De administratieve lasten in België voor het jaar 2002

Transcriptie

1 De administratieve lasten in België voor het jaar 2002 Aurélie Joos en Chantal Kegels Januari 2004

2

3 Federaal Planbureau Het Federaal Planbureau (FPB) is een instelling van openbaar nut. Het FPB voert beleidsrelevant onderzoek uit op economisch, sociaal-economisch vlak en op het vlak van leefmilieu. Hiertoe verzamelt en analyseert het FPB gegevens, onderzoekt het aanneembare toekomstscenario s, identificeert het alternatieven, beoordeelt het de gevolgen van beleidsbeslissingen en formuleert het voorstellen. Het stelt zijn wetenschappelijke expertise onder meer ter beschikking van de regering, het Parlement, de sociale gesprekspartners, nationale en internationale instellingen. Het FPB zorgt voor een ruime verspreiding van zijn werkzaamheden. De resultaten van zijn onderzoek worden ter kennis gebracht van de gemeenschap en dragen zo bij tot het democratisch debat. Internet URL: Publicaties Terugkerende publicaties: De economische vooruitzichten De economische begroting De Short Term Update Planning Papers (de laatste nummers) Het doel van de Planning Papers is de analyse- en onderzoekswerkzaamheden van het Federaal Planbureau te verspreiden. 92 De administratieve lasten in België voor het jaar Eindrapport Greet De Vil, Chantal Kegels - Januari De Belgische Milieurekeningen Guy Vandille, Bruno Van Zeebroeck - Juni 2003 Working Papers (de laatste nummers) Quelques Applications à l aide du Tableau Entrées-Sorties 1995 L. Avonds, V. Deguel, A. Gilot - Oktober Een poging tot vergelijking van de Input-Output-tabellen van 1990 en 1995 L. Avonds - Oktober Een economische analyse van de productie en distributie van alcoholische dranken L. Avonds, B. Van den Cruyce - November Dynamique géographique de l emploi en Belgique - Déterminants et impact des TIC J. Decrop - November 2003 Overname wordt toegestaan, behalve voor handelsdoeleinden, mits bronvermelding. Verantwoordelijke uitgever: Henri Bogaert Wettelijk Depot: D/2004/7433/2

4 Dankwoord Dit rapport zou niet tot stand gekomen zijn zonder de medewerking van verschillende mensen. Het lijkt ons dan ook gepast een woord van dank aan hen te richten. De heer Jean-Pierre Georges en zijn team van het NIS voor het samenstellen van de steekproef en voor de actualisatie van de populatie, de informaticacel van het Federaal Planbureau voor het opstellen van de Internetpagina voor de enquêtes, de algemene diensten van het Federaal Planbureau voor de logistieke steun bij het versturen van de enquêtes en voor de hulp bij de tekstopmaak, de jobstudenten voor de telefonische herinneringen... en tenslotte alle ondernemingen en zelfstandigen die bereid waren de enquête te beantwoorden.

5 Inhoudstafel I Samenvatting 1 II Inleiding 5 III Methodologie 7 A. Kader van de enquête 7 B. De beperkingen van het schatten via een enquête 7 C. Draagwijdte van de enquête 9 D. De vragenlijsten 9 E. De steekproef 11 IV Resultaten van het onderzoek bij de ondernemingen 13 A. De kosten van de administratieve formaliteiten Omschrijving De resultaten 14 B. De kwaliteit van de regelgeving Omschrijving De resultaten 23 C. De kwaliteit van de administratie rond de regelgeving Omschrijving De resultaten 25 D. Percepties van het proces van administratieve vereenvoudiging Omschrijving De resultaten 27 E. Besluit 31

6 V Resultaten van het onderzoek bij de zelfstandigen 33 A. De kost van de administratieve formaliteiten Omschrijving De resultaten 33 B. De kwaliteit van de regelgeving Omschrijving De resultaten 40 C. De kwaliteit van de administratie Omschrijving De resultaten 41 D. Percepties van het proces van administratieve vereenvoudiging Omschrijving De resultaten 43 E. Besluit 48 VI Vergelijking van de resultaten van de enquêtes 2000 en A. Inleiding 51 B. Vergelijking van de resultaten: de ondernemingen De kost van de administratieve formaliteiten De kwaliteit van de administratieve formaliteiten 54 C. Vergelijking van de resultaten: de zelfstandigen De kost van de administratieve formaliteiten De kwaliteit van de administratieve formaliteiten 56 D. Besluit 57 Bijlage 1 Schatting van de totale kost, afschrijvingen inbegrepen 59 Bijlage 2 Schattingsmethode 61 Bijlage 3 Sensitiviteitsanalyse 63 Bijlage 4 De vragenlijst gericht aan de ondernemingen over de administratieve lasten inzake fiscaliteit 65

7 I Samenvatting Op vraag van de ministerraad en in samenwerking met de Dienst voor Administratieve Vereenvoudiging, heeft het Federaal Planbureau voor het jaar 2002 de kosten geschat die ondernemingen en zelfstandigen in België ervaren voor de administratieve lasten. De schatting van de administratieve lasten is gebaseerd op een nationale enquête bij een representatieve steekproef van ondernemingen en zelfstandigen. De schattingsmethode is dezelfde als bij de enquête over de administratieve lasten van het jaar De administratieve lasten voor het jaar 2002, zoals ze werden aangegeven door de ondernemingen, worden geraamd op 6,3 miljard euro of 2,4 % van het bbp. Op basis van een schatting bij de zelfstandigen, bedragen de administratieve lasten 2,7 miljard euro of 1,0 % van het bbp. In vergelijking met 2000 en in percentage van het bbp daalde het relatief aandeel van de administratieve lasten voor de ondernemingen, terwijl de administratieve lasten bij de zelfstandigen gestegen zijn in percentage van het bbp. Hierbij moet wel worden benadrukt dat de schatting van de administratieve lasten geen exacte becijfering is, maar eerder geënterpreteerd moet worden als een grootteorde, zoals de grootte van het betrouwbaarheidsinterval van de resultaten aangeeft. Van de drie domeinen van regelgeving die in de enquête zijn opgenomen, heeft de regelgeving inzake tewerkstelling het grootste aandeel in de totale administratieve kosten van de ondernemingen. Dit aandeel groeide nog tijdens de periode 2000 tot Van de twee domeinen van regelgeving die in de enquête voor de zelfstandigen werden opgenomen, veroorzaakt de fiscale regelgeving het grootste deel van de administratieve kosten, maar in mindere mate dan in Zowel voor de ondernemingen als voor de zelfstandigen heeft de milieuregelgeving het kleinste aandeel in de administratieve kosten. Net zoals in de vorige enquête blijken de kleine ondernemingen het meest getroffen te zijn door de administratieve lasten, zowel in procent van de omzet als per werknemer. De kleine ondernemingen, die een gemiddelde totale kost van meer dan euro per werknemer hebben, lijken ook harder getroffen te zijn dan de zelfstandigen, hoewel de gemiddelde kosten voor een zelfstandige ook sterk gestegen zijn over de laatste twee jaar. Op gewestelijk niveau lijken Waalse ondernemingen en Vlaamse zelfstandigen de hoogste gemiddelde administratieve kosten te dragen. In 2000 kenden de Brusselse ondernemingen de hoogste gemiddelde kosten per werknemer maar gedurende de laatste twee jaar daalden die kosten. Bij de zelfstandigen, werd de grootste toename van de gemiddelde kosten opgetekend bij Vlaamse en Brusselse zelfstandigen. 1

8 Uit de twee enquêtes kan worden afgeleid dat de meerderheid van de zelfstandigen en de ondernemingen de mening deelt dat de administratieve lasten, ongeacht het domein van regelgeving, over de laatste twee jaar (merkelijk) gestegen zijn. Dat gevoel is bij ondernemingen wel minder sterk voor de administratieve lasten inzake milieuregelgeving en bij zelfstandigen inzake fiscaliteit. Naast het kwantitatieve deel bevat de enquête ook een belangrijk kwalitatief luik waarin de mening van de zelfstandigen en de ondernemingen over de problematiek van administratieve lasten naar voren komt. Zowel bij de ondernemingen als de zelfstandigen kan worden vastgesteld dat ze in het algemeen meer tevreden zijn over hun contacten met de administratie dan over de kwaliteit van de regelgeving op zich. Voor alle domeinen van regelgeving zijn de ondernemingen en de zelfstandigen relatief tevreden over de openbaarheid van de regelgeving. Ze zijn echter het meest kritisch over het gebrek aan flexibiliteit van de regelgevingen waardoor ze zich moeilijk aan alle omstandigheden kunnen aanpassen. De kwaliteit van de contacten met de administratie over de periode 2000 en 2002 is volgens de ondernemingen en zelfstandigen verbeterd voor fiscale aangelegenheden maar voor milieu aangelegenheden is de kwaliteit achteruitgegaan. Wat de ondernemingsgrootte, de activiteit of het gewest ook is, ondernemingen en zelfstandigen willen, zowel in 2000 als in 2002, dat bij de administratieve vereenvoudiging het verbeteren van de wetgeving de prioriteit krijgt. Een uitzondering hierop zijn de zelfstandigen uit de bouwsector die meer belang hechten aan de verbetering van de informatieverstrekking door administratieve diensten. De elektronische toepassingen om het proces van administratieve vereenvoudiging te ondersteunen zijn beter gekend naarmate de onderneming groter is. De elektronische toepassingen om ondernemingen en zelfstandigen beter te informeren, zijn niet goed gekend bij de zelfstandigen, in het bijzonder bij de zelfstandigen uit de landbouwsector. De elektronische toepassingen om administratieve transacties te vereenvoudigen, zijn in het algemeen beter gekend bij de zelfstandigen. De federale portaalsite, een toepassing om informatie te verschaffen, en de BTWaangifte, een toepassing gebruikt voor transacties, zijn elk in hun categorie de best gekende toepassingen bij ondernemingen en zelfstandigen. Dimona is ook door de meerderheid van de ondernemingen gekend en is daarenboven de meest gebruikte toepassing bij de ondernemingen, ongeacht de ondernemingsgrootte. Bij de zelfstandigen verschilt het percentage van gebruikers van sector tot sector, afhankelijk van de toepassing en zonder een duidelijke trend te kunnen bepalen. De ondernemingen die de elektronische toepassingen kennen zijn er in het algemeen tevreden over. De tevredenheid verschilt echter wel volgens de ondernemingsgrootte en volgens de toepassing. Het tevredenheidspercentage bij de zelfstandigen verschilt sterk volgens sector en gewest. De Brusselse zelfstandigen zijn ofwel heel tevreden over Finform, de aangifte bedrijfsvoorheffing en Dimona, ofwel totaal ontevreden over de aangifte van werven en de multifunctionele aangifte voor sociale zekerheid. De tevredenheidspercentages in de twee andere gewesten zijn minder uiteenlopend. Verschillende projecten van structurele hervormingen werden voorgesteld aan ondernemingen en zelfstandigen. De invoering van elektronische betalingen is 2

9 het best gekende project. Het invoeren van een uniek identificatienummer van ondernemingen vond de meeste steun bij de kleine en middelgrote ondernemingen, terwijl de grote ondernemingen op de eerste plaats voorstander zijn van de invoering van het elektronisch betalen. Het uniek identificatienummer van ondernemingen wordt ook het meest gesteund door de Brusselse zelfstandigen. De Waalse en Vlaamse zelfstandigen daarentegen, zijn vooral voorstander van de oprichting van fysieke loketten. 3

10 4

11 II Inleiding Op vraag van de ministerraad en in samenwerking met de Dienst voor Administratieve Vereenvoudiging, heeft het Federaal Planbureau voor het jaar 2002 de kosten van de administratieve lasten voor ondernemingen en zelfstandigen in België geschat. Die schatting is gebaseerd op een nationale enquête bij een representatieve steekproef van ondernemingen en zelfstandigen. De methodologie en de representatieve steekproef zijn identiek aan deze die gebruikt werden in de vorige enquête over de administratieve lasten van het jaar Naast het kwantitatieve deel bevat de enquête ook een belangrijk kwalitatief luik waarin de mening van de zelfstandigen en de ondernemingen over de problematiek van administratieve lasten naar voren komt. Dit rapport stelt de resultaten voor van de enquête die tussen 1 juni en 31 augustus 2003 werd uitgevoerd. In het eerste deel wordt kort de methodologie herhaald die gebruikt wordt om het belang van de administratieve lasten te schatten. Dat wordt voorafgegaan door een overzicht van de beperkingen hierbij. Een meer gedetailleerde beschrijving kan de geïnteresseerde lezer terugvinden in Planning Paper 92 over de administratieve lasten in België in het jaar In het tweede deel gaan we dieper in op de resultaten van de enquête over de administratieve lasten bij de ondernemingen. Een eerste onderdeel is gewijd aan de analyse van de totale kosten van de administratieve lasten voor ondernemingen en van twee onderliggende componenten: de interne en de externe kosten. Verder komen in dit onderdeel de ervaringen van de ondernemingen aan bod in verband met de evolutie van de administratieve kosten gedurende de afgelopen twee jaar. In de twee volgende onderdelen analyseren we de kwaliteitsindicatoren van de regelgeving op zich en de kwaliteitsindicatoren voor de administratie die verantwoordelijk is voor de toepassing van de regelgeving. In een laatste onderdeel worden de percepties van ondernemingen onderzocht in verband met het proces van administratieve vereenvoudiging. Ondernemingen werden bevraagd over de prioriteiten die ze zouden toekennen aan het proces van vereenvoudiging, over hun kennis, gebruik en tevredenheid van negen elektronische toepassingen voor administratieve vereenvoudiging en over vier projecten die met structurele hervormingen te maken hebben. In het derde deel van dit rapport worden de resultaten voorgesteld van de enquêtes bij de zelfstandigen in België. Dat deel volgt dezelfde onderverdeling als het voorgaande deel over de ondernemingen. In het vierde deel worden de resultaten van de twee opeenvolgende enquêtes vergeleken die door het Federaal Planbureau werden uitgevoerd. Na een korte 1. Planning Paper 92 De administratieve lasten in België voor het jaar 2000 kan afgehaald worden van de site van het Federaal Planbureau ( uit de rubriek Publicaties. 5

12 inleiding, worden de resultaten van de enquête in 2000 en 2002 bij de ondernemingen vergeleken en wordt er afgesloten met de vergelijking van de resultaten voor de zelfstandigen. 6

13 III Methodologie A. Kader van de enquête Op vraag van de ministerraad en in samenwerking met de Dienst voor Administratieve Vereenvoudiging, heeft het Federaal Planbureau de opdracht gekregen om, om de twee jaar, een schatting uit te voeren van de kosten van de administratieve lasten voor de ondernemingen en de zelfstandigen in België. Die schatting is gebaseerd op een nationale enquête bij een representatieve steekproef van ondernemingen en zelfstandigen. De eerste enquête liep van 15 maart tot 1 juli 2001 en handelde over de administratieve lasten van het jaar De tweede enquête, uitgevoerd tussen 1 juni en 31 augustus 2003, handelde over de administratieve lasten van het jaar Voor deze twee enquêtes werd éénzelfde methodologie en éénzelfde steekproef van ondernemingen en zelfstandigen gebruikt. Hierbij moet worden opgemerkt dat de bekomen resultaten enkel betrekking hebben op de ondernemingen en de zelfstandigen en omvat dus niet het aandeel van de lasten die gedragen worden door de burgers. Bovendien omvat de enquête voor de ondernemingen slechts drie categorieën van administratieve lasten, namelijk tewerkstelling, milieu en fiscaliteit. In de enquête voor de zelfstandigen 1 zijn er slechts twee domeinen opgenomen: milieu en fiscaliteit. Die domeinen omvatten echter een zeer belangrijk aandeel in het geheel van administratieve lasten voor ondernemingen en zelfstandigen. Verder is het ook van belang erop te wijzen dat specifieke of eenmalige administratieve lasten, zoals bijvoorbeeld bij de oprichting van een onderneming, hier niet in aanmerking worden genomen. Ten slotte is het met deze enquête niet mogelijk een onderscheid te maken volgens het machtsniveau dat aan de oorsprong ligt van de administratieve last (federaal, gewestelijk, provinciaal,...). B. De beperkingen van het schatten via een enquête Een enquête bij een representatieve steekproef van ondernemingen en zelfstandigen is de meest gebruikte methode om een schatting van de totale kosten van administratieve lasten te maken. De resultaten van de enquête worden dan geëxtrapoleerd naar het geheel van de economie. Die schattingsmethode vertoont zowel voordelen als nadelen, die in onderstaande tabel worden samengevat. 1. Rekening houdend met het feit dat een zelfstandige in deze studie gedefinieerd wordt als een persoon zonder werknemers, werd hun geen vragenlijst over tewerkstelling gestuurd. 7

14 TABEL 1 - Voordelen en nadelen van het schatten via een enquête Voordelen Wie echt geïnteresseerd is, zal informatie verstrekken. Er is een bepaalde termijn waarbinnen de geïnteresseerden kunnen antwoorden zodat er inlichtingen kunnen worden gevraagd. De statistische methoden van steekproeftrekking zijn gekend. De procedures kunnen gestandaardiseerd worden, wat de kosten van een herhaaldelijke procedure vermindert. De resultaten worden weergegeven met een betrouwbaarheidsinterval. Nadelen De verstrekte informatie is subjectief. Het invullen van de vragenlijst is een bijkomende administratieve last voor de onderneming. Er kan een neiging tot overschatten van de resultaten ontstaan omdat ondernemingen en zelfstandigen de administratieve lasten die opgelegd worden door overheidsinstanties moeilijk kunnen onderscheiden van de lasten die voortkomen uit het beheer van de onderneming. Een marginale administratieve vereenvoudiging wordt niet vlug waargenomen waardoor de ondernemingen en zelfstandigen hun beoordeling pas zullen aanpassen indien er belangrijke wijzigingen gebeuren. Het gebruik van moderne communicatietechnieken is mogelijk. De kosten van dit soort enquêtes liggen significant lager dan van de meeste andere onderzoeksmethoden. Een afwijking in de resultaten is ook mogelijk indien enkel ondernemingen antwoorden die het efficiëntst de administratieve formaliteiten vervullen of indien de onderneming de administratieve last overschat om op die manier de druk op het proces van administratieve vereenvoudiging te vergroten. Ter herinnering, deze enquête omvat het geheel van administratieve lasten die op de ondernemingen en zelfstandigen wegen, ongeacht de instantie die verantwoordelijk is voor de administratieve verplichtingen (Europese, federale, gewestelijke, gemeenschappelijke, provinciale of gemeentelijke). Het is immers niet mogelijk voor een onderneming of een zelfstandige om een correcte schatting te maken van de administratieve kosten naargelang van het beleidsniveau. Er moet ook worden opgemerkt dat de term administratieve lasten dubbelzinnig is: hij omvat zowel de verplichtingen die volgen uit de regelgeving als de verplichtingen die nodig zijn voor een goed beheer. Het is voor de ondernemingen en zelfstandigen vaak moeilijk een onderscheid te maken tussen de administratieve lasten die voortkomen uit een wettelijke administratieve verplichting en deze die voortkomen uit het dagelijks beheer van het bedrijf. Zo is een goede boekhouding niet alleen noodzakelijk voor een goed bedrijfsbeheer, maar ook om te kunnen voldoen aan de fiscale verplichtingen. Het is echter niet duidelijk of de onderneming de kosten voor het voeren van een boekhouding al dan niet beschouwt als een administratieve last. Op dezelfde manier zou de afschaffing van het geheel van administratieve lasten niet leiden tot het verdwijnen van alle administratieve kosten bij de ondernemingen en de zelfstandigen. Zij zullen immers, voor het management, bepaalde informatie over hun activiteiten blijven bijwerken. Gelet op de beschreven beperkingen, is de schatting van de omvang van de administratieve lasten geen exacte becijfering, maar moet ze eerder als een grootteorde worden geïnterpreteerd. Zo kan men via die indicator weten of de totale administratieve kosten dichter bij 2 % dan bij 5 % van het bbp liggen. Samengevat kunnen we dus stellen dat de bekomen resultaten, vooral deze uit het kwantitatieve luik, met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd moeten worden. 8

15 C. Draagwijdte van de enquête De enquête is opgesteld voor een populatie van ondernemingen en zelfstandigen die actief is in België in de loop van het jaar 2002, zoals in het gegevensbestand van het NIS. De enquête omvat drie grote domeinen van regelgeving: milieu, fiscaliteit en tewerkstelling. Er werden drie soorten vragenlijsten opgesteld: - een vragenlijst over de administratieve lasten inzake fiscaliteit; - een vragenlijst over de administratieve lasten inzake milieu; - een vragenlijst over de administratieve lasten inzake tewerkstelling. De ondernemingen uit de steekproef hebben één van de drie vragenlijsten ontvangen. 1 De zelfstandigen uit de steekproef ontvingen ofwel de vragenlijst over fiscaliteit, ofwel de vragenlijst over milieu. Een zelfstandige is, in het kader van deze studie, immers gedefinieerd als een persoon zonder werknemers. D. De vragenlijsten Voor de drie domeinen van regelgeving die door de enquêtes worden behandeld, bestaat elke vragenlijst uit drie grote luiken. Ten eerste een kwantitatief luik waardoor een monetaire schatting van de administratieve lasten kan worden gemaakt. Vervolgens is er een kwalitatief luik waarin de mening van de ondernemingen en zelfstandigen over de administratieve lasten aan bod komt. Ten slotte is er een luik over het vereenvoudigingsproces, de concrete maatregelen van de vereenvoudiging en over de wensen van de ondernemingen en de zelfstandigen op dat domein. Dit laatste luik werd geactualiseerd sinds de vorige enquête. In samenwerking met de Dienst voor Administratieve Vereenvoudiging werden nieuwe vragen over het gebruik van elektronische toepassingen ingevoerd. Een voorbeeld van de enquête is opgenomen in bijlage IV. Op basis van de antwoorden op een reeks vragen uit het kwantitatieve luik kunnen de totale kosten van de administratieve procedures worden berekend. Die totale kosten bestaan uit de som van de interne en de externe kosten. De interne kosten zijn de uren die het personeel of de zelfstandige nodig heeft om de formaliteiten te vervullen. Die uren worden gevaloriseerd volgens de gemiddelde uurkost van arbeid, zoals uit de enquête resulteert. De externe kosten omvatten de externe uitgaven die nodig zijn om aan de administratieve regelgeving te kunnen voldoen. De totale kosten die voor elke vragenlijst bekomen wordt, worden vervolgens samengeteld en geëxtrapoleerd naar de totale populatie van zelfstandigen en ondernemingen. 2 In de enquête werd ook een vraag opgenomen in verband met de afschrijvingen van computers en software die nodig zijn om de administratieve verplichtingen te vervullen. De schatting van de totale kosten inclusief die afschrijvingen is tetug te vinden in bijlage I. Uiteindelijk worden de ondernemingen en zelfstandigen ondervraagd over de evolutie van de administratieve lasten over de laatste twee jaar (2001 en 2002). 1. Een onderneming of een zelfstandige kon slechts één vragenlijst ontvangen om op die manier de administratieve last voor het invullen van de enquête te beperken. 2. Die verschillende stappen worden uitgelegd in bijlage II. 9

16 De kwalitatieve indicatoren werden gegroepeerd in twee grote categorieën: indicatoren in verband met de kwaliteit van de regelgeving op zich en indicatoren die te maken hebben met de kwaliteit van de contacten met de administraties die verantwoordelijk zijn voor het toepassen van de regelgeving. Voor beide categorieën is de concrete uitwerking gelijkaardig: de onderneming of de zelfstandige dient zijn mening te geven over een aantal stellingen waarbij verschillende mogelijkheden kunnen worden aangekruist: volkomen eens, min of meer eens, eerder niet akkoord of volkomen oneens. De mogelijkheid geen mening kan ook worden aangeduid. Voor de kwaliteit van de regelgeving, gaat het om de volgende stellingen: - de regelgevingen worden u meegedeeld voordat ze worden goedgekeurd; - ze zijn gemakkelijk te begrijpen; - hun doelstellingen zijn duidelijk; - ze zijn voldoende aangepast aan alle omstandigheden; - ze worden u tijdig genoeg meegedeeld opdat ze nageleefd kunnen worden; - ze vertonen een goede onderlinge samenhang; - ze gaan gepaard met adequate en duidelijke informatie. Wat de kwaliteit van de contacten met de administraties betreft, gaat het om de volgende uitspraken: - het is gemakkelijk te weten tot welke dienst men zich moet wenden; - het is gemakkelijk om in contact te treden met de bevoegde diensten; - de administratie geeft nauwkeurige antwoorden; - de administratieve beslissingen zijn duidelijk gemotiveerd; - de administratie antwoordt binnen een redelijke termijn; - de antwoorden zijn steeds dezelfde, wie er ook gecontacteerd wordt; - de verkregen antwoorden beantwoorden aan uw behoeften. Het laatste luik ten slotte, richt zich op de manier waarop de ondernemingen de vereenvoudiging van de administratieve procedures zien. Het luik bestaat uit drie delen: het eerste deel gaat over de mogelijke manieren om het vereenvoudigingsproces te sturen, het tweede deel richt zich op de elektronische toepassingen voor administratieve vereenvoudiging en het derde deel is gewijd aan structurele hervormingsprojecten. In verband met de krachtlijnen van het vereenvoudigingsproces, werden er vijf voorstellen geformuleerd die de ondernemingen kunnen ordenen, gaande van meest belangrijk (1) tot minst belangrijk (5). De voorstellen zijn de volgende: - verbeteren van de wetgeving (gemakkelijk te begrijpen, meer coherent, beter geharmoniseerd,...); - verbeteren van de informatieverstrekking vanuit de administratie (gemakkelijkere toegang, gestructureerde informatie, gerichte informatie, volledige informatie in redelijk termijn,...); - verruimen van de mogelijkheid tot rechtstreeks contact met ambtenaren (uurrooster, ontvangst,...); - verkorten van de doorloop-en antwoordtermijnen; - duidelijk gemotiveerde beslissingen nemen. De elektronische toepassingen om de administratieve vereenvoudiging te ondersteunen, werden in twee groepen onderverdeeld: de eerste drie toepassingen zijn gericht op een betere informatieverspreiding en de zes volgende toepassingen 10

17 zijn gericht op de vereenvoudiging van administratieve transacties. De negen toepassingen worden hieronder opgesomd. Elektronische toepassingen om ondernemingen te informeren: - Federale portaalsite; - FISCONET; - Informatie aan de werkgevers; Elektronische toepassingen te gebruiken om transacties uit te voeren: - FINFORM; - BTW-aangifte; - Aangifte bedrijfsvoorheffing; - Dimona; - Aangifte van werven; - Multifunctionele aangifte sociale zekerheid. Bij elk van die elektronische toepassingen worden de ondernemingen en zelfstandigen gevraagd naar hun kennis, gebruik en tevredenheid van de toepassing. Er wordt ook gepeild naar de mening en kennis van ondernemingen en zelfstandigen over vier projecten van structurele hervormingsprojecten: - het invoeren van een uniek identificatienummer van ondernemingen; - het creëren van fysieke loketten ter ondersteuning van de ondernemingen bij het vervullen van de administratieve verplichtingen; - het invoeren van een elektronische identiteitskaart met digitale handtekening; - het invoeren van elektronisch betalen. Ten slotte konden de ondernemingen en de zelfstandigen via een open vraag nog enkele voorstellen doen om het proces van de administratieve vereenvoudiging te bevorderen. Er werden twee manieren voorzien om de enquête te beantwoorden: ofwel werd de enquête via een reeds gefrankeerde enveloppe teruggestuurd, ofwel kon de enquête via een internetpagina worden ingevuld die speciaal voor de enquête werd ontworpen. 24 % van de ondernemingen en 13 % van de zelfstandigen hebben voor die elektronische weg gekozen. E. De steekproef Niet minder dan ondernemingen ontvingen via de post één van de drie vragenlijsten en zelfstandigen ontvingen ofwel de vragenlijst over milieu, ofwel de vragenlijst over fiscaliteit. Dat gebeurde op basis van een steekproef die representatief is voor de populatie en die opgesteld werd door het NIS tijdens de vorige enquête. De steekproef van de ondernemingen werd onderverdeeld in 3 grootteklassen (klein, middelgroot en groot) en in 2 activiteitenklasse (industrie en diensten). De steekproef van de zelfstandigen werd onderverdeeld in 4 activiteitenklassen (landbouw, industrie, bouw en diensten). 11

18 Zonder rekening te houden met de onderverdelingen, werd een steekproef opgesteld die representatief is voor de populatie van ondernemingen en zelfstandigen in de drie gewesten in België (Vlaanderen, Wallonië en Brussel). Het antwoordpercentage op de enquête is betrekkelijk hoog. Het globaal antwoordpercentage is 23,3 % voor de ondernemingen en 16,6 % voor de zelfstandigen. De belangrijke stijging ten opzichte van de vorige enquête 1 is waarschijnlijk te danken aan de telefonische herinneringen gedurende de maanden juli en augustus In 2000 was het antwoordpercentage van de ondernemingen 15,3 % en het antwoordpercentage van de zelfstandigen 7,5 % 12

19 IV Resultaten van het onderzoek bij de ondernemingen In dit deel wordt een overzicht gegeven van de resultaten van de enquête bij een representatieve steekproef van Belgische ondernemingen. Het betreft enerzijds een kwantitatief luik waarin de kosten van de administratieve lasten worden besproken. Anderzijds is er ook een kwalitatief luik waarin dieper wordt ingegaan op de ervaringen van de ondernemingen met de kwaliteit van de regelgeving en de kwaliteit van de administratie rond de regelgeving. Verder worden ook de prioriteiten besproken die de ondernemingen geven aan het proces van administratieve vereenvoudiging. Ten slotte wordt de bekendheid, het gebruik en de tevredenheid van een aantal toepassingen getoetst en wordt de bekendheid en de populariteit van een aantal projecten van administratieve hervormingen onderzocht. A. De kosten van de administratieve formaliteiten 1. Omschrijving De kosten van de administratieve formaliteiten bij de ondernemingen zijn de kosten verbonden aan procedures, formaliteiten en het papierwerk om de regelgevingen inzake fiscaliteit, milieu en tewerkstelling na te komen; de onderneming doet de werkzaamheden zelf of besteedt ze uit aan een externe dienst. Die administratieve kosten worden uitgedrukt in euro en omvatten dus zowel de tijd als de middelen die de onderneming zelf en/of de externe dienst nodig hebben om de regelgeving te begrijpen, de inlichtingen te verzamelen, te verwerken, voor te stellen of te bewaren en de formulieren in te vullen die de administratie vereist. Zo omvatten zij bijvoorbeeld de administratie voor de belastingaangifte, maar de betaling van de belastingen op zich mag dus niet gezien worden als administratieve kosten. De uitgaven voor de aankoop van machines of installaties om aan de regelgeving te voldoen, worden ook niet beschouwd als administratieve kosten. De totale kost van de administratieve lasten is samengesteld uit interne en externe kosten. De interne kosten zijn de uren die het personeel besteedt aan het vervullen van administratieve formaliteiten. Die uren worden gevaloriseerd volgens de gemiddelde uurkosten van arbeid zoals uit de enquête resulteert 1. De externe kosten omvatten de uitgaven voor een externe dienst die de nodige administratieve formaliteiten voor de onderneming in orde brengt. 1. De berekening is dus gebaseerd op de uurkosten eigen aan elke onderneming. 13

20 Om de totale kost van alle administratieve lasten te berekenen, wordt de totale kost van elke enquête (berekend als de som van de interne en de externe kosten) samengeteld. Ten slotte wordt die totale kost (dat is dus de som van de drie domeinen van regelgeving) geëxtrapoleerd naar de totale populatie van ondernemingen, rekening houdend met het aantal ondernemingen dat zich in elke klasse van de steekproef bevindt (zie bijlage II voor meer informatie over het relatief belang van elke klasse). Sommige resultaten van de enquête worden ook voorgesteld per ondernemingsgrootte (klein, middelgroot en groot). Om die informatie juist te interpreteren, moet er rekening worden gehouden met het aantal ondernemingen dat in elke populatie zit: ondernemingen hebben 1 tot en met 9 werknemers, ondernemingen hebben van 10 tot en met 249 werknemers en 923 ondernemingen hebben 250 of meer werknemers. 2. De resultaten a. De totale kost De administratieve lasten met betrekking tot de regelgeving inzake tewerkstelling, fiscaliteit en milieu in 2002, worden voor de ondernemingen geraamd op 6,31 miljard euro of 2,41 % van het bbp. De onderstaande tabel geeft de verdeling van die totale kost volgens interne en externe kosten. Hieruit blijkt dat het aandeel van de interne kosten in de totale kost hoger is dan dat van de externe kosten, respectievelijk 68,7 % en 31,3 % van de totale kost. TABEL 2 - Totale kost van de administratieve formaliteiten voor de ondernemingen in 2002 Aantal ondernemingen Soort kosten In miljard euro In % van het bbp Totale kost (betrouwbaarheidsinterval) a 6,31 (3,67-8,95) 2,41 % (1,40 % - 3,42 %) Interne kosten 4,33 1,65 % Externe kosten 1,98 0,76 % a. De cijfers tussen haakjes geven het 90 % betrouwbaarheidsinterval weer van de totale kost voor de administratieve formaliteiten. Dit betekent dat de werkelijke waarde van de kost zich 9 kansen op 10 binnen het gegeven interval bevindt. Gelet op het groot aantal kleine ondernemingen in de Belgische populatie van ondernemingen 1, vormen de administratieve lasten voor die ondernemingen het grootste aandeel in de totale administratieve kost, namelijk 53 %. Hiertegenover staat 33 % voor de middelgrote ondernemingen en 14 % voor de grote ondernemingen. 1. Maar liefst 86 % van de Belgische ondernemingen behoort tot de kleine ondernemingen, hier gedefinieerd als ondernemingen met een werknemersbestand van 1 tot en met 9 werknemers. 14

21 TABEL 3 - Verdeling van de totale kost per ondernemingsgrootte en kostensoort (in miljard euro en als %) Grootte Totale kost (in miljard euro) In % van de totale lasten Soort kosten In miljard euro Klein 3,37 53,4 % Interne kosten Externe kosten Middelgroot 2,07 32,8 % Interne kosten Externe kosten Groot 0,87 13,9 % Interne kosten Externe kosten Totaal 6,31 100,0 % Interne kosten Externe kosten 2,22 1,15 1,39 0,67 0,72 0,15 4,33 1,98 Uit tabel 3 blijkt verder dat bij de drie ondernemingsklassen (kleine, middelgrote en grote ondernemingen) het aandeel van de interne kosten telkens groter is dan dat van de externe kosten. In tabel 4 wordt een verdeling gemaakt van de totale kost (niet geëxtrapoleerd) naargelang het domein van regelgeving. Hieruit blijkt dat de administratieve lasten die voortvloeien uit de regelgeving inzake tewerkstelling, het grootste aandeel hebben in de totale kost. De administratieve last inzake tewerkstelling is immers van groot belang bij de grote ondernemingen, ongeacht of zij tot de industriële sector of de dienstensector behoren. TABEL 4 - Verdeling van de totale kost per type regelgeving Regelgeving In % van de totale kost Tewerkstelling 72,5 % Fiscaliteit 17,4 % Milieu 10,1 % De resultaten uit bovenstaande tabel zijn gebaseerd op gemiddelden van de antwoorden uit de steekproef. Bij een opsplitsing van de interne en de externe kosten naargelang het domein van de regelgeving, zien we in figuur 1 dat het aandeel van de interne kosten in de totale kost duidelijk groter is dan het aandeel van de externe kosten. Dat geldt voor de drie domeinen van regelgeving. Indien er een beroep wordt gedaan op een externe dienst (boekhouders, advocaten, consultants,...) dan is dat vooral voor de fiscale en milieuregelgeving. 15

22 FIGUUR 1 - Verdeling van de interne en externe kosten per regelgeving 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Tewerkstelling Fiscaliteit Milieu Interne kost Externe kost Figuur 2 toont het relatief belang van elk domein van regelgeving voor de zes ondernemingsklassen uit de steekproef. Terwijl de regelgeving inzake tewerkstelling het grootste aandeel vormt in de administratieve lasten voor een grote onderneming (ongeacht hun activiteit) en voor een middelgrote onderneming uit de dienstensector, veroorzaakt fiscaliteit de meeste administratieve kosten voor de andere klassen, wat hun activiteitensector ook is. De administratieve lasten inzake tewerkstelling zijn immers afhankelijk van het aantal werknemers. Voor bijna alle klassen genereert milieu de minste administratieve lasten. Een uitzondering hierop zijn de kleine ondernemingen uit de dienstensector. Hier vormt tewerkstelling het kleinste aandeel van de administratieve lasten. FIGUUR 2 - Verdeling van de totale administratieve lasten per regelgeving en ondernemingstype 100% 80% 60% 40% 20% 0% Klein - industrie Klein - diensten Middelgroot - industrie Middelgroot - diensten Groot - industrie Groot - diensten Tewerkstelling Fiscaliteit Milieu 16

23 Indien de gemiddelde totale kost per werknemer bekeken wordt per ondernemingsgrootte en naargelang de regelgeving, dan kan uit figuur 3 duidelijk worden afgeleid dat de administratieve last per werknemer het hoogst is voor een kleine onderneming met minder dan 10 werknemers. Omdat een deel van de administratieve lasten niets te maken heeft met het aantal werknemers en aangezien het aantal werknemers in kleine ondernemingen kleiner is dan in grote ondernemingen, lijkt het logisch dat de administratieve last per werknemer daalt naargelang de onderneming groter is. De fiscale regelgeving zorgt voor de grootste administratieve last per werknemer zowel bij de kleine als bij de middelgrote ondernemingen. Bij de grote ondernemingen daarentegen, heeft de regelgeving inzake tewerkstelling het grootste aandeel in de gemiddelde totale kost per werknemer. FIGUUR 3 - Gemiddelde totale kost per werknemer (in euro) - per ondernemingstype en domein van regelgeving Euro Klein Middelgroot Groot Tewerkstelling Fiscaliteit Milieu De resultaten zijn gebaseerd op gemiddelden van de antwoorden uit de steekproef. Het feit dat de kleine ondernemingen proportioneel meer geraakt worden door de administratieve lasten, wordt nog duidelijker indien we de administratieve kost per werknemer berekenen per gewerkt uur in plaats van per jaar. 1 De kost van de administratieve lasten zoals ze in de enquête wordt aangegeven, zorgt voor bijkomende uurkosten van 4,2 euro voor de kleine ondernemingen, van 1,21 euro voor de middelgrote ondernemingen en van 0,30 euro voor de grote ondernemingen. Uitgedrukt in percentage van de omzet, hebben kleine ondernemingen ook de hoogste administratieve lasten (figuur 4). Ook hier is er een grote kloof tussen de kleine ondernemingen en de ondernemingen die 10 werknemers of meer hebben. 1. Het gaat hier om een schatting gebaseerd op gewerkte uren per jaar en per werknemer. 17

24 Uitgedrukt in percentage van de omzet, zorgt de fiscale regelgeving voor de meeste administratieve lasten in de gemiddelde totale kost voor een kleine onderneming. Voor de middelgrote en grote ondernemingen heeft de regelgeving inzake tewerkstelling echter het grootste aandeel in de gemiddelde totale kost, als dat wordt uitgedrukt in percentage van de omzet. FIGUUR 4 - Gemiddelde totale kost als % van de omzet - per ondernemingstype en domein van regelgeving 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Klein Middelgroot Groot Tewerkstelling Fiscaliteit Milieu De resultaten zijn gebaseerd op gemiddelden van de antwoorden uit de steekproef. Het is ook mogelijk de antwoorden van de ondernemingen te verdelen per gewest. De interpretatie van die resultaten moet echter met enige voorzichtigheid gebeuren. 1 Het is namelijk zo dat de verdeling per gewest en naargelang het domein van regelgeving, soms betrekking heeft op een vrij klein aantal respondenten. Figuur 5 geeft de verdeling van de gemiddelde totale kosten per werknemer naargelang het gewest en het domein van regelgeving. Hieruit blijkt dat de ondernemingen uit het Waals Gewest de hoogste gemiddelde totale kost hebben. In de drie gewesten vormen de administratieve lasten die voortvloeien uit de fiscale wetgeving, het grootste aandeel in de gemiddelde totale kost per werknemer. In het Brussels en Vlaams Gewest hebben de administratieve kosten die voortvloeien uit de milieuregelgeving het kleinste aandeel in de gemiddelde totale kost per werknemer. In het Waals Gewest daarentegen, liggen de administratieve lasten inzake milieu iets hoger dan de administratieve lasten inzake tewerkstelling. 1. De verdeling van de ondernemingen per gewest gebeurde aan de hand van de vestigingsplaats van de maatschappelijke zetel. De administratieve lasten worden immers voornamelijk ervaren op de maatschappelijke zetel. 18

25 FIGUUR 5 - De gemiddelde totale kost per werknemer (in euro) - per regelgeving en per gewest Euro Brussel Vlaanderen Wallonië Tewerkstelling Fiscaliteit Milieu De resultaten zijn gebaseerd op gemiddelden van de antwoorden uit de steekproef. b. De interne kosten De interne kosten zijn de loonkosten van het aantal uren dat binnen het bedrijf besteed wordt aan het vervullen van administratieve verplichtingen. Figuur 6 toont de geschatte interne kosten in euro naargelang de verschillende domeinen van regelgeving en de ondernemingsgrootte. De interne kosten per werknemer zijn zeer hoog voor de kleine ondernemingen in België. Veel administratieve lasten zijn immers niet in verhouding tot het aantal werknemers, noch tot de grootte van de activiteit, die gemeten wordt op basis van de omzet. Voor kleine en middelgrote ondernemingen wordt het grootste deel van de interne kosten per werknemer veroorzaakt door de fiscale regelgeving. Bij grote ondernemingen worden die interne kosten echter voornamelijk bepaald door de regelgeving inzake tewerkstelling. Een verklaring hiervoor zou kunnen liggen in het feit dat er in grote ondernemingen een aparte dienst is voor personeelsbeheer. Die vaststellingen gelden voor alle activiteitensectoren. 19

26 FIGUUR 6 - De gemiddelde interne kosten per werknemer (in euro) - per ondernemingsgrootte en domein van regelgeving Euro Klein Middelgroot Groot Tewerkstelling Fiscaliteit Milieu De resultaten zijn gebaseerd op gemiddelden van de antwoorden uit de steekproef. c. De externe kosten De externe kosten geven een raming van de jaarlijkse uitgaven van een onderneming aan externe diensten om aan hun administratieve verplichtingen te kunnen voldoen. In tabel 5 worden de jaarlijkse externe kosten voor de verschillende grootteklassen van een onderneming weergegeven in absolute waarde en in percentage van de omzet. In absolute waarde hebben grote ondernemingen de hoogste externe kosten. Maar indien de externe kosten in verband worden gebracht met de omzet, zijn zij merkelijk hoger voor een kleine onderneming. TABEL 5 - Gemiddelde externe jaarlijkse uitgaven per ondernemingsgrootte - in absolute waarde en als percentage van de omzet Kleine ondernemingen Middelgrote ondernemingen Grote ondernemingen Externe kosten in euro Externe kosten als % van de omzet 2,32 % 1,81 % 0,26 % - Tewerkstelling 0,90 % 1,32 % 0,21 % - Fiscaliteit 1,05 % 0,37 % 0,03 % - Milieu 0,37 % 0,12 % 0,02 % De resultaten uit bovenstaande tabel zijn gebaseerd op gemiddelden van de antwoorden uit de steekproef. De externe kosten in percentage van de omzet kunnen ook opgesplitst worden naargelang het domein van regelgeving. Uitgedrukt als percentage van de omzet heeft de regelgeving inzake tewerkstelling het grootste aandeel in de externe kosten voor middelgrote en grote ondernemingen. Uitgedrukt als percentage van de omzet heeft de regelgeving inzake fiscaliteit het grootste aandeel in de externe 20

27 kosten voor kleine ondernemingen, op de voet gevolgd door de regelgeving inzake tewerkstelling. d. Evolutie van de totale kosten De ondernemingen werden in de enquête gevraagd hun mening te geven over de evolutie van de administratieve lasten gedurende de afgelopen twee jaar (2001 en 2002). Heel weinig ondernemingen menen dat de administratieve kosten gedaald zijn tijdens de voorbije twee jaar. Ongeacht de grootte van de ondernemingen, hebben zij het gevoel dat de administratieve kosten de afgelopen twee jaar gestegen of ongewijzigd gebleven zijn voor elk domein van regelgeving. FIGUUR 7 - Mening van de ondernemingen over het verloop van de administratieve kosten over de afgelopen twee jaar - per domein van regelgeving Tewerkstelling Fiscaliteit Milieu Merkelijk gestegen Gestegen Ongewijzigd Gedaald Aanzienlijk gedaald Indien we geen rekening houden met de antwoordmogelijkheid geen antwoord zien we dat 84 % van de ondernemingen vindt dat de administratieve lasten inzake fiscale regelgeving gestegen of merkelijk gestegen is, ten opzichte van 0,9 % van de ondernemingen die een daling ervaren heeft. Ongeveer 76 % van de ondernemingen die geantwoord heeft, heeft het gevoel dat de administratieve lasten als gevolg van de regelgeving inzake tewerkstelling toegenomen is, 2,8 % ervaart een daling. Maar liefst 82 % van de grote ondernemingen meent dat de administratieve lasten inzake tewerkstelling zijn gestegen. 63 % van de ondernemingen en een belangrijk aantal middelgrote ondernemingen (75 %) ervaren een stijging van de kosten inzake milieuregelgeving. Een kleiner aantal grote ondernemingen delen die mening, 54 % van hen meent dat die kosten gestegen zijn. We kunnen de evolutie van de administratie lasten zoals de ondernemingen ze ervaren, ook uitsplitsen per gewest: Brussel, Vlaanderen en Wallonië. 21

28 TABEL 6 - De mening van de ondernemigen over het verloop van de administratieve kosten gedurende de voorbije twee jaar - per regelgeving en gewest Milieu Tewerkstelling Fiscaliteit Brussel Vlaanderen Wallonië Brussel Vlaanderen Wallonië Brussel Vlaanderen Wallonië Merkelijk gestegen 13 % 12 % 24 % 20 % 19 % 31 % 23 % 39 % 35 % Gestegen 42 % 52 % 38 % 57 % 57 % 45 % 54 % 47 % 49 % Ongewijzigd 40 % 35 % 32 % 17 % 22 % 21 % 19 % 14 % 16 % Gedaald 3 % 1 % 4 % 5 % 2 % 3 % 2 % 1 % 0 % Aanzienlijk gedaald 2 % 0 % 2 % 2 % 0 % 0 % 2 % 0 % 0 % Opmerking: er werd geen rekening gehouden met de antwoordmogelijkheid geen antwoord bij de berekening van deze percentages. In de drie gewesten heerst het algemeen gevoel dat, ongeacht het domein van regelgeving, de administratieve lasten gestegen zijn in de periode 2001 en Opvallend is wel dat meer ondernemingen (tussen 30 en 40 % in de drie gewesten) vinden dat de administratieve lasten inzake milieu ongewijzigd zijn gebleven in vergelijking met de andere domeinen van regelgeving. Wat ook opgemerkt kan worden, is dat in alle domeinen van regelgeving er sommige ondernemingen een (aanzienlijke) daling van de administratieve lasten ervaren. Ondernemingen uit het Brussels Gewest ervaren die dalingen in sterkere mate dan ondernemingen uit de andere gewesten. Het percentage ondervraagden dat antwoordde dat de kosten i.v.m de regelgeving inzake tewerkstelling gestegen of merkelijk gestegen zijn, vertoont geen opvallende verschillen tussen de gewesten onderling. Er zijn bij de evolutie van de administratieve lasten inzake fiscaliteit en milieuregelgeving echter wel enkele verschillen vast te stellen tussen de gewesten. Voor die twee domeinen is het percentage ondernemingen die een (merkelijke) stijging ervaarde, groter in Vlaanderen en in iets mindere mate in Wallonië dan in Brussel. B. De kwaliteit van de regelgeving 1. Omschrijving De kwantitatieve evaluatie van de administratieve lasten is slechts één van de aspecten in het proces van administratieve vereenvoudiging. In dit onderzoek is het ook belangrijk na te gaan wat de ondernemingen vinden van de kwaliteit van de regelgeving en van de administratie die met de toepassing ervan belast is. Om dat te onderzoeken, werd in de enquête een aantal uitspraken over de kwaliteit van de regelgeving inzake tewerkstelling, fiscaliteit of milieu voorgelegd aan de ondernemingen. De ondernemingen konden aanduiden of zij het volkomen eens, min of meer eens, eerder niet eens of volkomen oneens waren met de stelling. Zij konden ook de antwoordmogelijkheid geen mening aankruisen. De stellingen met betrekking tot de kwaliteit van de regelgeving zijn de volgende: - de regelgevingen worden u meegedeeld voordat ze worden goedgekeurd; - ze zijn gemakkelijk te begrijpen; 22

29 - hun doelstellingen zijn duidelijk; - ze zijn voldoende aangepast aan alle omstandigheden; - ze worden u tijdig genoeg meegedeeld opdat ze nageleefd kunnen worden; - ze vertonen een goede onderlinge samenhang; - ze gaan gepaard met adequate en duidelijke informatie. 2. De resultaten De ondernemingen gaan voornamelijk akkoord met de stellingen die betrekking hebben op de openbaarheid van regelgevingen. Concreet wordt dat uitgedrukt in de volgende stellingen: de regelgevingen worden aan de ondernemingen meegedeeld voordat ze worden goedgekeurd en ze worden tijdig genoeg meegedeeld aan de onderneming opdat ze nageleefd kunnen worden. In mindere mate gaan de ondernemingen ook akkoord met de uitspraak de doelstellingen van de regelgevingen zijn duidelijk. De grootste kritiek van de ondernemingen, geldig voor alle domeinen van regelgeving, is dat de regelgevingen onvoldoende aangepast zijn aan alle omstandigheden. Verder zijn de ondernemingen voornamelijk kritisch over de verstaanbaarheid van de regelgevingen, hun samenhang en de informatie hierrond. De intensiteit van die kritieken is verschillend naargelang het domein van de regelgeving (zoals weergegeven in figuur 8). Er is geen enkel domein van regelgeving dat in alle uitspraken goed naar voren komt. Bijvoorbeeld bij de fiscale regelgeving vindt 49 % van de ondernemingen dat de regelgevingen tijdig meegedeeld worden. Dat is een hoger percentage dan bij de milieuregelgeving en de regelgeving inzake tewerkstelling. Aan de andere kant denkt slechts 19 % van de ondernemingen dat er een goede samenhang is tussen de fiscale regelgeving, terwijl dat bij de milieuregelgeving en de regelgeving inzake tewerkstelling respectievelijk 27 en 28 % is. De kleine ondernemingen hebben het meest kritiek op de regelgevingen inzake fiscaliteit, de middelgrote ondernemingen daarentegen geven het meest kritiek op de milieuregelgevingen. Bij de grote ondernemingen is er geen enkele domein van regelgeving dat zich onderscheidt van de andere domeinen. 23