Projectnr.: o Diversen dienstverlening. Rapport April 1991

Transcriptie

1 Projectnr.: o Diversen dienstverlening Rapport April 1991 Onderzoek naar smaakverschillen tussen vier partijen Jonagold-appelen met verschillende stevigheden dr ir A.B. Cramwinckel O.M. van Mazijk-Bokslag Afdeling: Sensoriek Goedgekeurd door dr H. Herstel Rijks-Kwaliteitsinstituut voor land- en tuinbouwprodukten (RKL T) Bornsesteeg 45, 6708 PO Wageningen Postbus 230, 6700 AE Wageningen Telefoon Telex RKL Telefax

2 Copyright 1991, Rijks-Kwaliteitsinstituut voor land- en tuinbouwprodukten Uit deze uitgave mag niets worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt worden door middel van fotocopie, microfilm, foto-offset of welk ander medium dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de directeur. VERZENDLJST NTERN: Prof dr ir W. de Wit dr H. Herstel dr ir A.B. Cramwinckel O.M. van Mazijk-Bokslag N.J.G. Broex (2x) afdeling sensorlek (2x) EXTERN: Centraal Bureau van de Tuinbouwveilingen in Nederland, r F. Pladet (1 0 expl.)

3 NHOUD blz SAMENVATNG 3 1 NLEDNG 5 2 MATERAAL EN METHODE Monstermateriaal Methode 6 3 RESULTATEN 7 4 CONCLUSE 12 BJLAGE Het scoreformulier

4 2

5 SAMENVATNG n opdracht van het CBT is een analytisch sensorisch onderzoek uitgevoerd naar verschillen tussen vier partijen appels van het ras Jonagold. De partijen zijn geselecteerd op vier stevigheden, nl. 3,9, 4,6, 5,2 en 6,3 kg/cm 2 Het CBT heeft de monsters op 25 maart 1991 bij het RKL T afgeleverd. De stevigheden van de appels is met een penetrometer op dezelfde dag gemeten. Het analytisch onderzoek is op 26 maart 1991 uitgevoerd. De resultaten van het sensorisch onderzoek geven aan dat de vier partijen Jonagold niet helemaal homogeen waren samengesteld. Dat geldt niet voor de sensorisch waargenomen stevigheid en meligheid. Hoewel dat in de praerustes-analyse niet tot uiting gebracht wordt, is partij M het minst homogeen. De appels uit de partij met code N (6,3 kg/cm 2 ) zijn het meest stevig, het meest sappig en het minst melig. De appels uit de partij met code K (3,9 kg/cm 2 ) zijn het minst stevig, het minst sappig en het meest melig. Bij deze vier partijen Jonagold is het Oflderscheid het duidelijkst voor de aspecten stevig en melig. De aspecten zoet en zuur lijken onafhankelijk te zijn van de stevigheld en meligheid. De uitkomsten van het sensorisch onderzoek zijn samengevat in figuur 3. Uit de cluster-analyse, zie figuur 4, blijkt dat de onderzochte partijen Jonagold in drie groepen zijn in te delen. Het eerst worden de meest stevige Jonagold (partij N) afgesplitst, daarna de minst stevige (partij K). De partijen L en M onderscheiden zich sensorisch niet echt duidelijk. Dit resultaat lijkt een bevestiging van de procrustesanalyse. Dit onderscheid in drie groepen wordt met name veroorzaakt door de sensorisch waargenomen stevigheden en meligheden van de Jonagold-appels. 3

6 4

7 1 NLEDNG n opdracht van het CBT is een sensorisch analytisch onderzoek uitgevoerd naar verschillen in stevig tussen vier partijen appels van het ras Jonagold. De monsters zijn geselecteerd op verschillen in stevig en op homogeniteit van de stevigheid binnen de partijen. Vier groepen appels zijn gekozen, nl. met gemiddelde stevigheden van resp. 3,9, 4,6, 5,2 en 6,3 kg/cm 2 Uit iedere groep zijn tien appels zijn op dezelfde dag door ir F. Pladet (CBT) met een penetrometer gemeten. Om een indruk te krijgen hoe groot de spreiding binnen partijen ten opzichte van de spreiding tussen partijen is, zijn in het sensorisch onderzoek alle monsters in duplo (blind, gerandomiseerd) aangeboden. 5

8 2 MATERAAL EN METHODE 2.1 Monstermateriaal n tabel 1 staan de vier partijen appels van het ras Jonagold omschreven. De appels zijn door het CBT geselecteerd op stevigheid. Het CBT heeft de monsters op 25 maart 1991 bij het R KLT afgeleverd en gemeten. De monsters zijn de volgende dag sensorisch beoordeeld. De stevigheden van de vier partijen zijn in kg/cm 2 opgegeven. Tabel 1. De onderzochte monsters met de gemeten stevigheden aan tien appels per groep. Rlkilt-nr Gemeten stevi~held Gem. stevigheld n CBT n kg/cm kg/cm 2 code ,9, 4,0, 3,7, 3,6, 3,9, 4,0, 3,8, 4,5, 3,8, 3,9 3,9 ± 0,24 K ,0, 4,3, 4,7, 4,5, 4,4, 4,5, 4,9, 4,6, 4,4, 4.7 4,6 ± 0,23 L ,3, 5,1' 5,1' 5,0, 4,9, 5,6, 5,4, 5,3, 6,0, 4,6 5,2 ± 0,39 M ,5, 6,4, 5,9, 6,7, 5,4, 5,8, 6,4, 6,5, 7,5, 5,6 6,3 ± 0,61 N 2.2 Methode De monsters zijn beoordeeld met een schaalmethode op de aspecten 'zoet', 'zuur', 'stevig', 'sappig' en 'melig'. Het gebruikte formulier is als bijlage A toegevoegd. Alle monsters zijn in duplo onderzocht. Daarvoor zijn de monsters gerandomiseerd en gecodeerd in twee sessies aan een panel van twintig personen aangeboden. De panelleden kregen van ieder monster een kwart appel aangeboden, ongeschild en afgedekt met folie. Een mesje werd erbij gegeven om het stukje appel te schillen en het verkleurde gedeelte weg te snijden. 6

9 3 RESULTATEN De resultaten van de schaalmethode staan in tabel 2 weergegeven. n deze tabel staan de gemiddelden van de aan de schalen opgemeten waarden. Tabel 2. De gemiddelden van de aan de schalen opgemeten waarden. Jonagold ZOET ZUUR STEVG SAPPG MELG gem gem gem gem gem Code CBT: K K L l M M N N Gem: K l M N Op deze resultaten is een gegeneraliseerde procrustus-analyse uitgevoerd. De resultaten van deze procrustus-analyse staan in figuur 1 weergegeven met in figuur 2 de bijbehorende termen. n figuur 2 is te zien dat er vooral verschillen zijn in stevigheid en meligheid. De beide termen zijn tegengesteld aan elkaar. De duplo monsters N, M en K liggen vrij dicht bij elkaar, de duplo-monsters van L liggen met name in vertikale richting uit elkaar. De verklarende varianties zijn niet erg hoog: 39,5% in horizontale richting en 9,0% in vertikale richting. De x-waarde ligt op 250, hetgeen eveneens niet erg hoog is. Dat betekent dat er binnen de partijen toch rekening gehouden moet worden met enige verschillen tussen de monsters. 7

10 Consensus plot Dimension 1 [Hl vs. Dimension 2 [VJ ~ L K N1 N2 o.ool o.oal K L2! ! M2 M1 K = 3,9 kg/cm 2 L = 4,6 kg/cm 2 M = 5,2 kg/cm 2 N = 6,3 kg/cm 2 Figuur 1. Het overzicht van de monsters appels, verkregen met de procrustus-analyse. De horizontale as verklaart 39,5% variantie, de verticale as 9,0%. ~ w 0 ~ n f a { 0 r V 0 r V e t a s t ~----~----~---9~~r~!~~!.Y~~-9~~~~~r~!~!~ 1!~r~~~-~~~~~~~~!-~-~-?~9~----~----~--- t 240f * - t 1. *zuur. *z~~~pl g 1 l*sapplg *stev1g 160f *melig f. *stevig *stev1g *zoet 1 *stevig 1 80 t *met igt ot---~~!!y!~-: t 1 stev1g * l' 1! * *. m~mé?jg 80tuur sa~p lg *met! 1 *stev1g 1 g *stevig *mttig -160f t -240f *zuur *zoet t *met ig 320f t -~;~-=2ao ~;~~-=2öo ~~~~-=12o -~~~--=4o ---~---4o --~~--;2o -~~~--2öo ;~~--2ao ---~ gewogen factor voor hor. as Figuur 2. De termen ter verklaring van de verschillende posities van de monsters appel. 8

11 Voor de vijf verschillende beoordelingen (zoet, zuur, stevig, sappig en melig) is nagegaan of de vier partijen verschillend beoordeeld zijn. Dit is getoetst met variantieanalyse. De resultaten van deze analyses staan in tabel 3. Tabel 3. De verschillen tussen de onderzochte partijen monsters Jonagold en de verschillen tussen de monsters binnen de partijen voor de onderzochte aspecten, getoetst met variantie-analyses. Nr. analyse zoet zuur stevig 1. Alle monsters (8 monsters: 4 monsters x 2 herhalingen) sappig melig K1 t/m N2 n.s. 2. Alle partijen (4 monsters) K t/m N n.s. 3. Binnen de partijen * * * * * n.s. * * * * * * * * (*) * * K1-K2 n. s. L1-L2 n. s. M1-M2 * * * * * N1 -N2 n. s. = F-toets, niet s ignificant (*) = F-toet s, significant, p ~ 0,10 * = F-toets, significant, p ~ 0,05 * * = F-toets, significant, p ~ 0,01 * * * = F-toets, s ignificant, p ~ 0,001 Uit analyse nr 1 blijkt dat de acht monsters K1 t/m N2 significant van elkaar verschillen op de aspecten zuur (F-toets, p ~ 0,01), stevig (F-toets, p ~ 0,001}, sappig {F-toets, p :: 0,001} en melig (F-toets, p :: 0,001}. De appels verschillen blijkbaar niet in zoet van elkaar. De vier partijen K t/m N verschillen volgens analyse nr 2 alleen significant van elkaar op de aspecten stevig en melig (F-toets, p:: 0,01). Uit de derde analyse blijkt dat de monsters redelijk homogeen zijn, behalve monster M. Deze partij is wel homogeen ten aanzien van de aspecten stevig en sappig, maar niet wat betreft de aspecten zoet, zuur en melig. De appels uit de partij met code N {6,3 kg/cm 2 ) zijn het meest stevig, het meest sappig en het minst melig. De appels uit de partij met code K (3,9 kg/cm 2 } het minst stevig, het minst sappig en het meest melig. Bij deze vier partijen Jonagold is het onderscheid het duidelijkst voor de aspecten stevig en melig. De aspecten zoet en zuur lijken onafhanke- 9

12 lijk te zijn van de stevigheid en meligheid. De uitkomsten zijn samengevat in figuur 3. n deze figuur zijn de lijnen dikgetrokken om de significante verschillen aan te geven (stevig en meligheid), de stippellijnen geven de niet-significante verschillen weer (zoet en zuur) en de dunne lijn het matig significante verschil (sappigheid). Deze gegevens zijn afkomstig van analyse 2 uit tabel 3. JONAGOLD schaalwaarde 100,---~ , ~ , ,---. :: _Cm~::~=~ 20! (.! : : ; : i _l j i 0~ r r-, ~ zoet zuur stevig sappig -a melig stevigheld n kg/cm2 Figuur 3. De sensorische indrukken zuur, stevig, sappig en melig en de gemeten hardheden voor de vier partijen Jonagold. Op de resultaten zijn verder clusteranalyses uitgevoerd om na te gaan of de verschillende partijen appels uit verschillende groepen bestaan. De resultaten van de ciusteranaiy- 10

13 se op die aspecten waarbij de partijen appels significant van elkaar verschilden (stevig, sappig en melig, zie analyse nr 2 van tabel 3) staan in figuur 4. Omdat de stevigheid in dit onderzoek het belangrijkste aspect is, is er een aparte clusteranalyse op dit aspect gedaan. Deze figuur is niet afgebeeld, vanwege de grote gelijkenis met figuur 4. Dendrogram using Ward Hethod Rescaled Distance Cluster Combine C A S E Label Seq! N1 N2 K1 ~~------~ ~ K2 L1 H2 L2 H1 Figuur 4. Het dendragram van de clusteranalyse op de aspecten stevig, sappig en melig. Uit figuur 4 blijkt dat de partijen Jonagold in drie groepen zijn in te delen. Het eerst worden de meest stevige Jonagold (partij N) afgesplitst, daarna de minst stevige (partij K). De partijen L en M onderscheiden zich sensorisch niet echt duidelijk. Dit resultaat lijkt een bevestiging van de procrustes-analyse. Dit onderscheid in drie groepen wordt met name veroorzaakt door de sensorisch waargenomen stevigheid van de appels. 11

14 4 CONCLUSE De resultaten van het sensorisch onderzoek geven aan dat de vier partijen Jonagold niet helemaal homogeen waren samengesteld. Dat geldt niet voor de sensorisch waargenomen stevigheid en meligheid. Hoewel dat in de preerustes-analyse niet tot uiting gebracht wordt, is partij M het minst homogeen. De appels uit de partij met code N (6,3 kg/cm 2 ) zijn het meest stevig, het meest sappig en het minst melig. De appels uit de partij met code K (3,9 kg/cm 2 ) het minst stevig, het minst sappig en het meest melig. Bij deze vier partijen Jonagold is het onderscheid het duidelijkst voor de aspecten stevig en melig. De aspecten zoet en zuur lijken onafhankelijk te zijn van de stevigheid en meligheid. De uitkomsten van het sensorisch onderzoek zijn samengevat in figuur 3. Uit de cluster-analyse (figuur 4) blijkt dat de onderzochte partijen Jonagold in drie groepen zijn in te delen. Het eerst worden de meest stevige Jonagold (partij N) afgesplitst, daarna de minst stevige (partij K). De partijen L en M onderscheiden zich sensorisch niet echt duidelijk. Dit resultaat lijkt een bevestiging van de procrustesanalyse. Dit onderscheid in drie groepen wordt met name veroorzaakt door de sensorisch waargenomen stevigheid en meligheid van de appels. 12

15 BJLAGE 13

16 L SSO NFORMATESYSTEEM SENSORSCH ONDERZOEK SCHAALMETHODE PROJEKTNR PROEF NR CBT4 GROEP A PANELLD 6 - BRUCHEM GERARD VAN SESSE 1-4 DATUM dinsdagochtend 26- MAR-91 PRODUKT JONAGOLD J J [J ~ : u lllli tj u ûuoo_,o lj thl o nu O JOihlD 00 ] û J j UUO ijuu fj O Jono 0 0 thj u,j JûOuuu DOELSTELLiNG OMSCHRJVEN VAN VERSCHLLEN TUSSEN DE MONSTERS JONAGOL UTLEG U krijgt in de sessie 4 monsters aangeboden. Wilt U voor elk monster en voor elke genoemde eigenschap een vakje zwart maken op de lijn bij het punt dat naar Uw idee aangeeft hoe sterk de eigenschap aanwezig is. ~ m 1 : 1'1 : 1 u o u u o o u Li-G 11 o n u i; u ~ u o LHHJ o-o o o-o o o Go o o 0 o o D-6 o o s o o Q o o o o Q o o o u o o o o u o o {; o o o u o o o 0 o~cr o o 00 o o o o-o o--o-q-o D NET ZOET VEEL 2 o o v O-Q{]-o o û--ü o-o u-o DD o-o D-D -o o u o-o o o o ü-ü-d-d-0-d-q-ü o G-D o-d-9 o o 19 Go q o D NET ZUUR VEEL 3 o o ó o a-d-d {}{}{}{}-{]-üd-o O {}{}-ü-ü-ü-gq{){}{}-{) o-o-o-o o-o-m-o D-D-D--ü-0-D~-D-o NET STEVG VEEL o-o ~u-o o o o u o o o u o-o-d o o u o-o o -o o o o o o o GD o-o o o o o o -o o l1o o-o-~ o o-o-o o o o-o- o o -o o o-o-o o o u o o-o -o u o o o-o o ou o o-o-a-o-o-o-q-o o 4 o o Q-o-a--o o-o-o o o ~o-o--ood--ü-d-d-o Q-D-Q-Q-0-M}DD-D-ü-D-D-O O-û D-D-o-o-~oo!11 o-o ö o o-o-o-oo~o o o o-o-o-o-o o-o 0-{) o o GD o-o oo G-O o O-û 0{}{}-{)-Q-Q-0~ o--o NET SAPPG VEEL s 0 Cr ~ 0-ü-0 Oü 0 0 ü-d {}-1}0 G 6 0-û-ü-D--ü-ü 0-û D-üü-0 (H}-(}-{}O D-ü 0 ü-0 D-!i 0 Q 0 0 i12 0 G-ÓD 0-[}{l-ü ü-0 {}-(}0 {}ü 0 0 GD-0 0-D ü G NET MELG VEEL 7! '] il ti 1 " V \!,; '.<:. ' J 10 :,.!. ' ;; 1 1 i d. :!!i i,j,l... ' u... : u 11; f ti u u u u ll Q u u J 0 u: u ] j u u:', \..J u OPM: x 0 0 û (J ( x!l LJ ll 0 : fj 0 i] 0 1 o x l' ll Ull 0 D u 0 û 1 x c J ü u n o o {) 0-ü 0-G 0-ü-G 0 û{}-(] 0-G-D 0 Q-ü [ X1000 UO~rJHi[UO l [) x 100 0ULULlllL; x 10 0 J 1 ] l'l l!u onoo ooo oo x OPM? z.o.z. 1 m ~

17 international ~EROF \ BELFE LD-HOLLAND