Uitvoeringsplan

Transcriptie

1 Uitvoeringsplan

2 2

3 Inleiding Sinds circa 2002 werken de gemeenten van het Intergemeentelijk samenwerkingsorgaan Midden-Holland (ISMH) samen om bij de beheerders van het Gemeentefonds aandacht en erkenning te krijgen voor de (financiële) problematiek van de slappe bodem. Door de slechte bodemgesteldheid in het grootste deel van Midden-Holland moeten gemeenten hoge kosten maken voor het beheer, aanleg en onderhoud van onder meer infrastructuur. In 2006 heeft de samenwerking resultaat: er vindt een herijking plaats in het cluster wegen en water van het gemeentefonds, waardoor vanaf 2007 per jaar in totaal 17,5 miljoen euro wordt herverdeeld over de slappe bodemgemeenten. De samenwerking heeft zich door de jaren heen niet alleen gericht op het financiële aspect: op ambtelijk niveau is de werkgroep slappe bodem zich gaan bezighouden met het delen en ontwikkelen van kennis op het gebied van techniek en proces rond aanleg en onderhoud van infrastructuur. Daartoe wordt intensief samengewerkt met CURNET en DelftCluster (het huidige Deltares). In november 2007 heeft het Bestuurlijk Overleg Slappe Bodem ingestemd met het Uitvoeringsplan Slappe Bodem , inclusief begroting. Onderdeel van het uitvoeringsplan is de uitbreiding van de samenwerking met gemeenten buiten Midden-Holland, het voortzetten van de ambtelijke samenwerking en het formuleren van een nieuwe strategie voor verbetering van de financiële positie van slappe bodemgemeenten. Anno 2010 is de samenwerking uitgebreid naar 26 gemeenten (zie bijlage 1) in het Platform Slappe Bodem, is er een nieuwe website die de kennisuitwisseling moet verbeteren en werken ambtenaren samen in het team financiën, de werkgroep en de CoP Slappe Bodem en wordt jaarlijks de Slappe Bodemdag georganiseerd. De lobby naar de beheerders van het Gemeentefonds kost meer tijd dan in 2007 ingeschat, maar heeft wel richting en inhoud gekregen. Het secretariaat wordt gefaciliteerd door het ISMH. De burgemeester van Boskoop, de heer J. Rijsdijk, is tot december 2011 voorzitter en bestuurlijk boegbeeld van het Platform. Huidig voorzitter is mevrouw W. Ruwhof, wethouder van Gouda. De voorzitter en secretaris hebben in de zomer en het najaar van 2010 gesprekken gevoerd met de gemeenten Urk, Zaanstad, Zuidplas, Capelle a/d IJssel, Gouda, Woerden en Alphen a/d Rijn, met als doel een beeld te krijgen van de wensen en mogelijkheden met betrekking tot de voortzetting van het Platform in de nieuwe bestuursperiode Onder meer op basis van deze gesprekken is het Uitvoeringsplan Platform Slappe Bodem opgesteld, dat nu voor u ligt. Doel Doel van het Platform Slappe Bodem is het bereiken van kostenbesparing door efficiency in techniek en proces bij gemeenten en het verbeteren van de compensatie uit het gemeentefonds voor gemeenten die aantoonbaar meerkosten hebben in aanleg en onderhoud van openbare ruimte ten gevolge van de ligging op slappe bodem. Het vergroten van kennis moet leiden tot een duurzame onderhoudsstrategie voor de openbare ruimte. 3

4 Organisatie Het Platform Slappe Bodem bestaat uit een Bestuurlijk Overleg (BO), Bestuurlijke Kern (BK), Team Financiën (TF), Ambtelijke Kern (AK) en Werkgroep / CoP. De organisatiestructuur is weergegeven in bijlage 2. - Het BO is het algemeen bestuur van het Platform en neemt onder leiding van de voorzitter besluiten over de financiën van het Platform en de te volgen strategie. Leden zijn bestuurlijk afgevaardigden van alle deelnemende gemeenten. - De BK is het dagelijks bestuur en belast met de uitvoering van de dagelijkse activiteiten. De BK bestaat uit 3 leden: de voorzitter, penningmeester en algemeen lid. - Het TF bestaat uit financieel specialisten uit enkele gemeenten (in 2010 Gouda, Zaanstad, Krimpen a/d IJssel en Capelle a/d IJssel). - De AK bereidt de vergaderingen van het BO voor. Leden worden afgevaardigd uit de werkgroep / CoP (in 2010 Reeuwijk, Woerden en Gouda). - De Werkgroep / CoP wordt gevormd door ambtelijke afvaardigingen van de deelnemende gemeenten. Doel is voornamelijk kennisuitwisseling op technisch gebied. De secretaris is de spil in de samenwerking en ondersteunend in alle overleggen. Het ISMH stelt de secretaris aan voor 0,2 fte en zorgt voor ondersteunende faciliteiten. Deelname Deelname aan het Platform is alleen mogelijk voor gemeenten. Gemeenten die de financiële bijdrage over de periode hebben voldaan, zetten hun deelname in de nieuwe periode voort. Nieuwe deelnemers voldoen entreegeld. Alle huidige deelnemers betalen in de periode geen inwonerbijdrage. Wel stellen de gemeenten ambtelijke en bestuurlijke tijd beschikbaar ten behoeve van de samenwerking in de diverse groepen. 4

5 Drie sporenbeleid De samenwerking van het Platform wordt vormgegeven via de drie sporen financiën, proces en techniek. Het werken met deze sporen is in de afgelopen jaren praktisch gebleken. Daarom blijft de systematiek gehandhaafd. Financiën Het spoor financiën is het domein van het Bestuurlijk Overleg, de Bestuurlijke Kern en het Team Financiën. Binnen het spoor zijn drie onderwerpen te onderscheiden. Gemeentefondsgericht begroten Dit onderwerp komt neer op houden wat we hebben. Sinds 2007 krijgen slappe bodemgemeenten (lijst profiterende gemeenten 2007, zie bijlage 3) dankzij een herijking van het gemeentefonds jaarlijks een extra compensatie uit het cluster wegen en water van het gemeentefonds. Op basis van een onderzoek van Cebeon hebben de fondsbeheerders moeten erkennen dat in gemeenten op slappe grond: - het onderhoud van de openbare ruimte (m.n. de wegen) aanzienlijk hogere kosten met zich meebrengt; - als gevolg hiervan de kwaliteit van het onderhoud veelal achterblijft bij die in gemeenten op goede grond. Het staat gemeentebesturen vrij om de extra middelen naar eigen inzicht aan te wenden binnen de gemeentelijke begroting. De uitkering van het gemeentefonds is immers een algemeen dekkingsmiddel en het is bevoegdheid van de gemeenteraad om te bepalen hoe deze wordt ingezet. Met deze bevoegdheid als uitgangspunt is het goed te realiseren dat het gemeentefonds een systeem van periodiek onderhoud kent, waardoor bijzondere constructies zoals de uitkering voor slappe bodem zouden kunnen verdwijnen. Het is daarom van belang in de gemeentebegroting zichtbaar te maken dat de extra middelen staan tegenover hoge(re) kosten voor beheer en onderhoud van infrastructuur en / of openbare ruimte. Inzet Platform Het Platform spant zich de komende jaren in voor vergroting van de kennis over de werking van het gemeentefonds bij de slappe bodemgemeenten. Daartoe worden naar behoefte workshops, cursussen en lezingen georganiseerd. Deelnemende gemeenten kunnen voor vragen en advies terecht bij het Team Financiën via de website van het Platform. Verfijning cluster rioleringen van het gemeentefonds In de periode is onderzocht hoe de financiële compensatie van slappe bodemgemeenten verbeterd kan worden. Eigen onderzoek heeft uitgewezen, dat de inspanning het meest effectief gericht kan worden op het cluster rioleringen van het gemeentefonds. Het cluster rioleringen neemt binnen het gemeentefonds een bijzonder positie in. Het is namelijk een uitgavencluster. Dat wil zeggen, dat een correctie plaatsvindt op basis van de inkomsten van gemeenten uit de algemene rioolheffing. Uit het cluster volgt daarom zelden een uitkering: de gemeentelijke rioolheffing is in principe kostendekkend. Slechts in enkele gevallen, waarbij de 5

6 kosten aantoonbaar zo hoog zijn dat deze zouden leiden tot zeer hoge lasten voor burgers, volgt uit het cluster een uitkering. Binnen het cluster rioleringen wordt rekening gehouden met het aandeel slechte grond, maar er is geen differentiatie naar soort slechte grond. De bodemfactor speelt geen rol. In het onderzoeksrapport van Cebeon uit 2006 wordt reeds gesteld, dat er: - verschillen zijn tussen gemeenten in het omgaan met boekingsregels; - verschillen zijn in de leeftijd van rioolstelsels. Er is desondanks globaal vast te stellen, dat de uitgavenniveaus tussen gemeenten op goede en gemeenten op slechte grond verschillen en dat deze verschillen groter zijn dan waarmee in het verdeelstelsel wordt rekening gehouden. COELO heeft in opdracht van het Platform in 2009 onderzoek gedaan naar de lastendruk in gemeenten ten gevolge van onderhoud en beheer van rioolstelsels. Uit dit onderzoek is gebleken, dat de lasten (m.n. rioolheffing) in gemeenten met een slappe bodem significant hoger zijn dan in gemeenten met een goede bodem. De Benchmark Rioleringszorg 2010 van Rioned en VNG is mede op aandringen van het Platform ingevuld door alle slappe bodemgemeenten. Uit de benchmark kan afgeleid worden, dat de kosten voor aanleg en onderhoud van rioleringen in slappe bodemgemeenten veel hoger zijn dan in overige gemeenten. Inzet Platform Het Platform zet zich de komende jaren in voor erkenning van de slappe bodemproblematiek met betrekking tot rioleringen door de beheerders van het gemeentefonds. Hiertoe wordt extra onderzoek gestimuleerd en ingezet op gezamenlijk optrekken van alle slappe bodemgemeenten. Doel is de erkenning tot uitdrukking te laten komen in het cluster rioleringen van het gemeentefonds. Bodemgegevens De bodemgegevens die in het gemeentefonds gebruikt worden, zijn in veel gevallen niet actueel en onvoldoende specifiek. Sinds het ontstaan van het gemeentefonds in de jaren 1990 zijn de gegevens niet geactualiseerd, terwijl er wel veel meer gegevens beschikbaar gekomen zijn. Inzet Platform De inzet van het Platform is erop gericht het bodemgegevensbestand op basis waarvan in het gemeentefonds de hoogte van uitkeringen (of kortingen) wordt gebaseerd, te actualiseren. Hiertoe wordt indien wenselijk extra onderzoek uitgevoerd om de nadelige effecten van het huidige systeem aan te tonen. 6

7 Proces Door verbeteringen aan te brengen op het gebied van processen rond (wegen)bouwprojecten, is winst te behalen. Zowel financieel als voor beperking van overlast is het gewenst dat processen beter verlopen en er meer afstemming is tussen de verschillende partijen. Met name op het gebied van ondergrondse infrastructuur (kabels en leidingen, inclusief rioleringen) zijn verbeteringen noodzakelijk. Enkele jaren geleden heeft het Platform naar aanleiding van het verschijnen van de brochure Denk Wijzer, Werk Slimmer, Bouw Beter een cursusreeks georganiseerd, die redelijk succesvol was. Bij diverse partijen (CURNET / CROW, Deltares) is veel kennis aanwezig over processen en manieren om deze te verbeteren. Enkele voorbeelden van aanpak door gemeenten worden gedeeld via de website van het Platform en zijn besproken tijdens diverse bijeenkomsten van de Werkgroep / CoP en tijdens de Slappe Bodemdag. Inzet Platform Het Platform zet zich in om via website en Werkgroep / CoP ervaringen en kennis rond processen te delen. De brochure Denk Wijzer, Werk Slimmer, Bouw Beter wordt onderworpen aan een actualisering. Indien er voldoende belangstelling bestaat, wordt opnieuw een cursus georganiseerd rond dit thema. Het Platform zoekt samenwerking met diverse partijen, zowel overheid, kennis als markt. Techniek Om op een goede manier infrastructuur en openbare ruimte te kunnen aanleggen en onderhouden, zijn diverse technieken en materialen beschikbaar of in ontwikkeling. De Werkgroep / CoP bespreekt regelmatig de ervaringen met nieuwe of bewezen technieken en methoden. Met het voorspellingsmodel Balans is het mogelijk de afweging tussen de diverse methoden en technieken inzichtelijk te maken. Dit model is in de afgelopen jaren ontwikkeld bij DelftCluster (Deltares), met inbreng van kennis en middelen uit het Platform. De manier van kennis delen in de vorm van een Community of Practice (CoP) is nuttig gebleken. Deltares is organisator van de bijeenkomsten. Naast de CoP is veel informatie te vinden op de website van het Platform. De website is ingericht voor het verzamelen en delen van kennis en ervaring. Concrete projecten uit de praktijk komen aan bod, ter lering en inspiratie voor collega s. De Slappe Bodemdag is traditioneel het terrein waar marktpartijen zich kunnen presenteren met hun producten en technieken. Ook in de CoP worden van tijd tot tijd bijdragen uit de markt- en kenniswereld besproken. Inzet Platform Het Platform zet de CoP voort en stimuleert de verspreiding van good practices via de website. Tevens worden desgewenst cursussen met het model Balans georganiseerd, om het gebruik te bevorderen. Kennis en ervaringen worden zoveel mogelijk verspreid binnen het netwerk. 7

8 8

9 Bijlage 1: Deelnemende gemeenten Aan het Platform Slappe Bodem nemen deel: Bergambacht Bodegraven-Reeuwijk Boskoop Capelle a/d IJssel Gouda Graafstroom Kaag en Braassem Krimpen aan den IJssel Lansingerland Liesveld Nederlek Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Ouderkerk Rijnwoude Schoonhoven Uithoorn Urk Vlist Waddinxveen Woerden Zaanstad Zuidplas 9

10 Bijlage 2: Organogram Platform Slappe Bodem 10

11 Bijlage 3: lijst van profiterende gemeenten tot en met 5 per inwoner, 2007 gemeente inwoners effect herijking per inwoner totaal effect 1 Gouda Boskoop Bergambacht Reeuwijk Vlist Nieuwkoop Breukelen Oostzaan Ouderkerk Nieuwerkerk a/d Ijssel Woerden Capelle aan den Ijssel De Ronde Venen Landsmeer Oudewater Graafstroom Waddinxveen Nederlek Diemen Krimpen aan den Ijssel Liesveld Uithoorn Zeevang Moordrecht Nieuw-Lekkerland Alkemade Aalsmeer Abcoude Schoonhoven Waterland Papendrecht Sliedrecht Zaanstad Alblasserdam Edam-Volendam Graft-De Rijp Barendrecht Hardinxveld-Giessendam Hoorn Lopik Pijnacker-Nootdorp Schiedam