Grondrechtenboom. Dialoog en Netwerken over 10 sociale grondrechten in Oost-Vlaanderen

Transcriptie

1 Lid van de Associatie Universiteit Gent Grondrechtenboom Dialoog en Netwerken over 10 sociale grondrechten in Oost-Vlaanderen Provinciale doelgroepenbevraging in het kader van lokaal sociaal beleid november 2007 rapport

2 Voor u ligt het eindrapport van project Grondrechtenboom: Provinciale doelgroepenbevraging en netwerkvorming in het kader van het lokaal sociaal beleid. Het is het resultaat van de samenwerking van diverse actoren, waarbij 862 mensen met minder behartigde belangen bevraagd werden over hun ervaringen met de grondrechten. Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen en Samenlevingsopbouw Gent organiseerden de bevraging van 86 groepen. Het provinciebestuur maakte de wetenschappelijke analyse door de Arteveldehogeschool mogelijk. Met het rapport willen we lokale besturen inspireren bij het schrijven van hun lokaal sociaal beleidsplan en bij de uitvoering ervan. De aanleiding voor dit project is het decreet lokaal sociaal beleid uit Dat wil de toegang van elke burger tot de sociale grondrechten waarborgen. De focus van de provincie lag aanvankelijk op het versterken van de planningscapaciteit van de lokale besturen en derde actoren. Ons steunpunt sociale planning stelt informatie ter beschikking en verwerkt de gegevens in omgevingsanalyses en voorziet methodologische begeleiding. Dit steunpunt wordt sterk geapprecieerd door de lokale besturen en is een goed voorbeeld van hoe overheidsniveaus elkaar kunnen versterken. Wij investeren ook sterk in overlegstructuren. Naast tal van sectorale platforms, wens ik uitdrukkelijk het regionaal welzijnsoverleg (RWO) te vermelden, dat per bestuurlijk arrondissement is georganiseerd en een tiental welzijnssectoren groepeert. De laatste jaren hebben de ankerpunten van het RWO geïnvesteerd in het oprichten en ondersteunen van structureel overleg of leernetwerken van en voor de lokale besturen. Verder wil het RWO de lokale besturen procesmatig ondersteunen bij het lokaal sociaal beleid, alsook de derde actor stimuleren in zijn betrokkenheid bij het lokaal sociaal beleid. In die rol wordt het RWO niet alleen door het provinciebestuur maar ook door de Vlaamse overheid erkend en versterkt. Alle ankerpunten hebben in de loop van 2005 en 2006 een overeenkomst afgesloten met Vlaanderen inzake een opdracht rond individuele procesbegeleiding. Tot slot wil het RWO een actieve bijdrage leveren in de realisatie van beleidsparticipatie vanuit specifieke doelgroepen. Zij hebben dan ook een ondersteunende rol opgenomen bij de organisatie van de bevraging van de 59 groepen buiten de Stad Gent. In een recent gesprek met Vlaams minister Steven Van Ackere hebben we samen met de andere gedeputeerden voor welzijn de rol van de provincies in het lokaal sociaal beleid verder uitgediept. We willen de participatie aan het lokaal sociaal beleid stimuleren en werken aan de verbetering van de dienstverlening binnen het concept van het sociaal huis. Participatief werken met achtergestelde groepen is niet evident, waardoor de beleidsparticipatie op lokaal vlak zich doorgaans beperkt tot de sterkere groepen. Met het onderzoek wilden we de beleidsparticipatie van de groepen met minder behartigde belangen in het lokaal sociaal beleid stimuleren. Deze groepen vormen doorgaans het hoofdpubliek van de sociale dienstverlening en zijn ook de primaire doelgroep van het provinciaal welzijnsbeleid. De resultaten van het onderzoek zijn voor heel de provincie relevant, van het landelijk gebied tot de (groot)stad Gent. In het eindrapport komen de aandachtspunten, bekommernissen, noden en behoeften van de Oost-Vlaamse groepen met minder behartigde belangen zowel op regionaal als op provinciaal niveau in beeld. Om te stimuleren dat de lokale besturen en het maatschappelijk middenveld iets daarmee gaan doen, worden aan de beschrijving van het proces en de resultaten hoofdstukken toegevoegd over wat men met de resultaten kan doen, welke participatiemethodes bestaan, hoe participatieve processen worden opgezet etc. Met dit eindrapport reiken we alle lokale besturen een concreet instrument aan waardoor ze de participatie van groepen met minder behartigde belangen effectief kunnen realiseren. Ze kunnen daarna verder een beroep doen op de bevraagde groepen bij de concretisering van hun lokaal sociaal beleidsplan. Alles werd immers in het werk gesteld om op lange termijn de randvoorwaarden te creëren voor duurzame beleidsparticipatie van groepen met minder behartigde belangen. Ik hoop dat dynamiek die tijdens dit proces van doelgroepbevraging in gang gezet is, blijft voortleven. Samen met de groepen met minder behartigde belangen kunnen zowel besturen als het middenveld ijveren voor een verbetering van de toegang tot de grondrechten en de kwaliteit van dienstverlening voor iedereen. Door te luisteren naar de stem van degenen met minder behartigde belangen kunnen wij besturen en middenveld werken aan een volwaardig lokaal sociaal beleid. Eddy Couckuyt Gedeputeerde voor Welzijn Provinciebestuur Oost-Vlaanderen

3 grondrechten zijn de rechten die elk van ons als burger heeft. In België zijn die rechten opgenomen in de Grondwet. De Grondrechtenboom gaat over onze sociale grondrechten: recht op arbeid, sociale zekerheid, gezondheid, sociale bijstand, juridische bijstand, wonen, gezond leefmilieu, onderwijs en culturele en maatschappelijke ontplooiing. recht op arbeid recht op gezond leefmilieu recht op wonen recht op sociale bijstand recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing

4 recht op gezondheid recht op sociale zekerheid grondrechten algemeen participatie recht op juridische bijstand recht op onderwijs

5 Grondrechtenboom: een project van vele partners. Grondrechtenboom is een project ontstaan op initiatief van Samenlevingsopbouw Oost- Vlaanderen en Gent, in samenwerking met het provinciebestuur Oost-Vlaanderen, met als doel mensen met minder behartigde belangen hun stem te laten horen rond de toegankelijkheid van grondrechten, bij de opmaak van de lokale sociale beleidsplannen. Als bevoorrechte getuigen in de stuurgroep hebben we de meerwaarde van het project en zijn brede gezamenlijke aanpak van nabij kunnen volgen. De inhoudelijke resultaten van de provinciale doelgroepenbevraging bij 87 groepen in Oost- Vlaanderen worden in dit rapport toegelicht. Ze vormen een aansporing om te blijven werken aan een betere toegang tot de sociale grondrechten. Het project bewijst dat een gezamenlijke aanpak een duidelijke meerwaarde realiseert. Er heeft zich een breed netwerk gevormd en een dynamiek ontwikkeld rond grondrechten van mensen met minder behartigde belangen in Oost- Vlaanderen. Dit rapport beschrijft tevens de weg die we samen hebben afgelegd met de Grondrechtenboom. Met deze positieve ervaringen pleiten we ervoor om de komende jaren de handen in elkaar te blijven slaan in diverse verbanden en initiatieven, die blijvende ondersteuning willen bieden aan een proces dat er op gericht is doelgroepen in dialoog te brengen met het beleid en samenspraak te organiseren over de toegankelijkheid van de grondrechten en dit op een meer duurzame wijze. Wij halen er inspiratie en motivatie uit om samen te werken aan een betere toegang tot de sociale grondrechten voor groepen met minder behartigde belangen. We hopen dat het lezen van dit rapport je ook inspireert en motiveert. De leden van de stuurgroep van Grondrechtenboom An Bistmans Ann De Maesschalck Dirk Staelens Filip Devriendt Ivo Delrue Jan Matthys Lieve De Grande Linda Turpyn Patrick Seys Peter Sels Veerle Opdebeeck Veerle Opstaele, Tim Vanhove Wim Vanloo, Steven Van De Woestijne Lieselotte Reynvoet, Luc Moerkerke, Steven Rommel, Stan De Neve Stéphanie Staiesse, Lut Vael (Leerpunt) (Platform Zelfzorg Oost-Vlaanderen, PLAZZO) (Oost-Vlaams Zorgplatform) (Cojema-Uit de Marge) (ODiCe, Oost-Vlaams Diversiteitscentrum) (Verenigingen waar armen het woord nemen, Wijkcentrum De Kring) (Afdeling Welzijn en Samenleving, WVG, Vlaamse Overheid) (OCMW Sint-Laureins) (Platform Algemeen Welzijnswerk Oost-Vlaanderen) (VVSG, Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten) (Regionaal Welzijnsoverleg) (COMPahs van Arteveldehogeschool Arteveldehogeschool) (Provincie Oost-Vlaanderen) (Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen) (Samenlevingsopbouw Gent)

6 Leeswijzer In deel 1 beschrijven we de aanleiding en uitgangspunten van het project Grondrechtenboom en het opstarten van een provinciale doelgroepenbevraging in Oost- Vlaanderen. In deel 2 zetten we uiteen op welke wijze de resultaten van de doelgroepenbevraging zijn tot stand gekomen. We beschrijven de resultaten van het participatieproces, de aanzet tot dialoog met het lokaal beleid, de netwerkvorming met partnerorganisaties en met de doelgroepen. De inhoudelijke resultaten van de doelgroepenbevraging zijn opgedeeld in de resultaten van de zes Oost-Vlaamse regio s (behalve de stad Gent) die je terugvindt in deel 3 en de resultaten van de stad Gent, beschreven in deel 4. De resultaten in de Oost- Vlaamse regio s werden verwerkt door de COMPash, de afdeling onderzoek en ontwikkeling van de Arteveldehogeschool Gent. De toegangsbeperkingen tot de grondrechten vertonen sterke parallellen en onlosmakelijke verbindingen. De achterliggende aspecten die een gelijke toegang tot de grondrechten bepalen, worden in deel 5 van naderbij bekeken door COMPash. Een analyse op basis van de Oost-Vlaamse en Gentse resultaten. In deel 6 analyseert de Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) de resultaten van de doelgroepenbevraging en formuleert welke maatregelen lokale en bovenlokale besturen kunnen nemen om een bijdrage te leveren aan de oplossing van de aangekaarte problemen. We besluiten met een aantal aanbevelingen die betrekking hebben op de realisatie van een participatief lokaal sociaal beleid. Grondrechtenboom - Rapport - November

7 Inhoudsopgave 1. Een provinciale doelgroepenbevraging: aanleiding en uitgangspunten Lokaal sociaal beleid als hefboom voor het werken rond grondrechten Lokaal sociaal beleid: een uitdaging Het belang van participatie en samenwerken voor het lokaal sociaal beleid Het project Grondrechtenboom: participatie en toegang tot de sociale 8 Grondrechten van mensen met minder behartigde belangen 2. Participatie aan het lokaal sociaal beleid binnen een breed netwerk: 10 de doelgroepenbevraging 2.1. Werving doelgroepen Opmaak doelgroepenmatrix Invulling doelgroepenmatrix samen met sleutelfiguren Effectief bereik doelgroepen De meerwaarde van doelgroepenmatrix Doelgroepenbevraging Toepassing van de methode Open Space De meerwaarde van de toepassing van Open Space Verwerking en communicatie van de resultaten van de doelgroepenbevraging Kwalitatieve verwerking Terugkoppeling naar de lokale besturen Terugkoppeling naar de doelgroepen De eindproducten Opzetten van een netwerk Verschillende partners Meerwaarde netwerk De resultaten van het proces Korte termijn Lange termijn Inhoudelijke resultaten doelgroepenbevraging Oost-Vlaanderen 24 (zonder de stad Gent) 3.1 Methodologie van de verwerking Regionale analyse Toelichting regionale analyse Regio Meetjesland Regio Vlaamse Ardennen Regio Waasland Regio Dendermonde Regio Aalst Regio Gent Sociale grondrechten in Oost-Vlaanderen (Behalve stad Gent) Inleiding Wonen Arbeid Sociale bijstand Culturele en maatschappelijke ontplooiing Gezond leefmilieu Gezondheid Onderwijs Juridische bijstand Sociale zekerheid Algemene beschouwingen bij 10 grondrechten 65 Grondrechtenboom - Rapport - November

8 4. Inhoudelijke resultaten doelgroepenbevraging Stad Gent Methodologie van de verwerking Grondrechtenboom Stad Gent Analyse Stad Gent Toelichting analyse Stad Gent Gezondheid Dienstverlening& Cultuur en Vrije Tijd Wonen Samenleven Onderwijs Tewerkstelling Participatie Armoede Andere De rode draad doorheen alle grondrechten: hoe beleven en ervaren 90 kwetsbare groepen de toegang tot de grondrechten? 5.1 Algemene toegankelijkheid Dienstverlening Gelijke kansen Suggesties Samengevat Aanbevelingen van de VVSG: Het garanderen van de sociale grondrechten: 96 een opdracht voor alle overheden. 6.1 Situering Wonen Sociale bijstand en sociale zekerheid Arbeid Gezond leefmilieu Gezondheid Onderwijs Culturele en maatschappelijke ontplooiing Juridische bijstand Aanbevelingen Bijlagen 110 Bijlage Het doelgroepbereik in Meetjesland 111 Het doelgroepbereik in de Waasland 111 Het doelgroepbereik in de Vlaamse Ardennen 112 Het doelgroepbereik in Dendermonde 112 Het doelgroepbereik in de regio Aalst 113 Het doelgroepbereik in de Regio Gent 113 Het doelgroepbereik in stad Gent 114 Bijlage 2 Takken Grondrechtenboom Meetjesland 115 Bijlage 3 Takken Grondrechtenboom Vlaamse Ardennen 121 Bijlage 4 Takken Grondrechtenboom Waasland 126 Bijlage 5 Takken Grondrechtenboom Dendermonde 130 Bijlage 6 Takken Grondrechtenboom Aalst 137 Bijlage 7 Takken Grondrechtenboom Gent 144 Grondrechtenboom - Rapport - November

9 1 Een provinciale doelgroepenbevraging: aanleiding en uitgangspunten Grondrechtenboom - Rapport - November

10 1 Een provinciale doelgroepenbevraging: aanleiding en uitgangspunten 1.1 Lokaal sociaal beleid als hefboom voor het werken rond grondrechten Lokaal sociaal beleid: een uitdaging Het lokaal sociaal beleid 1 is het geheel van beleidsbepalingen en acties van het lokaal bestuur en de acties van derde actoren 2, met het oog op het garanderen van de toegang tot de sociale grondrechten 3 : wonen arbeid culturele en maatschappelijke ontplooiing gezond leefmilieu gezondheid sociale bijstand juridische bijstand onderwijs sociale zekerheid. De Vlaamse gemeentebesturen en OCMW s staan in 2006 en 2007 voor de nieuwe uitdaging om een lokaal sociaal beleid voor hun gemeente uit te tekenen voor de komende jaren en dit vast te leggen in een lokaal sociaal beleidsplan De ongelijkheid tussen burgers wat betreft de toegang en de uitoefening van hun basisrechten, moet zoveel mogelijk worden vermeden en weggewerkt. Daarover waken is een kerntaak van Vlaanderen en van de lokale besturen. Dit betekent ook dat alle burgers aangemoedigd en ondersteund worden om hun rechten uit te oefenen en dat op alle beleidsdomeinen aandacht moet gaan naar het bereiken van kwetsbare groepen. 4 Deze grondrechtenbenadering vormt de basis van het decreet lokaal sociaal beleid. Dit betekent dat beleid er op het gericht moet zijn, mensen tot hun recht te laten komen 5, of anders gezegd welke bijdrage het beleid kan leveren aan een betere dienstverlening en toegang tot de sociale grondrechten. Voor groepen met minder behartigde belangen vormen de sociale grondrechten een hefboom om op te komen voor hun rechten 6. Dit betekent ook dat het lokaal sociaal beleid een beleid veronderstelt dat raakvlakken heeft met verschillende beleidsdomeinen. 1 : Decreet Lokaal Sociaal Beleid van 19 maart 2004, Vlaams Parlement, artikel 3, 1 2 : Om het begrip derden (of derde actoren, of derde spelers ) te duiden, vertrekken we vanuit een negatieve definitie. Alle actoren op het veld van het lokaal sociaal beleid die geen openbaar bestuur zijn, zijn derden. De gemeente of het OCMW, of de organen die er van afhangen of er deel van uitmaken kunnen dus per definitie nooit derden zijn. Uit 3 : Belgische Grondwet, Artikel 23 en : Memorie van toelichting bij het decreet Lokaal Sociaal Beleid Lokaal sociaal beleid, de sociale grondrechten als uitgangspunt, p : Anja Claeys, Provinciale impulsen voor een lokaal sociaal beleid, onderzoeksopdracht in opdracht van de Provincie Oost- Vlaanderen, Universiteit Gent, Arteveldehogeschool, Hogeschool Gent, p. 8 6 : Maria Bouverne - Debie: een rechtenbenadering als referentiekader, In Maria Bouverne De bie e.a., Armoede en Particpatie, Academia Press, p Grondrechtenboom - Rapport - November

11 1.1.2 Het belang van participatie en samenwerken voor het lokaal sociaal beleid. Een beleidsplan dat kan rekenen op een breed draagvlak, zal ook makkelijker uitvoerbaar zijn 7. Daarom schenkt de decreetgever veel belang aan samenwerking en participatie bij de voorbereiding, planning, uitvoering en evaluatie van het lokaal sociaal beleidsplan. In de praktijk betekent dit: participatie van elke burger bijzondere aandacht voor groepen met minder behartigde belangen samenwerking tussen gemeente en OCMW samenwerking met lokale actoren. Participatie 8 Participatie is zowel voor groepen burgers, het bestuur als de samenleving een principiële en pragmatische keuze. De principiële keuze vertrekt vanuit een visie op democratie, erkenning van rechten, samenleving en burgerschap. De pragmatische keuze vertrekt vooral vanuit een kijk op kwaliteit en efficiëntie. Burgers hebben het recht om mee te beslissen over de organisatie en vormgeving van de samenleving. Als burgers basisrechten verwerven en uitoefenen, hebben ze deel aan het beleid. Dat wil zeggen dat ze baat hebben bij het gevoerde beleid. Wanneer ze echter ook actief participeren en opkomen voor hun basisrechten door zelforganisatie en medezeggenschap, nemen ze ook deel aan het beleid. Zo geven burgers het beleid mee vorm en beleven ze dus ook actief hun burgerschap. Voor het lokale bestuur is participatie als beleidsinstrument ook een manier om tot goede beleidsvoering te komen. Het verhoogt de effectiviteit, de efficiëntie en de kwaliteit van het beleid. Het schept namelijk een groter draagvlak voor het beleid en kan kostenbesparend werken door het verhoogde gevoel van veiligheid en samenhorigheid bij de burger. Voor de groepen burgers biedt het een kanaal om hun belangen adequaat te beschermen. De meerwaarde van participatie vertaalt zich ook in termen van algemeen samenlevingsbelang. Participatie zorgt bij de burger voor een verhoging van het verantwoordelijkheidsgevoel en de eigenwaarde. Ze worden mondiger en door de ontplooiingskansen die participatie op individueel en maatschappelijk vlak biedt, zien mensen zich gesterkt in hun eigen toekomstperspectief binnen de maatschappij. Zo is participatie ook een instrument dat versterkend werkt voor de hele samenleving. Participatie van mensen met minder behartigde belangen vraagt bijzondere aandacht Bijzondere aandacht vraagt de participatie van groepen met minder behartigde belangen, de kwetsbare groepen. Bepaalde mensen ervaren achterstelling op meerdere beleidsdomeinen. Hun stem wordt onvoldoende gehoord. Hun belangen worden te weinig verdedigd. Daarom spreken we van groepen met minder behartigde belangen. Enkele voorbeelden: bewoners van aandachtsbuurten, asielzoekers, sociale huurders, kwetsbare jongeren, zieken, kansengroepen op de arbeidsmarkt, thuislozen Zij hebben het meest te winnen bij een sterk lokaal sociaal beleid. Mensen met minder behartigde belangen betrekken bij het beleid is belangrijk maar het is niet evident. Er zijn extra inspanningen nodig. Vele initiatieven krijgen te maken met participatieve verdamping waarvoor verschillende oorzaken zijn. Eén oorzaak is de ongelijke verdeling van de beschikbaarheid van hulpbronnen om te kunnen deelnemen aan participatie-initiatieven 9. Wie thuis beschikt over een internetaansluiting heeft vlotter toegang tot informatie. Wie hoog is opgeleid worstelt zich makkelijker door beleidsdocumenten. Wie een job heeft, bouwt meer ervaring met overleggen en vergaderingen. Mensen met minder behartigde 7 : 8 : Ines Keygnaert, (2005) Participatiekoffer, participatieplanleidraad "Project participatie van groepen met minder behartigde belangen aan het lokaal sociaal beleid", Samenlevingsopbouw Vlaanderen & Vlaams netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Cel Lokaal Sociaal Beleid, p : Bas Van Gool, Waarom beleidsparticipatie door gewone burgers meestal faalt: een reconstructie van de oorzaken van participatieve verdamping, Res Publica, forhcoming, 2007, p. 3 Grondrechtenboom - Rapport - November

12 belangen ontberen dikwijls deze hulpbronnen en is het noodzakelijk dat ze worden ondersteund om hun recht op participatie uit te oefenen. Samenwerking en netwerkvorming Lokaal sociaal beleid is het resultaat van een lokale dynamiek die door acties van OCMW én gemeente én lokale actoren is ontstaan. Lokale actoren zijn dan zowel private als semi-publieke en publieke organisaties die lokaal projecten opzetten om de sociale grondrechten te garanderen. Samenwerking tussen lokale besturen en lokale actoren is dus onontbeerlijk voor het welslagen van het lokaal sociaal beleid. 10 Bij het ondersteunen van groepen met minder behartigde belangen bij hun recht op participatie is eveneens samenwerking en netwerkvorming vereist. Er zijn lokale initiatieven waar groepen met minder behartigde belangen samenkomen in bewonersgroepen, armenverenigingen, zelfzorggroepen, verenigingen,. Diverse organisaties ondersteunen hen daarbij. Er is echter te weinig netwerkvorming en gemeenschappelijke aanpak vanuit de groepen met minder behartigde belangen om samen te ijveren voor effectieve maatregelen. In dit verband is het belangrijk dat de samenwerking en netwerkvorming de gemeentegrenzen overschrijdt. 10 : Grondrechtenboom - Rapport - November

13 1.2 Het project Grondrechtenboom: focus op participatie en toegang tot de sociale grondrechten van mensen met minder behartigde belangen Het decreet lokaal sociaal hecht belang aan de participatie van groepen met minder behartigde belangen, stimuleert samenwerking en netwerkvorming en focust op de toegang tot sociale grondrechten. Deze elementen bieden de opportuniteit om samen met groepen met minder behartigde belangen, derde en beleidsactoren, participatie aan het (lokaal) sociaal beleid te stimuleren, wat kan leiden tot effectieve maatregelen. Daarom realiseert Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen en Samenlevingsopbouw Gent in samenwerking met het provinciebestuur Oost-Vlaanderen het project Grondrechtenboom. Een project dat lokale besturen op korte en lange termijn een instrument aanreikt om rekening te houden met de groepen met minder behartigde belangen. Als eerste stap realiseren we een provinciale doelgroepenbevraging die de toegang tot de sociale grondrechten van de Oost- Vlaamse groepen met minder behartigde belangen in kaart brengt. Tegelijkertijd geven we een aanzet tot de uitbouw van een netwerk van groepen met minder behartigde belangen, derde- en beleidsactoren in Oost-Vlaanderen. Grondrechtenboom houdt niet op met de realisatie van de fase van de doelgroepenbevraging. Met Grondrechtenboom leveren we een bijdrage aan de versterking van de beleidsparticipatie van groepen met minder behartigde belangen aan het (boven)lokaal sociaal beleid. Grondrechtenboom speelt in op de ontoegankelijkheid van de sociale grondrechten voor groepen met minder behartigde belangen en het gebrek aan betrokkenheid van die groepen bij het beleid dat op hun situatie betrekking heeft. Concreet houden we daartoe een bevraging van mensen met minder behartigde belangen in Oost- Vlaanderen, via de methodiek Open Space, van oktober 2006 tot en met mei Dit betekent dat we in de 6 Oost-Vlaamse regio s: Aalst, Dendermonde, Gent, Meetjesland, Vlaamse Ardennen en Waasland, 10 groepen bevragen en in de stad Gent een 30-tal groepen. Voor de keuze van de groepen baseren we ons op een aantal criteria: diversiteit, regionale spreiding, evenwicht landelijkstedelijk en bereikbaarheid. De resultaten worden regionaal, stedelijk en provinciaal verwerkt in 6 regionale, 1 stedelijk en 1 provinciaal rapport en voorgesteld op diverse trefdagen. Dit past binnen het groot belang die we hechten aan de actieve communicatie van de resultaten. Hiervoor wordt nauw samengewerkt met diverse welzijnsorganisaties, lokale besturen en het Regionaal Welzijnsoverleg in elk van die 6 regio s. We worden wetenschappelijk methodologisch ondersteund door de Arteveldehogeschool. Het project wordt gefinancierd via de vaste provinciale nominale subsidie, een extra provinciale subsidie binnen het budget actieonderzoek en de decretale middelen. In de stuurgroep van het project zijn de 3 niveaus van samenwerkingspartners in het project Grondrechtenboom vertegenwoordigd: doelgroepenorganisaties, beleid (lokaal, regionaal en Vlaams) en methodologische ondersteuning. De stuurgroep volgt en stuurt het verloop en de realisatie van de doelstellingen van dit project en heeft rol bij de opvolging van de bevraging, de verwerking van het onderzoeksmateriaal en het netwerken. Grondrechtenboom - Rapport - November

14 Participatie zelf toepassen Participatiekoffer In Grondrechtenboom passen we enkele participatiemethodes toe die we in dit rapport beschrijven. Mensen die zelf aan de slag willen halen hier zeker inspiratie uit. Er bestaan uiteraard nog vele andere participatiemethodes en technieken. Voor wie participatie wil toepassen is de participatiekoffer 11. een must. Deze koffer is ontwikkeld in het kader van het pilootproject participatie aan het lokaal sociaal beleid in , waarop Grondrechtenboom verder bouwt. De participatiekoffer kan je gratis downloaden op 13. Participatieladder In het participatieplan van het lokaal sociaal beleidsplan is het belangrijk aan te geven op welke manier je groepen met minder behartigde belangen bij het lokaal sociaal beleidsplan wil betrekken. Een goed kader hiervoor is de participatieladder 14. Er bestaan verschillend niveaus van participatie, die gaan van informeren tot zelfbeheer. Informeren is eigenlijk een randvoorwaarde om te kunnen participeren. De groepen die we bereikten in de regio Gent zijn vragende partij om blijvend betrokken te worden, wat betekent dat ze willen blijven samen komen en in dialoog gaan met het beleid. Een engagement dat zich situeert op het niveau van consulteren, raadplegen en adviseren en het niveau van interactieve beleidsvorming en meebeslissen. Vorm van democratie Representatieve democratie Inspraak- Democratie Interactieve democratie Directe Democratie Niveau van participatie Informeren Consulteren, raadplegen, adviseren Interactieve meebeslissen Coproductie Zelfbeheer beleidsvorming, Voorbeelden Informatieavonden, Infobladen Inspraak, hoorzitting, klankbordgroep, denktank Overleggroepen, participatie - overeenkomsten, convenanten Buurt- en wijkbudgetten, Zelforganisaties, referendum 11 :Ines keygnaert, Participatiekoffer, "Project participatie van groepen met minder behartigde belangen aan het lokaal sociaal beleid", Samenlevingsopbouw Vlaanderen & Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Cel Lokaal Sociaal Beleid, 12 : Participatie van groepen met minder behartigde belangen aan het lokaal sociaal beleid. Samenlevingsopbouw Vlaanderen (VIBOSO2) en het Vlaams netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen, voeren tussen december 2004 en november 2005 dit project uit in opdracht van Vlaams Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Inge Vervotte. 13 : doorklikken naar Samenlevingsopbouw Vlaanderen, info en documentatie, publicaties 14 Sven Germonpré, Eric Goubin en Marc Rubben, Van schietstand tot denktank, bewonersplatforms als inspirerend model voor steden en gemeenten, Een initiatief van de Stad Veurne, in samenwerking met Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen en Memori (onderzoekscentrum Katholieke Hogeschool Mechelen) Grondrechtenboom - Rapport - November

15 2 Participatie aan het lokaal sociaal beleid binnen een breed netwerk: de doelgroepenbevraging Grondrechtenboom - Rapport - November

16 2 Participatie aan het lokaal sociaal beleid binnen een breed netwerk: de doelgroepenbevraging 2.1. Werving doelgroepen Opmaak doelgroepenmatrix We stellen ons tot doel om binnen de beschikbare tijd en middelen een brede en diverse groep te bereiken van mensen met minder behartigde belangen. Daarom maken we een doelgroepenmatrix met een viertal criteria waarmee we bepalen welke groepen we bevragen in Oost-Vlaanderen en Gent. Deze criteria toetsen we af met de leden van de stuurgroep. Met de doelgroepenmatrix pretenderen we niet om alle menen met minder behartigde belangen te willen bereiken, wel zo breed en divers mogelijk binnen het haalbare. Criterium 1. Provinciaal en regionaal gespreid We streven naar een provinciale spreiding door in elke regio en in de stad Gent groepen te bevragen. Om de regio s af te bakenen hanteren we de indeling van het Regionaal Welzijnsoverleg 15 : Regio Aalst, Regio Dendermonde, Regio Gent, Meetjesland, Vlaamse Ardennen en Waasland. Door de specificiteit van de stad Gent beschouwen we haar als een aparte entiteit. We hanteren dus 7 gebieden: de 6 regio s en de stad Gent. Binnen de regio s is de spreiding over de verschillende gemeentes een aandachtspunt. Deze spreiding trachten we te garanderen door aandacht te hebben voor de vindplaatsen van de groepen. De groepen kunnen zo ook samengesteld zijn uit verschillende gemeentes van de regio. Criterium 2. Een zo groot als mogelijke diversiteit aan groepen We streven naar een zo groot mogelijke diversiteit van te bevragen roepen. Zo bereiken we een grote mix van mensen met minder behartigde belangen. We bakenen daarom 11 doelgroepen af die we in elke regio willen bereiken: allochtonen en asielzoekers, armen, cliënten van de hulpverlening, cursistengroepen, kansengroepen inzake tewerkstelling, kwetsbare jongeren, ouderen, oudergroepen, thuislozen, wonen en woonomgeving (bewonersgroepen) en zelfzorggroepen. Criterium 3. Evenwicht tussen stedelijke en landelijke context In de stedelijke gebieden bestaat er een aanbod van diensten en organisaties, zodat het gevaar dreigt om vooral via die kanalen te werken en bijgevolg de landelijke context uit het vizier dreigt te verdwijnen. We hebben aandacht voor de landelijke context bij het samenstellen van de doelgroepenmatrix. Ook hier zijn gemengde groepen mogelijk van mensen uit een landelijke en een stedelijke context mogelijk. Criterium 4. Evenwicht georganiseerd en niet-georganiseerd Grondrechtenboom heeft als doel de mensen met minder behartigde belangen aan het woord laten. Hiervoor hanteren we twee kanalen: mensen die actief zijn in bestaande groepen en mensen die niet in één of ander georganiseerd verband actief zijn. De bestaande groepen zijn het resultaat van een investering om mensen samen te brengen. Dan denken we aan bewonersgroepen, verenigingen waar armen het woord nemen, zelfzorggroepen Uiteraard zijn er ook heel veel mensen met minder behartigde belangen die nog geen deel uitmaken van één of andere groep. Dat zijn in feite de mensen met de minst behartigde belangen. Het is van groot belang om de nodige randvoorwaarden te scheppen, opdat ook deze mensen kunnen participeren. 16 Deze mensen spreken we aan via diensten en organisaties die hen wel bereiken. 15 : De 6 regio s verwijzen naar de 6 Oost-Vlaamse arondissementen. In deel 3 vind je op kaartjes de regioindeling. 16 : Ines Keygnaert, Participatiehefboom, methodes, Project participatie van groepen met minder behartigde belangen aan het lokaal sociaal beleid", Samenlevingsopbouw Vlaanderen & Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Cel Lokaal Sociaal Beleid, p. 53 Grondrechtenboom - Rapport - November

17 2.1.2 Invulling doelgroepenmatrix samen met sleutelfiguren Op basis van de kennis van het welzijnsveld en de contacten van Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen en Samenlevingsopbouw Gent het netwerk van het Regionaal Welzijnsoverleg de sociale kaart spreken we diverse personen en organisaties aan die contact hebben als begeleider of hulpverlener met mensen met minder behartigde belangen: sleutelfiguren. We verwachten van de sleutelfiguren dat ze hun doelgroep warm maken en dat ze een bijdrage leveren in de begeleiding van het bevragingsmoment. We besteden aandacht aan het informeren en vormen van de sleutelfiguren. We schetsen het doel en het verloop van Grondrechtenboom, hoe het bevragingsmoment verloopt en wat er concreet van hen wordt verwacht. Daartoe ontwikkelen we een handleiding en organiseren we gezamenlijke en persoonlijke info- en overtuigingssessies op overleggen, via telefoon en . We geven daarin praktische informatie, tips en verwachtingen mee om alle sleutelorganisaties een heldere kijk te geven op het verloop van het project. We geven eveneens concrete tips hoe ze Grondrechtenboom kunnen voorstellen aan hun doelgroep. Hieronder vind je een aantal van die concrete tips uit de handleiding voor de sleutelfiguren. Algemene tips Jullie zijn de meest geschikte personen om deelnemers te werven. Om deelnemers te werven gaat persoonlijk contact boven elke vorm van schriftelijk contact. Daarom zijn jullie als vertrouwenspersonen uitermate belangrijk! Vraag aan deelnemers of ze in hun kennissenkring zelf mensen kunnen aanspreken om deel te nemen aan het project. Als mensen worden aangesproken door iemand die ze kennen en vertrouwen, is de kans veel groter dat ze op de vraag ingaan. Ter ondersteuning van deze persoonlijke contacten zorgt Samenlevingsopbouw voor een begrijpelijke folder. Deze folder bevat ruimte om datum en plaats op te vermelden zodat elke deelnemer weet waar en wanneer hij/zij verwacht wordt voor de Open Space. Wat kan je zeggen Het is een meerwaarde als de deelnemers op voorhand enigszins op de hoogte zijn van wat er gaat gebeuren. Neem samen met hen de folder door en probeer een antwoord te formuleren op hun vragen en twijfels. Het is belangrijk dat de deelnemers weten dat het om een moment gaat waar een informele sfeer hangt. Er zullen namelijk drankjes en versnaperingen zijn en de zeven principes van Open Space zorgen ervoor dat iedereen kan deelnemen op zijn/haar manier. Concrete uitspraken die je kunt gebruiken: Jouw mening is belangrijk ; We vertrekken vanuit jouw persoonlijke ervaring rond jouw toegang tot sociale grondrechten, Er zullen in totaal ongeveer 800 personen hun mening geven, Jullie stem wordt te weinig gehoord en is zeer belangrijk bij de opmaak van het lokaal sociaal beleid Inhoudelijk kan je ook al een aantal zaken vermelden. Je kunt bijvoorbeeld de sociale grondrechten al eens samen overlopen (deze worden één voor één verduidelijkt in een boekje voor de doelgroepen). Wanneer het bijeenbrengen van een groep niet lukt, doordat we de sleutelfiguur en/of de doelgroep niet kunnen overtuigen om mee te werken zoeken we in de regio een andere groep behorende tot dezelfde doelgroep. Wanneer door een te lage opkomst bijeenkomsten niet kunnen plaatsvinden, spreken we met de aanwezigen een geschikter moment af. Grondrechtenboom - Rapport - November

18 2.1.3 Effectief bereik doelgroepen In elke regio hebben we een 10-tal groepen bevraagd, behalve in de regio Gent. In elke regio bereiken we een goede spreiding over de verschillende gemeentes, behalve in de regio Gent. In de stad Gent zijn 30 groepen bevraagd. In 5 van de 6 regio s hebben op zijn minst 10 van de 11 vooropgestelde doelgroepen bevraagd. In de Regio Gent 7. In de stad Gent zijn er meerdere groepen per doelgroep bevraagd, die in functie van de vergelijkbaarheid in onderstaande tabel zijn samengevoegd. In bijlage 1 vind je per regio het overzicht van de bevraagde groepen. We hebben mensen uit de landelijke context hoofdzakelijk bereikt binnen de doelgroepen: oudergroepen, armen, allochtonen en asielzoekers, cliënten hulpverlening en zelfzorggroepen. De niet-georganiseerde mensen vinden we vooral terug bij de doelgroepen thuislozen, kwetsbare jongeren, cliënten van de hulpverlening en in mindere mate bij de allochtonen en asielzoekers. De georganiseerde groepen vinden we vooral bij de doelgroepen: oudergroepen, armen, zelfzorggroepen wonen en woonomgeving en allochtonen en asielzoekers. Onderstaande tabel geeft weer binnen welke organisaties er sleutelfiguren groepen hebben geworven. Tabel 1 Sleutelfiguren per doelgroep Thuislozen Thuislozencentra van de centra voor algemeen welzijnswerk Kwetsbare jongeren Jeugdwerk met kwetsbare jongeren, opvangcentra, straathoekwerk, lokale jeugddiensten, centra voor deeltijds leren Oudergroepen Welzijnsschakels, onderwijsopbouwwerk (samenlevingsopbouw, gemeentelijke initiatieven, integratiesector) Armen Verenigingen waar armen het woord nemen, welzijnsschakels, sociaal restaurant, voedselbanken Allochtonen en asielzoekers Integratiesector, gemeentelijke integratiediensten, opvangcentra voor asielzoekers, vormingplus, samenlevingsopbouw Kansengroepen tewerkstelling Sociale tewerkstellingsinitiatieven, werklozenwerking vakbond Ouderen Stedelijke dienstencentra, samenlevingsopbouw, gemeentelijke seniorenconsulent Cliënten hulpverlening OCMW s Zelfzorggroepen Platform zelfzorggroepen Oost-Vlaanderen (Plazzo) en Oost-Vlaams zorgplatform (mutualiteiten) Wonen en woonomgeving Bewonersgroepen samenlevingsopbouw, sociaal verhuurkantoor Cursistengroepen Leerpunt basiseducatie Grondrechtenboom - Rapport - November

19 Tabel 2 Doelgroepbereik Doelgroep Meetjesland Waasland Vlaamse Ardennen Regio Dendermonde Regio Aalst Regio Gent Stad Gent Oost-Vlaanderen Allochtonen en asielzoekers Armen Cliënten hulpverlening Cursistengroep Kansengroepen tewerkstelling Kwetsbare Jongeren Ouderen Oudergroep Thuislozen Bewonersgroepen Zelfzorggroepen Aantal groepen Totaal deelnemers Gemiddeld aantal deelnemers per groep 10 9,5 10, ,5 10,5 9,5 Mediaan 17 deelnemers per groep In bijlage 1 vind je per regio en de stad Gent het doelgroepbereik en de sleutelfiguren De meerwaarde van doelgroepenmatrix In 87 bijeenkomsten bereiken we 862 mensen die anders geen of weinig inspraak gekregen hadden in het lokaal sociaal beleidsplan. De gestelde criteria van diversiteit, regionale en provinciale spreiding, evenwicht landelijk-stedelijk, evenwicht georganiseerd en niet-georganiseerd zijn bereikt, met een nuancering voor de regio Gent. Dit betekent dat diverse mensen met minder behartigde belangen met elkaar in dialoog zijn gegaan over hun toegang tot de sociale grondrechten. We bereiken ook mensen uit de meeste steden en gemeenten van Oost-Vlaanderen. Voor het behalen van dit resultaat zijn volgende elementen cruciaal: De inzet van de sleutelfiguren, de vele hulpverleners en begeleiders die in rechtstreeks contact staan met hun cliënten. Zij zoeken en overtuigen mensen om naar de bevragingsmomenten te komen. Belangrijk daarbij is dat de sleutelfiguren daartoe goed informeren en goed weten waarvoor ze hun mensen werven. 17 : Met midden wordt het middelste getal in het bereid van de groepen per regio. Grondrechtenboom - Rapport - November

20 De meeste bevragingen vinden plaats op de vaste stek van de mensen, soms gekoppeld aan een bestaande activiteit: in het buurthuis, het salon van het opvangcentrum, het sociaal restaurant Wanneer die vaste stek er niet is, maken we goede afspraken over vervoer en halen we sommige mensen op. We leveren grote inspanningen om het aanbod zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor de deelnemers. Bij de uitnodiging benadrukken we de zinvolheid van hun inbreng, de losse ontspannen sfeer en het natje en het droogje eigen aan de bevragingsmomenten. Deelnemers bevestigen dit, ze willen deel uitmaken van Grondrechtenboom voor het sociaal contact, om iets bij te leren en om hun mening te kunnen zeggen. De keuze om te vertrekken van de sociale grondrechten spreekt de groepen met minder behartigde belangen aan op reële thema s waarmee ze dagelijks worden geconfronteerd: leefloontrekkers hebben wel iets te vertellen over het recht op arbeid en sociale bijstand, bewoners van aandachtsbuurten ervaren dagelijks wat een slechte woonsituatie is We spreken mensen aan op een gevoel van onrechtvaardigheid dat ze dagelijks ervaren 18. De meerwaarde van deze aanpak is dat heel diverse mensen met minder behartigde belangen met een eerder beperkte inspanning een inbreng kunnen doen. De inbedding in een grote bevraging en een breed netwerk garandeert dat hun inbreng van nut is. Naast het procesmatige en intensieve werk in bewonersgroepen of verenigingen waar armen het woord nemen, zelfzorggroepen is dit een andere succesvolle manier om groepen met minder behartigde belangen te ondersteunen bij hun recht op participatie. Een belangrijk neveneffect van het werken met sleutelfiguren is de grote betrokkenheid van diverse diensten en organisaties : Zie : Zie 2.4 opzetten van een netwerk Grondrechtenboom - Rapport - November

21 2.2 Doelgroepenbevraging Toepassing van de methode Open Space Op de 87 doelgroepbijeenkomsten gebruiken we de methode Open Space. De methode gaat uit van de vaststelling dat de tongen los komen in de wandelgang, bij het glas achteraf of in de koffiekamer. Tijdens een Open Space creëren we de sfeer van een georganiseerde koffiepauze. Met een aantal spelregels scheppen we de mogelijkheid voor de deelnemers om te praten over wat ze willen, met wie ze willen en zo lang het voor hen interessant is. Open Space schept een laagdrempelige vrijplaats voor elke deelnemer om met zijn of haar talent, beleving en inzicht bij te dragen tot het eindresultaat. In het eerste deel vragen we aan de deelnemers om persoonlijke positieve en negatieve ervaringen te noteren over hun toegang tot de sociale grondrechten. Deze ervaringen worden dan in een drietal thema s geclusterd. In het tweede deel worden de verschillende thema s in kleine groepen besproken. Vanuit de persoonlijke ervaringen worden er besluiten geformuleerd. Iedereen kan alle thema s bespreken via een doorschuifsysteem. Hieronder beschrijven we de methode in detail. De combinatie van het laagdrempelig karakter van de methode en het gestructureerde verloop maakt de methode geknipt voor een provinciale doelgroepenbevraging van een 80-tal groepen. Open Space stap voor stap 7 principes De deelnemers worden verwelkomd met een hapje en een drankje. Vervolgens situeren we het project en beschrijven we de verschillende grondrechten. Cruciaal in de methode zijn de 7 principes: 1 Wie er ook komt, het zijn altijd de juiste mensen 2 Wat er ook gebeurt, het is goed dat het gebeurt 3 Omstandigheden zijn gewoon zoals ze zijn 4 Toeval bepaalt de samenstelling van de groepen 5 Iedereen begint wanneer hij/zij wil beginnen 6 Iedereen stopt als hij/zij vindt dat het genoeg is geweest 7 De wet van de twee voeten. Doel- en vraagstelling Doel: mensen samen laten praten, nadenken en werken met elkaar over de toegang tot sociale grondrechten. Iedereen heeft recht op wonen, culturele en maatschappelijke ontplooiing, gezondheid, sociale bijstand, arbeid, gezond leefmilieu, juridische bijstand en onderwijs. We willen de ongelijke toegang tot deze sociale grondrechten in kaart brengen en we willen helpen om deze ongelijkheid weg te werken! Vraag: iedereen heeft recht op de volgende sociale grondrechten: wonen, culturele en maatschappelijke ontplooiing, gezondheid, sociale bijstand, arbeid, gezond leefmilieu, juridische bijstand en onderwijs Het stadsbestuur, OCMW en verschillende organisaties zijn er mee verantwoordelijk voor dat deze sociale grondrechten, via een aanbod van diensten, voor iedereen toegankelijk zijn. In het lokaal sociaal beleidsplan zal staan beschreven hoe dit in de toekomst zal evolueren. Het is belangrijk dat de bevolking ook een stem heeft in het lokaal sociaal beleidsplan. Vandaag willen we jullie stem horen. Vind je dat in jouw stad of gemeente deze sociale grondrechten bereikbaar zijn? Schrijf twee positieve en twee negatieve ervaringen neer van jezelf of van iemand die je kent. Kaartjes en clusteren De deelnemers krijgen groene en rode kaartjes om hun ervaringen op te schrijven. Groene voor de twee positieve ervaringen en rode voor de twee negatieve ervaringen. Alle aanwezige begeleiders kunnen worden aangesproken worden om te helpen bij het opschrijven van de ervaringen. Vertrouwenspersonen zijn hierbij belangrijk. Wanneer de deelnemers klaar zijn hangen ze hun kaartjes vooraan in het lokaal op. Met de hele groep proberen we de positieve en negatieve ervaringen te clusteren onder verschillende thema s (bijvoorbeeld: thema wonen, thema gezond leefmilieu ). Dit gebeurt vooraan aan een grote muur waar de kaartjes per thema bij elkaar worden gehangen. Grondrechtenboom - Rapport - November

22 Bespreking in groepen Nadat de groepen willekeurig zijn ingedeeld gaat er een begeleider mee die de kaartjes globaal overloopt. De begeleider geeft daarbij aan welke de grote thema s en subthema s zijn. Breng dan het gesprek op gang door vragen te stellen. In het gesprek kunnen termen verduidelijkt worden. Noteer elk besluit op de flap. Een besluit kan een probleemformulering zijn, een voorstel tot oplossing Een besluit mag ook zijn dat een paar mensen er zo over dachten en een paar andere mensen anders. Probeer alle kaartjes af te werken. Wanneer dit niet lukt, start bij het volgende groepje met die kaartjes die nog niet zijn behandeld. Resultaat: een of meerdere flappen met besluiten die je op het einde plenair voorstelt. Nadat alle besluiten zijn voorgesteld wordt aan alle deelnemers nog een afsluitende vraag gesteld: Stel je voor dat je maar drie besluiten mag doorgeven aan het beleid, welke zou je dan kiezen. Bedoeling hiervan is dat er nog een afsluitende weging gebeurt zodat we per groep bepaalde prioriteiten kunnen vaststellen. In deze fase ontstaat er nog een klein debat tussen de deelnemers De meerwaarde van de toepassing van Open Space De meerwaarde van de toepassing van de methode Open Space situeert zich op twee niveaus: het methodische en het inhoudelijke. Methodisch Open Space geeft het moment in handen van de deelnemers. Door de toepassing van de 7 principes maakt elke groep er zijn moment van. Door het noteren van ervaringen op de kaartjes bepalen de deelnemers waarover het zal gaan. De enige noodzakelijke thematische afbakening gebeurt in de doel- en vraagstelling. Een mogelijk nadeel van groepsbevragingen is dat deelnemers zich geremd voelen om bepaalde problemen uit hun eigen situatie aan te kaarten. Ervaringen die nochtans zeer relevant kunnen zijn. Open Space geeft hiervoor meer ruimte. De fase waarbij deelnemers persoonlijk ervaringen noteren op kaartjes geeft de nodige veiligheid. Open Space is zeer gestructureerd. Het is voor de deelnemer altijd duidelijk wat hij/zij kan doen, maar niets moet (7 principes). Dit is voor veel mensen een zeer geruststellend vertrekpunt Door deze methodische aanpak creëren we die omstandigheden zodat deelnemers met beperkte hulpbronnen toch in staat zijn om op een volwaardige manier deel te nemen. De deelnemers ervaren de methode als een creatieve aanpak die hen de kans biedt hun mening te formuleren en in dialoog te gaan met anderen op een informele en niet-schoolse manier. Inhoudelijk De keuze om te vertrekken van de sociale grondrechten spreekt de groepen met minder behartigde belangen aan op reële thema s waarmee ze dagelijks worden geconfronteerd: leefloontrekkers hebben wel iets te vertellen over het recht op arbeid en sociale bijstand, bewoners van aandachtsbuurten ervaren dagelijks wat een slechte woonsituatie is, We spraken mensen aan op een gevoel van onrechtvaardigheid dat ze dagelijks ervaren en op de waarde van hun ervaringen, zowel positieve als negatieve. In de methodiek Open Space vertrekken we vanuit persoonlijke ervaringen en bij het formuleren van conclusies hoeft er niet zo nodig consensus te zijn. Bij de verwerking wordt er per regio een grondrechtenboom gemaakt waarin de verschillende ervaringen en besluiten worden geordend per grondrecht. Ordening dus en geen selectie of wegfiltering van harde uitspraken of tegenstellingen. Iedereen kan volop zijn gang gaan door de toepassing spelregels dat iedereen kan praten over wat ze willen, met wie ze willen en zo lang het voor hen interessant is. Dit is een belangrijke succesfactor. In het belang van het proces is er dikwijls geen ruimte voor lastige opmerkingen en tegenstellingen, Grondrechtenboom - Rapport - November

23 woede en eigenbelang. Bas Van Gool stelt dat dit één van de redenen is waarom participatieinitiatieven kunnen mislukken : Bas Van Gool, In Volle Colère, Waarom gewone burgers soms toch participeren aan beleidsvorming, Ruimte en Planning, JG 26, nr 3, 2006, p Grondrechtenboom - Rapport - November

24 2.3 Verwerking en communicatie van de resultaten van de doelgroepenbevraging Kwalitatieve verwerking De resultaten van de bevraging van 87 groepen ordenen en analyseren we op het niveau van de 6 regio s en de stad Gent. Dit leidt tot het opmaken van 7 grondrechtenbomen, waarbij we de ervaringen, prioriteiten en bijhorende analyse uit de doelgroepenbevraging voorstellen. Voor wat het Oost-Vlaamse gedeelte betreft staat COMPash in, voor de kwalitatieve verwerking van de Gentse resultaten staat Samenlevingsopbouw Gent in Terugkoppeling naar de lokale besturen De verwerkte resultaten publiceren we per regio/ stad Gent in een regionaal rapport. Daarbij besteden we ruim aandacht hoe lokale besturen het materiaal kunnen gebruiken in het lokaal sociaal beleidsplan. Ook het overzicht van de bevraagde groepen, de toegepaste methode en de meerwaarde en het belang van participatie krijgen ruime aandacht. De rapporten stellen we voor op 7 regionale tafels voor de lokale besturen. Die worden bijgewoond door alle Oost-Vlaamse lokale besturen. De publicatie van de tussentijdse rapporten en de voorstelling ervan vinden plaats in de loop van de maanden maart en mei. We verspreiden onder de derde actoren en beleidsactoren drie digitale nieuwsbrieven Terugkoppeling naar de doelgroepen Op 6 regionale momenten en een moment voor de stad Gent koppelen we de resultaten terug aan de deelnemers van de Open Space. Gemiddeld komt een derde van de deelnemers naar het regionaal moment. We streven net zoals op de Open Space naar een informele sfeer. De resultaten van de regio worden opgehangen en de aanwezigen krijgen ruim de tijd om de resultaten te bekijken. In kleinere groepen worden enkele resultaten in detail besproken. Ook de evaluatie van de Open Space en de verwachtingen naar de toekomstige projecten worden daar besproken. Deze zijn mee verwerkt in dit rapport. We verspreiden onder de deelnemers een 3-tal nieuwsbrieven die de voortgang van het project beschrijven De eindproducten De regionale resultaten vormen de basis voor een provinciale analyse met concrete aanbevelingen: het eindrapport. Het eindrapport stellen we voor op de feestelijke afsluiter (de grondrechtendag, 23 november 2007 in Gent), voor alle deelnemers, organisaties en besturen. Zij ontvangen eveneens een grondrechtenkalender die de resultaten, op een eenvoudige en creatieve manier, in de aandacht brengt. In de kalender worden de sociale grondrechten beschreven aan de hand van de ervaringen en voorstellen van de mensen met minder behartigde belangen gegeven in de Grondrechtenboom. Het eindrapport, de grondrechtendag en de kalender willen stimuleren en motiveren om samen te blijven werken aan een gelijke toegang tot de sociale grondrechten. Grondrechtenboom - Rapport - November