Inhoud. Inleiding 14. Deel I Historisch overzicht 21

Transcriptie

1 Inleiding 14 Deel I Historisch overzicht 21 1 Evolutietheorieën Erfelijkheid dna Biologische evolutie Out of Africa Naturalisten en theïsten De allereerste cel De herkomst van dna Sociobiologie Evolutionaire psychologie Breinen van tweehonderdduizend jaar Het beschreven blad Menselijke natuur Beschouwing 44 2 De mens als primaat De gezamenlijke afstamming Groepsinstinct Onze sociale natuur Aaneensluiting en uitsluiting Territoriuminstinct Hiërarchie, status en macht Seks Aangeboren sekseverschillen Agressie en geweld Empathie en altruïsme Moraliteit Beschouwing 62 3 Instinct- en drivetheorieën Instincttheorieën Neigingen 66

2 8 Motivatie 3.2 Instincten en leren Drivetheorieën Incentives Beschouwing 71 4 Het freudiaanse onbewuste Het individueel onbewuste Id, ego en superego Seks en agressie Freuds theorieën speculatief Het nieuwe cognitief-affectieve onbewuste Het collectief onbewuste Archetypen Zelfrealisatie De onbewuste psyche Beschouwing 87 5 Behoeftetheorieën Het streven naar perfectie Saamhorigheid Het fictieve ultieme doel Behoeften De behoefte-inventaris van Murray De behoeftepiramide van Maslow Basisbehoeften Zelfbeschikking Persoonlijk welbevinden Een Big Four? Zestien basisbehoeften? Vier fundamentele drijfveren? Individuele behoefteprofielen Beschouwing Persoonskenmerken Identiteit De adolescentiefase centraal Acht levensstadia Persoonlijkheid Persoonlijkheidstypen Persoonlijkheidstrekken 124

3 Tegenstellingen De Big Five Drie dimensies Interactionisme Trekkenhïerarchie Waarden Tien basiswaarden? Twee basisdimensies Waarden in Nederland Waardesystemen Waardesegmenten Levensstijlen Levensstijlsegmenten Beschouwing Het zelfconcept Het ik als het brein in actie Het zelfconcept Het sociale zelfconcept Het ideale zelf Inhoud van het zelfconcept Het uitgebreide zelf Mogelijke zelven Zelfcompetentie en zelfachting Beschouwing Emoties De aard van emoties Holistisch effect Bewuste emoties Gevoelens Stemmingen Toenaderings- of vermijdingsreactie Preventie- of promotiefocus Basisemoties en sociale emoties Basisemoties Sociale emoties Beschouwing 171

4 10 Motivatie 9 Motivatie en situatie Het behaviorisme Het neobehaviorisme Beheersing van de samenleving? Taal Psychologisch behaviorisme Tweefactorentheorieën Bekrachtigingstheorieën Wat is bekrachtigen? Wat doen bekrachtigers? Stimuluscontrole Bekrachtigingsschema s Beschouwing Verwachtingen en doelen Verwachtingstheorieën Cognitief behaviorisme Zelfeffectiviteit De expectancy value theory Doeltheorieën Doeltaxonomieën De theorie van motivationele systemen De self-determination theory Intrinsieke en extrinsieke motivatie Intrinsieke motivatie Extrinsieke motivatie Mentale aanpassing Continuüm van zelfdeterminatie Beschouwing 199 Deel II Basisbehoeften en doelen nader bezien Doelen onder de loep Soorten doelen Aantrekkingskracht van het doel Frustratie Middel-doelketens Drielagenstructuur Dimensies van doelen 213

5 Goed-slechtdimensie Tijdsdimensie Domeinspecifieke dimensie Individuele versus sociale dimensie Impliciete en expliciete dimensie Complexiteitdimensie Belangrijkheidsdimensie Commitmentdimensie Dimensie abstractheid versus concreetheid Dimensie procesdoelen versus uitkomstdoelen Moeilijkheidsdimensie Ervaringsdimensie Harmonie- versus conflictdimensie Beschouwing Basisbehoeften van dichtbij Zekerheid van bestaan Gezondheid Veiligheid en rust Veiligheid Rust Orde Verandering Controle Aangeleerde hulpeloosheid Fysiek welbevinden Individualiteit Individuatie Conformisme Inner- en other-directedness Individualisering Seksualiteit Schoonheid Kennis en begrip Neiging tot nadenken Need for closure Voorspelbaarheid Nieuwsgierigheid Competentieontwikkeling en zelfeffectiviteit Presteren 240

6 12 Motivatie Succes Vrees voor mislukken Concurrentie en samenwerking Erkenning Aandacht Ouderschap Koestering Verbondenheid en intimiteit Hechting Nabijheid Intimiteit Liefde Moraliteit Angst voor eenzaamheid Spel en entertainment Sensatie zoeken Zelfbeschikking Autonomie Onafhankelijkheid Individualiteit Integriteit Zelfvertrouwen (self-esteem) Status Bezit Macht Wraakzucht Competitie Vredelievendheid Idealisme en transcendentie Altruïsme Empathie Transcendentie Zelfverwerkelijking Geluk Een gelukkige samenleving Beschouwing 279

7 13 Deel III Aangeboren of aangeleerd? Genen en omgeving Erfelijkheid Opvoeding Multipele variabelen Nature via nurture Determinisme en vrije wil Libertarianisme Determinisme Compatibilisme Geen dualisme Vetorecht? Menselijke robotten Morele aansprakelijkheid Beschouwing Het nieuwe onbewuste Bewuste en onbewuste processen Het ik als post-hocconstructie Parallelle en seriële processen Automatische processen Automatisering van doelen Geautomatiseerd ontstaan van automatismen Het automatische bestaan Onbewust gemotiveerd gedrag Tweeprocessentheorieën Beschouwing Terugblik 313 Bijlagen Principles for motivating humans (Ford, 1992) Lijst van universele menselijke eigenschappen (Brown, 1991) 323 Noten 329 Literatuur 334 Register 350 Over de auteur 352