WaterLIJN. nr.23 juni Opening Bunkerpad Rhijnauwen.

Transcriptie

1 WaterLIJN nr.23 juni WERK AAN HET SPOEL KRIJGT PUBLIEKE FUNCTIE 7 MONUMENTENSTATUS ERKENNING KWALITEIT 8 DE PLOFSLUIS IS UNIEK IN EUROPA Nieuwsbrief van het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie Opening Bunkerpad Rhijnauwen Op landgoed Rhijnauwen bij Bunnik is onlangs een wandelpad aangelegd langs de bij het landgoed gelegen groepsschuilplaatsen. Het zogeheten Bunkerpad is een initiatief van de enveloppecommissie Rijnauwen-Vechten. Via het pad is het mogelijk de in zwaar gewapend beton uitgevoerde militaire bouwwerken te bezichtigen, die dienden als schuilplaats voor groepen infanteristen bij beschietingen. In dit kader is ook de nieuwe recreatieve kaart Rhijnauwen- Amelisweerd-Vechten-Nieuw Wulven: cultuur en natuur bij Utrecht ontwikkeld. De kaart is gratis verkrijgbaar bij onder meer VVV s, forten, musea en diverse hotels in de regio. Voor meer informatie: De Utrechtse gedeputeerde Anneke Raven bij de opening. Foto rechtsboven: dak Fort Pampus. Maatschappelijke baten Waterlinie in kaart gebracht Een positief saldo e maatschappelijke baten van de Nieuwe Hollandse DWaterlinie zijn hoger dan de kosten. Dat is wat ons betreft een van de belangrijkste voorlopige conclusies van het onderzoek dat het Rijk heeft laten uitvoeren. Voorlopig, want het Centraal Planbureau moet er nog een oordeel over vellen. Dat zegt Karl Blokland, accountmanager van het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie, over een analyse die het Rijk onlangs heeft uitgevoerd. Achtergrond is de selectie van de Waterlinie tot de verkenningsfase voor de middelen die het Rijk beschikbaar heeft gesteld voor de uitvoering van de Nota Ruimte. In deze fase is er behoefte aan inzicht in de kosten en opbrengsten van de diverse projecten, aldus Karl Blokland. Over de kosten is natuurlijk al het nodige bekend, maar de uitkomsten van het onderzoek naar de opbrengsten waren ook voor ons betrekkelijk nieuw. Goedkoper Die opbrengsten vallen in drie categorieën uiteen. Allereerst zijn er de zogeheten vermeden herstelkosten van forten en andere artefacten. Dat is een ingewikkelde manier om uit te drukken dat het goedkoper kan zijn om een fort nu te restaureren dan om daar jaren mee te wachten. Op de langere termijn levert dat geld op, omdat veel forten nu eenmaal Rijksmonumenten zijn waarvoor een instandhoudingsplicht geldt. Een tweede categorie betreft de recreatiebaten. De plannen die voor de Waterlinie in de maak zijn leveren naar verwachting meer bestedingen op van recreanten. Nu zijn er jaarlijks zo n anderhalf miljoen bezoeken aan het gebied, straks zijn dat er naar verwachting meer. Vanwege de extra bestedingen, bijvoorbeeld in de horeca, levert dat een aanzienlijk hoeveelheid extra inkomsten op. Maar er zijn ook minder direct meetbare inkomsten, die Lees verder op pagina 2 Maurizio Purcaro

2 actueel column Vervolg pag. 1 Een bepaald niveau van recreatie uitgaan van de gedachte dat bij een bepaald niveau van welvaart een bepaald niveau van recreatie hoort. Ook die belevingswaarde valt in cijfers uit te drukken, daar zijn bepaalde onderzoeksmethoden voor. Een derde categorie opbrengsten zijn de zogeheten bestaans- en verervingswaarden. De onderzoekers hebben een representatieve groep Nederlanders gevraagd of zij behoud en ontwikkeling van de Waterlinie een goede zaak vinden, en zo ja, wat zij daar aan extra belasting voor zouden willen betalen. Dat geeft een stevige onderbouwing van de gedachte dat het de bevolking wat waard is om de Linie te behouden en ontwikkelen. bv Nederland Alles bij elkaar opgeteld zijn de baten van de drie onderzochte deelgebieden Rijnauwen- Vechten, het Eiland van Schalkwijk en de omgeving van de Diefdijk groter dan de voorlopig begrote kosten. Dat is dus een positief saldo, zegt Karl Blokland. Tegelijkertijd stellen we echter vast dat veel van deze baten niet via de markt inbaar zijn. Je zet immers geen hek om de Waterlinie om toegang te innen en ook kun je (nog) geen lid worden van de Vereniging tot Behoud van de Waterlinie. Het zijn dus merendeels maatschappelijke baten die horen bij de bv Nederland. Dit alles legitimeert de investering door overheden in dit project. Ik heb dan ook goede hoop dat we binnenkort over enkele weken valt daarover het besluit toegelaten worden tot de volgende fase voor de extra gelden van de Nota Ruimte. Er zijn in totaal 23 projecten voor de eerste fase gereserveerd, dus we zullen die gelden uiteraard moeten delen. Straks zullen we ook een uitgewerkt businessplan moeten voorleggen, waarin de diverse kostenposten duidelijk worden geformuleerd, en ook wordt aangegeven wie welk deel van die kosten gaat dragen. Daar zullen we als Projectbureau, samen met de provincies en gemeenten, de schouders onder zetten. Op basis van de resultaten daarvan zal het rijk later, naar verwachting eind van dit jaar, een definitief besluit nemen over de hoeveelheid toe te kennen middelen uit het budget Nota Ruimte. Viering tien jaar Stichting Werk aan de Linie met alle relaties. De samenhang van de Waterlinie bewaken Haar ervaring in de wereld van de ruimtelijke ordening had in de eerste jaren van haar loopbaan vooral betrekking op de stad. Tien jaar lang werkte Belinda van Woerkom bij de gemeente Amsterdam, onder meer aan de Zuidas en de zuidelijke en noordelijke IJ-oevers. Daarna koos ze voor een werkkring in de groene sector, als kwaliteitsmanager bij de Dienst Landelijk Gebied van het ministerie van LNV, en sinds 1 december 2007 bij het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie. Als opvolgster van Suzanne Berkers is ze onder meer secretaris van de Liniecommissie en de Agendacommissie, en onderzoekt ze de mogelijkheden voor Liniebreed programmamanagement. Met het Pact van Rijnauwen is de uitvoering van de Waterlinie behoorlijk opgeschaald, licht ze toe. De provincies spelen daarbij een belangrijke rol. Het is de taak van het Projectbureau om de samenhang tussen de programma s te bewaken. Ik lever daaraan graag een bijdrage. Renovatieplan Fort Vuren sober en doelmatig Op 16 april 2008 vond op Fort Vuren een bijeenkomst plaats over de omgeving van en het klimaat op het fort. De stichting Wandel & FietsForten, beheerder van het fort, heeft een renovatieplan ontwikkeld met als trefwoorden: conserveren, sober en doelmatig. Van groot belang is dat de authenticiteit van het fort gewaarborgd blijft, aldus de stichting. Martin van Lokven Photography Wim van Est Op het moment kan Belinda van Woerkom de schoonheid van de Waterlinie direct ervaren, want ze woont vanwege een verbouwing tijdelijk in een appartement op Fort Spion, nabij Loosdrecht. Prachtig is het daar, zeker nu de zomer nadert. We hebben het er de afgelopen jaren af en toe over gehad om naar buiten te verhuizen, en wie weet nemen we naar aanleiding van deze ervaring uiteindelijk wel die stap. Belinda van Woerkom Tijdens de bijeenkomst, die samen met het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie werd georganiseerd, kwam ook het klimaat rond Fort Vuren aan de orde. Gezien het risico van wateroverlast zal er goed gekeken moeten worden hoe dit probleem wordt opgelost. Projectdirecteur Arnold van Vuuren kondigde aan te helpen bij de zoektocht naar de benodigde fondsen. Tien jaar stichting Werk aan de Linie Op 28 maart 2008 werd met relaties het tienjarig bestaan van de stichting Werk aan de Linie gevierd. De stichting is exploitant van Fort Vechten. Voorwaarden van eigenaar Staatsbosbeheer voor de exploitatie waren het onderhoud van het terrein, openstelling voor het publiek en herstel en restauratie van de gebouwen. Aan de eerste twee voorwaarden is inmiddels voldaan. Dit jaar is begonnen aan de restauratie. Op 28 maart werd de eerste, zelf gerestaureerde deur bevestigd. Op 13 en 14 september 2008 worden ook festiviteiten voor het publiek georganiseerd. Zo is het die dagen mogelijk helikoptervluchten te maken boven de forten Vechten en Rijnauwen. Voor meer informatie: Ontdek de Waterlinie vanuit de lucht In opdracht van het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie en in samenwerking met Dienst Landelijk Gebied is een Flash Viewer ontwikkeld voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Bezoekers van de site kunnen loodrecht of in vogelvlucht het Waterliniegebied overvliegen, de inundatie in werking zetten en forten aanklikken. Ook kan worden geschakeld tussen actuele luchtfoto s en historische luchtfoto s uit Van alle forten zijn foto s en een informatieve tekst in de viewer geplaatst. Van tien objecten is een 3D-animatie gemaakt waardoor je vanuit de lucht om een fort heen kan cirkelen. Een Polygoonstem vertelt de bezoekers wat inundatie inhoudt en welke betekenis de oude luchtfoto s hebben. De viewer is te bekijken via Onderdeel van de opening Land van Zuylen met de polderwachter Marcel Blekendaal. Land van Zuylen tussen opdringende bebouwing Op 19 april 2008 werd Het Land van Zuylen feestelijk geopend. In samenwerking tussen slot Zuylen, gemeente Maarssen, Waternet en de Provincie Utrecht wordt dit groene gebied tussen het slot en de opdringende bebouwing ontwikkeld tot een recreatiegebied met speciale aandacht voor cultuurhistorie en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Fort Galgenwaard Er woont een reiger bij het bruggetje over de slotgracht. Ik fiets er dagelijks langs. Het bruggetje is onderdeel van het Ravelijnpad. Een ravelijn, lees ik op Wikipedia, is een vijfhoekig eiland bij een vesting. Ik wist dat niet. Ook niet dat de vormeloos begroeide bult waartegen de reiger afsteekt een lunet is, een kleine vesting. Lunet III, wel te verstaan. Tot ik een jaar geleden eens op de kaart keek, omdat ik wilde uitzoeken of ik via de Waterlinieweg naar het noordoosten van Utrecht kon fietsen, wat overigens knap lastig blijkt. Van bovenaf ziet het er logisch uit. In het zuidoosten ligt de nieuwbouwwijk waar ik woon: Lunetten. Achter vijf forten, dat wil zeggen Lunet I tot en met IV en daarboven stadion Nieuw Galgenwaard van FC Utrecht. Dat laatste hoort er eigenlijk niet bij, maar het bovenaanzicht doet anders vermoeden. Daar weer boven ligt Fort Vossegat en zo strekt de Waterlinie zich noordwaarts. Galgenwaard is nu juist het enige fort dat ik wel eens heb bezocht. Ik ken de historie. Welke veldslagen er werden geleverd, welke angst het inboezemt bij de vijand en hoe het eigen legioen het in 1981 afbrak zodat het weer kon worden opgebouwd. Van de andere, echte, lunetten weet ik niets. Niet welk regiment er was gelegerd sinds ze in 1822 werden gebouwd. Niet of eventuele vijanden net zo bang waren voor de Utrechtse lunetten als Feyenoord of Ajax voor de Galgenwaard. Hoeveel inwoners van Lunetten weten waarom hun wijk zo heet? Bijzonder weinig, durf ik te stellen. Hoeveel zullen er omkijken naar de begroeide forten als ze over de Waterlinieweg naar het stadion fietsen voor een wedstrijd van de FC? Het is dat ik mij beroepshalve ging bemoeien met de Waterlinie, anders wist ik nog niet dat het gekke stukje groen waar de reiger woont er niet vanzelf is gekomen, maar dat het door de Kringenwet komt, die verbood te bouwen in de buurt van forten. Waar ik nu woon, was immers het schootsveld van de Houtense vlakte die de lunetten bewaakten. Ik lees dat de lunetten in de keel gecreneleerde muren hadden en dat het daarom bijzondere historische bouwwerken zijn. Ik heb werkelijk geen idee wat het betekent, maar mysterieuze kastelen en rare woorden: mijn aandacht heb je. Dus stond ik op een middag voor een van de lunetten, op zoek naar een informatiebordje. Geen gevonden. Wel een met verboden toegang. LEENDERT VAN DER VALK Freelance journalist, onder meer correspondent Utrecht voor NRC Handelsblad 2 WaterLIJN juni

3 interview Er is de afgelopen jaren veel tijd en energie in gestoken, maar nu lijkt het eindelijk te gaan lukken: Werk aan het Spoel in Culemborg wordt een eigentijdse ontmoetingsplek voor bewoners van de stad en de regio. Het ontwerp is inmiddels gereed. Werk aan het Spoel in Culemborg krijgt een publieke functie Alleen al het uitzicht is fenomenaal Je moet om het in makelaarstermen uit te drukken de mogelijkheden van het complex wel even zien. Langs de Lekdijk die van Culemborg naar Fort Everdingen door het fort loopt, staan ettelijke sloopauto s geparkeerd, rode vlaggen wapperen aan het verouderde Heras-hekwerk, en het fortwachtershuis aan de ene kant van de dijk en de oude genieloods aan de andere kant kunnen wel een verfje gebruiken. Dit is Werk aan het Spoel, volgens veel betrokkenen een van de meest markante plekken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, en het is al lang voordat de gemeente Culemborg het in 2001 kocht gekraakt. Sander Booms, projectleider Nieuwe Hollandse Waterlinie van de gemeente, ziet de mogelijkheden echter duidelijk voor zich. Dit is een unieke locatie, die het waard is een publieke functie te krijgen, zegt hij. Alleen al het uitzicht is fenomenaal, op Fort Everdingen, Fort Honswijk, de Diefdijk, het Linieland in het noorden en het inundatiegebied ten zuiden van het fort. Dat is dan ook de reden dat we als gemeente nu alweer zes jaar geleden een prijsvraag hebben uitgeschreven voor de exploitatie van het fort. En nu begint er schot in te komen, we verwachten in de loop van volgend jaar met de eerste activiteiten te kunnen beginnen. De krakers zijn op de hoogte, en hebben in principe hun medewerking toegezegd. Openluchttheater De prijsvraag van de gemeente Culemborg werd uiteindelijk gewonnen door de stichting Werk aan het Spoel, volgens Sander Booms een groep enthousiaste Culemborgers met een groot politiek en maatschappelijk netwerk. Zij wilden er een Al sinds 1794 Het Werk aan het Spoel ligt ten westen van Culemborg aan de Lek. Het werk (naam voor een klein fort) wordt doorsneden door de dijk tussen Culemborg en Everdingen. Werk aan het Spoel maakt deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en diende ter beveiliging van de waaiersluis die de watertoevoer voor de inundatie ten oosten van de Diefdijk regelde. De oudste delen van het fort dateren van 1794, ten tijde van de Franse inval in Nederland. De waaiersluis is in 1978 gesloopt. Voor meer informatie: eigentijdse ontmoetingsplek van maken voor bewoners van de stad en de regio. Na enige tijd werden de plannen van een van de andere indieners, de biologisch-dynamische cateraar De Veldkeuken, hierin opgenomen. Die samenwerking verloopt uitstekend, zegt Marco Houtschild, voorzitter van stichting. De Veldkeuken is een goedlopende organisatie, die onder meer het bezoekerscentrum in het nabij Utrecht gelegen landgoed Amelisweerd exploiteert. We zijn erg blij dat zij ook in het project zijn gestapt. Vorig jaar maakten, na een advies van het Kwaliteitsteam van het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie, de opkomende landschapsarchitect Ronald Rietveld en kunstenaar Erick de Lyon een definitief ontwerp voor Werk aan het Spoel. Centraal in de plannen staat het nieuw te bouwen Forthuis van het Utrechtse architectenbureau Monk, dat een onderkomen gaat bieden aan horeca en tentoonstellings- en activiteitenruimten. Ook komt er een openluchttheater in een natuurlijk amfitheater in het fort, waar nu nog de oude genieloods staat. Die krijgt een nieuwe plek aan de noordkant, nadat oude archieftekeningen hadden aangetoond dat de loods ook op die plek gebouwd had kunnen worden, zegt Sander Booms. Bovendien wordt de oorspronkelijke vorm van het fort op een nieuwe manier zichtbaar gemaakt. Het verleden is als inspiratiebron gebruikt, zonder te historiseren. Het ontwerp wordt straks zichtbaar als een grassculptuur waarvan alle nieuwe en historische elementen onderdeel uitmaken. De beplanting krijgt zijn oorspronkelijke aanzien, met enkele solitaire bomen en een rij essen rondom het fort. Het zicht op de omgeving wordt mogelijk gemaakt door strategisch gesitueerde panorama s. De huidige beplanting, die het fort momenteel overwoekert, wordt vanwege dit alles voor het grootste deel verwijderd. Dat is maar goed ook, want nu is er van de oorspronkelijke functie van het fort weinig zichtbaar, aldus Sander Booms. Het was zelfs zo erg dat de landmeters die de toestand enkele maanden geleden in kaart brachten, een van de groepsschuilplaatsen compleet over het hoofd hebben gezien. Exploitatie De financiering van de renovatie en herinrichting van het fort komt voor het grootste deel voor rekening van het Rijk via de zogeheten Budget Investeringen Ruimtelijke Kwaliteit (BIRK) en de provincie. In totaal is er ongeveer 1,6 miljoen euro mee gemoeid. De verantwoordelijkheid voor de exploitatie van het fort komt daarna in handen van de stichting Werk aan het Spoel. Wij huren het pand van de gemeente volgens Marco Houtschild en Sander Booms een ingroeimodel, aldus Marco Houtschild. Dat houdt in dat de huur in eerste instantie niet al te hoog is, zodat we er met z n allen langzaam aan kunnen wennen. Uiteraard is de horeca verantwoordelijk voor een belangrijk deel van de inkomsten, maar er is meer. De fortwachterswoning wordt opgeknapt en deels verhuurd aan de beheerder van De Veldkeuken, en deels als atelierruimte ingericht. Ook een van de bomvrije ruimten wordt aan een kunstenaar verhuurd. Het amfitheater biedt daarnaast tal van mogelijkheden. We hebben al afspraken gemaakt met het lokale theater, dat jaar- lijks vier tot zes voorstellingen op het fort wil gaan organiseren. En verder is het natuurlijk een ideale locatie voor tal van culturele en maatschappelijke manifestaties. Een probleem is wel de parkeerruimte. Die is beperkt, en ik denk dat we dat zo moeten houden. Gelukkig is het fort vanaf de stad goed bereikbaar op de fiets, zeker omdat er nog een fietspad wordt aangelegd naar de nieuwe wijk Parijsch, die de afgelopen jaren rondom het fort is gebouwd. Wij hopen dat we de komende jaren een groot aantal mensen naar Werk aan het Spoel kunnen lokken. Arie de Leeuw 4 WaterLIJN juni

4 achtergrond agenda bestuurlijk Conceptontwerp van een doorgezaagde groepsschuilplaats langs de Diefdijk in het kader van het plan Molenkade in de gemeente Culemborg. Annelies van der Kolk, gedeputeerde provincie Gelderland: Alle onderdelen van de Waterlinie hebben hun eigen kwaliteit Als verantwoordelijk gedeputeerde van de provincie Gelderland is Annelies van der Kolk een van de ondertekenaars van het Pact van Rijnauwen, waarin afspraken zijn gemaakt over het uitvoeringsprogramma van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. We zijn er in de eerste plaats op uit de Linie in zijn onderlinge samenhang zichtbaar te laten zijn, en waar nodig zichtbaar te maken. Samenwerking, dat is wat haar betreft het belangrijkste element van het Pact van Rijnauwen. Annelies van der Kolk, de vorig jaar aangetreden gedeputeerde van de provincie Gelderland, was op 11 februari 2008 een van de ondertekenaars. In het pact hebben de vijf Linieprovincies waaronder Gelderland en de vijf betrokken departementen afspraken gemaakt over het uitvoeringsprogramma van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de financiering ervan. In totaal gaat het om een bedrag van 150 miljoen euro voor de periode van 2008 tot Voor mij was het een belangrijke mijlpaal, aldus Annelies van der Kolk. Het Pact van Rijnauwen is een bevestiging van het belang dat overheden hechten aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie, zowel in cultuurhistorisch als in ruimtelijk opzicht. Ook in de provincie Gelderland is de Waterlinie een herkenbaar ruimtelijk element, dat het waard is behouden en ontwikkeld te worden. En toeristisch-recreatief kan het eveneens interessant zijn, zij het natuurlijk op niet al te grote schaal. Het eigen karakter moet immers niet worden aangetast, daar is gelukkig iedereen het over eens. Dat alles geldt niet alleen voor de verschillende forten, zoals Vuren, Asperen en Nieuwe Steeg, maar ook voor de andere artefacten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, en voor het landschap dat daarbij hoort. Projecten als het Lingekwartier, dat de omgeving van Fort Asperen een nieuwe impuls geeft, maar ook de Rietveld Landscape I Atelier de Lyon Annelies van der Kolk bij de ondertekening van het Pact van Rijnauwen plannen rond de Diefdijk, zijn wat mij betreft uiterst waardevol, zegt Annelies van der Kolk. Eigenlijk wil ik wat dat betreft niet eens een selectie maken, want alle onderdelen van de Waterlinie hebben hun eigen kwaliteit. We zijn er in de eerste plaats op uit de Linie in zijn onderlinge samenhang zichtbaar te laten zijn, en waar nodig zichtbaar te maken. PACT VAN LOEVESTEIN Annelies van der Kolk is als de verantwoordelijke gedeputeerde van de provincie Gelderland tevens voorzitter van het Pact van Loevestein. Deze overeenkomst omvat al eerder overeengekomen afspraken over bestuurlijke samenwerking in het zuidelijk deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Net als in het Pact van Rijnauwen staat in het Pact van Loevestein de samenwerking tussen alle betrokken partijen centraal, vervolgt Annelies van der Kolk. Zowel bij gemeenten en waterschappen, maar ook bij organisaties als Staatsbosbeheer en bij private partijen, heb ik de afgelopen periode een groot enthousiasme voor de Waterlinie ondervonden. Men is bereid erin te investeren, en daar ben ik uiteraard zeer tevreden over. De eigen verantwoordelijkheid wordt duidelijk gevoeld, en daar wordt ook uitdrukking aan gegeven. Dat is recent weer gebleken in de uitvoering van de plannen rondom de Diefdijk, en de daar vlakbij gelegen nieuwe waterkering in de A2 van architect Ben van Berkel. Ook daar wordt de Nieuwe Hollandse Waterlinie herkenbaar en beleefbaar gemaakt, zodat zoveel mogelijk mensen ervan kunnen genieten. Dat is de Waterlinie immers waard. ONTDEKKINGSTOCHT LANGS DE LINGE De omgeving van de Linge biedt een prachtig open landschap midden in het Waterliniegebied. U kunt via een driedaags arrangement het gebied verkennen. U bezoekt onder meer de Glasblazerij Leerdam en maakt een rondvaart over de Linge. Ook is een fietstocht met bezoek aan Fort Asperen in het programma opgenomen. Het arrangement is te boeken van vrijdag t/m zondag van juni t/m september en de gehele maand augustus. De kosten zijn 215 per 2 personen. Dit is inclusief 2 overnachtingen met ontbijt, fietshuur, tweemaal lunch, rondvaart en de diverse entreegelden. Voor meer informatie: gorinchem@campanile.com. DERDE DRUK STERK WATER Vanwege grote belangstelling is onlangs een derde druk van het boek Sterk Water. De Hollandse Waterlinie van Chris Will verschenen. Het boek vertelt het hele historische verhaal van de Oude en Nieuwe Hollandse Waterlinie. U kunt dit boek bestellen via uitgeverij@matrijs.com. De prijs is 19,95. BUNKEREN MET DE POLDERWACHTER Een speciale wandeling in de Nieuwe Hollandse Waterlinie onder begeleiding van een polderwachter. Dat biedt beeldend kunstenaar Marcel Blekendaal. Het arrangement bunkeren voert u langs forten, sluizen en groepsschuilplaatsen van de Waterlinie. De wandeling duurt 2,5 uur en wordt afgesloten met een pannenkoek in een echte bunker in de achtertuin van een restaurant in Maarssen. Het arrangement is mogelijk van woensdag t/m vrijdag vanaf uur, en zaterdag en zondag vanaf uur. De kosten zijn 19 per persoon. Voor meer informatie: Bunkeren Bescherming beter geregeld e meeste forten van de Nieuwe DHollandse Waterlinie zijn al een Rijksmonument, zo n 75 procent ongeveer. Maar de meerderheid van de kleinere werken, zoals de kazematten, is dat nog niet. Al vanaf het opstellen van het Linieperspectief Panorama Krayenhoff was het de bedoeling de Waterlinie aan te wijzen als Rijksmonument, en als alles volgens plan verloopt zal dat volgend jaar dan uiteindelijk gebeuren. De Waterlinie als geheel is met zijn kleine duizend artefacten te groot om Werk aan de Groeneweg Frank Buchner is coördinator Nieuwe Hollandse Waterlinie van de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM). Hij is betrokken bij de aanwijzing van de NHW als Rijksmonument als één monument te fungeren, dus hebben we circa negentig clusters van min of meer samenhangende onderdelen geselecteerd, die elk afzonderlijk worden aangewezen. Administratief is dat een flinke klus. Gelukkig hoeven we weinig veldwerk te doen, omdat alle objecten al uitgebreid zijn beschreven. Desondanks hebben we alleen al voor de voorbereiding toch nog wel een klein jaar nodig. BEZWAAR Begin 2009 kan dan de eigenlijke aanwijzing beginnen. Als er vervolgens niet al te veel bezwaar- en beroepsprocedures worden gestart, kunnen we eind volgend jaar klaar zijn. Wij verwachten trouwens dat het beroep en bezwaar beperkt zal blijven; de meeste artefacten liggen op agrarisch terrein, en door de bank genomen zullen boeren geen plannen hebben om de vaak grote betonnen objecten te verwijderen. Dat is veel te duur, en de baten zijn gering. De aanwijzing tot monument heeft zeker praktische waarde, want de bescherming is met deze status nu eenmaal beter geregeld. Maar er is ook een belangrijke symbolische waarde: de Waterlinie is een duidelijk herkenbaar en structurerend element in het landschap, en met deze status wordt dat nog eens extra benadrukt. Eigenlijk is de aanwijzing een erkenning van de kwaliteit van de Waterlinie. En tot slot is het een belangrijke stap naar de plaatsing op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Bescherming door de overheid is daarvoor namelijk een voorwaarde. Provincie Utrecht, sector RRE 6 WaterLIJN juni

5 een bijzondere plek De Plofsluis is uniek in Europa e gemeente Nieuwegein heeft binnen haar grenzen veel Donderdelen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, maar het meest bijzonder is toch wel de Plofsluis. Dat is een grote betonnen bak van 120 meter breed boven het Amsterdam- Rijnkanaal, die gevuld zou worden met zand en puin, dat met een grote plof zou worden uitgestort boven het Amsterdam- Rijnkanaal in tijden van oorlog. Of ze daarbij ook rekening hebben gehouden met de vloedgolf die daarvan het gevolg zou zijn, weet ik eigenlijk niet. Maar in elk geval is het een uniek bouwwerk, waarvan er in heel Europa geen tweede bestaat, heb ik me laten vertellen. Hoe dan ook, we zijn als gemeente bijzonder trots op de Plofsluis. Een aantal malen per jaar bieden we nieuwe bewoners van Nieuwegein een bustocht over ons grondgebied aan, waarbij ook altijd bij dit opmerkelijke onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie wordt ingegaan. En we maken een plan om hier een fietsbrug aan te leggen over het nieuwe deel van het Amsterdam-Rijnkanaal, dat hier na de oorlog is gegraven. Vanwege het militaire karakter van Carla Breuer is wethouder van de gemeente Nieuwegein. Zij heeft in haar portefeuille onder meer de musea en de monumenten binnen de gemeentegrenzen. In dat kader is zij ook verantwoordelijk voor de artefacten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. deze plek zouden we er een Baileybrug van willen maken, zoals die ook wordt gebruikt door de genie, maar of dat gaat lukken, hangt af van nader verkeerstechnisch onderzoek. Maar wat ons betreft moet die brug er zeker komen. De oude Oost- Westverbinding over het kanaal, die de Plofsluis jaren heeft gevormd, wordt dan weer hersteld. En veel meer mensen dan nu kunnen er dan ook van genieten. < Locatie geplande fietsbrug Arie de Leeuw WaterLIJN is een uitgave van het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie. Oplage Postbus 406, 3500 AK Utrecht Bezoekadres: Muntstraat 7, Utrecht De verpakking van WaterLijn is 100% recyclebaar Redactie: Projectbureau NHW, Titia Blom en Chris Will info@hollandsewaterlinie.nl Tekstverzorging: Bert Bukman Vormgeving: SOK Visueel Management Druk: Calff&Meischke, Amsterdam