Ik doe mijn spreekbeurt over de ruimte omdat ik het een interessant onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten.

Transcriptie

1 Boekverslag door J woorden 29 juli keer beoordeeld Vak Nederlands Ik doe mijn spreekbeurt over de ruimte omdat ik het een interessant onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten. We beginnen met het zonnestelsel Zou er leven zijn in het zonnestelsel? Het zonnestelsel bestaat uit de zon, (een ster) en uit 9 planeten, het dichtst bij de zon ligt mercurius, het is er altijd heel erg heet: een paar honderd graden, op mercurius is geen lucht, en water is er ook niet er kan dus niets leven. Venus staat verder van de zon, maar toch is het er nog veel heter, 500 graden, dat komt door de dikke luchtlaag rond venus, die werkt als een soort broeikas: hij houd de zonnewarmte vast. Helaas is de lucht op venus giftig. Water is er natuurlijk niet op zo'n kokendhete planeet. Er is dus ook geen leven. Dan komt de aarde, dat is 1 van de aardse planeten van het zonnestelsel, we hebben 2 soorten planeten, de aardse en de reuze planeten, de aardse planeten lijken op de aarde en zijn klein, en bestaan uit allerlei gesteente, je zou er eigenlijk best op rond kunnen lopen. De reuzenplanten zijn heel anders. Ze zijn veel groter en ze bestaan bijna helemaal uit gassen en vloeistoffen. Er is geen vast oppervlak, en je kunt er dus niet op staan. Mars is de planeet die als 4e het dichtst bij de zon staat, Het is er veel kouder dan op de aarde. Het vriest er ook altijd, Er is een klein beetje lucht, en in de bodem zit ook ijs. Toch denken de meeste sterrenkundige dat ook op mars geen leven is. Maar heel lang geleden was het op mars veel warmer dan nu. De luchtlaag was toen veel dikker, en er waren misschien wel zeeën en rivieren. Maar dat gaat over een paar miljoen jaar geleden, dus ook van het marsleven is niets meer over. Dan komen de 4 reuzenplaneten jupiter, saturnus, uranus, en neptunus, Waarschijnlijk leeft er op deze vreemde werelden ook niets. Alleen op een van de manen van jupiter zou misschien leven kunnen voorkomen. Die maan heet europa. Aan de buiten kant is hij helemaal bevroren, maar onder het ijs ligt waarschijnlijk een oceaan van vloeibaar water. En pluto? Pluto is de verste planeet in het zonnestelsel. Er is geen lucht en het vriest er 250 graden. Daar kan dus ook niets leven Maar misschien is er op andere planeten buiten ons zonnestelsel wel leven, die planeten buiten ons zonnestelsel noemen we exoplaneten Sterren Pagina 1 van 5

2 De zon is de dichtstbijzijnde ster. De afstand van de aarde tot de zon is 150 miljoen kilometer. De sterren die je 's nachts aan de hemel ziet staan veel verder dan de zon. De poolster is een heel heldere ster, hij staat op vijf biljard kilometer afstand, hij staat altijd precies in het noorden, in de buurt van het sterrenbeeld grote beer. De meeste sterren staan niet zo ver weg als de poolster, maar er zijn ook sterren zichtbaar die nog verder weg staan. Wat is een ster? De ster is eigenlijk gewoon een grote bol van gloeiend heet gas. Het gas is zo heet dat het zelfs licht geeft. Soorten sterren Niet alle sterren zijn hetzelfde. Er bestaan sterren die veel groter en helderder zijn dan de zon. Dat zijn de reuzensterren. Andere zijn juist veel kleiner en zwakker dan de zon: de dwergsterren. Sommige sterren zijn enorm heet, en stralen een blauw wit licht uit. Andere zijn minder heet, en hebben een oranje of rode kleur. Maar al die verschillende sterren bestaan allemaal uit gloeiend heet gas. In de meeste gevallen is dat waterstof gas, het lichtste gas dat er bestaat. De geboorte van een ster. De sterren zijn er niet altijd geweest, en ze blijven ook niet altijd bestaan. Elke ster is een keer geboren en gaat een keer dood. De zon ook. Maar sterren leven wel heel lang. Meestal wel een paar miljard jaar. In de ruimte zweven grote nevels van gas en stof. In zulke nevels worden soms nieuwe sterren geboren. Het gas in de nevel begint dan samen te klonteren. Elk gasklontje wordt uiteindelijk een nieuwe ster. Zo is lang geleden ook de zon ontstaan. Sommige sterren in het heelal zijn veel groter en zwaarder dan de zon. Die leven veel korter: hoog uit een paar honderd miljoen jaar. Ze komen ook op een heel andere manier aan hun eind. In 1 klap spatten ze uit elkaar. Zo'n ontploffende ster heet een super nova. Het grootste gedeelte van de ster wordt daarbij de ruimte in geslingerd. Alleen het allerbinnenste deel blijft over: een sterretje van hooguit 30 kilometer groot. Als een ster dood gaat komt er altijd veel sterrengas in het heelal terecht. Bij een ster zoals de zon worden de buitenste lagen de ruimte in geblazen, en bij een supernova spat de ster bijna helemaal uit elkaar. Zo ontstaat er weer nieuwe nevels van gas en stof. En uit die nieuwe nevels kunnen na lange tijd ook weer nieuwe sterren geboren worden. Het einde van de zon Als het waterstofgas in het binnenste van de zon op is gaat de zon langzaam maar zeker dood. Dat duurt gelukkig nog 5 miljard jaar. Als het zover is zwelt de zon eerst op tot een grote rode reuzenster. De aarde zal daardoor zo heet worden dat er niets meer kan leven. Dan blaast de zon haar laatste adem uit een grote wolk van sterrengas wordt de ruimte in geblazen. Wat er van de zon overblijft is een klein, zwak sterretje dat langzaam inkrimpt en afkoelt. Pagina 2 van 5

3 Waar komt het licht vandaan? Sterren geven licht en warmte. Die energie komt uit het binnenste van de ster. Het is daar vele miljoenen graden heet, en de gasdeeltjes zitten heel dicht op elkaar gepakt. Daardoor vinden er kernreacties plaats. Bij die kernreacties worden de waterstofatomen omgezet in andere deeltjes. Zoiets gebeurt ook in een waterstofbom. Eigenlijk is het binnenste van een ster een waterstofbom die het een paar miljard jaar lang doet Het waterstofgas is de brandstof van de bom. Dus als het waterstofgas op is houdt de ster op met schijnen. Het melkweg stelsel Alle sterren die je 's nachts ziet horen bij het melkwegstelsel. Dat is eigenlijk een enorm grote, platte schijf van minstens honderd miljard sterren. De zon is 1 van die sterren. Wij zitten dus in het melkwegstelsel, en we zien het van binnenuit. De allerverste sterren in het melkwegstelsel zien we als een wazige lichtband aan de hemel: de melkweg. Maar er zijn nog veel meer van zulke sterrenstelsels. Die staan alleen zo ver weg, dat je zonder ze zonder telescoop niet kunt zien. Soorten en maten. Er zijn verschillende soorten sterrenstelsels. Sommige zien eruit als een draaikolk, met een mooie spiraalstructuur. Zo zou ons melkwegstelsel er ook uit zien als we het van buitenaf konden bekijken. Andere sterrenstelsels lijken meer op een voetbal, een krentenbol, of een dikke sigaar. Dat zijn de elliptische sterrenstelsels. En dan zijn er ook nog kleine, onregelmatig gevormde sterrenstelseltjes. Die hebben meestal maar een paar miljard sterren. Clusters De sterrenstelsels zitten in grote zwermen bij elkaar. Die zwermen worden clusters genoemd. In 1 cluster zitten vaak wel duizenden sterrenstelsels. Ze staan wel ver van elkaar af: honderdduizenden of miljoenen lichtjaren. Lichtjaren Wat is een lichtjaar? Omdat het licht van de poolster er 500 jaar over doet om op aarde aan te komen, zeggen we ook wel dat de poolster op 500 lichtjaar afstand staat. Een lichtjaar is dus de afstand die een lichtstraal in 1 jaar aflegt. De ster die het dichtst bij de aarde staat, als je de zon niet meetelt staat op iets meer dan vier lichtjaar afstand. Het licht van die ster doet er dus ruim 4 jaar over om op aarde aan te komen. Maar je kunt ook sterren zien op meer dan duizend lichtjaar afstand. Hoeveel kilometer is een lichtjaar? Pagina 3 van 5

4 Een jaar heeft 365 dagen, een dag heeft 24 uur, een uur heeft 60 minuten en een minuut heeft 60 seconde: dus in 1 jaar zitten: 365X24X60X60= seconde, in 1 seconde gaat een lichtstraal kilometer, Dus in 1 jaar gaat hij: X300000= km dat is dus een lichtjaar. De maan. Van alle hemellichamen staat de maan het dichtst bij de aarde. Daarom kun je de maan zo goed zien. De afstand is gemiddeld km. De maan hoort ook echt bij de aarde, in ongeveer 1 maand draait hij om de aarde heen. Zwaartekracht. Op de maan ben je niet gewichtloos. Maar je weegt er wel veel minder dan op aarde. Dat komt omdat de zwaartekracht op de maan niet zo sterk is. De aarde heeft veel zwaartekracht. Die zorgt ervoor dat alles naar de aarde toe wordt getrokken. Een vreemde wereld. De maan is een vreemde wereld. Alles weegt er 6 x zo weinig als op de aarde, er is geen lucht. Je kunt er dus niet ademhalen. Overdag is het er honderd graden heet, en 's nachts vriest het er honderd vijftig graden. Andere planeten hebben ook manen. Mercurius en Venus zijn de enige planeten die geen maan hebben. De aarde en pluto hebben allebei maar 1 maan mars heeft 2 hele kleine maantjes. Maar jupiter saturnus uranus en neptunus hebben een heleboel manen, wel een stuk of 20. Zwarte gaten Er zijn heel veel zwarte gaten in het heelal. Ze zijn heel gevaarlijk, want als je erin valt kom je er nooit meer uit! Zwarte gaten zijn eigenlijk de bodemloze putten van het heelal, Alles wat erin verdwijnt is reddeloos verloren. Gelukkig is er geen zwart gat in de buurt van de aarde!! Wat is een zwart gat? Een zwart gat is een gebied in het heelal met een supersterke zwaartekracht. Het is zwart omdat er geen licht uit kan ontsnappen. Je kunt een zwart gat dus niet zien. Het heet geen gat omdat alles uit de omgeving naar binnen wordt gezogen. En wat eenmaal in een zwart gat is verdwenen, komt nooit meer tevoorschijn. Maar wat er binnenin een zwart gat gebeurt is niet bekend. Door de enorme zwaartekracht wordt alles heel sterk samengeperst, in 1 punt. Maar niemand weet hoe dat precies gebeurt. De maximumsnelheid Pagina 4 van 5

5 Zwarte gaten hebben zo'n sterke zwaartekracht dat de ontsnappingssnelheid hoger is dan km per seconde. Dat is de snelheid van het licht. Dus zelfs een lichtstraal is niet snel genoeg om aan de zwaartekracht van een zwartgat te ontsnappen. De lichtsnelheid is de absolute maximumsnelheid in het heelal. Niets kan sneller dan een lichtstraal. Als er al geen licht uit een zwart gat kan ontsnappen, kan er ook niets anders uit. Hoe ontstaat een zwart gat? Zwarte gaten kunnen op 2 manieren ontstaan: bij de explosie van een zware ster, of bij de botsing van 2 sterrenstelsels. Als een zware ster aan het eind van haar leven uit elkaar spat, blijft er een kleine, samen geperste kern over, met een heel sterke zwaartekracht, soms is die zwaartekracht zo sterk, dat er een zwart gat is ontstaan. Zo'n zwart gat is hooguit een paar kilometer groot. Ook bij de botsing van 2 sterrenstelsels kunnen zwarte gaten ontstaan, omdat de sterren dan dicht op elkaar geperst worden. Zulke zwarte gaten zijn heel veel groter, sommige zijn honderden miljoenen keren zo zwaar als de zon De uitdijing van het heelal Ongeveer 75 jaar geleden werd ontdekt dat het heelal steeds groter wordt. Het is alsof de ruimte wordt opgeblazen als een ballon. Dat wordt de uitdijing van het heelal genoemd. Alle sterrenstelsels bewegen van elkaar af, en alle afstanden worden steeds groter. De toekomst van het heelal Het heelal dijt uit, het wordt steeds groter, en de sterrenstelsels komen steeds verder uit elkaar te staan. Maar met hun zwaartekracht trekken ze wel aan elkaar. De uitdijing wordt dus wel afgeremd Misschien is de zwaartekracht sterk genoeg om de uitdijing tot stilstand te brengen. Dan begint alles weer naar elkaar toe te bewegen, en eindigt het heelal zoals het is begonnen: in een onvoorstelbaar hete vuurbal. Maar misschien gaat de uitdijing ook wel altijd door, en wordt het heelal steeds groter, leger, kouder en donkerder. Dit was mijn spreekbeurt over de ruimte, zijn er nog vragen? Pagina 5 van 5