking: Let op dat je
Nadere informatieLichtsnelheid Eigenschappen
Sterrenstelsels Lichtsnelheid Eigenschappen! Sinds eind 19 e eeuw is bekend dat de lichtsnelheid:! In vacuüm 300.000km/s bedraagt! Gemeten met proeven! Berekend door Maxwell in zijn theorie over EM golven!
Nadere informatie1. Zwaartekracht. Hoe groot is die zwaartekracht nu eigenlijk?
1. Zwaartekracht Als een appel van een boom valt, wat gebeurt er dan eigenlijk? Er is iets dat zorgt dat de appel begint te vallen. De geleerde Newton kwam er in 1684 achter wat dat iets was. Hij kwam
Nadere informatieProbeer de vragen bij Verkennen zo goed mogelijk te beantwoorden.
1 Formules gebruiken Verkennen www.math4all.nl MAThADORE-basic HAVO/VWO 4/5/6 VWO wi-b Werken met formules Formules gebruiken Inleiding Verkennen Probeer de vragen bij Verkennen zo goed mogelijk te beantwoorden.
Nadere informatieWerkstuk ANW Supernova's
Werkstuk ANW Supernova's Werkstuk door een scholier 1622 woorden 18 oktober 2010 4,8 24 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Ik heb het onderwerp supernova s gekozen omdat ik in dit onderwerp twee onderwerpen
Nadere informatieProf.dr. A. Achterberg, IMAPP
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP www.astro.ru.nl/~achterb/ Waarnemingen die de basis vormen van het Oerknalmodel - Vluchtsnelheid verre sterrenstelsels - Kosmische Achtergrondstraling - Voorwereldlijke Nucleosynthese
Nadere informatieDe evolutie van het heelal
De evolutie van het heelal Hoe waar te nemen? FERMI (gamma array space telescope) op zoek naar de specifieke gamma straling van botsende WIMP s: Nog niets waargenomen. Met ondergrondse detectoren in de
Nadere informatieEn ¼ gram is ongeveer 10 zoutkorrels. Krachtig spul dus die antimaterie!
1 De film het Bernini Mysterie was enkele jaren geleden een kaskraker in de bioscoop. De essentie van het verhaal: een fanatieke religieuze sekte steelt een blikje met ¼ gram antimaterie op CERN en dreigt
Nadere informatieEinstein s Relativiteits theorie Een uitleg met middelbare school wiskunde Andrré van der Hoeven Docent natuurkunde Emmauscollege Rotterdam
Einstein s Relativiteits theorie Een uitleg met middelbare school wiskunde André van der Hoeven Docent natuurkunde Emmauscollege Rotterdam Einstein s speciale relativiteitstheorie, maarr dan begrijpelijk
Nadere informatieE = m c 2. Massa. Energie. (licht-) Snelheid. Wetenschappers en denkers. E=mc 2 HOVO. Hoe u het zelf had kunnen bedenken 1.
Energie Massa E = m c 2 en hoe u het zelf had kunnen bedenken. (licht) Snelheid Dr. Harm van der Lek vdlek@vdlek.nl Natuurkunde hobbyist Wetenschappers en denkers 1500 1600 1700 1800 1900 2000 Galileo
Nadere informatieAchter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift opgenomen.
Examen VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 2 dinsdag 19 juni 13.30-15.30 uur wiskunde CSE GL en TL Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Achter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift
Nadere informatieVerslag Natuurkunde De snelheid van een karretje.
Verslag Natuurkunde De snelheid van een karre. Verslag door een scholier 1241 woorden 23 januari 2017 6 10 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Pulsar De snelheid van een karre Namen uitvoeren van proef:
Nadere informatieHier vielen de eendjes van het schip. Bereken hoeveel procent van de eendjes in zuidelijke richting dreef. Schrijf je berekening op.
Eendjes In 1992 vielen 29 000 plastic badeendjes van een schip af. In onderstaande kaart zie je waar dat gebeurde. De eendjes dreven door de wind en de zeestromingen in allerlei richtingen. Nog steeds
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Syllabus domein C: beweging en energie
Samenvatting Natuurkunde Syllabus domein C: beweging en energie Samenvatting door R. 2564 woorden 31 januari 2018 10 2 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Subdomein C1. Kracht en beweging Specificatie De kandidaat
Nadere informatieMaar het leidde ook tot een uitkomst die essentieel is in mijn werkstuk van een Stabiel Heelal.
-09-5 Bijlage voor Stabiel Heelal. --------------------------------------- In deze bijlage wordt onderzocht hoe in mijn visie materie, ruimte en energie zich tot elkaar verhouden. Op zichzelf was de fascinatie
Nadere informatieBegripsvragen: Elektrisch veld
Handboek natuurkundedidactiek Hoofdstuk 4: Leerstofdomeinen 4.2 Domeinspecifieke leerstofopbouw 4.2.4 Elektriciteit en magnetisme Begripsvragen: Elektrisch veld 1 Meerkeuzevragen Elektrisch veld 1 [V]
Nadere informatieBewijzen en toegiften
Bewijzen en toegiften 1 Het bewijs van Mermin voor het optellen van snelheden W op een perron ziet W in een treinwagon passeren met snelheid v. W schiet een kogel af met snelheid u en stuurt tegelijkertijd
Nadere informatieIk doe mijn spreekbeurt over de ruimte omdat ik het een interessant onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten.
Boekverslag door J. 1981 woorden 29 juli 2003 6.3 208 keer beoordeeld Vak Nederlands Ik doe mijn spreekbeurt over de ruimte omdat ik het een interessant onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten.
Nadere informatieDe Melkweg groep 3-4. Lesbeschrijving De Melkweg. Inleiding 15 minuten. 1 Bron: www.ruimtevaartindeklas.nl
De Melkweg groep 3-4 Als je naar de sterren kijkt, komen als vanzelf veel vragen op. Hoeveel sterren zijn er? Waar bestaan al die sterren uit? Hoe ver weg zijn ze? De sterren die wij vanaf de aarde zien,
Nadere informatieLessen in Krachten. Door: Gaby Sondagh en Isabel Duin Eckartcollege
Lessen in Krachten Door: Gaby Sondagh en Isabel Duin Eckartcollege Krachten werken op alles en iedereen. Sommige krachten zijn nodig om te blijven leven. Als er bijv. geen zwaartekracht zou zijn, zouden
Nadere informatieMassa. Energie. E = m c 2. (licht-) Snelheid. en hoe u het zelf had kunnen bedenken. Dr. Harm van der Lek. Natuurkunde hobbyist
Massa Energie E = m c 2 en hoe u het zelf had kunnen bedenken. (licht-) Snelheid Dr. Harm van der Lek vdlek@vdlek.nl Natuurkunde hobbyist 2 Wetenschappers en denkers 1500 1600 1700 1800 1900 2000 Galileo
Nadere informatieSamenvatting NaSk 1 Natuurkrachten
Samenvatting NaSk 1 Natuurkrachten Samenvatting door F. 1363 woorden 30 januari 2016 4,1 5 keer beoordeeld Vak NaSk 1 Krachten Op een voorwerp kunnen krachten werken: Het voorwerp kan een snelheid krijgen
Nadere informatieDocentencursus relativiteitstheorie
Docentencursus relativiteitstheorie Opgaven bijeenkomst 2, "Rekenen en tekenen" 8 september 203 De opgaven die met een "L" zijn aangegeven, zijn op leerlingenniveau dit zijn dus opgaven die in de les of
Nadere informatieTijd & causaliteit Relativiteitstheorie Pijl van de tijd Samenvatting. Tijd in de fysica. Paul Koerber
Tijd in de fysica Paul Koerber Postdoctoraal Onderzoeker FWO Instituut voor Theoretische Fysica, K.U.Leuven Kunsthumaniora Brussel, 2 maart 2011 1 / 16 Wat is tijd? Een coördinaat om de positie van een
Nadere informatieEmergente zwaartekracht Prof. Dr. Erik Verlinde
Prof. Dr. Erik Verlinde ! 3 grote problemen met zwaartekracht! Zwaartekracht op subatomair niveau! Versnelde uitdijing heelal! Zwaartekracht moet uitdijing afremmen! Er moet dus donkere energie zijn! Te
Nadere informatie.'li: W aarom draait de aarde om de
CI W aarom draait de aarde om de zon? En waarom zijn de astronauten in het ruimtestation Mir gewichtlaos? Vragen waar je vast wei eens bij stil hebt gestaan. Het heeft allemaal te maken met zwaartekracht.
Nadere informatieNeutrinos sneller dan het licht?
Neutrinos sneller dan het licht? Kosmische neutrinos Ed P.J. van den Heuvel, Universiteit van Amsterdam 24/10/2011 Zon en planeten afgebeeld op dezelfde schaal Leeftijd zon en planeten: 4,65 miljard jaar
Nadere informatieExamen VMBO-GL en TL. wiskunde CSE GL en TL. tijdvak 2 dinsdag 21 juni uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 2 dinsdag 21 juni 13.30-15.30 uur wiskunde CSE GL en TL Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 25 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 75 punten
Nadere informatieklas 2-3 - 4 "Eenheden"
Naam: klas 2-3 - 4 "Eenheden" Klas: Het woord eenheid betekent dat dingen hetzelfde zijn. In de natuurkunde, scheikunde en techniek kan van alles gemeten worden. Iedereen kan elkaars metingen pas gebruiken
Nadere informatieWerkbladen Webquest Pret met een ballonraket
Werkbladen Webquest Pret met een ballonraket Namen groepsleden: Stap 3: Luchtdruk Gebruik bij dit werkblad de bronnen die bij stap 3 staan. Ben je klaar? Ga dan door met stap 4. 1. Met welk instrument
Nadere informatieSpeciale relativiteitstheorie
Speciale relativiteitstheorie en hoe u die zelf had kunnen bedenken. Utrecht Les 1 en 2: Elektromagnetisme en licht Dr. Harm van der Lek vdlek@vdlek.nl Natuurkunde hobbyist Overzicht Les 1 en 2: Elektromagnetisme
Nadere informatieSpeciale relativiteitstheorie
Speciale relativiteitstheorie en hoe u die zelf had kunnen bedenken. HOVO Utrecht Les 1 en 2: Elektromagnetisme en licht Dr. Harm van der Lek vdlek@vdlek.nl Natuurkunde hobbyist Overzicht Les 1 en 2: Elektromagnetisme
Nadere informatiePraktische opdracht ANW De levensloop van een ster
Praktische opdracht ANW De levensloop van een ster Praktische-opdracht door een scholier 2522 woorden 18 maart 2003 7 90 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Wij hebben er voor gekozen om ons werkstuk over
Nadere informatieWerkbladen In NEMO. Zoeken naar leven. Naam. School. groep 7-8. Klas
Zoeken naar leven groep 7-8 Naam School Werkbladen In NEMO Klas Zoeken naar leven Wat is leven, wat is dood en wat is levenloos? Jij leeft, een plant leeft en een hond ook. Een steen leeft niet. Maar leeft
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Natuurkunde Samenvatting NOVA 3 vwo
Samenvatting Natuurkunde Natuurkunde Samenvatting NOVA 3 vwo Samenvatting door N. 1441 woorden 9 oktober 2012 7,6 27 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Nova PARAGRAAF 1; KRACHT Krachten herkennen
Nadere informatie5 10 20 50 100 200 500 Nederland 1% 1% 20% 62% 11% 2% 3% Europa 1% 4% 44% 36% 12% 2% 1%
Valse euro s In de tabel hieronder kun je aflezen hoe de aantallen in beslag genomen vervalsingen in het jaar 2006 zijn verdeeld over de verschillende biljetten in Nederland en Europa. 5 10 20 50 100 200
Nadere informatieInhoud. Eenheden... 2 Omrekenen van eenheden I... 4 Omrekenen van eenheden II... 9 Omrekenen van eenheden III... 10
Inhoud Eenheden... 2 Omrekenen van eenheden I... 4 Omrekenen van eenheden II... 9 Omrekenen van eenheden III... 10 1/10 Eenheden Iedere grootheid heeft zijn eigen eenheid. Vaak zijn er meerdere eenheden
Nadere informatie3 Veranderende krachten
3 Veranderende krachten B Modelleren Een computermodel van bewegingen in SCYDynamics NLT-module Het lesmateriaal bij deze paragraaf vormt een onderdeel van de NLT-module Dynamische Modellen VWO. Wat gaan
Nadere informatieNatk4All Leraren opleiding Speciale Relativiteitstheorie (leerjaar )
Natk4All Leraren opleiding Speciale Relativiteitstheorie (leerjaar 2016-2017) February 5, 2017 Tijd: 2 uur 30 min Afsluitend Maximum Marks: 78+5(bonusopgave) 1. In wereld van serie Star-Trek kunnen mensen
Nadere informatieWerkblad 1 - Thema 14 (NIVEAU GEVORDERD)
Werkblad 1 - Thema 14 (NIVEAU GEVORDERD) Wat is een kracht? Tijdens het afwassen laat Jeroen een kopje vallen. Zoals te zien op de plaatjes valt het kopje kapot. Er moet dus een kracht werken op het kopje
Nadere informatieKracht en Beweging. Intro. Newton. Theorie even denken. Lesbrief 4
Lesbrief 4 Kracht en Beweging Theorie even denken Intro Kracht is overal. Een trap op een bal, een windstoot, een worp Als een voorwerp versnelt of vertraagt, is er een kracht aan het werk. Newton De eenheid
Nadere informatieStephen Hawking. Zwarte gaten. Met een inleiding en aantekeningen door David Shukman. (Redacteur bbc Wetenschapsnieuws) Vertaald door Mario Molegraaf
Stephen Hawking Zwarte gaten Met een inleiding en aantekeningen door David Shukman (Redacteur bbc Wetenschapsnieuws) Vertaald door Mario Molegraaf 2016 Prometheus Amsterdam Inleiding Door David Shukman
Nadere informatieElementaire Deeltjesfysica
Elementaire Deeltjesfysica FEW Cursus Jo van den Brand 10 November, 2009 Structuur der Materie Inhoud Inleiding Deeltjes Interacties Relativistische kinematica Lorentz transformaties Viervectoren Energie
Nadere informatieFormuleblad relativiteit (deel 1)
Formuleblad relativiteit (deel 1), www.roelhendriks.eu 1 Formuleblad relativiteit (deel 1) c v β en 1 1 β γ 1 c v t t o 1 c v L L o ) ( ct β x γ x ) ( x β ct γ ct ) ( ct β x γ x + ) ( x β ct γ ct + Δx
Nadere informatieUitwerkingen VWO deel 1 H2 (t/m par. 2.5)
Uitwerkingen VWO deel 1 H2 (t/m par. 2.5) 2.1 Inleiding 1. a) Warmte b) Magnetische Energie c) Bewegingsenergie en Warmte d) Licht (stralingsenergie) en warmte e) Stralingsenergie 2. a) Spanning (Volt),
Nadere informatie10 Had Halley gelijk: worden de maanden korter?
10 Had Halley gelijk: worden de en korter? Dit is de laatste module. We kunnen nu (eindelijk!) terugkomen op de vraag waar we twee jaar geleden mee begonnen. Terugblik In 1695 had de Engelse astronoom
Nadere informatieReizen door het zonnestelsel
Reizen door het zonnestelsel klas 1-2 Bij een reis door het zonnestelsel staat het ruimteschip onder invloed van de zwaartekracht. Wat is zwaartekracht en wat voor invloed heeft deze op de baan van een
Nadere informatieRELATIVITEIT EINSTEINRINGEN. Naam: Klas: Datum:
EINSTEINRINGEN RELATIVITEIT EINSTEINRINGEN Naam: Klas: Datum: ZWAARTEKRACHTSLENZEN EINSTEINRINGEN ZWAARTEKRACHTSLENZEN Je hebt de afgelopen weken geleerd over de relativiteitstheorie van Albert Einstein,
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 7, Krachten
Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 7, Krachten Samenvatting door een scholier 1845 woorden 20 juni 2008 6,1 99 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Natuurkunde overal Natuurkunde samenvatting hoofdstuk
Nadere informatieSamenvatting snelheden en 6.1 6.3
Samenvatting snelheden en 6.1 6.3 Boekje snelheden en bewegen Een beweging kan je op verschillende manieren vastleggen: Fotograferen met tussenpozen, elke foto is een gedeelte van een beweging Stroboscopische
Nadere informatieSterrenstof. OnzeWereld, Ons Heelal
Sterrenstof OnzeWereld, Ons Heelal Mesopotamie: bestudering van de bewegingen aan het firmament vooral voor astrologie. Veel van de kennis, ook over bedekkingen (waaronder maans- en zonsverduisteringen)
Nadere informatieB = 3. Eenparig vertraagde beweging B = 4. Stilstand C = 3. Eenparig vertraagde beweging
Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: a. Gegeven: S = 4,5 km Berekening: v = S / t S = 4500 m v = 4500 / 7200 t = 120 minuten v = 0,63 m/s t = 120 * 60 = 7200 s b. Gegeven: t = 12,5 h Berekening: S = v *
Nadere informatieDoet onze zon het morgen nog? D.w.z. schijnt hij morgen ook weer lekker?
Doet onze zon het morgen nog? D.w.z. schijnt hij morgen ook weer lekker? OF: Als ik het publiek vraag hoe lang het duurt voor het licht van de zon op de Aarde aankomt is het antwoord steevast: zo n 8 minuten
Nadere informatieSamenvatting door Flore colnelis 714 woorden 11 november keer beoordeeld. Natuurkunde. Fysica examen 1. Si-eenhedenstelsel
Samenvatting door Flore colnelis 714 woorden 11 november 2016 1 2 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Fysica examen 1 Si-eenhedenstelsel Grootheden en eenheden Een grootheid is iets wat je kunt meten Een eenheid
Nadere informatieAntwoorden Natuurkunde Hoofdstuk 2
Antwoorden Natuurkunde Hoofdstuk 2 Antwoorden door Daan 4301 woorden 3 april 2016 6,8 6 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Systematische natuurkunde 2.1 Onderzoek naar bewegingen Opgave 1 a De (gemiddelde)
Nadere informatieEinstein (6) v(=3/4c) + u(=1/2c) = 5/4c en... dat kan niet!
Einstein (6) n de voorafgaande artikelen hebben we het gehad over tijdsdilatatie en Lorenzcontractie (tijd en lengte zijn niet absoluut maar hangen af van de snelheid tussen waarnemer en waargenomene).
Nadere informatieNaam: Klas: Repetitie Relativiteit (versie A)
Naam: Klas: Repetitie Relativiteit (versie A) Opgave 1 Jack is verliefd op Jennifer (18) en wil graag een relatie met haar, liefst een seksuele! Het probleem is echter dat Jennifer hem te dik en te oud
Nadere informatieSO energie, arbeid, snelheid Versie a. Natuurkunde, 4M. Formules: v t = v 0 + a * t s = v gem * t W = F * s E Z = m * g * h F = m * a
SO energie, arbeid, snelheid Versie a Natuurkunde, 4M Formules: v t = v 0 + a * t s = v gem * t W = F * s E Z = m * g * h F = m * a Neem indien nodig g = 10 m/s 2. Geef duidelijke berekeningen met Gegeven
Nadere informatieWat is er 13,7 miljard jaar geleden uit elkaar geknald?
VAN LEGE RUIMTE TOT OERKNAL Wat is er 13,7 miljard jaar geleden uit elkaar geknald? Waar kwam dat vandaan??? Evolutie model Standaard model 1 VAN LEGE RUIMTE TOT OERKNAL Inleiding Wat mankeert er aan het
Nadere informatieTweede Bijeenkomst: Zoektocht naar het Verborgen Hemelbeeld. Rond de Waterput donderdag 31 oktober 2013 Allan R. de Monchy
Tweede Bijeenkomst: Zoektocht naar het Verborgen Hemelbeeld Rond de Waterput donderdag 31 oktober 2013 Allan R. de Monchy Twee bijeenkomsten: Donderdag 17 oktober 2013: Historische ontwikkelingen van Astrologie.
Nadere informatieWerkstuk Nederlands Ontstaan van leven in het heelal en de aarde
Werkstuk Nederlands Ontstaan van leven in het heelal en de aarde Werkstuk door een scholier 2441 woorden 4 april 2008 5,9 74 keer beoordeeld Vak Nederlands Ontstaan van leven in het heelal en de aarde
Nadere informatieInleiding opgaven 3hv
Inleiding opgaven 3hv Opgave 1 Leg uit wat een eenparige beweging is. Opgave De maan beweegt met (bijna) constante snelheid om de aarde. Leg uit of dit een eenparige beweging is. Opgave 3 Geef twee voorbeelden
Nadere informatieSTADSBOERDERIJ PAARDEN
STADSBOERDERIJ PAARDEN Rekenen voor vmbo-groen en mbo-groen 1 Colofon RekenGroen. Rekenen voor vmbo- groen en mbo- groen Module Stadsboerderij Paarden Leerlingtekst Versie 1.0. November 2012 Auteurs: Monica
Nadere informatieMooie samenvatting: http://members.ziggo.nl/mmm.bessems/kinematica%20 Stencil%20V4%20samenvatting.doc.
studiewijzer : natuurkunde leerjaar : 010-011 klas :6 periode : stof : (Sub)domeinen C1 en A 6 s() t vt s v t gem v a t s() t at 1 Boek klas 5 H5 Domein C: Mechanica; Subdomein: Rechtlijnige beweging De
Nadere informatieIjkingstoets 4 juli 2012
Ijkingtoets 4 juli 2012 -vragenreeks 1 1 Ijkingstoets 4 juli 2012 Oefening 1 In de apotheek bezorgt de apotheker zijn assistent op verschillende tijdstippen van de dag een voorschrift voor een te bereiden
Nadere informatieLichtsnelheid Introductie
De Lichtsnelheid Introductie Hoe is de lichtsnelheid gemeten Wat is dan de lichtsnelheid De lichtsnelheid als kosmologische meetlat en hoe meten we afstanden in het heelal Hoe ver kunnen wij kijken en
Nadere informatieHet meten van gravitatie golven door middel van pulsars
Het meten van gravitatie golven door middel van pulsars 6 november 2009 Inleiding In deze presentatie: Ruimtetijd Gravitatie golven Pulsars Indirect gravitatie golven waarnemen Direct gravitatie golven
Nadere informatie6.1. Boekverslag door K woorden 22 mei keer beoordeeld
Boekverslag door K. 1555 woorden 22 mei 2002 6.1 301 keer beoordeeld Vak ANW 1. Inleiding Ik doe mijn werkstuk over ons zonnestelsel, omdat het me boeit wat er verder is dan onze aarde. Ook doe ik mijn
Nadere informatieGravitatie en kosmologie
Gravitatie en kosmologie FEW Cursus Jo van den Brand & Joris van Heijningen Speciale relativiteitstheorie: 29 September 2015 Copyright (C) Vrije Universiteit 2009 Inhoud Inleiding Overzicht Klassieke mechanica
Nadere informatiewat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen
Geloven, wat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen pagina 10 Hoe is de wereld ontstaan? pagina 26 Waarom bestaat de mens? pagina 42 Wat is geloven? pagina 58 Wie is God? pagina 74 Waarom heeft
Nadere informatieZwaartekrachtsgolven. Johan Konter, Niels Pannevis, Sander Kupers. 24 juni 2006. Zwaartekrachtsgolven. Johan Konter, Niels Pannevis, Sander Kupers
24 juni 2006 Inleiding 1805 Laplace 1916 Einstein 1950 Bondi 1993 Nobelprijs: Hulse & Taylor voor meten aan PSR 1916+13. Figuur: De golvende ruimte Concept van Ruimtetijd gebogen door massa Eindige lichtsnelheid
Nadere informatieElektro-magnetisme Q B Q A
Elektro-magnetisme 1. Een lading QA =4Q bevindt zich in de buurt van een tweede lading QB = Q. In welk punt zal de resulterende kracht op een kleine positieve lading QC gelijk zijn aan nul? X O P Y
Nadere informatieEn ik ben niet de enige, door de eeuwen heen hebben grote natuurkundigen geworsteld met het begrip massa.
1 Die mooie theorie heeft echter één groot probleem. In de theorie hebben alle elementaire deeltjes massa nul! En daarmee zou ook alles om ons heen massaloos zijn d.w.z. gewicht nul hebben. Misschien zit
Nadere informatiePopulair-wetenschappelijke samenvatting
Populair-wetenschappelijke samenvatting Dit proefschrift gaat over zwaartekracht, en een aantal van de bijzondere effecten die zij heeft op de beweging van sterren wanneer die extreem dicht bij elkaar
Nadere informatieTrillingen. Welke gegevens heb je nodig om dit diagram exact te kunnen tekenen?
Inhoud... 2 Harmonische trilling... 3 Opgave: Bol aan veer... 5 Resonantie... 6 Opgave: in een vrachtauto... 7 Energiebehoud... 9 Energiebehoud in een massaveersysteem... 9 Energiebehoud in de slinger...
Nadere informatie