Raadsopdracht Lokaal Gezondheidsbeleid

Transcriptie

1 Raadsopdracht Lokaal Gezondheidsbeleid Deze raadsopdracht bevat procedurele, financiële en inhoudelijke kaders wat het nieuwe Lokaal Gezondheidsbeleid zal vormgeven. Inleiding Vanuit de Wet Publieke Gezondheid (WPG) is de gemeente Bladel verplicht om iedere vier jaar een nieuw gezondheidsbeleid vast te stellen. Op basis van de evaluatie Lokaal Gezondheidsbeleid , reeds vastgesteld door uw raad op 23 maart 2017, is deze raadsopdracht opgesteld waarin kaders van het nieuwe beleidsplan Lokaal Gezondheidsbeleid (LGB) worden weergegeven. In de raadsopdracht staan de speerpunten beschreven die gebaseerd zijn op (gezondheid)ontwikkelingen en signalen vanuit het werkveld. Uit de evaluatie van het Lokaal Gezondheidsbeleid blijkt dat het goed gaat met de Bladelse gezondheidssituatie. Er wordt volop ingezet op de eigen kracht en samenkracht van inwoners bij de ontwikkelingen in het sociaal domein. Daarbij voeren inwoners steeds meer zelf regie over hun leven én hun gezondheid. Voor een positieve gezondheidsbeleving vinden de Bladelse inwoners het cruciaal dat zij de dingen kunnen doen die ze willen doen, ook als zij een chronische ziekte hebben. GGD Brabant-Zuidoost adviseert de gemeente Bladel dan ook om de visie uit te dragen dat gezondheid breder is dan preventie van ziekte en het beperken van zorg. Het kunnen doen wat je wilt doen' is namelijk van groot belang voor de gezondheidsbeleving. Ondanks de goede Bladelse gezondheidssituatie is er nog steeds gezondheidswinst te behalen door een gezondere leefstijl. Zo beweegt één op de drie volwassenen en ouderen onvoldoende en voldoet twee derde van de volwassenen en iets meer dan de helft van de ouderen in Bladel niet aan de norm aanvaardbaar alcoholgebruik. Met de jongeren in Bladel gaat het over het algemeen goed. Ruim driekwart voelde zich de afgelopen 3 maanden (heel) blij. Bijna 9 op de 10 jongeren vindt de eigen gezondheid goed of zelfs heel goed. Ook sport ruim 9 op de 10 jongeren wekelijks, 80% doet dit bij een vereniging, club of sportschool. Ruim de helft van de jongeren geeft aan een goede relatie te hebben met zijn of haar ouders. Ook bij de jongeren in Bladel is gezondheidswinst te behalen. Zo begint een groot deel van de jongeren met het drinken van alcohol voordat ze 18 jaar zijn, en drinken zij ook veel alcohol. GGD Brabant-Zuidoost adviseert de gemeente Bladel om gezondheidsschade door alcohol en drugsgebruik te voorkomen en de normalisering van uitgaansdrugs tegen te gaan. Weerbaarheid en sociale vaardigheden van kinderen, ouders en opvoeders is de belangrijkste voorwaarde om gezond op te groeien. Kinderen en jongeren hebben voldoende ondersteuning nodig van opvoeders en samenleving om te leren eigen keuzes te maken, weerstand te bieden aan de vele verleidingen die voorbij komen, op een respectvolle manier naar anderen toe voor zichzelf op te komen, nee te durven zeggen, om te gaan met sociale media en hulp te kunnen en durven vragen. GGD Brabant-Zuidoost adviseert de gemeente Bladel dan ook om kind én omgeving te ondersteunen met kennis over weerbaarheid en mogelijkheden om deze te vergroten. Doelstelling Het nieuwe Lokaal Gezondheidsbeleid moet leiden tot prioritering en concrete acties om gezondheidsachterstanden het hoofd te bieden. Speerpunten Zoals gezegd worden de speerpunten bepaald op basis van een aantal factoren, te weten, de epidemiologische analyse (waaronder de evaluatie van het Lokaal Gezondheidsbeleid ), uitgevoerd door de GGD, en signalen uit het werkveld. Daarnaast worden aandachtspunten meegenomen die door de Commissie inwoners zijn geformuleerd naar aanleiding van de behandeling van de keuzenota Lokaal Gezondheidsbeleid , die door het college (op advies van het presidium) is teruggetrokken. Denk hierbij aan het benoemen van psychische gezondheid als speerpunt. In het Lokaal Gezondheidsbeleid wordt voorgesteld om de volgende speerpunten op te nemen: I. Gezonde leefstijl: Door het analyseren van de BRAVO-factoren heeft men een goed beeld van de leefstijl van een persoon: beweging, roken, alcohol, voeding en ontspanning. Roken en alcohol maken onderdeel uit van een groter geheel: middelengebruik. Hierbij is het dus ook belangrijk om drugsgebruik in kaart te brengen. LGB : In de vorige nota is beschreven dat jongeren in Bladel erg veel drinken en er daarom ook is ingezet op het terugdringen van het alcoholgebruik onder jongeren. Tevens werd het alcoholgebruik hier als speerpunt benoemd. Qua rookgedrag komt in het oude gezondheidsbeleid terug dat het van belang is 1

2 dat er op jonge leeftijd voorkomen wordt dat mensen gaan roken en dat het stoppen van roken gestimuleerd moet worden. Ook het terugdringen van drugsgebruik wordt als speerpunt benoemd. Sport en bewegen, het bevorderen van een gezond eetpatroon en het voorkomen van overgewicht maakte ook onderdeel uit van het Lokaal Gezondheidsbeleid Evaluatie : Uit de evaluatie Lokaal Gezondheidsbeleid blijkt dat het percentage jongeren met overgewicht gestegen is ten opzichte van enkele jaren eerder. 7% van de 2-11 jarigen en 8% van de jarigen heeft overgewicht. 50% van de volwassenen en 60% van de 65+ ers heeft overgewicht. 33% van de volwassenen en 31% van de ouderen krijgt onvoldoende beweging. Landelijk gezien blijkt dat het alcoholgebruik onder jongeren de afgelopen jaren gedaald is dankzij voorlichting, regelgeving en handhaving. Desondanks heeft 49% van de jongere in de gemeente Bladel in 2015, in de afgelopen maand alcohol gedronken (leeftijd 12 t/m 18 jaar). Dit is beduidend hoger dan in de regio (36%). In 2011 was het aandeel jongeren binnen de gemeente Bladel die in de afgelopen maand alcohol hadden gedronken 45%. Ook onder de volwassenen en ouderen is het alcoholgebruik hoog. Twee derde van de volwassenen en iets meer dan de helft van de ouderen in Bladel voldoet niet aan de norm aanvaardbaar alcoholgebruik. Bij beide groepen is dit aandeel redelijk stabiel de afgelopen jaren. In 2014 zijn 17 inwoners van de gemeente Bladel in de verslavingszorg behandeld vanwege alcoholproblematiek. Het aandeel ouderen in Nederland met alcoholproblematiek blijft volgens de verslavingszorg toenemen. Uit de jeugdmonitor 2016 blijkt dat in de gemeente Bladel 1% van de jarigen softdrugs heeft gebruikt in de afgelopen vier weken. Het aandeel jongeren in de gemeente Bladel dat zegt harddrugs te hebben gebruikt in de afgelopen vier weken is 0.4% in Zowel bij het gebruik van softdrugs als bij het gebruik van harddrugs is een afname zichtbaar met betrekking tot Novadic-Kentron ziet een toename van vooral het XTC gebruik in Zuidoost-Brabant. Het Trimbos Instituut constateert landelijke normalisering van XTC gebruik onder jongeren en jong volwassenen in het uitgaanscircuit. Een afname is te zien wat betreft het rookgedrag in de gemeente Bladel. 3% van de jarigen in de gemeente Bladel rookt dagelijks, wat een afname is met betrekking tot 2011 (4%). Van de 12-t/m 18 jarigen in Bladel heeft 22% wel eens gerookt. Uit de overige monitoren blijkt dat 21% van de jarigen en 12% van de 65-plussers rookt. LGB : Om goed voor jezelf te zorgen, is goede voeding belangrijk (schijf van vijf). Net als genoeg bewegen, het matigen van alcoholgebruik, geen drugs en niet roken. Dit zijn de thema s die aandacht krijgen onder het speerpunt Gezonde Leefstijl. Dit speerpunt richt zich zowel op de doelgroep jongeren als op de doelgroep volwassenen en ouderen. II. Weerbaarheid: Weerbare personen kunnen op een passende manier opkomen voor zichzelf en voor respect met anderen hun grenzen trekken. Niet alleen een thema als seksueel gedrag dat onder weerbaarheid valt, maar ook thema s zoals genoemd bij gezonde leefstijl. Zo kan het weerbaar zijn bijdragen aan het maken van gezonde keuzes omtrent genotmiddelen en voeding. Weerbaarheid kan onderverdeeld worden in verschillende deelgebieden, te weten: Weerbaarheid en communicatie: durven vragen, nee zeggen en voor jezelf opkomen. Daarnaast is respect voor jezelf en voor anderen hier heel belangrijk in. Probleemsituaties die zich voor kunnen doen zijn (cyber)pesten, sexting of loverboys. Weerbaarheid en een gezonde leefstijl: het weerstaan van allerlei verleidingen die zich voordoen. Denk hierbij aan roken, overmatig eten, het gebruiken en uitproberen van drugs. Daarnaast heeft de jeugd steeds meer de mogelijkheid tot het spelen van (online) games waardoor een gameverslaving op de loer ligt en er minder wordt bewogen. Weerbaarheid en een leven met ups en downs: hoe ga je om met tegenslagen? Ingrijpende gebeurtenissen kunnen een hele impact hebben op iemand zijn leven zoals het overlijden van een naaste, (seksueel) misbruik, (v)echtscheidingen en/of armoede. Maar ook andere gebeurtenissen zoals verhuizing of het zorgen voor je ouders, broertje, zusje of ander familielid (informele zorg). LGB : In de nota Lokaal Gezondheidsbeleid is beschreven dat de verantwoordelijkheid van het vergroten van de weerbaarheid van jongeren ligt bij de ouders en/of verzorgers. Evaluatie : Uit de jeugdmonitor blijkt dat in Bladel 7% van de ouders van kinderen tot 12 jaar vindt dat hun kind niet voldoende weerbaar is. Van de jarigen in Zuidoost-Brabant heeft 4% een lage weerbaarheid. Zo n 6% van de jongeren laat zich gemakkelijk overhalen tot dingen die hij/zij niet wil, 11% van de jongeren kan niet goed nee zeggen tegen vrienden en 13% van de jongeren vindt het moeilijk om hulp te vragen wanneer zij worden lastiggevallen. 2

3 LGB : De GGD Brabant-Zuidoost adviseert de gemeente Bladel om de weerbaarheid van kinderen te ondersteunen in een veilige en stimulerende omgeving. In een veilige en stimulerende omgeving kunnen kinderen zich ontwikkelen en gezond opgroeien. Door een gezonde opvoeding door ouders en andere opvoeders kunnen kinderen zich ontwikkelen tot weerbare kinderen. Weerbare kinderen hebben zelfvertrouwen en kunnen goed voor zichzelf opkomen, met respect voor anderen. En weerbare kinderen kunnen ook, al dan niet na een periode van experimenteren, gezonde keuzes maken ten aanzien van de eigen leefstijl. Dit speerpunt richt zich zowel op het versterken van weerbaarheid van jongeren als op het versterken van weerbaarheid van volwassenen en ouderen. III. Fysieke omgeving: een fysieke omgeving kan zowel een negatieve als een positieve invloed hebben op de gezondheid van de inwoners. Bij een negatieve invloed kan men denken aan uitlaatgassen van verkeer, de emissie van fijnstof, ammoniak of endotoxinen door veehouderijen, warmte, maar ook geluidsoverlast. Belangrijk is om negatieve invloeden te reguleren, dan wel tegen te gaan (bijvoorbeeld het uitdelen van oordopjes bij evenementen), en positieve invloeden te stimuleren. Bij positieve invloeden kan gedacht worden aan een uitdagende omgeving die stimuleert om te bewegen (voor alle leeftijden). Speeltuinen, beweegtuinen voor ouderen, grasvelden en groen in zijn algemeenheid, zijn kenmerken van een beweegvriendelijke omgeving. LGB : in het lokaal gezondheidsbeleid is het thema gezondheidseffecten intensieve veehouderij als prioriteit vastgesteld. In de nota is beschreven dat de mogelijke gezondheidseffecten van intensieve veehouderij een thema is dat burgers steeds meer bezighoudt. Bovendien is in de nota beschreven dat alhoewel de gezondheidseffecten soms moeilijk vast te stellen zijn, het belangrijk is om in het gemeentelijk beleid voor zekerheid te gaan en risico s voor de gezondheid zoveel mogelijk uit te sluiten. Evaluatie : 6% van de inwoners van de gemeente Bladel maken zich zorgen over de invloed van veehouderijen in de buurt op de gezondheid. Dit is meer dan in de regio Brabant-Zuidoost (6% vs. 2%). Aandacht voor gezondheidseffecten rondom veehouderijen is dan ook belangrijk. Uit een oriënterend onderzoek uit 2011 blijkt dat wonen nabij veehouderijen tot effecten op de luchtwegen kan leiden. Om een duidelijker beeld te krijgen heeft het RIVM een grootschalig vervolgonderzoek uitgevoerd naar veehouderij en gezondheid van omwonenden (VGO-Onderzoek). In juli 2016 is het onderzoeksrapport hiervan verschenen. Rond dezelfde tijd is een onderzoeksrapport verschenen omtrent de emissies van endotoxinen uit de veehouderij. Uit deze onderzoeken blijkt dat: - Er minder astma en neusallergieën voorkomen bij mensen die op korte afstand van veehouderijen wonen; - COPD patiënten die binnen 1 km afstand wonen van veehouderijen vaker ernstige klachten hebben, een verminderde longfunctie hebben en meer medicijnen gebruiken in vergelijking met patiënten die op een grotere afstand van veehouderijen wonen; - COPD patiënten - maar vermoedelijk ook niet-patiënten - die binnen 1 km afstand wonen van 15 of meer veehouderijen een verminderde longfunctie hebben; - Er meer longontstekingen voorkomen bij mensen die binnen 1 km afstand van een pluimveebedrijf wonen; - Er meer endotoxinen voorkomen binnen 250 meter van pluimveehouderijen. Het speerpunt gezondheidseffecten intensieve veehouderij in het lokaal gezondheidsbeleid was specifiek gericht op gezondheid in relatie tot veehouderij. De GGD heeft burgers in recente monitoren ook gevraagd naar hun ervaringen omtrent overige aspecten van de leefomgeving. Uit deze monitoren blijkt dat 14% van de volwassenen bezorgd is over infectieziekten die overdraagbaar zijn van dier op mens en/of resistente bacteriën en/of fijnstof. 11% van de volwassenen wordt erg gehinderd door geluid, vooral afkomstig van verkeer op wegen en vliegverkeer. 7% van de volwassenen wordt erg gehinderd door geur. 93% van de volwassenen binnen de gemeente Bladel is tevreden over de hoeveelheid geluidsoverlast en de uitstoot van verkeer. LGB : Het speerpunt gezondheidseffecten intensieve veehouderij in het lokaal gezondheidsbeleid was specifiek gericht op gezondheid in relatie tot veehouderij. Inmiddels zijn er recente onderzoeksresultaten bekend over de invloed van veehouderijen op de gezondheid. Deze resultaten benadrukken het belang van het meewegen van gezondheidsaspecten bij omgevingsplannen. De nieuwe Omgevingswet biedt kansen om gezondheid, milieu en ruimtelijke ordening een integrale plek te geven in omgevingsbeslissingen. Het vroegtijdig betrekken van het thema gezondheid in plan- en besluitvorming vermindert de kans op negatieve gezondheidseffecten en voorkomt onnodige kosten en publieke onrust. 3

4 Zoals beschreven in het concept Omgevingsvisie 2.0, streeft de gemeente Bladel naar een maximale beperking van de gezondheidsrisico s met betrekking tot veehouderij. We nemen onze verantwoordelijkheid als het gaat om ontwikkelingen die mogelijk nadelige gevolgen kunnen hebben voor de gezondheid van onze burgers. Naast de intensieve veehouderij zijn er echter ook andere aspecten van de leefomgeving die in relatie staan met de gezondheid van de Bladelse inwoners. Voorbeelden hiervan zijn verkeer op wegen en vliegverkeer, industrie en houtkachels. Naast negatieve invloeden zijn er, zoals benoemd, ook positieve invloeden vanuit de fysieke omgeving mogelijk, zoals een omgeving die uitnodigt tot bewegen, of de aanwezigheid van veel groen. Aandacht hebben en houden voor deze positieve invloeden van de fysieke leefomgeving is des te belangrijker. Kortom, een gezonde leefomgeving wordt als prettig ervaren en nodigt uit tot gezond gedrag. Het brede spectrum van de fysieke leefomgeving in relatie tot de gezondheid zal aandacht krijgen in het Lokaal Gezondheidsbeleid Door de fysieke omgeving als speerpunt te benoemen, worden gezondheidsaspecten betrokken bij ruimtelijke ontwikkelingen, worden vervolgonderzoeken in de gaten gehouden en is gezondheid een aandachtspunt in nieuw beleid op verschillende terreinen. IV. Psychische gezondheid: Veel mensen krijgen te maken met psychische problemen. De oorzaak die hier aan ten grondslag ligt, kan flink uiteenlopen. Gepest worden, slechte cijfers op school, werkloosheid, uitzichtloosheid, etc. In het ergste geval kan een slechte psychische gezondheid leiden tot suïcide. LGB : Psychische problemen en depressie komen voor bij jong en oud. In de nota is beschreven dat psychische problemen snel moeten worden gesignaleerd en doorverwezen en dat de drempel naar hulpverlening laag is. Evaluatie : Uit de jeugdmonitor jarigen 2016 komt naar voren dat het welbevinden van de jeugd in Bladel goed is. Ongeveer 96% is meestal (een beetje tot zeer) vrolijk. Een kleine groep (3%) heeft aanwijzingen voor psychosociale problematiek, zoals hyperactiviteit, emotionele problemen en gedragsproblemen. 12% van de jarigen voelt zich psychisch ongezond. Daarnaast voelt 16% van de volwassenen en 17% van de ouderen zich psychisch ongezond. Deze cijfers vallen lager uit dan het regionaal gemiddelde (respectievelijk 20% en 19%). LGB : Ondanks de relatief lage lokale cijfers is het van belang om blijvend aandacht te besteden aan de psychische gezondheid van mensen. Landelijk is een trend zichtbaar dat steeds meer mensen te maken krijgen met een depressie. De focus zal liggen op de regionale aanpak van suïcidepreventie, uitgevoerd door de GGD Zuidoost-Brabant en op preventieve middelen die een depressie kunnen tegen gaan. Denk hierbij aan projecten op het gebied van sport en bewegen, voorlichting en het signaleren van eenzaamheid of depressie. Er zijn veel raakvlakken met het speerpunt weerbaarheid en beiden speerpunten zullen ook gezamenlijk opgepakt worden. Planning Bij de totstandkoming van het nieuwe Lokaal Gezondheidsbeleid worden er verschillende stappen genomen. Evaluatie Voorjaar 2017 De evaluatie van het oude gezondheidsbeleid is reeds vastgesteld door uw gemeenteraad. Raadsopdracht Zomer 2017 De raadsopdracht geeft de procedurele, inhoudelijke en financiële kaders weer van het nieuwe Lokaal Gezondheidsbeleid Met toestemming, en mogelijke op- en aanmerkingen van de gemeenteraad, kan begonnen worden met de ontwikkeling van een nieuw Lokaal Gezondheidsbeleid Ontwikkeling beleidsstuk Lokaal Gezondheidsbeleid Juli November 2017 Bij de ontwikkeling van het nieuwe gezondheidsbeleid zullen verschillende organisaties en personen benaderd worden. Willekeurig zullen zij betrokken worden in de ontwikkeling van het gezondheidsbeleid. Ten eerste de externe partijen en belanghebbenden die mee willen en kunnen denken in deze ontwikkeling. Organisaties zoals de GGD, CJG+ en Novadic-Kentron zullen betrokken worden. Daarnaast zijn er de interne medewerkers van de gemeente Bladel die domeinen of thema s vertegenwoordigen die raakvlakken hebben met het gezondheidsbeleid. Hierbij wordt gedoeld op domeinen zoals WMO, participatie, jeugd, onderwijs, sport en ruimte. De betrokken wethouder wordt tevens betrokken in het geheel. 4

5 Naast het in gesprek gaan met deze betrokkenen zijn er nog richtlijnen die gebruikt moeten worden in de totstandkoming van het nieuwe gezondheidsbeleid. Een epidemiologische analyse moet duidelijkheid verschaffen in de huidige Bladelse gezondheidssituatie. Deze analyse is al grotendeels teruggekomen in de evaluatie van het Lokaal Gezondheidsbeleid Belangrijk is om vooral aangaande de vier speerpunten, weer te geven waarom het noodzakelijk is om op deze speerpunten in te zetten. De landelijke gezondheidsnota Hierin staan kaders benoemd die richtinggevend zijn voor lokaal gezondheidsbeleid (onder andere de speerpunten roken, overmatig alcoholgebruik, bewegen en depressie). De Wet Publieke Gezondheid benoemt vele wettelijke taken die belegd zijn bij de Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst (GGD). De uitvoering hiervan zal terugkomen in het nieuwe Lokaal Gezondheidsbeleid. Positieve Gezondheid is een nieuwe stroming binnen het sociaal domein. Het is een term waarin de kracht van mensen benadrukt wordt en minder de focus ligt op de af- of aanwezigheid van een ziekte. Uitgangspunt is wat iemand nog wel kan, en niet wat iemand niet meer kan of wil. Definitief beleidsstuk Lokaal Gezondheidsbeleid December 2017 Op basis van de raadsopdracht en benoemde uitvoeringsacties bij de ontwikkeling van de nieuwe nota Lokaal Gezondheidsbeleid, zal in het najaar 2017 het nieuwe beleidsstuk aan de raad worden aangeboden. Financiën Voor de uitvoering van het Lokaal Gezondheidsbeleid en de Wet Publieke Gezondheid wordt er structureel budget vrijgemaakt voor uitvoerende instanties, hieronder in een overzicht weergegeven (cijfers op basis van Perspectiefnota 2017). Taak Organisatie Jeugdgezondheidszorg 0 4 jaar Zuidzorg Jeugdgezondheidszorg 4 18 GGD Brabant jaar en basisgezondheidszorg Zuidoost alle leeftijden Basisgezondheidszorg: preven- Novadic-Kentron tieactiviteiten middelengebruik Activiteitenbudget (voor nader te bepalen ontwikkelingen en activiteiten) GGD Novadic- Kentron Zuidzorg De hiervoor aangegeven subsidiebudgetten voor jeugd- en basisgezondheidzorg zijn reeds opgenomen in de begroting 2017 en meerjarenbegroting Wat betreft het activiteitenbudget wordt een verhoging met weergegeven. In verband met mogelijke ontwikkelingen, zoals het project weerbaarheid, kan dit extra kosten met zich meebrengen. Extra ureninzet van uitvoerende organisaties zoals de GGD en Novadic-Kentron zijn hierbij mogelijk. Het huidige activiteitenbudget van zal niet voldoende zijn om ontwikkelingen en bijbehorende nieuwe projecten op te vangen. Verzocht wordt om dit budget te verhogen naar De bestemming van deze wordt in deze niet vastgelegd maar is bedoeld om nieuwe initiatieven te ondersteunen (op het gebied van benoemde speerpunten in het nieuwe Lokaal Gezondheidsbeleid ). Dit kunnen zowel initiatieven zijn vanuit het professioneel werkveld, als vanuit vrijwilligersorganisaties. Voorgesteld wordt om deze verhoging te verwerken in de najaarsnota 2017 en per 2018 door te voeren. 5