Van initiatief tot moedercentrum

Transcriptie

1 Van initiatief tot moedercentrum Stappenplan voor het opzetten van een moedercentrum Yvon Bruins augustus 2005 Met dank aan: Truus Boerma (PJ Partners), Yvonne van Oudheusden & Jeannet Janssen-Duyghuysen (Tandem) Notitienummer N EO-jdm/ SPECTRUM Centrum Maatschappelijke Ontwikkeling Gelderland

2

3 Inhoud 1. Inleiding Stappenplan...5 Bijlagen 1. Profiel van de coördinator van een moedercentrum 2. Modelbegroting voor een startend moedercentrum 3. Exploitatiebegroting moedercentrum (2004) 4. Begroting project moedercentrum 5. Literatuur

4

5 1. Inleiding Wat is een Moedercentrum? Het Moedercentrum is een uit Duitsland overgewaaid concept dat, opgepikt door het Landelijk Centrum Opbouwwerk (LCO), sinds de jaren 90 ook in Nederland succesvol blijkt. Internationaal heeft het concept navolging gekregen. Er zijn inmiddels rond de 750 centra in 15 landen. In Europa onder andere in Duitsland, Nederland, Tsjechië, Bulgarije en Bosnië. In de USA en Canada. In Afrika en in Azië 1. Een Moedercentrum (MC), in Nederland ook bekend als Ouder Kind Centrum en Vrouw Kind Centrum, is vooral te vinden in aandachtswijken in grotere en kleinere steden. Juist in deze wijken wonen veel laaggeschoolde vrouwen/moeders van autochtone en allochtone herkomst die in een isolement verkeren en/of over weinig vertrouwen beschikken in zichzelf en hun toekomstmogelijkheden. De MC s blijken een belangrijk middel in emancipatie van vrouwen (evt. mannen), in wijkontwikkeling en als bijdrage aan de multiculturele samenleving. Naast een klein aantal vadercentra in de grote steden, zijn in Nederland inmiddels een kleine 30 MC s actief en ongeveer evenveel in ontwikkeling. In deze notitie wordt in de inleiding uiteengezet wat een Moedercentrum is en hoe de meerwaarde van zo n centrum eruit ziet. Daarna volgt in stappen hoe het opzetten van een Moedercentrum kan plaatsvinden. Praktijkvoorbeelden worden gebruikt ter illustratie. In een MC komen moeders. Logisch toch? Nee, dat is niet het hele verhaal. Er komen vrouwen en soms ook mannen van verschillende herkomst en van allerlei soorten kleuren. In een MC zijn ook kinderen welkom, maar niet iedere vrouw of man hoeft moeder of vader te zijn. In een Moedercentrum wordt uitgegaan van het model zelforganisatie en zelfbeheer. Het is soms een zelfstandige voorziening met een eigen pand, maar vaak onderdeel van het welzijns- of opbouwwerk. Het werk wordt samen met vrijwilligers georganiseerd door gastvrouwen. De gastvrouwen werken dikwijls in een gesubsidieerde baan. De vrijwilligers ontvangen een vergoeding in geld of in de vorm van een cursus of gratis deelname aan activiteiten. Tijdens een landelijke studiedag is geconstateerd dat er (bijna) altijd behoefte zal zijn aan beroepsmatige ondersteuning. De waarde van een MC is dat het voor gastvrouwen en bezoeksters een bijdrage levert aan de ontdekking en ontwikkeling van persoonlijke capaciteiten. Ook worden moeders in hun rol als belangrijkste opvoeder benaderd, o.a. met een aanbod opvoedingsondersteuning. Er is een roep om vooral allochtone moeders te activeren meer inbreng te hebben in het maatschappelijke gebeuren. Zij kunnen er mede voor zorgen dat hun kinderen zich verantwoordelijk voelen voor hun buurt en school en dat ze zich houden aan de algemeen geldende waarden, normen en regels. 1 Zie Spectrum CMO Van initiatief tot moedercentrum 1

6 Methode of voorziening Het MC kan zich profileren op zowel de voorziening als methode, of op een combinatie daarvan. In dit stappenplan gaan we op de eerste plaats uit van het toepassen van de methode. In de MC methodiek zijn talenten van de deelnemers de basis. Deze talenten worden verder ontwikkeld en ingezet bij activiteiten gericht op: emancipatie, inburgering, integratie, sociale activering en maatschappelijke participatie zelfredzaamheid de opvoeding van kinderen scholing en het vinden van (betaald) werk de multiculturele samenleving de ontwikkeling van buurt of wijk en de sociale cohesie daarbinnen Doelen Het doel van de MC s is het ontdekken en ontwikkelen van talenten en het bevorderen van zelfredzaamheid en participatie van vrouwen (evt. mannen) cq moeders. Een tweede doel is het bevorderen van de sociale cohesie in achterstandswijken. Kenmerken en meerwaarde De belangrijkste kenmerken van een MC zijn: aanpak van onderaf buurtbewoonsters dragen het initiatief, richten het MC op en zorgen voor het beheer het MC kent een lage drempel en een informele en gastvrije sfeer al doende leert men samen te werken en te organiseren op basis van wensen van bezoeksters (v/m) worden nieuwe activiteiten uitgeprobeerd talent wordt beloond en zelfvertrouwen wordt versterkt er is plaats voor kinderen een extra kracht is de mix van autochtone en allochtone vrouwen De vier pijlers De variatie in centra is groot. Over het algemeen richten de MC's zich op vrouwen/moeders. Maar er zijn er ook die zowel vrouwen als mannen tot hun doelgroep rekenen of die zich toeleggen op de ondersteuning van jonge moeders. Ook is er verschil in aanbod. Het ene centrum legt het accent op arbeidstoeleiding, de ander meer op zelfontplooiing of opvoedingsondersteuning. Het MC-concept steunt op vier belangrijke pijlers: Zelforganisatie en zelfbeheer Vrouwen zijn zelf verantwoordelijk voor ruimte of gebouw. Iedere actieve vrouw levert haar bijdrage op basis van interesse en deskundigheid. Alle functies, diensten en activiteiten worden opgezet en gerund vanuit de initiatieven en capaciteiten van de vrouwen die er werken en komen. 2 Van initiatief tot moedercentrum Spectrum CMO

7 Open aanbod De activiteiten kennen een open karakter en zijn, mede door de lage eigen bijdrage, voor iedereen toegankelijk. Er zijn geen drempels en er heerst een open sfeer. Het Moedercentrum is dan open wanneer vrouwen tijd hebben om langs te komen. Ook in de avonduren of bijvoorbeeld samen met de kinderen. Werk wordt betaald Alle werk dat vrouwen in het OKC verrichten wordt (in geld of in natura) betaald, waarmee 'vrouwenwerk' zichtbaar wordt gemaakt en 'gewaardeerd' wordt in termen van maatschappelijke relevantie en noodzaak. Kinderen horen erbij De zorgtaken van, met name, vrouwen worden meegenomen in de organisatie van al het werk in het MC. Bij alle activiteiten kunnen de kinderen worden meegenomen. Voor hen is er een eigen aanbod of er zijn activiteiten samen met de moeders. Wat levert het op? Een MC in functie kenmerkt zich door: een zelforganisatie met een open aanbod moeilijk bereikbare vrouwen worden aangesproken en geactiveerd werken of meedoen in een MC werkt emancipatorisch en is dikwijls een opstap naar scholing en regulier werk voor de wijk of buurt: meer betrokkenheid, samenhang en samenwerking, het (h)erkennen van elkaars waarden en normen waardoor de leefbaarheid van de buurt wordt verbeterd voor de maatschappij levert een MC een aandeel in het (grote) steden beleid, in maatschappelijke participatie en in integratie en inburgering 2 Gelderse Centra In Gelderland zijn op dit moment 6 Moeder Centra. In Arnhem zijn er 2 actief onder de titel Vrouw Kind Centrum. In Nijmegen zijn er 4 die Ouder Kind Centra worden genoemd en waarvan er drie functioneren binnen de Brede- of Open Wijkschool. Daarnaast zijn er, verspreid over de provincie nog 4 initiatieven. Alle centra zijn onderdeel van het welzijns- of opbouwwerk, maar functioneren met begeleiding van een beroepskracht min of meer zelfstandig. De activiteiten zijn heel breed. Van ontspanning en ontmoeting tot babymassage, opvoedingsondersteuning, voorlichting over gezondheid en voeding, Nederlandse les en discussiebijeenkomsten over de ontwikkeling van de wijk. In de Nijmeegse centra behoren ook mannen tot de doelgroep. In de praktijk blijkt dat echter niet of nauwelijks van de grond te komen. Reden waarom er de komende tijd extra beleidsaandacht zal zijn voor een gemengd aanbod. Wel wordt in een van de wijken in het weekend de ruimte van het MC gebruikt door het Marokkaans vaderproject en is er een internationale conversatiegroep voor vaders gestart. Deze dienstverlening is mogelijk de basis voor meer. 2 Uitspraak PAVEM/cie Maxima: MC is belangrijke methode in integratie; geef vrouwen daar essentiële plek in. Spectrum CMO Van initiatief tot moedercentrum 3

8 Kinderen zijn in principe altijd welkom in het MC. Er worden voor hen aparte activiteiten aangeboden, zoals een kinderkookcafé. Of er zijn activiteiten waar zowel moeders als hun kroost welkom zijn. 4 Van initiatief tot moedercentrum Spectrum CMO

9 2. Stappenplan Bij de ontwikkeling van een Moedercentrum is natuurlijk een ideale variant mogelijk. De gemeente heeft een analyse uitgevoerd en een keuze gemaakt, stelt middelen beschikbaar en zorgt voor het financieren van ondersteuningsuren. Of een instelling als het wijkopbouwwerk maakt ruimte in het eigen beleid, budget en accommodatie en roostert een beroepskracht vrij. Wij gaan er van uit dat er heel wat meer nodig is dan dat. Denk aan leuke informatie voor buurtbewoners zodat ze weten waar het over gaat en enthousiast worden. Aan buurtonderzoek zodat hardere gegevens boven tafel komen. Het overtuigen van gemeente en politiek en evt. het management van de eigen instelling. Het aanboren van geldbronnen en gelobby om de begroting rond te krijgen. In principe doen vrouwen uit de doelgroep zoveel mogelijk zelf. Het gaat tenslotte om het op poten zetten van een zelforganisatie of een zelfstandig project binnen een welzijnsinstelling. Ondanks dat zijn er waarschijnlijk anderen nodig met meer deskundigheid, meer strategische kennis, meer invloed. Ook eigen aan een zelforganisatie is, dat men op de juiste momenten de juiste personen inschakelt om het doel te bereiken. Uit een landelijke studiedag 3 : De algemene conclusie: de pijler zelfbeheer/zelforganisatie is onmisbaar. Zonder deze pijler is er geen sprake van een Moedercentrum en valt alles om. Er zijn diverse vormen van zelfstandigheid mogelijk. Daarbij is (bijna) altijd behoefte aan een aantal uur beroepsmatige ondersteuning. Het MC kan zich profileren op zowel de voorziening als de methode of op een combinatie daarvan. In dit stappenplan gaan we vooral uit van het toepassen van de methode. Accommodatie wordt daarin als onderwerp meegenomen omdat men in de praktijk erg hecht aan een eigen plek of aan een eigen vaste ruimte in een bestaande accommodatie. Tips! Kijk bij anderen de kunst af. Ga bij MC s op bezoek, vraag (eventueel via het LCO 4 ) projecten werkplannen en begrotingen op en zoek ondersteuning bij een (provinciale) steunfunctieorganisatie als Spectrum voor Gelderland. 3 4 Oktober 2004, georganiseerd door het landelijk netwerk MC s en het LCO. Landelijk Centrum Opbouwwerk in den Haag; Spectrum CMO Van initiatief tot moedercentrum 5

10 Checklist stap 1. Het initiatief Analyse wijk of buurt door of in overleg met de gemeente, instelling, buurt of groep Is er sprake van een gemis of probleem of is preventie nodig? Wat is een aanpak of oplossing(srichting)? Waar start het initiatief? Ergens moet voor een initiatief het muntje vallen. De aanleiding kan verschillend zijn. Voorbeelden: onvrede over de samenhang in een buurt de constatering dat een voorziening in de wijk ontbreekt een integratieprobleem tussen autochtone en allochtone wijkbewoners wijkbewoners die in een sociaal isolement verkeren bijvoorbeeld door scheiding of werkloosheid maar ook preventie van dat alles kan een reden zijn om een initiatief te starten Vaak zal een analyse zoals deze plaatsvinden door een gemeente of instelling, soms zijn het de wijkbewoners zelf. Het welzijns- of wijkopbouwwerk is deskundig als het gaat om het starten, begeleiden en afronden van een project en proces als dit. Het inschakelen van de werksoort ligt dan ook voor de hand. Checklist Stap 2. De initiatiefgroep Formuleren van het idee Starten van de (DSM) Initiatiefgroep Vaststellen beoogd resultaat Opstellen van het conceptplan Invullen van de coördinatiefunctie Initiatiefgroep en coördinatie zijn essentieel De gemeente, instelling of buurt zal op basis van de analyse een aanpak bedenken om preventief te werken of het gemis of probleem aan te pakken. Een Initiatiefgroep wordt gevormd. Deze groep bestaat zoveel mogelijk uit deskundigen, belanghebbenden, enthousiastelingen en beslissers. Kort gezegd, mensen met DSM-kenmerken: D: mensen die deskundig zijn. Denk aan een buurtbewoonster die goede kennis heeft van de buurt, een opbouwwerker, een vrouw uit een al bestaand Moedercentrum. S: mensen die solidair zijn met het plan, die er niet direct belang bij hoeven te hebben maar wel anderen enthousiast kunnen maken (juichmaatjes!). Deze mensen kunnen overal vandaan komen: dezelfde of een andere wijk, een instelling, een vrouwenvereniging, een politieke partij. M: mensen met macht. Uiteindelijk zal het plan haalbaar en uitvoerbaar moeten worden. Daarvoor zijn mensen met invloed, beslissingsbevoegdheid en macht nodig. De directeur van een welzijnsinstelling, een wethouder, een invloedrijke ambtenaar van de gemeente, een kopstuk uit de politiek zijn in principe geschikt. 6 Van initiatief tot moedercentrum Spectrum CMO

11 De eerste opdracht voor de initiatiefgroep is om rond te kijken, informatie op te vragen bij een provinciale steunfunctie 5 of het LCO, voorzieningen te bezoeken en een voorlopige keuze te maken. In dit geval voor een Moedercentrum. Het idee wordt omgezet in een concept plan op papier. Om processen goed te laten verlopen is coördinatie noodzakelijk. In de meeste gevallen zal het welzijns- of opbouwwerk deze taak op zich nemen (zie ook bijlage 1). Checklist Stap 3. Haalbaarheidsonderzoek Financiële bronnen: subsidie, fondsen en sponsoren in kaart brengen Ruimte zoeken Zonodig een alternatief plan bedenken Plan uitwerken en op papier zetten Is het plan haalbaar? Deze en de volgende stap moeten noodgedwongen vaak tegelijkertijd plaatsvinden. Want, als er geen geld is kan de ontwikkeling van een MC niet starten en als er geen inhoudelijk plan is komt er geen geld. Al in een zo vroeg mogelijk stadium wordt de haalbaarheid van het plan onderzocht. De belangrijkste vragen zijn of er mogelijkheden zijn om voldoende geld op tafel te krijgen en of er geschikte ruimte beschikbaar is. De Initiatiefgroep boort al haar kanalen aan om op deze vragen antwoord te krijgen. Er wordt overlegd met de gemeente over financiering van accommodatie, activiteiten en evt. van beroepsmatige ondersteuning van het uiteindelijke Moedercentrum. Ook het welzijns- of wijkopbouwwerk wordt met deze vragen benaderd. Een lijstje van fondsen en sponsoren wordt opgesteld. Er wordt bekeken wat de buurt zelf financieel kan bijdragen. Er wordt gezocht naar ruimte in bestaande accomodaties, evt. naar te huren panden etc. Deze stap kan twee kanten opgaan, het plan is niet of wel haalbaar. In het eerste geval kan nog gedacht worden over een simpeler plan dat wel uitvoerbaar is. In het tweede geval kan men verder op de ingeslagen weg. Het plan wordt inhoudelijk verder uitgewerkt. Een meer afgeslankte vorm is bijvoorbeeld die van huiskamerbijeenkomsten. In de vorm van een soort Tupperware party organiseren vrouwen om beurten een activiteit bij hen thuis. Maar soms is ook het gebruik van een ruimte van andere instellingen voor een aantal dagdelen per week een mogelijkheid. 5 In Gelderland Stichting Spectrum te Velp, tel.: (026) , website: Informatie bij Ellen Oomen, tel.: (026) , e.oomen@spectrum-gelderland.nl. Spectrum CMO Van initiatief tot moedercentrum 7

12 Checklist Stap 4. Terreinverkenning Via buurtonderzoek doelgroepen en gewenste activiteiten in kaart brengen Terugrapportage aan de buurt Kiezen voor rechtspersoon of werkgroep (welzijns)organisatie Keuze voor doelgroepen Vaststellen na te streven doelen Partners voor samenwerking benaderen In kaart brengen welke ruimte nodig en beschikbaar is Plan verder invullen en voorzien van een begroting Financiers benaderen Evt. Huurovereenkomst en verzekeringen afsluiten Verkennen van het terrein Met wat nu bekend is wordt de buurt betrokken. In gesprekken met sleutelfiguren uit de wijk, door een enquete onder een representatief deel van de wijkbewoners, door contacten met andere instellingen en groepen als bijvoorbeeld Opstap, worden plannen getoetst, wordt duidelijk welke doelgroepen er in de buurt zijn en wat in grote lijnen hun wensen zijn. Denk erom met het betrekken van de buurt worden verwachtingen gewekt. Wat er ook gebeurt en of het plan haalbaar blijkt of niet, altijd moet de buurt horen wat de opbrengst is van de gesprekken, hoe men verder gaat en of de plannen gerealiseerd kunnen worden. Er wordt bekeken of een aparte rechtspersoon (stichting, vereniging) wenselijk en noodzakelijk is, of dat het MC een project wordt van een welzijnsorganisatie. In eider geval moet duidelijk zijn wie de eindverantwoordelijkheid draagt. Punten van bespreking zijn verder de doelgroepen waarop men zich gaat richten, de doelen die worden nagestreefd en met wie wordt samengewerkt. Ook voor een MC is het belangrijk te weten op welke doelgroepen men zich wil richten. Vrouwen en moeders en hun kinderen in de eerste plaats. Maar zijn mannen en vaders bijvoorbeeld ook welkom? En zijn ze welkom als gast of zijn ze doelgroep en worden er ook speciaal voor hen activiteiten georganiseerd? Alle vormen komen voor bij de bestaande MC s. Maak vooraf een keuze! Het plan wordt verder inhoudelijk ingevuld en voorzien van een begroting. De gemeente wordt gevraagd om subsidie, fondsen worden aangeschreven, en sponsoren benaderd. Als het benodigde geld er lijkt te komen en er ruimte beschikbaar is wordt zonodig een huurovereenkomst en verzekeringen afgesloten. 8 Van initiatief tot moedercentrum Spectrum CMO

13 Checklist Stap 5. Personeel Taakomschrijving van gastvrouwen vastleggen Profiel opstellen Vaststellen wat via contract wordt geboden aan financiele vergoeding, begeleiding en scholing Sollicitatiecommissie benoemen En sollicitatieprocedure vaststellen Verdere taakstelling initiatiefgroep of het bestuur van de instelling invullen Profiel Heel belangrijk in het Moedercentrum zijn de gastvrouwen. In de praktijk gaat het in de meeste gevallen om laaggeschoolde vrouwen die werken in een vrijwilligers- of gesubsidieerde baan. Zij zijn het visitekaartje en de spil van het centrum. Zij zorgen voor de organisatie van activiteiten, de PR en publiciteit, onderhouden contacten met de doelgroepen en de buitenwereld en zijn beschikbaar als luisterend oor voor bezoekers. Kwaliteit als basis is een voorwaarde voor de baan. Niet iedere gastvrouw hoeft direct al alles te beheersen, het moet mogelijk zijn te leren en te groeien in de rol. Er wordt vastgesteld welke taken gastvrouwen (en evt. andere vrijwilligers) krijgen, aan welk profiel ze moeten voldoen, wat ze wordt geboden en hoe dat contractueel wordt vastgelegd 6. Denk aan een financiele vergoeding, kinderopvang, begeleiding, scholing en een traject richting arbeidsmarkt. Er wordt afgesproken hoe de sollicitatiecommissie wordt samengesteld en hoe de procedure er uit zal zien. Aan het eind van deze stap wordt de verdere taakstelling van de Initiatiefgroep vastgelegd of wordt het stokje overgedragen aan het bestuur van de instelling waar het project onder valt. De toekomstige taken bestaan vooral uit het verder verzorgen van de voorwaarden. Denk aan het aantrekken van personeel en het personeelsbeleid, zorgen voor ruimte, financieel beheer, het in de gaten houden van de rode draad en het toetsen van plannen en begroting. Checklist Stap 6. Activiteitengroep en activiteitenplan Activiteitengroep samenstellen Kinderopvang regelen Activiteitenplan, publiciteitsplan en begroting opstellen Vaststellen plannen door Initiatiefgroep of bestuur organisatie Publiciteit en middelen daarvoor Activiteiten Er wordt een Activiteitengroep gevormd. Deze groep bestaat uit leden van de Initiatiefgroep aangevuld met (buurt)vrouwen die mogelijk in de toekomst vrijwilliger of gastvrouw worden. Het mooist is als in deze Activiteitengroep de verschillende MC doelgroepen worden vertegenwoordigd. De eerste taak van de groep is het opstellen van een plan van activiteiten voor de korte en langere termijn, b.v. voor een jaar. Als daar behoefte aan is wordt er kinderopvang geregeld. Voor het opstellen van een activiteitenplan is op dit moment al veel bekend. De te gebruiken accommodatie of ruimte en globaal het geld waarvoor men kan beschikken, de doelgroepen, in 6 Voorbeelden van contracten zijn te vinden via publicaties. Spectrum CMO Van initiatief tot moedercentrum 9

14 grote lijnen hun wensen en de doelen die het MC zich stelt. Het activiteitenplan worden vanuit de mogelijkheden en de capaciteiten waarover men kan beschikken ingevuld. Er wordt vast nagedacht over openingsactiviteiten en een publiciteitsplan opgesteld. In dat plan staat hoe aan de weg wordt getimmerd om het MC en het aanbod bekend te maken maar ook hoe dat in de toekomst wordt aangepakt. De plannen worden voorzien van een begroting, besproken in de Initiatiefgroep of het bestuur en daarna vastgesteld. Aan de publiciteit wordt veel aandacht besteed. Uiteraard worden de plannen overhandigd aan de financiers. Om potentiële deelnemers enthousiast te maken voor de plannen van het Moedercentrum is meer nodig. Een stuk of interview in de buurtkrant of huis aan huisblad, flyers, posters zijn het begin. Maar denk ook aan de lokale radio en tv of een eigen website 7. Kijk goed naar welk publiciteitsmiddel het beste werkt voor de te bereiken doelgroep. PR of voluit public relations is het onderhouden van contacten zowel in- als extern. Dat wil zeggen dat je collega s uit je eigen instelling informeert, een relatie onderhoudt met instellingen van buiten en dat doelgroepen regelmatig horen wat geboden wordt en gevraagd worden naar hun wensen. Publiciteit is een onderdeel van PR. Checklist Stap 7. Gastvrouwen en vrijwilligers Werving en benoeming van gastvrouwen Ondertekenen van het contract Werving van vrijwilligers Opstellen taakverdeling Vastleggen begeleidings- en scholingsaanbod Regelen van kinderopvang voor medewerksters 7 Evt. is advies aan te vragen bij Spectrum of bij CIVIQ/de Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk Utrecht, tel.(030) , algemeen@nov.nl, website Een voorbeeld van een website is te vinden op: 10 Van initiatief tot moedercentrum Spectrum CMO

15 Gastvrouwen in het MC In de beide Initiatiefgroepen wordt bekeken welke vrouwen de baan van gastvrouw ambiëren en wie evt. vrijwilligerswerk wil gaan doen. Voor de werving wordt verder contact gelegd met organisaties als het CWI en de Sociale Dienst en met de vrijwilligersvacaturebank. Vrouwen worden door de sollicitatiecommissie uitgenodigd te solliciteren naar de baan van gastvrouw. Er wordt een lijst aangelegd met potentiële vrijwilligers. Na ondertekening van het contract is de benoeming van de gastvrouwen rond. Samen met de beschikbare vrijwilligers wordt een taakverdeling afgesproken die rekening houdt met ieders capaciteiten. Ook wordt afgesproken hoe de begeleiding wordt vormgegeven, van welke scholing de vrouwen gebruik kunnen maken en hoe een traject kan worden ingezet richting regulier werk. Voor de kinderen van vrouwen die werken in het MC is opvang geregeld. Checklist Stap 8. MC in werking Opknappen en inrichten van de ruimte of accommodatie Openingsactiviteiten organiseren Verzorgen publiciteit zowel voor als na de activiteiten Activiteitenaanbod direct na de opening Regelmatig checken wat doelgroepen willen en of activiteiten aanslaan Het eigenlijke werk Als dit alles rond is kan het eigenlijke werk in het MC starten met het opknappen en aankleden van de ruimte(n). Er wordt een openingsdatum vastgesteld en de openingsceremonie en activiteiten ingevuld. Met leuke vormen van publiciteit worden buurtbewoners op de hoogte gesteld en uitgenodigd om een kijkje te komen nemen en deel te nemen aan de openings- en andere activiteiten. De openingsactiviteiten worden breed bekendgemaakt via de media en georganiseerd. De pers wordt daarbij uitgenodigd. Zorg ook voor een verslag na afloop of laat je interviewen. Ook achteraf is publiciteit nodig! Tip! In de praktijk blijkt dat er aan een openings- of een andere grootse activiteit vaak heel veel aandacht wordt besteed. Dat is uitdagend en spannend. Vaak wordt dan vergeten dat het centrum daarna ook een aanbod moet hebben en vrouwen moet trekken met leuke, zinvolle activiteiten. Om te voorkomen dat er een gat valt na de opening is het beter eerst de langere termijn activiteiten te plannen en voor zover mogelijk te organiseren door alvast vakkrachten uit te nodigen, ruimte en geld te reserveren en na te denken over de publiciteit. Begin pas daarna met de organisatie van de openingsactiviteit. Daar heeft iedereen altijd al veel zin in maar dan kun je tijdens de opening ook direct al laten zien wat je verder van plan bent! Het MC is nu in werking. Tussendoor en tijdens de activiteiten wordt steeds de vinger aan de pols gehouden. Is wat wij organiseren ook dat wat vrouwen willen? Een ideeënbus een korte enquête, je oor goed te luisteren leggen geeft inzicht. Maar ook de belangstelling voor je activiteiten is een indicatie. Een van de MC s startte een cursus klussen in huis. De plannen waren leuk, de cursus was goed doordacht en opgezet. Helaas werd het benodigde aantal cursisten niet gehaald. In dit geval was er te weinig gekeken naar- en rekening gehouden met de wensen van de doelgroep. Spectrum CMO Van initiatief tot moedercentrum 11

16 Checklist Stap 9. Terug- en vooruit kijken Opstellen van een verslag met een financiële pagina In een werk- en activiteitenplan vastleggen wat het vervolg is Verslag en plan intern bespreken En na vaststelling aanbieden aan financiers Publiciteit Hoe hebben we het gedaan? Na een jaar wordt meer planmatig terug- en vooruit gekeken naar het reilen en zeilen van het MC. Worden de verschillende doelgroepen bereikt, worden de doelen gehaald? Is de organisatievorm goed? Wordt er voldoende samengewerkt met andere organisaties? Hoe staat het met de belangstelling voor activiteiten en met het aantal deelnemers? Bespreek of activiteiten moeten worden aangepast of uitgebreid. Daarnaast is het goed om op basis van behoeften of als schot voor de boeg (kijken of er belangstelling voor is), regelmatig met echt nieuwe activiteiten te starten. In een MC werd de rode loper -activiteit bedacht. Met paard en wagen werd door de buurt getrokken en op pleintjes halt gehouden. Er werd een rode loper uitgerold, tafeltjes en stoelen neergezet en kannen koffie, thee en fris klaargezet. Buurtbewoners konden aanschuiven om te horen wat het MC is en wat het te bieden heeft en konden hun wensen kenbaar maken. Er was heel veel belangstelling. De 'rode loper'-activiteit heeft een vervolg gekregen onder andere in een discussiebijeenkomst over buurtontwikkeling. Kijk ook hoe het er financieel voorstaat. Wat heeft het gekost, wat waren inkomsten? Maak in overleg met de Initiatiefgroep of het bestuur een inhoudelijk en een financieel verslag en een werk- en activiteitenplan voor de komende tijd. Bied dat aan aan financiers en de gemeente en zorg voor publiciteit. Checklist Stap 10. Personeelsbeleid Vaststellen of er voldoende gastvrouwen en vrijwilligers zijn Evt. Opstarten nieuwe wervingsactie Bekijken of de groep voldoende is toegerust Of de samenwerking goed is Of er sprake is van een team Of de werkbegeleiding goed is ingevuld Jaarlijks houden van individuele functioneringsgesprekken met gastvrouwen en evt. Vrijwilligers Een verslag maken voor het persoonlijke dossier Evaluatie personeelsbeleid Naast het terugkijken naar de activiteiten wordt ook bekeken hoe het staat met de gastvrouwen en vrijwilligers. Is het aantal voldoende of moet er een nieuwe wervingsactie op touw worden gezet? Is er genoeg deskundigheid in de groep of moet er extra op worden ingezet? Hoe zit het met de onderlinge samenwerking en is er sprake van een team? Is de werkbegeleiding goed ingevuld? 12 Van initiatief tot moedercentrum Spectrum CMO

17 Daarna worden door een begeleider (in een welzijnsstichting samen met een leidinggevende) in individuele gesprekken met de gastvrouwen (evt. de vrijwilligers) jaarlijks hun functioneren besproken. deel aan deze gesprekken. Hoe bevalt het werk? Kan men zich voldoende ontwikkelen? Is men tevreden over het team en de eigen rol daarin. Zijn er wensen op het gebied van opleiding, scholing? Is men tevreden over de (werk)begeleiding? Er worden conclusies getrokken en afspraken gemaakt. Van de gesprekken wordt een verslag gemaakt en een dossier bijgehouden zodat na een jaar de voortgang en gemaakte afspraken opnieuw bekeken en besproken kunnen worden. Van consequent personeelsbeleid is bij MC s vaak nog geen sprake. Vooral het houden van functioneringsgesprekken wordt veel nagelaten. Dat betekent te vaak en teveel doormodderen met gastvrouwen die onvoldoende functioneren, die het in het MC niet naar de zin (lijken te) hebben of die teveel in het MC werk blijven hangen terwijl hun capaciteiten daarbovenuit gegroeid zijn. Checklist Stap 11. Een nieuwe stap, doorstart of ontwikkeling Bekijken of verzelfstandiging wenselijk en mogelijk is En of sommige delen van het MC vercommercialiseerd kunnen worden Er worden nieuwe activiteiten en projecten bedacht en in gang gezet Een nieuw begin Het uitgangspunt van het MC, zelforganisatie en zelfbeheer blijft centraal staan ook in de toekomst. In dat kader komen ieder jaar dezelfde vragen terug. Is (op termijn) verzelfstandiging van het Moedercentrum gewenst en mogelijk? Is het mogelijk om onderdelen van het werk, bijvoorbeeld de catering te vercommercialiseren zodat de vrouwen die er werken er een betaalde baan aan overhouden? Als er mogelijkheden zijn zal een traject moeten worden ontwikkeld. Voor een commerciële poot is een bedrijfsplan maken de start. Buurt bij andere MC s om te kijken hoe de aanpak moet zijn. Ook nieuwe activiteiten en projecten worden bij een nieuw begin bedacht, ontwikkeld en gestart. Een aantal MC s heeft het aanbod uitgebreid met een min of meer commercieel aanbod zoals een tweede hands kleding winkel, catering en een kinderkookcafé. Leuke maar ook heel leerzame activiteiten waar een bedrijfsplan voor nodig is, waar uitgaven en inkomsten op zijn minst met elkaar in balans moeten zijn of waar winst gemaakt wordt om bijvoorbeeld vrouwen te kunnen betalen of om andere activiteiten te kunnen financieren. Een ander voorbeeld is de Vrouwen Buurtmaatschap een gloednieuw initiatief van de FNV Vrouwenbond 8. Aan moeders/vrouwen met een afstand tot de arbeidsmarkt wordt een plek geboden om hun eigen mogelijkheden te (her)ontdekken. Vanuit deze plek kan scholing en klein ondernemerschap starten. Uitgangspunt is dat 10 tot 15 vrouwen minimaal 10 uur per week in de maatschap aan het werk zijn. De werktijden zijn flexibel en ook hier zijn kinderen altijd welkom. Inmiddels zijn een aantal Buurtmaatschappen actief of in opzet onder andere 8 De publicatie Handleiding, een Vrouwen Buurtmaatschap van stap tot stap is aan te vragen bij de FNV Vrouwenbond, tel: (020) Spectrum CMO Van initiatief tot moedercentrum 13

18 in Alphen aan de Rijn, Tilburg en Winterswijk. Verschillende vrouwen van de maatschap volgen een opleiding. Een deel verzorgt al een commercieel aanbod zoals verjaardagsfeestjes, kindertraktaties kindercreatiefmiddagen en decoraties en decors voor evenementen. Tot slot van dit hoofdstuk vindt u de opbrengst van alle stappen nog eens op een rij. Veel succes met het starten van een Moedercentrum! Spectrum Velp 2005, Yvon Bruins 14 Van initiatief tot moedercentrum Spectrum CMO

19 Stap 1. Het initiatief Opbrengst van de stappen Een wijk of buurt in een kleine of grote stad is in beeld gebracht Gemeente, instelling, buurt of groep zijn betrokken Er is een aanpak of oplossing of oplossingsrichting bedacht voor een gemis of probleem of voor preventie daarvan. Stap 2. De initiatiefgroep Het idee is geformuleerd Initiatiefgroep is geformeerd En heeft het beoogde resultaat vastgesteld Er is een conceptplan op papier gezet De coördinatiefunctie is ingevuld Stap 3. Haalbaarheidsonderzoek Er is een globaal overzicht van te verwachten financiële middelen Bekend is welke ruimte beschikbaar is Zonodig is een (simpeler) alternatief plan bedacht Het plan is uitgewerkt op papier Stap 4. Terreinverkenning Uitkomsten van een buurtonderzoek met overzicht doelgroepen en gewenste activiteiten Aan de buurt is gerapporteerd wat het buurtonderzoek heeft opgeleverd Er is een keuze gemaakt voor rechtspersoon ofwerkgroep Duidelijk is welke doelgroepen worden benaderd Welke doelen worden nagestreefd Bekend is met welke partners wordt samengewerkt Het werkplan en de begroting staan op papier Financiers zijn benaderd Evt. Zijn de huurovereenkomst en verzekeringen afgesloten Stap 5. Personeel De taakomschrijving voor gastvrouwen is vastgelegd Het profiel opgesteld Evenals wat zij verdienen en het aanbod aan begeleiding en scholing en hoe dat in een contract wordt verwerkt Er is een sollicitatiecommissie benoemd En een sollicitatieprocedure vastgesteld De verdere taakstelling voor de initiatiefgroep of het bestuur van de instelling is duidelijk. Stap 6. Activiteitengroep en activiteitenplan Er is een Activiteitengroep samengesteld Kinderopvang is geregeld Het activiteitenplan, publiciteitsplan en begroting staan op papier De plannen zijn door de Initiatiefgroep of het bestuur van de organisatie vastgesteld Er is gezorgd voor publiciteit Stap 7. Gastvrouwen en vrijwilligers Er zijn gastvrouwen benoemd en hun contract is ondertekend En vrijwilligers aangesteld De taakverdeling is duidelijk Afgesproken is op welke begeleiding en scholing medewerkers kunnen rekenen Voor medewerksters is kinderopvang geregeld Spectrum CMO Van initiatief tot moedercentrum 15

20 Stap 8. MC in werking De ruimte of accommodatie is opgeknapt en ingericht Er zijn openingsactiviteiten georganiseerd Er is publiciteit geweest zowel voor- als achteraf Activiteiten zijn gestart Er wordt doorlopend gepeild naar behoefte aan activiteiten en bekeken of activiteiten aanslaan Stap 9. Terug- en vooruit kijken Het verslag met financiële pagina is opgesteld Net als het werk- en activiteitenplan voor de komende periode Het verslag en plan zijn intern besproken Na vaststelling zijn ze aangeboden aan de financiers De publiciteit is verzorgd Stap 10. Personeelsbeleid Er is gecheckt of het aantal gastvrouwen en het aantal vrijwilligers op orde is Evt. Is een nieuwe wervingsactie gestart Er is bekeken of de toerusting voldoende is Of de samenwerking goed is Of het team als team functioneert De werkbegeleiding is geëvalueerd Er zijn functioneringsgesprekken gehouden Er is een verslag gemaakt voor het persoonlijk dossier Stap 11. Een nieuwe stap, doorstart of ontwikkeling Er is antwoord op de vraag of verzelfstandiging wenselijk en mogelijk is En of sommige onderdelen vercommercialiseerd kunnen worden Er zijn nieuwe activiteiten en nieuwe projecten bedacht en in gang gezet 16 Van initiatief tot moedercentrum Spectrum CMO

21 Bijlage 1 Profiel van de coördinator van een Moedercentrum 9 Je kunt altijd bij haar terecht. Zij behandelt iedereen gelijkwaardig, zij maakt geen verschil Zij heeft een luisterend oor. Zij kent haar eigen grenzen en kan nee zeggen Zij kan delegeren en neemt niet alles op haar eigen nek Zij kan afstand nemen. Zij is zakelijk, kan beslissingen nemen, heeft overzicht. Zij heeft een toekomstvisie, weet waar zij naartoe wil, heeft financieel inzicht. Zij heeft ervaring met Moedercentra Zij heeft inzicht in de werkwijze van Moedercentra en staat daar achter Zij is geïnteresseerd in de Moedercentra en de visie en de werkwijze die daarbij hoort Zij kan omgaan met een multicultureel team Zij is gericht op de ontwikkeling van vrouwen, op kansen creëren op groei, Zij is gericht op loopbaanontwikkeling en doorstroming van vrouwen Als vrouwen komen en gaan, weet zij nieuwe vrouwen te werven en de medewerksters weer tot een team te maken. 9 Kenmerken genoemd door vrouwen op een studiebijeenkomst in Zuid-Holland in Spectrum CMO Van initiatief tot moedercentrum 17

22 18 Van initiatief tot moedercentrum Spectrum CMO

23 Bijlage 2 Modelbegroting voor een startend Moedercentrum Uitgangspunt is: 3 startjaren (I, II en III) Salarissen zijn gebaseerd op de CAO Welzijn, salarisregeling sociaal cultureel werk uit de CAO per 1 januari Voor WIW -krachten is als rekenvoorbeeld schaal 5 genomen. Voor een agogisch begeleidster schaal 24. Voor een coördinator schaal 30 Personeelskosten I II III 20 uur coördinatie uur agoog/opbouwwerkster uur agoog x 20 uur WIW x 20 uur WIW Subtotaal Huisvesting huur, per maand inrichting onderhoud kantoor, telefoon schoonmaak 75 per week (44x) Subtotaal Organisatiekosten vrijwilligersvergoeding (10x 700) deskundigheidsbevordering activiteiten, docenten, materialen etc Subtotaal Onvoorzien Totaal Inkomsten, waar moeten ze vandaan komen? Personeelskosten subsidie gemeente, bijdrage sociale zaken Huisvesting en organisatiekosten voor een deel terug te verdienen uit: consumpties, deelnemersvergoeding, verkoop tweedehands kleding, opbrengst diensten aan derden etc. Extra activiteiten fondsaanvragen per project Spectrum CMO Van initiatief tot moedercentrum 19

24 20 Van initiatief tot moedercentrum Spectrum CMO

25 Bijlage 3 Exploitatiebegroting Moedercentrum (2004) Personeelskosten ,00 1. Begeleiding en coördinatie ,00 (20 uur per week, sociaal cultureel werk 3, schaal 8) 2. Trajectbegeleider ,00 (20 uur per week; trajectbegeleider, schaal 8) 3. Gastvrouwen 5.880,00 (8 vrijwilligsters met vergoeding, 735 p.p. per jaar) 4. Vergoeding kinderopvang 2.940,00 (4 vrijwilligsters met vergoeding, 735 p.p. per jaar) 5. Deskundigheidsbevordering kerngroep 3.000,00 (bezoek conferenties en congressen) 6. Deskundigheidsbevordering personeel 2.000,00 Huisvesting ,00 7. huur (70m²) ,00 (inloop/café, cursusruimte, kantoor, kinderspeelruimte) 8. Inventaris (jaarlijks afschrijven) 5.000,00 (tafels, stoelen, kasten, computers, telefoon, internet etc. etc. 9. Kantoorkosten 5.000,00 (papier, koffie etc.) (Aanschafkosten hier niet opgenomen, eenmalig financieren met fondsbijdrage) Activiteiten (docenten, materialen, reiskosten etc.) 5.000, ,00 Projecten (per project subsidie en fondsen aanvragen) p.m. p.m. Totaal ,00 Spectrum CMO Van initiatief tot moedercentrum 21

26 22 Van initiatief tot moedercentrum Spectrum CMO

27 Bijlage 4 Begroting project Moedercentrum Periode Januari 2005-december 2007 Personeel Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3 Totaal De ondersteuning van de uitvoering geschiedt door een functionaris met opleiding HBO SPH, CMV of gelijkwaardig. De ondersteuning geschiedt voor 18 (directe) uren per week. De kosten bedragen: 18/36 X 1200 (directe)uren X 72,31 = ,-- (afgerond ,--) per jaar. Activiteiten Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3 Totaal Begeleidsters/inleidsters Middelen/materialen activ kinderopvang Totaal De activiteitenkosten betreffen de vergoeding /onkosten begeleiding/inleidsters (vrijwilligers). De materialen/middelen die door de te verwachte toename van de deelnemers in omvang zal toenemen rechtvaardigt een jaarlijkse toename van deze kostenpost. Voor een overzicht van de geboden activiteiten zie projectplan. De kindervang van de vrijwilligers en deelnemers zal, gelet op ervaringen elders, ongeveer 500 op jaarbasis bedragen. We gaan ervan uit dat gelet op het feit dat met het project nog ervaring moet worden opgedaan dat tussen de diverse (sub)kostenposten mag worden geschoven. Dit zal in de financiële rapportage inzichtelijk worden gemaakt. Overhead Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3 Totaal Huisvesting mcm Organisatiekosten Overige kosten Totaal De huisvestingkosten zijn een voorzichtige en mogelijk te lage inschatting van het beoogde gebouw. Indien nodig zal in samenwerking met de aldaar werkzame woningcorporatie gezocht moeten worden naar andere huisvesting. De organisatie/bureaukosten behelzen onder meer: administratie en telefoon bankkosten Spectrum CMO Van initiatief tot moedercentrum 23

28 postzegels,papier drukwerk kopieerwerk abonnementen Kamer van Koophandel Overige Kosten hebben betrekking op de vrijwilligers. De kosten gaan o.a. over verzekering/kinderoppas, bestuurskosten, stagevergoedingen en een post onvoorzien. Accountantskosten Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3 totaal Totaal De te maken accountantskosten na afloop van het project worden geschat, inclusief advies project. Accountantskosten zullen vereist zijn indien middelen van derde(n) worden verkregen. Projectinkomsten Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3 Totaal Eigen bijdragen Inkomsten activiteiten Totaal De inkomsten, afkomstig van deze doelgroep, zullen minimaal zijn. Desalniettemin kunnen uit de activiteiten van de deelnemers inkomsten ontstaan. Te denken valt aan inkomsten uit 2ehandswinkel, eigen bijdragen schenkingen en fondswerving. Deze posten zullen in de projectadministratie worden meegenomen. Op dit moment zijn deze posten nauwelijks te begroten. Financiering Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3 Totaal Inzet reguliere middelen via subsidie PIW Subsidies provincie/symbiose fondsen Bijdrage uit Reserve inburgering nieuwkomers p.m. p.m. p.m. p.m. p.m. p.m. p.m. p.m Totaal december 2004 Sittard-Geleen 24 Van initiatief tot moedercentrum Spectrum CMO

29 Bijlage 5 Literatuur Handboek 'Moedercentrum staat als een huis'. Uitgave Landelijk Centrum Opbouwwerk, Prinsegracht 51, 2512 EX Den Haag, tel. (070) Spectrum CMO Van initiatief tot moedercentrum 25