Betreft: Steunmaatregel SA (2015/N) België Bevordering van gecombineerd (intermodale transporteenheden) en verspreid goederenvervoer per spoor

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, C(2015) 4902 final OPENBARE VERSIE Dit document is een intern document van de Commissie dat louter ter informatie is bedoeld. Betreft: Steunmaatregel SA (2015/N) België Bevordering van gecombineerd (intermodale transporteenheden) en verspreid goederenvervoer per spoor Excellentie, 1. PROCEDURE (1) Via elektronische aanmelding heeft de Permanente vertegenwoordiging van België bij de Europese Unie op zaterdag 4 april 2015 overeenkomstig artikel 108, lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, hierna "VWEU" genoemd, het federale programma voor steun aan gecombineerd (intermodale transporteenheden, hierna "ITE" genoemd) en verspreid goederenvervoer per spoor 2015 aangemeld. Deze aanmelding is geregistreerd onder nummer SA (N/2015). Het aangemelde programma behelst de verlenging met twee jaar, met wijzigingen, van de steunregeling voor gecombineerd vervoer "bevordering van gecombineerd vervoer per spoor (intermodale transporteenheden) en verspreid vervoer", die de Commissie op 7 oktober 2014 heeft goedgekeurd 1. 1 Besluit van de Commissie van 07 oktober 2014 betreffende steunmaatregel SA (2014/NN) België: Bevordering van gecombineerd vervoer per spoor (intermodale transporteenheden) en van verspreid vervoer 2014, PB C 460/2014 van , blz. 7. Deze regeling betrof op haar beurt steunmaatregel SA (N 571/2008) België: Bevordering van gecombineerd vervoer per spoor (intermodale transporteenheden) , PB C 164 van , blz. 1. Deze regeling was op haar beurt een verlenging, met wijzigingen, van de steunregeling voor gecombineerd vervoer die de Commissie op 5 juli 2005 had goedgekeurd voor de periode (PB C 280 van , blz. Zijne Excellentie de heer Didier REYNDERS Minister van Buitenlandse Zaken Karmelietenstraat 15 B Brussel Europese Commissie, 1049 Brussel, BELGIË - Tel

2 (2) Omdat deze aanmelding ontoereikend was, heeft de Commissie op 6 mei 2015 om aanvullende informatie verzocht. Daarop heeft België op 21 mei 2015 geantwoord. 2. BESCHRIJVING VAN DE AANGEMELDE REGELING 2.1. De aangemelde maatregelen Eerste pijler (3) De eerste pijler van de aangemelde regeling, namelijk steun voor gecombineerd vervoer van intermodale transporteenheden per spoor, is de verlenging van een in 2014 goedgekeurde steunregeling ter bevordering van geregelde diensten voor gecombineerd vervoer. (4) De voor de jaren 2015 en 2016 aangemelde regeling is volledig identiek aan de in 2014 goedgekeurde regeling, behalve wat het volgende punt betreft: (5) - de per intermodale transporteenheid (ITE) toegekende bedragen werden verhoogd met 6 euro voor het binnenlands spoorwegvervoer en met 3 euro voor het vervoer per spoor tussen havens ten opzichte van de bedragen voor 2014; (6) - nieuwe internationale verbindingen krijgen geen steun meer. De prioriteit ligt bij de consolidering van het binnenlands vervoer. (7) Bij gecombineerd vervoer worden gestandaardiseerde laadeenheden gebruikt zodat er geen overslag van de goederen zelf vereist is. Door niet-begeleide ITE's (containers, wissellaadbakken en opleggers) per spoor te vervoeren kan het vervoer over de weg tot een zo kort mogelijk traject worden beperkt. (8) De vorige steunregeling voor gecombineerd vervoer per spoor had tot doel het gecombineerd rail/wegvervoer (TCR) te ondersteunen en het marktaandeel van het spoor voor het vervoer van goederen tussen economische centra te verhogen om het aantal vrachtwagens op de wegen te verminderen. Gezien de hoge kostprijs van spoorvervoer over korte afstand en de kosten voor de extra verrichtingen die met gecombineerd vervoer gepaard gaan, werd op degressieve basis steun verleend aan exploitanten van gecombineerd vervoer die gebruik maken van vervoer per spoor. Goederenvervoer per spoor stimuleren is goed voor het milieu. De subsidiëring van het gecombineerd vervoer en het verspreid vervoer blijft een niet al te duur middel om het aantal vrachtwagens op de wegen te verminderen en dus de CO 2 -uitstoot terug te schroeven. Gelet op de rol van vervoer in de Belgische economie passen subsidies voor gecombineerd en verspreid vervoer in het herstelbeleid dat de Belgische autoriteiten willen voeren. Het bedrijfsleven verdient steun en aanmoediging om gebruik te maken van duurzame vervoerswijzen. (9) De maatregel beoogt de in het verleden aan exploitanten van gecombineerd vervoer toegekende steun met twee jaar te verlengen om hen in staat te stellen zich geleidelijk voor te bereiden op een situatie zonder overheidssteun. De totale steun is gedaald van 28 miljoen euro per jaar in 2008 tot 4,5 miljoen euro in Het gemiddelde bedrag per ITE is dus verminderd van 76 euro tot 33 euro. De drie Gewesten die bevoegd zijn voor het wegennet in België, hebben op 31 9) en die bij besluit van 14 december 2007 was verlengd voor het jaar 2008 (PB C 43 van , blz. 2). 2

3 januari 2014 een samenwerkingsovereenkomst gesloten, waarin zij overeengekomen zijn om samen op 1 april 2016 een kilometerheffing voor vrachtwagens in te voeren. In het licht van dit nieuwe gegeven zal de FOD Mobiliteit en Vervoer een studie uitvoeren over de relevantie van een steunregeling voor het spoorververvoer vanaf het jaar De geplande kilometerheffing voor vrachtwagens zal de concurrentie tussen de vervoerswijzen gedeeltelijk in evenwicht brengen. Met die twee jaren durende steun kunnen exploitanten en spoorbedrijven zich zodanig organiseren dat zij vanaf 2017 zonder overheidssteun hun marktaandeel ten opzichte van het wegvervoer kunnen handhaven of vergroten. Binnenlands gecombineerd rail-/wegvervoer (10) Alle binnenlandse verbindingen tussen terminals en/of spoorwegknooppunten over een afstand van minstens 51 km of waarbij ITE's worden gegroepeerd en per bloktrein 2 worden vervoerd, alsmede de distributie per bloktrein van uit andere landen afkomstige ITE's naar verschillende in België gelegen overslagcentra, komen in aanmerking voor steun per vervoerde ITE. Het bedrag wordt over 2 jaar gespreid op grond van de volgende formule: (A x ITE km) + B 3. De elementen "A" en "B" krijgen een waarde die wordt bepaald naargelang het jaar van toekenning. De waardentabel wordt als volgt vastgesteld: Tabel en 2016 A (euro/km) 0,14 B (euro) 28 Gecombineerd vervoer tussen havens (11) Doel van deze maatregel is de financiering van de pendeltreinen tussen de verschillende Belgische zeehavens. (12) Beperkte steun, ter waarde van de helft van de steun voor binnenlands gecombineerd vervoer, wordt toegekend op basis van de volgende formule: (C x ITE km) + D 4. De elementen "C" en "D" krijgen een waarde die wordt bepaald naargelang het jaar van toekenning, ter waarde van de helft van respectievelijk de waarden "A" en "B" hierboven Tweede pijler (13) De belangrijkste wijziging ten opzichte van de vorige regeling is de invoering van steun voor verspreid vervoer, de tweede pijler van de aangemelde regeling. 2 Bloktrein: spoorwegkonvooi dat uitsluitend bestemd is voor het transport van ITE s met een minimale capaciteit van 40 twenty-foot equivalent units en waarvoor een geregistreerd traject per reis bestaat. 3 "A" staat voor een factor, uitgedrukt in euro per kilometer. "ITE km" staat voor het aantal kilometer van het traject dat per spoor wordt afgelegd. "B" staat voor een vast bedrag voor het onderhoud, uitgedrukt in euro. 4 "C" staat voor een factor, uitgedrukt in euro per kilometer. "ITE km" is het aantal kilometer van het traject dat per spoor wordt afgelegd. "D" staat voor een vast bedrag voor het onderhoud,en uitgedrukt in euro. 3

4 (14) Verspreid vervoer, ook "Single Wagon Load" (SWL) genoemd, is de verzameling van alle conventionele goederenwagons (in tegenstelling tot intermodale wagons), met als oorsprong of bestemming een ladingspunt in België dat regelmatig bediend wordt. Deze wagons worden afzonderlijk of in groep vervoerd, daarna op rangeerterreinen gekoppeld tot of aan treinen die verschillende rangeerterreinen met elkaar verbinden, waarna ze vervolgens opnieuw worden gerangeerd en naar diverse bestemmingen worden gestuurd. (15) De belangrijkste doelstelling van deze pijler is de CO2-uitstoot in België aanzienlijk terugdringen door per jaar vrachtwagen-dagen in het wegverkeer te vermijden. Het verspreid vervoer heeft bovendien niet alleen positieve effecten op het milieu en de files, maar biedt ook een veiliger alternatief voor het vervoer van gevaarlijke goederen. (16) Per kilometer die een individuele wagon op het Belgische spoornet aflegt, wordt aan spoorwegondernemingen die individuele wagons exploiteren een forfaitaire subsidie toegekend van 0,57 euro. (17) De subsidie ter ondersteuning van de exploitatie van individuele wagons op het spoorwegnet wordt berekend door het aantal per individuele wagon gereden spoorkilometers 5 te vermenigvuldigen met 0,57 euro. Tabel 2 Eur / km / SWL 0, en Rechtsgrondslag (18) De nationale rechtsgrondslag voor de aangemelde regeling wordt gevormd door de programmawet van 22 december 2008, het koninklijk besluit van 15 juli 2009 betreffende de bevordering van het gecombineerd vervoer per spoor van intermodale transporteenheden voor de periode , de wet van 27 december 2012 houdende diverse dringende bepalingen en het voorontwerp van wet tot verlenging van de steunmaatregelen voor het gecombineerd vervoer en het verspreid vervoer voor de periode (deze tekst moet nog worden behandeld in het federale parlement voor de ondertekening door de koning en de publicatie in het in het Belgisch Staatsblad) Begunstigden (19) Het totale beschikbare budget voor 2015 en 2016 zal 15 miljoen euro per jaar bedragen (4,5 miljoen voor de eerste pijler en 10,5 miljoen voor de tweede pijler). De steun wordt verleend in de vorm van een rechtstreekse subsidie. (20) Voor de eerste pijler kan elke onderneming waarvan de bedrijfszetel zich op het grondgebied van een lidstaat van de Europese Unie bevindt en die zich contractueel ertoe verbindt ITE's per spoor te vervoeren, een aanvraagdossier indienen. De exploitant van gecombineerd vervoer is verplicht om de subsidie die voor het vervoer wordt toegekend, aan zijn klant door te berekenen voor de transporten waartoe laatstgenoemde opdracht geeft. 5 km-dium (Distancier International Uniforme Marchandises). 4

5 (21) Voor de tweede pijler (verspreid vervoer) kan steun worden verleend aan elke spoorwegonderneming waarvan de bedrijfszetel zich op het grondgebied van een lidstaat bevindt en die individuele goederenwagons in bedrijf heeft 6. (22) De regeling geldt tot eind 2016 voor alle subsidiabele verbindingen. De autoriteiten verbinden zich ertoe de steunmaatregel niet uit te voeren zolang de Commissie hieromtrent geen besluit heeft genomen. (23) Op grond van artikel 4, lid 1, onder 2), van voornoemd koninklijk besluit mag een begunstigde onderneming geen onderneming in moeilijkheden zijn in de zin van artikel 1 van Verordening (EG) nr. 800/2008 van de Commissie van 6 augustus 2008 waarbij bepaalde categorieën steun met de gemeenschappelijke markt verenigbaar worden verklaard Steunintensiteit De subsidie bedraagt maximaal 30% van de vervoerskosten. (24) De subsidie bedraagt maximaal 30% van de vervoerskosten. De vervoerskosten omvatten de kosten van spoorvervoer voor verspreid en gecombineerd vervoer, voor gecombineerd vervoer aangevuld met de eventuele kosten van het vervoer over de weg tussen de plaats van oorsprong en het overslagpunt en tussen het overslagpunt en de eindbestemming, plus de kosten voor de overslag van ITE s door de overslaginstallaties van de verschillende vervoerswijzen. Officiële plafonds staan beschreven in het voorontwerp van wet tot verlenging van de steunmaatregelen voor het gecombineerd vervoer en het verspreid vervoer voor de periode Voor de eerste pijler (gecombineerd vervoer) betreft het artikel 18. "In artikel 19 van hetzelfde besluit komt de volgende alinea voor de eerste alinea te staan: "De subsidie bedraagt maximaal 30% van de vervoerskosten". Voor de tweede pijler (verspreid vervoer) betreft het artikel 28: "Artikel 18 van dezelfde wet wordt vervangen door hetgeen volgt: "De subsidie bedraagt maximaal 30% van de vervoerskosten". (25) De Belgische autoriteiten verklaren dat de steunintensiteit in de praktijk doorgaans veel lager ligt. De toepassing van de genoemde formules op concrete voorbeelden levert in 2014 een intensiteit van 10,73 % op voor het gecombineerd vervoer en van 13,74 % voor het verspreid vervoer in De steun is altijd lager dan het totaal van de aanvullende kosten voor het gebruik van infrastructuur die door het gecombineerde vervoer maar niet door een concurrerende, meer vervuilende vervoerswijze worden gedragen, en 50% van de vermeden externe kosten. (26) De aanvullende kosten voor het gebruik van de infrastructuur voor het gecombineerd vervoer hebben volgens de Belgische autoriteiten voornamelijk betrekking op de kosten voor de overslag van intermodale eenheden, die gemiddeld 33 euro per overslagverrichting bedragen. In een gecombineerde vervoersdienst zijn er normaal gesproken 2 aanvullende overslagen; bijgevolg bedragen de kosten voor het gebruik van de infrastructuur die het gecombineerde 6 Artikel 10 van de wet van 27 december 2012 houdende diverse bepalingen, BS van , blz PB L 214 van , blz. 3. 5

6 vervoer moet dragen en die de andere, meer vervuilende vervoerswijzen niet moeten dragen, ongeveer 66 euro. (27) De subsidiabele externe kosten bestaan uit dat deel van de externe kosten dat dankzij gecombineerd vervoer kan worden vermeden ten opzichte van meer vervuilende concurrerende vervoerswijzen. Het bedrag van de externe kosten die via ITE s worden vermeden, wordt geraamd op 54 euro voor een afstand van 150 km en 108 euro voor een afstand van 300 km. (28) Door toepassing van de bovenvermelde formules kan de steun per ITE voor maatregel 1 (150 km en 300 km) en maatregel 2 worden berekend. Door zo ruim mogelijk steun te verlenen ter dekking van de extra infrastructuurkosten (66 euro), kan worden bepaald hoeveel steun wordt verleend om de vermeden externe kosten te dekken. De resultaten staan in onderstaande tabel. Tabel 3: Totaal bedrag verleende steun: steun voor het gebruik van infrastructuur en vermindering van de externe kosten: 2015 en 2016 Maatregel 1 (binnenlandse ITE s) 150 km Maatregel 1 (binnenlandse ITE s) 150 km Maatregel 2 (ITE s tussen havens) 150 km Maatregel 3 (binnenlands verspreid vervoer) 150 km Steunbedrag 49 euro 70 euro 24,5 euro 85,5 euro Steun voor het gebruik van infrastructuur Steun voor de vermindering van externe kosten 49 euro 70 euro 24,5 euro 85,5 euro 0 euro 0 euro 0 euro 0 euro (29) De Belgische autoriteiten bevestigen dat de toegekende steun ter compensatie van de extra kosten voor het gebruik van de infrastructuur voor verspreid vervoer (maatregel 3) lager zal liggen dan de drempel van 100 % van de subsidiabele kosten. Tussen begin januari 2014 en 31 december 2014 bedroeg de steunintensiteit immers 13,74 % en werd in totaal euro steun verleend. Het totaalbedrag van de voor 2015 en 2016 aangemelde steun bedraagt euro per jaar, hetgeen overeenstemt met een steunintensiteit van ongeveer 14 % Cumulering (30) De toekenning van subsidies in het kader van de verschillende maatregelen is niet cumuleerbaar met andere steunregelingen, noch met subsidies op grond van het Marco-Poloprogramma. 6

7 3. BEOORDELING VAN DE AANGEMELDE REGELING 3.1. Is er sprake van staatssteun? (31) Op grond van artikel 107, lid 1, VWEU, zijn, behoudens de afwijkingen waarin de Verdragen voorzien, steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de interne markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt. (32) Om een nationale maatregel als staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, van het VWEU te kunnen aanmerken, moet aan elk van de volgende voorwaarden zijn voldaan: 1) de betrokken maatregel levert een selectief economisch voordeel op; 2) dit voordeel wordt met staatsmiddelen bekostigd; 3) dit voordeel leidt tot vervalsing van de mededinging of dreigt hiertoe te leiden, en tot slot; 4) de maatregel kan het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloeden 8. (33) Selectief economisch voordeel: In het kader van de voorgestelde regeling genieten de exploitanten van gecombineerd rail-/wegvervoer en/of verspreid goederenvervoer per spoor een verlaging van de kosten die zij normaal gesproken hadden moeten dragen en die niet wordt toegekend aan andere exploitanten waarmee zij concurreren. Hieruit besluit de Commissie dat de maatregel bepaalde vervoersondernemingen een economisch voordeel oplevert. (34) Aanwezigheid van staatsmiddelen: De voorgestelde regeling voorziet in de toekenning van staatssubsidies aan de geselecteerde begunstigden. Daartoe worden middelen uitgetrokken door de Belgische federale overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer. Derhalve besluit de Commissie dat er sprake is van staatsmiddelen. (35) Vervalsing van de mededinging en beïnvloeding van het intracommunautaire handelsverkeer: Wanneer financiële steun van een lidstaat de positie van ondernemingen ten opzichte van andere concurrerende ondernemingen in het intracommunautaire handelsverkeer versterkt, moeten deze ondernemingen geacht worden door die steun te worden beïnvloed 9. In dit geval versterkt de maatregel de positie van de begunstigde ondernemingen ten opzichte van andere ondernemingen in het intracommunautair handelsverkeer. Een maatregel heeft al een concurrentievervalsende werking wanneer de begunstigde met andere bedrijven concurreert op markten die voor concurrentie openstaan 10. In dit verband kan onder meer op basis van het feit of een economische sector op het niveau van de Europese Unie werd geliberaliseerd worden bepaald of de steun het handelsverkeer tussen de lidstaten werkelijk of potentieel beïnvloedt 11. (36) De markt voor gecombineerd vervoer is sinds 2 juli 1993 geliberaliseerd overeenkomstig de artikelen 2 en 4 van Richtlijn 92/106/EEG van de Raad van 7 december 1992 houdende vaststelling van gemeenschappelijke voorschriften voor 8 Zie bijvoorbeeld arrest van 30 mei 2013, zaak C-677/11, Doux Élevage SNC en de Coopérative agricole UKL-ARREE, nog niet gepubliceerd, punt Arrest van 17 september 1980, zaak C-730/79, Philip Morris/Commissie, Jurispr. 1980, blz. 2671, punt 11; arrest van 22 november 2001, zaak C-53/00, Ferring, Jurispr. 2002, blz. I-9067, punt 21; arrest van 29 april 2004, zaak C-372/97, Italië/Commissie, Jurispr. 2004, blz. I-3679, punt Arrest van 30 april 1998, zaak T-214/95, Het Vlaamse Gewest/Commissie, Jurispr. 1998, blz. II Arrest van 13 februari 2003, zaak C-409/00, Spanje/Commissie, Jurispr. 2003, blz. I-1487, punt 75. 7

8 bepaalde vormen van gecombineerd vervoer van goederen tussen lidstaten 12. Het internationaal goederenvervoer per spoor is sinds 1 januari 2006 geliberaliseerd op grond van Richtlijn 2004/51/EG van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004 houdende wijziging van Richtlijn 91/440/EEG van de Raad betreffende de ontwikkeling van de spoorwegen in de Gemeenschap 13 ; voor het binnenlands goederenvervoer is dat het geval sinds 1 januari Hieruit concludeert de Commissie dat de betrokken maatregel de positie van ondernemingen ten opzichte van andere concurrerende ondernemingen in het intracommunautair handelsverkeer kan versterken. (37) Op grond van het voorgaande is de Commissie van oordeel dat de aangemelde steunregeling staatssteun vormt in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU Verenigbaarheid van de steun met de interne markt (38) Artikel 93 VWEU bepaalt dat steunmaatregelen die beantwoorden aan de behoeften van de coördinatie van het vervoer verenigbaar zijn met de interne markt. De genoemde bepaling is echter uitsluitend van toepassing op vervoer over land, d.w.z. vervoer per spoor, over de weg en via de binnenvaart 14. (39) Met betrekking tot eventuele binnenvaartactiviteiten bevestigen de Belgische autoriteiten dat geen subsidies zullen worden verleend aan scheepvaartmaatschappijen. (40) Het in artikel 93 van het VWEU gehanteerde begrip "coördinatie van het vervoer" heeft een ruimere betekenis dan het vergemakkelijken van de ontwikkeling van een economische activiteit. Het impliceert dat de overheid met het oog op het gemeenschappelijk belang maatregelen neemt om de ontwikkeling van de vervoerssector te sturen. Het begrip "steunmaatregel die beantwoordt aan de behoeften van coördinatie" verwijst naar de noodzaak van een publiek optreden bij gebrek aan concurrerende markt of wanneer de bestaande markt tekortschiet. Dat is met name het geval voor bepaalde vervoerswijzen die hun externe maatschappelijke kosten niet dekken. (41) In dit verband merkt de Commissie op dat de aangemelde regeling, net als de in het verleden goedgekeurde regelingen, tot doel heeft een modale verschuiving tussen de vervoerswijzen over land tot stand te brengen. Zij is derhalve van oordeel dat de verenigbaarheid van de steunmaatregelen waarin de regeling voorziet, moet worden beoordeeld op grond van artikel 93 VWEU 15 en de in haar beschikkingspraktijk gehanteerde beginselen. (42) Overeenkomstig een constante beschikkingspraktijk, wordt steun geacht aan de behoeften van de coördinatie van het vervoer te beantwoorden en derhalve verenigbaar te zijn met de interne markt, indien alle hierna opgesomde voorwaarden zijn vervuld: - de steunregeling moet bijdragen tot een duidelijk omschreven doelstelling van algemeen belang; 12 PB L 368 van , blz PB L 164 van , blz Artikel 100 VWEU. 15 In maatregel nr. 35 van het Witboek Vervoer van de Europese Commissie wordt gesteld dat het multimodaal en wagenladingvervoer moet worden ondersteund, COM(2011) 144 definitief. 8

9 - de steun moet noodzakelijk zijn en een stimulerend effect hebben; - de verleende steun moet evenredig zijn met het nagestreefde doel; - alle potentiële begunstigden moeten op niet-discriminerende basis een subsidieaanvraag kunnen indienen; - de steun mag niet leiden tot een vervalsing van de mededinging die strijdig is met het gemeenschappelijk belang. (43) Aangezien de twee steunmaatregelen in kwestie (steun voor gecombineerd vervoer en steun voor verspreid vervoer) nauw met elkaar zijn verbonden en bijdragen tot dezelfde gemeenschappelijke doelstelling, is de Commissie van oordeel dat ze parallel moeten worden onderzocht om na te gaan of ze al dan niet verenigbaar zijn met de interne markt. (44) Rekening houdend met het feit dat de communautaire richtsnoeren voor spoorvervoer 16 uitsluitend van toepassing zijn op spoorwegondernemingen en het feit dat de aangemelde maatregel zowel gunstige effecten kan hebben voor logistieke ondernemingen die goederenwagons beheren, maar geen spoorwegonderneming zijn (gecombineerd vervoer), als voor spoorwegondernemingen (verspreid vervoer), zal de Commissie de verenigbaarheidscriteria van de richtsnoeren voor het spoorvervoer alleen op die tweede groep toepassen. In de praktijk zijn de criteria om te bepalen of steun verenigbaar is met de interne markt vergelijkbaar aangezien de richtsnoeren tot doel hebben de criteria vast te stellen die de Commissie in staat stellen te onderzoeken of steun voor de coördinatie van het vervoer op basis van artikel 93 VWEU verenigbaar is met de interne markt. Voor zover die criteria identiek zijn, zal de Commissie de hierboven genoemde structuur volgen, tenzij anders wordt vermeld. (45) Voor spoorwegondernemingen zijn de regels inzake de interpretatie van artikel 93 VWEU opgenomen in deel 6 van de richtsnoeren voor spoorvervoer. Volgens punt 95 van de richtsnoeren voor spoorvervoer wordt steun die beantwoordt aan de behoefte van de coördinatie van het vervoer geacht verenigbaar te zijn met het VWEU. In punt 96 van diezelfde richtsnoeren is bepaald dat om te kunnen concluderen dat steun beantwoordt aan de behoeften van de coördinatie van het vervoer, deze noodzakelijk en evenredig moet zijn met het beoogde doel. Voorts mag de vervalsing van de mededinging die met de steun gepaard gaat, geen schade toebrengen aan de algemene belangen van de Unie Beoordeling van de verenigbaarheid van de steun Doelstelling van algemeen belang (46) De Unie voert reeds verschillende jaren een beleid ter bevordering van een evenwichtig multimodaal vervoerssysteem. Eén van de doelstellingen van dat beleid is een modale verschuiving tot stand brengen van goederenvervoer over de 16 Mededeling van de Commissie Communautaire richtsnoeren betreffende staatssteun aan spoorwegondernemingen, PB C 13 van , blz

10 weg naar andere vervoerswijzen om het gebruik van milieuvriendelijke vervoerswijzen aan te moedigen 17. (47) De doelstelling van deze regeling blijft, net als voor de in het verleden goedgekeurde regelingen, het gecombineerd vervoer ontwikkelen als aantrekkelijk alternatief voor het goederenvervoer over de weg, waarvan het belangrijke en groeiende aandeel een probleem vormt voor de samenleving, met name voor het milieu, de veiligheid en de congestie van het wegen- en autowegennet. Volgens de Belgische autoriteiten rijden er dankzij het gecombineerd vervoer jaarlijks vrachtwagens minder op de Belgische wegen en kunnen dankzij het verspreid vervoer vrachtwagen-dagen worden vermeden. Een omgekeerde modale verschuiving van het spoor naar de weg zou ontegensprekelijk funeste gevolgen hebben voor het milieu. (48) De aangemelde maatregel, zowel de eerste als de tweede pijler daarvan, beoogt de ondersteuning van de ontwikkeling van het goederenvervoer per spoor, dat zowel economische (logistiek, energie) als maatschappelijke (congestie, verontreiniging) baten oplevert ten opzichte van het gebruik van uitsluitend wegvervoer. Het doel van de aangemelde maatregel is enerzijds het aandeel van het goederenvervoer per spoor verhogen ten opzichte van het wegvervoer en anderzijds de exploitatie van individuele goederenwagons stimuleren. De steunmaatregel moet het mogelijk maken een concurrerende prijs aan te bieden om de ontwikkeling van deze vervoerswijzen te bevorderen. (49) De Commissie besluit hieruit dat de aangemelde maatregel bijdraagt tot het bereiken van een duidelijk omschreven doelstelling van algemeen belang Noodzaak en stimulerend effect van de steunmaatregelen (50) Intermodaal vervoer biedt aanzienlijke ecologische voordelen ten opzichte van het wegvervoer. De Commissie erkent evenwel dat aan intermodaal vervoer ten opzichte van wegvervoer extra kosten zijn verbonden, die hoofdzakelijk verband houden met de specifieke aard van de infrastructuur. (51) In het op 28 maart 2011 door de Commissie voorgestelde stappenplan "Vervoer 2050" is de doelstelling geformuleerd om tegen 2030 dertig procent van het goederenvervoer over de weg over te hevelen naar het spoor, en zelfs meer dan vijftig procent tegen In dat kader is steun voor gecombineerd vervoer noodzakelijk vanwege de complexiteit die voortvloeit uit de extra overslagverrichtingen die nodig zijn ten opzichte van het wegvervoer. (52) Gecombineerd vervoer kampt met striktere technische randvoorwaarden dan zuiver wegvervoer, waaronder met name een complexere organisatie van de activiteiten (streven naar ITE-volume om de belading van de trein zowel tijdens de heen- als de terugrit te optimaliseren), investeringen door de exploitanten of hun klanten in wissellaadbakken of containers en de afhandelingskosten in de terminals. (53) Volgens de Belgische autoriteiten zou de stopzetting van de steun voor gecombineerd vervoer tot gevolg hebben dat nagenoeg het volledige binnenlands 17 Zie het Witboek van 2011 "Stappenplan voor een interne Europese vervoersruimte werken aan een concurrerend en zuinig vervoerssysteem", COM(2011) 0144 definitief

11 aanbod voor het vervoer van ITE's verdwijnt en de betrokken ondernemingen ertoe verplichten over te schakelen op andere vervoerswijzen, met name vervoer over de weg. Dezelfde conclusie geldt voor de stopzetting van de subsidies voor het verspreid vervoer. De kosten voor het gebruik van de spoorinfrastructuur liggen veel hoger dan de kosten voor vervoer over de weg. Vervoer van individuele wagons is zonder steun niet levensvatbaar. (54) De maatregel is niet alleen noodzakelijk maar stimuleert ook een modale verschuiving naar het spoor of zorgt er ten minste voor dat een omgekeerde beweging, naar wegvervoer, wordt vermeden. Volgens de Belgische autoriteiten rijden er dankzij het gecombineerd vervoer jaarlijks ongeveer vrachtwagens minder op de Belgische wegen en kunnen dankzij het verspreid vervoer vrachtwagen-dagen worden vermeden. Met betrekking tot de spoorwegondernemingen die in het kader van deze maatregel subsidies ontvangen, wijzen de Belgische autoriteiten erop dat de aangemelde maatregel in overeenstemming is met de punten 96 en 111 van de richtsnoeren voor spoorvervoer. (55) Rekening houdend met deze aspecten en met de beperkte looptijd van twee jaar, is de Commissie van oordeel dat de voorgestelde regeling inderdaad een stimulerend effect heeft omdat zij bijdraagt tot het bereiken van de vastgestelde doelstelling van algemeen belang en dat de aangemelde maatregelen, die tot doel hebben de specifieke beperkingen weg te werken en de extra kosten ten opzichte van het wegvervoer te drukken, noodzakelijk zijn om een modale verschuiving aan te moedigen en de Uniedoelstellingen op het gebied van intermodaliteit te verwezenlijken De evenredigheid van de steunmaatregelen (56) De steun compenseert, enerzijds, de infrastructuurkosten die concurrerende vervoerswijzen niet hoeven te dragen en heeft, anderzijds, door de compensatie van de externe kosten die het gecombineerd vervoer draagt en die niet door gebruikers van concurrerend wegvervoer worden gedragen, tot doel om vervoerswijzen te stimuleren die minder externe kosten genereren. (57) In punt 107 van de communautaire richtsnoeren is bepaald dat de Commissie een vermoeden van noodzaak en evenredigheid van de steun hanteert wanneer de steun beneden de volgende grenswaarden blijft 19 : a) steun voor het gebruik van infrastructuur: 30 % van de totale kostprijs van de vervoersdiensten tot maximaal 100 % van de subsidiabele kosten; b) steun voor de vermindering van externe kosten: 30 % van de totale kostprijs van de spoorvervoersdiensten, tot maximaal 50 % van de subsidiabele kosten. (58) Bij steun voor het gebruik van spoorweginfrastructuur zijn de subsidiabele kosten de extra kosten voor het gebruik van infrastructuur die het spoorvervoer moet dragen ten opzichte van concurrerende en meer vervuilende vervoerswijzen (punt 19 In punt 98 van de richtsnoeren is bepaald dat steun voor de coördinatie van het vervoer verscheidene vormen kan aannemen, waaronder steun voor het gebruik van de infrastructuur en steun voor de vermindering van de externe kosten. 11

12 102). Ter vermindering van de externe kosten kan subsidie worden verleend voor de externe kosten die kunnen worden vermeden dankzij het gebruik van spoorvervoer in plaats van een andere vervoerswijze (punt 103). (59) Het steunpercentage van 30 % wordt eveneens bevestigd door de beschikkingspraktijk van de Europese Commissie voor het gecombineerd vervoer 20. (60) Om de evenredigheid van de in het kader van de nieuwe regeling geplande maatregelen te beoordelen hebben de Belgische autoriteiten een simulatie uitgevoerd door de wijzigingen waarin de nieuwe regeling voorziet, toe te passen op het verkeersvolume van (61) De aangemelde steun is, enerzijds, berekend als financiële compensatie voor de kosten voor het gebruik van de infrastructuur die exploitanten van gecombineerd vervoer / verspreid vervoer moeten dragen en die andere, meer vervuilende, vervoerswijzen niet betalen en heeft, anderzijds, tot doel het gebruik aan te moedigen van vervoerswijzen die de kleinste externe kosten teweegbrengen. (62) Voor 2015 en 2016 heeft België voor deze regeling in totaal 15 miljoen euro uitgetrokken: 4,5 miljoen voor gecombineerd vervoer en 10,5 miljoen voor verspreid vervoer. De looptijd van de aangemelde maatregel bedraagt bovendien slechts twee jaar. (63) De intensiteit van de aangemelde steun blijft zowel voor gecombineerd vervoer als voor verspreid vervoer ver beneden de 30 % van de totale kostprijs van het spoorvervoer en de toegestane subsidiabele kosten. (64) De volgende tabel met een overzicht van de in de periode van januari 2014 tot december 2014 verleende subsidies bevestigt dat de steun voor gecombineerd vervoer ver beneden de drempel van 30 % blijft. Categorieën van gecombineerd vervoer Kosten van het vervoer 20 Steun Steunintensiteit Vervoer per spoor ,31 euro ,50 euro 13,28 % binnenlands vervoer Vervoer per spoor ,21 euro ,50 euro 6,71 % tussen havens Totaal ,52 euro ,00 euro 10,73 % Bron : bedragen die door de FOD Mobiliteit zijn berekend op basis van door de exploitanten meegedeelde gegevens. (65) Specifiek wordt per overslagverrichting gemiddeld 33 euro subsidie verleend ter compensatie van de kosten voor het gebruik van de vervoersinfrastructuur die 20 Besluit van de Commissie van 20 juli 1999 betreffende steunmaatregel N 121/99 (Oostenrijk); besluit van de Commissie van 26 januari 2001 betreffende steunmaatregel N 508/99 (Italië); besluit van de Commissie van 19 februari 2003 betreffende steunmaatregel N 566/02 (België), besluit van de Commissie van 10 maart 2009 betreffende steunmaatregel N 571/2008 (België); besluit van de Commissie van 23 januari 2012 betreffende steunmaatregel SA (Hongarije) en besluit van de Commissie van 25 juli 2012 betreffende steunmaatregel SA (Oostenrijk). 12

13 exploitanten van gecombineerd vervoer dienen te dragen en die niet worden gedragen door meer vervuilende concurrerende vervoerswijzen. Aangezien gecombineerd vervoer normaal gezien twee extra overslagverrichtingen vergt, bedragen de kosten voor het gebruik van de infrastructuur die het gecombineerd vervoer moet dragen en die de andere, meer verontreinigende vervoerswijzen niet moeten dragen, ongeveer 66 euro. Dat bedrag stemt overeen met de subsidiabele kosten 21. (66) Uit de volgende tabel blijkt dat dit maximumbedrag van 66 euro echter nooit wordt overschreden aangezien de steun per vervoerde ITE wordt berekend aan de hand van de volgende formule: 22 (EUR 0,14 x UTI Km) + EUR 28 voor binnenlands vervoer per spoor (EUR 0,07 x UTI Km) + EUR 14 voor vervoer per spoor tussen havens 2015 en 2016 : steunbedrag Binnenlands vervoer ITE 150 km Binnenlands vervoer ITE 300 km Vervoer ITE tussen havens Steun voor het gebruik van infrastructuur 49 euro 70 euro 24,5 euro (67) De steun voor het gebruik van de infrastructuur blijft bijgevolg beneden de door de Europese Commissie in de richtsnoeren voor spoorvervoer vastgestelde grens van 100 % van de subsidiabele kosten en wordt derhalve evenredig geacht. Voor 2015 en 2016 wordt voor de ondersteuning van gecombineerd vervoer in totaal 4,5 miljoen euro per jaar uitgetrokken, een bedrag dat aanzienlijk lager is dan de jaarlijkse bedragen die de Commissie in het verleden heeft goedgekeurd 23. (68) Ook voor het verspreid vervoer blijft de intensiteit van de steun voor de periode tussen begin januari 2014 en 31 december 2014 ver beneden de drempel van 30 % van de totale kosten, hetgeen wordt bevestigd door de volgende tabel: Verspreid vervoer Kosten van het Steun Steunintensiteit vervoer ,13 euro ,00 euro 13,74 % Bron : Bron: bedragen die door de FOD Mobiliteit zijn berekend op basis van meegedeelde gegevens. (69) Volgens de prognoses van de Belgische autoriteiten zal de intensiteit van de in het kader van de aangemelde maatregel verleende steun even groot zijn als in (70) Uit de tabel hierboven blijkt dat de kosten van het vervoer in 2014 in totaal 76,44 miljoen euro bedroegen. (71) In het kader van de aangemelde maatregel wordt voor de subsidiëring van verspreid vervoer 10,5 miljoen euro uitgetrokken. De Belgische autoriteiten Zie ook punt 59, onder a), van besluit betreffende steunmaatregel N 571/2008. Artikelen 3 en 5 van het Koninklijk Besluit betreffende de bevordering van het gecombineerd spoorvervoer van intermodale transporteenheden voor de periode , BS van 28 augustus 2009, blz Besluit van de Commissie van 10 maart 2009 betreffende steunmaatregel N 571/

14 ramen de intensiteit van de steun voor verspreid vervoer op 14%, dus licht onder de drempel van 30 %. (72) Hoe dan ook bedraagt de aan de begunstigden toegekende steun, ongeacht de vervoerswijze en met inbegrip van het verspreid vervoer, maximaal 30 % van de totale vervoerskosten. (73) In het licht van de voorgaande elementen is de Commissie van oordeel dat de aangemelde steunbedragen evenredig zijn met de doelstelling van algemeen belang Niet-discriminerende toegang (74) De aangemelde maatregel wordt op niet-discriminerende basis toegekend via transparante criteria en commerciële en kwantitatieve informatie die een objectieve evaluatie en selectie van de diensten mogelijk maakt. De steun is transparant en beperkt in de tijd. (75) Alle ondernemingen waarvan de exploitatiezetel zich op het grondgebied van een EU-lidstaat bevindt en die zich contractueel ertoe verbinden ITE's per spoor te vervoeren, kunnen immers vervoerssubsidies aanvragen. Steun voor verspreid vervoer wordt verleend aan alle spoorwegondernemingen die in België individuele wagons laten rijden. (76) Voorts is de maatregel transparant aangezien de voorwaarden om steun te kunnen genieten duidelijk zijn vermeld in de wetteksten die in het Belgisch Staatsblad zijn verschenen. (77) De Commissie concludeert derhalve dat de aangemelde steunregeling geen discriminerend karakter bezit Geen concurrentieverstoring in strijd met het algemeen belang (78) De aangemelde regeling zal geen verstoring van de concurrentie teweegbrengen die het algemeen belang zou schaden aangezien zij uitsluitend tot doel heeft het onevenwicht tussen het goederenvervoer per spoor en het vervoer via de weg te verminderen. Voorts moedigt het vervoersbeleid van de Unie een verschuiving aan van het wegvervoer naar andere vervoerswijzen, zoals het spoor. Dit toont aan dat de aangemelde regeling spoort met het algemeen belang. (79) Bovendien is de Commissie van oordeel dat de steun voor het gecombineerd en het verspreid vervoer slechts een zeer bescheiden effect zal hebben op de concurrentie tussen het spoor en de binnenvaart aangezien de twee vervoerswijzen zich tot verschillende en specifieke marktsegmenten richten en zij beide gebruik maken van verschillend materieel. (80) De Commissie concludeert hieruit dat de toegekende steun in overeenstemming is met het vervoersbeleid van de Unie en geen concurrentieverstoring teweegbrengt die indruist tegen het algemeen belang. (81) In het licht van de voorgaande argumenten is de Commissie van oordeel dat de steun in het kader van de aangemelde regeling op grond van artikel 93 VWEU en hoofdstuk 6 van de richtsnoeren voor spoorvervoer verenigbaar is met de interne markt. 14

15 4. CONCLUSIE (82) De Commissie heeft besloten geen bezwaar te maken tegen de steun, aangezien deze op grond van artikel 93 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie verenigbaar is met de interne markt. (83) Ingeval deze brief vertrouwelijke gegevens mocht bevatten die niet mogen worden bekendgemaakt, wordt u verzocht de Commissie daarvan binnen vijftien werkdagen vanaf de ontvangst van dit schrijven in kennis te stellen. Ontvangt de Commissie binnen de vastgestelde termijn geen met redenen omkleed verzoek in die zin, dan neemt zij aan dat u instemt met mededeling aan derden en bekendmaking van de volledige tekst van deze brief in de authentieke taal op de internetsite Dit verzoek moet per aangetekende brief of per fax worden toegestuurd aan: Europese Commissie Directoraat-generaal Concurrentie Griffie Staatssteun 1049 Brussel België Fax: +32 (2) Stateaidgreffe@ec.europa.eu Met bijzondere hoogachting, Voor de Commissie, Margrethe VESTAGER Lid van de Commissie 15