GEMEENTE DONGEN INZICHT ROBUUSTHEID & STABILITEIT FINANCIËLE POSITIE DRS. PIETER KOKS RA EN SYLVAIN VAN ERK CPC. 7 mei 2018 Versie 1.

Transcriptie

1 GEMEENTE DONGEN INZICHT ROBUUSTHEID & STABILITEIT FINANCIËLE POSITIE 7 mei 2018 Versie 1.1 DRS. PIETER KOKS RA EN SYLVAIN VAN ERK CPC

2 VOORSTELLEN Drs. Pieter Koks RA Analytisch, communicatief sterk en verbindend. Kijken met een breed perspectief naar complexe (financie le) vraagstukken is voor Pieter vanzelfsprekend. Zo houdt hij het overzicht, heeft hij de volgende stap in het vizier en kijkt hij over grenzen heen. Zijn energie haalt hij uit de samenwerking met de medewerkers op alle niveaus in de organisatie. Hij neemt de mensen mee van advies tot implementatie. Daarin schakelt hij op alle niveaus binnen de organisatie om die vooruit te helpen. Kortom, het realiseren van blijvende meerwaarde. Sylvain van Erk CPC Als frisse ideeën nodig zijn om het gewenste resultaat te behalen voor organisatorische en financiële vraagstukken is Sylvain van toegevoegde waarde. Met een helikopterview en bestuurlijke sensitiviteit luistert hij naar wat het vraagstuk is. Hij bekijkt het van meerdere kanten, voordat hij een conclusie trekt. Daarnaast is hij van nature de verbinder tussen vraagstukken of mensen. Op deze manier zet hij organisaties en mensen telkens weer op het juiste spoor. Daarbij verliest hij nooit het beoogde resultaat uit het oog.

3 DOELSTELLING Ter ondersteuning aan de totstandkoming van een nieuw raadsprogramma is inzicht gewenst in de financiële positie van de gemeente Dongen. Doelstelling van deze rapportage is: Inzicht geven in de financiële positie van de gemeente Dongen in termen van robuustheid, stabiliteit en weerbaarheid.

4 AANPAK Uitwerking van onderstaande financiële thema s: - Exploitatie - Reservepositie - Investeringen - Grondexploitatie - Inkomsten - Schuldpositie Rekening houden met financiële consequenties van: - Trace N629 - Onderwijshuisvesting - Verkeersplan s Gravenmoer Thema s in samenhang bezien voor de financiële positie Uitwerking van scenario s en mogelijke impact op de financiële positie

5 EXPLOITATIE Thema Exploitatie geeft inzicht in: De mate waarin de begroting structureel sluitend is Of er potentiële financiële ruimte aanwezig is Uitwerking aan de hand van: Begrotingsanalyse ministerie BZK: Geeft indicatie of een gemeente per taakveld hogere of lagere lasten heeft ten opzichte van vergelijkbare gemeenten. Verschillen begroting en rekening 2016 en 2017 Ontwikkeling meerjarenraming BBV kengetal structurele exploitatieruimte: dit kengetal helpt om te beoordelen of er voldoende structurele ruimte is om structurele lasten te kunnen dragen. Wanneer dit kengetal negatief is, betekent het dat het structurele deel van de begroting onvoldoende ruimte biedt om de lasten te blijven dragen.

6 EXPLOITATIE Verschil gemeente Dongen vs. vergelijkbare gemeenten ( per inwoner ) 0 Bestuur en ondersteuning Veiligheid 14 2 Verkeer, vervoer en waterstaat 35 3 Economie Onderwijs 23 5 Sport, cultuur en recreatie Sociaal domein 51 7 Volksgezondheid en milieu Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting / - is lagere uitgaven of hogere opbrengsten +/ + is hogere uitgaven of lagere opbrengsten Bron: begrotingsanalyse 2018 ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, op basis van taakvelden en Iv3-gegevens De Begrotingsanalyse 2018 van het ministerie van BZK geeft een benchmark op basis van: sociale structuur (goed) centrumfunctie (weinig) inwoneraantal (20-50 duizend) De begrotingsanalyse geeft een indicatie of een gemeente per taakveld hogere of lagere lasten heeft ten opzichte van vergelijkbare gemeenten.

7 EXPLOITATIE Verschil begroting en rekening 2016 en 2017 Bron: voorlopige jaarrekening Begroot voor bestemming Rekening voor bestemming (Forse) verschillen tussen begroting en realisatie Voorspellend vermogen is complex Afwijkingen in 2017 zijn kleiner dan in 2016 Terugkijkend vaak positieve jaarresultaten Resultaat 2017 bestaat voor ca. 0,5 miljoen uit nadelen met (mogelijk) structureel effect Begroot na bestemming Rekening na bestemming

8 EXPLOITATIE Ontwikkeling meerjarenraming Structureel begrotingssaldo (excl. Incidentele baten en lasten) Ontwikkeling algemene uitkering (*1) Prognose meerjarenraming (*2) *1 Exclusief ontwikkelingen sociaal domein *2 Exclusief nadelige effecten vanuit jaarrekening 2017 (voornamelijk sociaal domein) Structurele exploitatieruimte Bron: voorlopige jaarrekening 2017 Rekening 2016 Rekening 2017 Begroting ,0% -2,3% 0,3% Signaleringswaarden minst risicovol >0% gemiddeld risico 0% meest risicovol <0% Positieve ontwikkeling van de algemene uitkering verwacht, exacte ontwikkeling en relatie met kosten onzeker (bv: InterBestuurlijk Programma). Potentiële ruimte Uitgangspunt: ontwikkelingen sociaal domein worden binnen sociaal domein opgevangen. Ontwikkelingen zijn onzeker

9 RESERVEPOSITIE Thema Reservepositie geeft inzicht in: De mate waarin risico s en tegenvallers opgevangen kunnen worden Of er potentiële financiële ruimte aanwezig is Uitwerking aan de hand van: Meerjarige ontwikkeling van reserves en voorzieningen Weerstandsratio: de weerstandscapaciteit die nodig is om risico s op te kunnen vangen afgezet tegen de weerstandscapaciteit die daarvoor beschikbaar is

10 RESERVEPOSITIE Ontwikkeling van reserves en voorzieningen Bron: Rekening 2016, voorlopige Rekening 2017 en begroting Met afname van reserves en voorzieningen is in de begroting rekening gehouden Geen actueel inzicht in stille reserves In de voorlopige jaarekening bedraagt de ratio weerstandsvermogen 1,94. Beleid is een ratio tussen 1,0 en 1,4 voldoende. Incidentele ruimte algemene reserve bedraagt 3,7 miljoen - Voorzieningen (excl. Dub. debiteuren) Algemene reserve(s) (incl. resultaat) Bestemmingsreserves Bestemmingsreserves Groot onderhoud sport en gebouwen is voor minimaal 4 jaar toereikend Ca. 0,6 miljoen waarvoor geen concrete besteding is gepland (potentiële ruimte).

11 INVESTERINGEN Thema Investeringen geeft inzicht in: De omvang van de investeringen komende jaren: een realistische planning van investeringen per jaar is essentieel voor goede raming van kapitaallasten. De ontwikkeling van kapitaallasten en de mate waarin de kapitaallasten zijn afgedekt in de begroting Uitwerking aan de hand van: Omvang kapitaallasten Investeringsvolume Drietal grote investeringen: Verbeteren verkeerssituatie s Gravenmoer Onderwijshuisvesting Trace N629

12 INVESTERINGEN 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% Omvang kapitaallasten ten opzichte van het totaal van de begroting excl. Reserves Bron: begroting Omvang van kapitaallasten neemt komende jaren toe tot 4,7 miljoen in Door renteontwikkeling en vertraging van investeringen zijn in zowel 2016 en 2017 kapitaallasten afgeraamd in bestuursrapportages. Er is rekening gehouden met vervangingsinvesteringen Investeringen

13 INVESTERINGEN Onderwerp Besluit Bedrag Reeds opgenomen in de begroting Verbeteren verkeerssituatie 's Gravenmoer Onderwijshuisvesting Trace N ca. 3,2 tot 3,5 miljoen ca. 29,6 miljoen ca. 2,4 miljoen in 2018 en in miljoen in 2020 IKC Heilig Hart 13,2 miljoen Cambreurcollege Vanaf 2020 oplopende investeringsruimte tot 4,2 miljoen in 2021 ca. 2,1 miljoen voor bijdrage aan project, reconstructie, vervanging verkeersregelinstallatie Na 2021 op te nemen in begroting ca. 2,4 en 2,7 miljoen ca. 8,2 miljoen ca 0,3 miljoen (ontwikkeling 't Blik' en verkeersaanpassingen pm) Voor een drietal besluiten uit 2017 is de toekomstige financiële impact ingeschat. Na 2021 is voor een deel van deze investeringen nog dekking te vinden

14 GRONDEXPLOITATIE Thema Grondexploitatie geeft inzicht in: De omvang van de grondexploitaties De afhankelijkheid van de grondexploitaties Of er potentiële financiële ruimte aanwezig is Uitwerking aan de hand van: Dit kengetal geeft inzicht hoe de boekwaarde van de grondexploitaties zich verhoudt tot de totale baten van de gemeente. Resultaat grondexploitaties Ontwikkelpotentie strategische gronden

15 GRONDEXPLOITATIE Kengetal grondexploitatie Bron: voorlopige jaarrekening 2017 Rekening 2016 Rekening 2017 Begroting ,9% 24,9% 31,0% Signaleringswaarden minst risicovol < 20% gemiddeld risico 20-35% meest risicovol > 35% Op grondexploitaties wordt een positief resultaat verwacht van ca. 0,5 miljoen (bron: voorlopige rekening 2017) Ontwikkelpotentie Waspikseweg, Noorderlaan en Tichelrijt 3 op middellange termijn, dan wel afwaarderingsrisico s (deels afgedekt). Vereist instemming provincie.

16 INKOMSTEN Thema Inkomsten geeft inzicht in: De afhankelijkheid van rijksinkomsten De belastingdruk ten opzichte van landelijk gegevens Of er potentiële financiële ruimte aanwezig is Uitwerking aan de hand van: Afhankelijkheid rijksbijdragen Landelijke ranglijst woonlasten gemeenten Kengetal belastingcapaciteit: dit kengetal geeft inzicht in hoe de belastingdruk zich verhoudt ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Een laag percentage betekent dat de gemeente meer inkomsten uit belastingen zou kunnen verwerven. Dit is een beleidskeuze. Hoe lager het percentage hoe meer financiële mogelijkheden voor tegenvallers of beleidskeuzes (= relatief)

17 INKOMSTEN Afhankelijkheid van rijksbijdragen Bron: waarstaatjegemeente.nl 32% 68% Afhankelijkheid van rijksbijdragen past bij de omvang van gemeente Dongen. Dit betekent: Meer dan landelijk gemiddeld afhankelijk van rijksbijdragen Meer dan gemiddeld gevoelig voor rijksbezuinigingen Minder dan gemiddeld flexibele begroting Rijksinkomsten 2018 Overige inkomsten 2018 (excl. Reserves)

18 INKOMSTEN Landelijke ranglijst woonlasten gemeenten (nummer 1 heeft de laagste woonlasten, 387 de hoogste) Bron: Atlas van de Lokale Lasten De woonlasten voor meerpersoonshuishoudens met eigen woning zijn lager dan het landelijke gemiddelde Tarieven hoger dan landelijk gemiddeld: OZB woningen Afvalstoffenheffing Tarieven lager dan landelijk gemiddeld: OZB niet-woningen Rioolheffing Tarief afval en riool 100% kostendekkend volgens begroting, lijkt geen ruimte in tarieven

19 INKOMSTEN Kengetal belastingcapaciteit Bron: voorlopige Rekening ,0% 104,0% 102,0% 100,0% 98,0% 96,0% 94,0% De belastingcapaciteit schommelt rond 97% (= gemiddeld risico). Indicatief bedraagt de ruimte tot 105% ca 1,7 miljoen. Dit is ca. 35% verhoging OZB ten opzichte van ,0% 90,0% Rekening 2016 Rekening 2017 Begroting 2018 Belastingcapaciteit gemeente Dongen < Signaleringswaarde minste risico > Signaleringswaarde meeste risico

20 SCHULDPOSITIE Thema Schuldpositie geeft inzicht in: Hoe zwaar de schulden (in de toekomst kunnen) drukken op de begroting Hoeveel gemeentelijk bezit belast is met schulden Uitwerking aan de hand van: Kengetal schuldquote zonder correctie doorgeleende gelden: dit kengetal geeft inzicht in het niveau van de gemeentelijke schuldenlast ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft een indicatie van de mate waarin de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie drukken. Een laag percentage is gunstig. Kengetal schuldquote met correctie doorgeleende gelden: omdat bij verstrekte leningen onzekerheid kan bestaan of ze allemaal worden terugbetaald, wordt dit kengetal zowel berekend inclusief als exclusief de doorgeleende gelden. Een laag percentage is gunstig. Kengetal solvabiliteitsratio: dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente (in de toekomst) in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Een hoog percentage is gunstig.

21 SCHULDPOSITIE 150,00% 140,00% 130,00% 120,00% 110,00% 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% Kengetal schuldquote Bron: voorlopige jaarrekening 2017 Rekening 2016 Rekening 2017 Begroting 2018 Netto schuldquote zonder correctie doorgeleende gelden Netto schuldquote met correctie doorgeleende gelden Signaleringswaarde minste risico Signaleringswaarde meeste risico De schuldquote loopt op, maar valt onder de signaleringswaarde van 130%. Op basis van het huidige investeringsvolume van komende jaren zal de schuldquote boven deze signaleringswaarde gaan komen. Renterisico herfinanciering van schulden vooralsnog beperkt Risico s op aflossing uitstaande leningen zijn betrokken in het risicoprofiel

22 SCHULDPOSITIE Inschatting vaste activa en voorraden Inschatting langlopende leningen Schulden nemen toe met ruim 30 miljoen tot 84 miljoen in 2025 Bezittingen nemen toe met ca. 30 miljoen tot 110 miljoen tot 2025, inclusief: Investeringen (o.a. 3,5 miljoen verkeerssituatie s Gravenmoer, 29,6 miljoen onderwijshuisvesting en 2,4 miljoen Trace N629 ca. 12 miljoen strategische gronden ca. 6,2 miljoen uitgeleende gelden (aflopend) ca. 14,5 miljoen grondexploitaties (aflopend)

23 SCHULDPOSITIE Materiele vaste activa Financiele vaste activa Voorraad grondexploitaties Reserve en voorzieningen Langlopende leningen

24 SCHULDPOSITIE 200% 180% 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Netto schuldquote zonder correctie doorgeleende gelden Signaleringswaarde minste risico Signaleringswaarde meeste risico Kanttekeningen o.a.: Excl. potentieel strategische gronden Excl. potentieel temporisering investeringen Excl. ontwikkelpotentieel onderwijsinvesteringen (o.a. vrijkomende gronden) Excl. Subsidiepotentieel verkeerssituatie Gravenmoer

25 SCHULDPOSITIE 19,5% Kengetal solvabiliteitsratio Bron: voorlopige jaarrekening 2017 Het gemeentelijk bezit van 82 miljoen is voor ruim 80% belast met schulden (= meest risicovol) Van dit bezit is: ca. 12 miljoen strategische grondposities (met ontwikkelpotentieel) ca. 6,5 miljoen uitgeleend aan o.a. deelnemingen, verbonden partijen (deels geen aflossing) ca. 13,5 miljoen voorraden bouwgrond 80,5% Signaleringswaarden minst risicovol > 50% gemiddeld risico 20-50% Schulden op 31 december 2017 Eigen vermogen op 31 december 2017 meest risicovol < 20%

26 SAMENVATTEND BEELD Exploitatie: De meerjarenbegroting is bijna structureel sluitend. Positieve ontwikkeling algemene uitkering. Druk op de begroting door nog te dekken investeringen en ontwikkelingen sociaal domein. Investeringen: Aandeel van kapitaallasten in de begroting stijgt komende jaren door omvang investeringen. Geplande investeringen tot en met 2021 zijn afgedekt in de begroting. Nog dekking te vinden na 2021 voor enkele grote investeringen. Schuldpositie: De schuldpositie loopt komende jaren op. Renterisico s op korte en middellange termijn beperkt. Afhankelijk van de mate van rentestijging zijn de renterisico s op lange termijn hoog. Financie le positie gemeente Dongen Reservepositie: Weerstandsvermogen is toereikend om risico s en tegenvallers op te vangen. Financiële ruimte in reserves is aanwezig. Grondexploitaties: Positieve resultaten verwacht op grondexploitaties. De risico s van de grondexploitaties zijn afgedekt. Ontwikkelpotentieel op strategische gronden, maar ook risico s. Inkomsten: Afhankelijkheid rijksbijdragen past bij omvang gemeente Dongen. De belastingdruk is gemiddeld ten opzichte van landelijke gegevens. Er is financiële ruimte voor tegenvallers of beleidskeuzes.

27 SAMENVATTEND BEELD Op basis van de inzichten in deze rapportage kan geconcludeerd worden dat: De financiële positie van gemeente Dongen voldoende is. Er belangrijke risico s en onzekerheden zijn, welke de financiele positie verslechteren als ze zich voordoen. Denk bijvoorbeeld aan begrotingstekorten, afwaardering van gronden of sterk oplopende rente. Er ook mogelijkheden zijn, welke de financiële positie kunnen verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan ontwikkelpotentieel strategische gronden of potentiele ruimte binnen reserves. Tenslotte: Op de volgende pagina zijn twee wat als -scenario s in beeld gebracht. Deze geven een indicatie van de invloed op de kengetallen en daarmee de impact op de financiële positie. Vervolgens zijn de belangrijkste aanbevelingen opgenomen.

28 SCENARIO S Wat als Exploitatieruimte Grondexploitatie Belastingcapaciteit Solvabiliteit Schuldquote.er 1 miljoen extra geïnvesteerd moet worden, in bijvoorbeeld een weg, welke niet gedekt kan worden uit tarieven Dan wordt de exploitatieruimte kleiner. Dan heeft dit geen invloed op het kengetal 'grondexploitatie'. BBV kengetallen Dan stijgt de OZBopbrengst met 0,9% als de belastingcapaciteit wordt benut. Dan heeft dit invloed op het eigen vermogen als dekking wordt gevonden door inzet van reserves. Dan loopt de schuldquote op met ca. 1,8%..er jaarlijks extra nodig is voor bijvoorbeeld de inzet van twee extra BOA s Dan wordt de exploitatieruimte kleiner. Dan heeft dit geen invloed op het kengetal 'grondexploitatie'. Dan stijgt de OZBopbrengst met 2,2% als de belastingcapaciteit wordt benut. Dan heeft dit invloed op het eigen vermogen als dekking wordt gevonden door inzet van reserves of resulteert in een negatief resultaat. Dan loopt de schuldquote op als geen dekking wordt gevonden binnen de begroting of reserves worden ingezet.

29 AANBEVELINGEN Aanbevolen wordt om: De uitkomsten van de stresstest te betrekken bij de totstandkoming van het coalitieprogramma en ambities De kengetallen actief en meerjarig te monitoren Aansluitend een meerjarige liquiditeitsprognose op te laten stellen als stuurinstrument Onderzoek te doen naar de haalbaarheid van het verlagen van de schuldpositie in combinatie met ambities en de meerjareninvesteringsplanning

30 WAAROM KIEZEN VOOR IMenz? DAAROM. Deskundig Authentiek Analytisch Resultaatgericht Oplossingsgericht Mensgericht HEEFT U VRAGEN? BEL OF MAIL ONS DRS. PIETER KOKS RA PIETER@IMENZ.EU SYLVAIN VAN ERK CPC SYLVAIN@IMENZ.EU