Basiscursus Sterrenkunde

Transcriptie

1 Basiscursus Sterrenkunde Les 1 Sterrenwacht Tweelingen te Spijkenisse 24 April 2019

2 Inhoud van de cursus Inleiding Geschiedenis Afstanden in het heelal Het zonnestelsel Onze zon en andere sterren Sterrenstelsels Praktische sterrenkunde

3 Literatuur Inhoud van deze les Geschiedenis van de sterrenkunde Afstanden in de sterrenkunde Opbouw van het heelal kort overzicht: Zonnestelsel Melkweg Andere stelsels

4 Bij deze cursus Boek: Sterrenkunde voor dummies Eventueel te downloaden:

5 Boeken/kaarten/software Overige aan te raden boeken: Handboek Sterrenkunde van Govert Schilling (ca. 25,- in boekhandel) Sterrengids

6 Astronomie of sterrenkunde is de wetenschap die zich bezighoudt met de observatie en verklaring van alle voorwerpen en gebeurtenissen buiten de atmosfeer van de aarde. Sterrenkunde

7 Sterrenkunde geschiedenis Eerste wetenschap door de mens beoefend Zeer belangrijk voor dagelijks leven en navigatie Om sterren te herkennen werden deze opgedeeld in sterrenbeelden, door Ptolemaeus (2 de eeuw n.c.)

8

9 Sterrenkunde geschiedenis Men dacht dat de Aarde het middelpunt van het heelal was. Bouwwerken werden naar de sterrenhemel gebouwd Piramides in Egypte Stonehenge

10 Sterrenkunde geschiedenis In de 16 de eeuw veranderde het wereldbeeld door Nicolaas Copernicus. Hij introduceerde het heliocentrische wereldbeeld. Galileo Galilei en Johannes Kepler ondersteunden deze theorie. Isaac Newton was de eerste die astronomie aan natuurkunde koppelde.

11 Copernicus De revolutionibus orbium coelestium Over de omwentelingen der hemellichamen 1543 in Neurenberg

12 Telescoop - geschiedenis In 1608 uitgevonden door Zacharias Jansen en/of Johannes Lipperhey. Beiden uit Middelburg. buyse waarmede men verre kan sien.

13 Definities Afstanden Astronomische Eenheid (AE) Lichtjaar Hoeken Zonnestelsel Ster Satelliet Planeet

14 Afstanden in de sterrenkunde Binnen ons zonnestelsel: Astronomische Eenheid (AE) Gedefinieerd als de gemiddelde afstand van de Aarde tot de zon km Zo staat Neptunus op een afstand van 30 AE van de zon

15 Afstanden in de sterrenkunde Buiten ons zonnestelsel: Lichtjaar (lj) Gedefinieerd als de afstand die het licht in één jaar aflegt. Lichtsnelheid = km/s (afgerond) Dus km/s * 60 s/min * 60 min/uur * 24 uur/dag * 365 dag/jaar ,800 km 9,46 biljoen kilometer!

16 Hoeken in de sterrenkunde Een bol is 360 graden 1 graad = 60 boogminuten 1 boogminuut = 60 boogseconden 1 graad = 3600 boogseconden Maan = 30 boogminuten = ½ graad Dubbeltje op 1,70 m afstand 1 boogseconde = dubbeltje op 3 km afstand!

17 Ingrediënten van het heelal 13,7 miljard jaar oud Materie Ruimte Tijd Beweging

18 Het zonnestelsel Zon 4 rotsachtige planeten Mercurius Venus Aarde Mars 4 gasplaneten Jupiter Saturnus Uranus Neptunus 1 dwergplaneet Pluto

19 Definitie ster Een ster is een bolvormig hemellichaam, bestaande uit lichtgevend plasma. In sterren is de druk en temperatuur van de inwendige gasconcentratie zo hoog dat er kernfusiereacties plaatsvinden.

20 Zonnestelsel definitie planeet Door de IAU (Internationale Astronomische Unie) is de definitie van een planeet in 2006 vastgesteld. De drie voorwaarden zijn: 1. Bevindt zich in een baan rond een zon; 2. Heeft een massa die groot genoeg is om hydrostatisch evenwicht te bewerkstelligen en is daardoor nagenoeg rond; 3. Heeft de omgeving van haar baan schoongeveegd van andere objecten;

21 Zonnestelsel definitie planeet Omdat Pluto niet aan de derde voorwaarde voldoet, is het geen planeet (meer). Pluto wordt nu een dwergplaneet genoemd. Bijvoorbeeld Ceres (was een planetoïde; bevindt zich tussen Mars en Jupiter) wordt nu ook dwergplaneet genoemd.

22 Definitie satelliet Een natuurlijke maan of natuurlijke satelliet is een hemellichaam dat rond een planeet, dwergplaneet of planetoïde, of eventueel een andere maan, draait

23 Zonnestelsel - manen Alle planeten vanaf de Aarde hebben 1 of meerdere manen. Aarde: 1 maan Diameter: km Afstand: km Jupiter: >60 manen!

24

25 Zonnestelsel - overzicht Naam Diameter (km) Afstand tot de zon (km) Massa t.o.v. de aarde Zon n.v.t Mercurius ,1 Venus ,9 Aarde Mars ,1 Jupiter Saturnus Uranus Neptunus (Pluto) >0,01

26 Zonnestelsel - overzicht

27 Pauze

28 Kosmisch gruis Tussen de planeten komt veel ruimtepuin voor. Afmetingen: van stof tot vele kilometers diameter. Grootste concentratie tussen Mars en Jupiter -> Planetoïdengordel. Waarschijnlijk mislukte planeet.

29

30 Kometen Kleine hemellichamen (1-50 km) Bestaan uit: IJs Stof Gas Staart t.g.v. nadering van zon

31

32 Meteoren Kortstondig lichtspoor aan de hemel Meteoroïde (klein deeltje (1 mm 10 cm)) verbrandt op ca. 100 km hoogte Snelheid van km/s Vallende Ster

33

34 Schaalmodel van het zonnestelsel Verkleinen met miljard. Zon = 1,5 mm Zon-Aarde = 15 cm Aarde = microskopisch klein Zon-Jupiter = 78 cm Zon-Pluto = 6 m Dichtstbijzijnde ster = 40 km!

35 Onze melkweg Bestaat uit miljarden sterren Stel bollen voor met een diameter van 40 km, met in het midden een ster. Schaalmodel zou dan groter zijn dan de afstand Aarde-Maan

36 Onze melkweg Grote platte schijf met spiraalstructuur Bestaat uit sterren, gas en stof

37 Andere sterrenstelsels Miljoenen andere stelsels naast het onze Meest diverse vormen

38

39

40 Sterrenstelsels - Schaalmodel Nu weer een andere schaal Factor 1 triljoen = Zonnestelsel = 25 μm (0,025 mm) Melkweg = 800 bij 150 meter Dichtstbijzijnde stelsel = 15 km Andromedastelsel

41

42 Tijd Men schat dat het Heelal 13,7 miljard jaar oud is. Verst waargenomen objecten: ca. 11 miljard lichtjaar hiervandaan.

43 Tijd - Afstand Licht heeft een beperkte snelheid: km/s. Blik in het verleden: Maan: 1,25 seconde Zon: 8 minuten Andromedastelsel: 2,5 miljoen jaar

44 Beweging Aarde staat bepaald niet stil: 24 uur om eigen as 365,25 dagen om de zon Baansnelheid: 30 km/s 220 miljoen jaar om het centrum van het melkwegstelsel Baansnelheid: 250 km/s En dan nog de beweging tussen de stelsels en clusters onderling.

45 Einde Einde van de 1 e les. Zijn er nog vragen? Tot de volgende keer.