PM-50B Research Seminar traject Zorgethiek en Beleid. Werkboek

Transcriptie

1 PM-50B Research Seminar traject Zorgethiek en Beleid Examinator: Dr. V. Baur Werkboek Auteur: Dr. V.Baur 1 e druk, nov. 2016

2 Titel Auteur Vormgeving Druk Research seminar premaster traject Zorgethiek en Beleid V. Baur geen 1e druk, nov Uitgave Universiteit voor Humanistiek Kromme Nieuwegracht HD UTRECHT Reeks werkboeken PreMaster Humanistiek 2016/2017 Code PM-50B UvH

3 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 4 ALGEMENE BESCHRIJVING PREMASTER UvH 5 ALGEMENE BESCHRIJVING MASTER ZORGETHIEK EN BELEID 6 1. CURSUSGEGEVENS Algemene gegevens Plagiaatcontrole met Ephorus, fraude en richtlijn werkstukken Beoogd leerresultaat Werkvorm en studiebelastingsuren Feedback Afronding Literatuur Leeswijzer Onderwijskwaliteitszorg CURSUSPROGRAMMA Cursusrooster Beschrijving van colleges en werkgroepen BIJLAGEN Bijlage 1 Voorbeeld tentamenvraag Bijlage 2 Beoordelingsformulier onderzoeksopzet Bijlage 3 Checklist onderzoeksopzet 25 3

4 VOORWOORD Deze cursus verschaft de student inzicht in: 1) de wetenschappelijke positionering van zorgethiek, en 2) elementaire beginselen van onderzoek doen in relatie tot zorgethiek. Verder leert de student om een eigen onderzoeksopzet te schrijven, die als basis dient voor het schrijven van een premasterthesis. Tijdens hoor- en werkcolleges besteden we aandacht aan: wetenschapsbenaderingen, verhouding tussen vakgebieden zoals (algemene) wijsgerige ethiek en zorgethiek, hermeneutiek en de verhouding tussen empirie en normativiteit. Ook wordt aandacht besteed aan wat wetenschappelijk onderzoek en schrijven behelst. Daarbij wordt ingegaan op wat een scherpe probleemstelling is (een maatschappelijk en daarvan onderscheiden een wetenschappelijk probleem), verankering van de probleemstelling in een (zorgethisch) kennisgebied, het formuleren van een doelstelling en vraagstelling (hoofdvraag en deelvragen die samen optellen tot één hoofdvraag), het correcte gebruik van bronnen, en het belang van definiëren (werkdefinities gebruiken). Bovengenoemde opgedane inzichten worden steeds toegepast op en in verband gebracht met verschillende (ethische en zorgethische) teksten die tijdens deze cursus behandeld worden. Deze cursus hangt nauw samen met het schrijven van de Premasterthesis(PM60B). In de colleges van PM50B schrijven de studenten een onderzoeksopzet voor hun premasterthesis, wat de basis vormt voor het schrijven van de premasterthesis tijdens PM60B. PM50B kent daarom een aanwezigheidsplicht en een actieve deelnameplicht. Tevens zoeken en lezen studenten tijdens deze cursus literatuur voor de eigen onderzoeksopzet en premasterthesis. De afronding van deze cursus bestaat uit een schriftelijk tentamen met open vragen en uit een door de student geschreven onderzoeksopzet. Hier wordt met nadruk opgemerkt dat de ELO behorend bij dit studieonderdeel integraal onderdeel uitmaakt van het studieonderdeel. De docenten kunnen daar materiaal plaatsen dat tot de verplichte opdrachten en leerstof behoort. 4

5 ALGEMENE BESCHRIJVING PREMASTER UvH Karakterisering De premaster UvH kent twee trajecten van gelijke omvang (totaal 45 EC). Een traject, bestaande uit zes onderdelen, bereidt voor op de driejarige Master Humanistiek; een ander traject, eveneens bestaande uit zes onderdelen, bereidt voor op de eenjarige Master Zorgethiek en Beleid. De eerste twee studieonderdelen worden gedeeld, daar ontmoeten de studenten van de twee trajecten elkaar. In de vier overige vakken wordt inhoudelijk verder op resp. de humanistiek en de zorgethiek ingegaan. De zes onderdelen van het traject Humanistiek zijn: Inleiding theorie en geschiedenis van de levensbeschouwing (PM11); Inleiding Ethiek (PM21); Historie en praktijk van het humanisme (PM31A); Academische vaardigheden m.b.t. humanistiek (PM40A); Research Seminar Humanistiek (PM50A); Premasterthesis Humanistiek (PM60A). De zes onderdelen van het traject Zorgethiek en Beleid zijn: Inleiding theorie en geschiedenis van de levensbeschouwing (PM11); Inleiding Ethiek (PM21); Humanisering in organisaties (PM30B); Ziek en gezond in zorgethisch perspectief (PM40B); Research Seminar Zorgethiek (PM50B); Premasterthesis Zorgethiek en Beleid (PM60B). Het onderwijs wordt gegeven op maandag en op donderdag van tot uur en van tot uur. Indien men het Premastertraject Zorgethiek heeft gevolgd heeft men toegang tot de Master Zorgethiek en Beleid. Positionering van deze cursus binnen de Premaster UvH Het studieonderdeel PM50B behoort tot het Premastertraject Zorgethiek en Beleid. Dit traject beoogt kennis, inzicht en analytische en reflexieve competenties bij te brengen, resp. aanwezige competenties te vergroten om onderzoek te kunnen doen in het kader van ethiek en zorgethiek. Het Premastertraject Zorgethiek en Beleid wijst vooruit naar de eenjarige Master Zorgethiek en Beleid. De vooronderstelling bij dit studieonderdeel is niet dat de student reeds volledig de discipline ethiek en de interdisciplinaire zorgethiek beheerst. 5

6 ALGEMENE BESCHRIJVING MASTER ZORGETHIEK EN BELEID De eenjarige Master Zorgethiek en Beleid kent een programma dat is gericht op (1) het verwerven van kennis, inzicht en vaardigheid om beargumenteerde visies te ontwikkelen en te presenteren op wat zorg tot goede zorg maakt; en (2) het verwerven van kennis, inzicht en vaardigheid om wetenschappelijk zorgethisch onderzoek te doen i.v.m. kwesties in zorg en welzijn. Daarbij ligt de nadruk op het bij elkaar brengen van conceptueel ethisch reflecteren en kwalitatief empirisch onderzoek. Zorgethiek als stroming bestaat sinds de jaren 80 van de vorige eeuw, en is nog volop in ontwikkeling. De discussies gaan tot aan de vraag wat de precieze status van zorgethiek is. De docenten die betrokken zijn bij de Master Zorgethiek en Beleid aan de UvH hebben de volgende visie die leidend is in het onderwijsprogramma en ons daarmee verbonden onderzoek. 1. Wij zien zorgethiek (care ethics) als een interdisciplinair veld van onderzoek dat gedreven wordt door maatschappelijke vragen. Hierin voeren verschillende stromingen en disciplines een interdisciplinair gesprek, waaronder filosofie, ethiek, sociale wetenschappen, politieke en beleidswetenschappen en verpleegwetenschappen. 2. De bijdrage die de Utrechtse zorgethiek aan dit gesprek levert, is een specifieke vorm van ethiek. De sleutelvraag van de Utrechtse zorgethiek luidt steeds weer: wat is goede zorg, gegeven deze particuliere situatie? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, gebruiken we een theoretisch kader dat fungeert als een multifocale interpretatieve lens. 3. Het theoretisch kader is opgebouwd rond het concept zorg, dat breed verstaan wordt. Zorgen is een sociale praktijk. Dat betekent dat mensen voortdurend afstemmen op anderen en zichzelf, al dan niet in professionele settings, en altijd binnen een geordende samenleving. Dat afstemmen doen mensen om de gedeelde wereld te handhaven, voort te zetten, te herstellen of bij te stellen, zodanig dat zij daarin zo goed mogelijk kunnen leven. In praktijken kan het moreel goede aan de betrokkenen verschijnen en ervaren worden (emergentie). In dit proces spelen degenen die zorg ontvangen een cruciale rol. 4. Het theoretisch kader, opgebouwd rond het concept zorg, wordt gevoed door twee bronnen. Enerzijds de nu ruim dertig jaar durende interdisciplinaire discussies die als zorgethiek bekend staan (zie 1), anderzijds verschillende vormen van empirisch onderzoek. 5. Deze twee bronnen, conceptueel en empirisch onderzoek, staan in een dialectische relatie tot elkaar. Conceptuele en theoretische inzichten worden bevraagd en verrijkt door empirisch onderzoek en vice versa. Anders gezegd: we hebben een normatief geladen zorgethische theorie die we tegelijkertijd als theoretisch kader gebruiken, en als hypothese die getoetst en bijgesteld wordt op basis van empirisch onderzoek en theoretische reflectie. 6. In het theoretisch kader zijn een aantal uitgewerkte begrippen ( critical insights ) richtinggevend, zoals relationaliteit, contextualiteit, affectiviteit, practices, kwetsbaarheid, lichamelijkheid, aandacht voor macht en positie, en betekenis/zin. 6

7 7. De empirische onderzoeksmethoden die in de Utrechtse zorgethiek gehanteerd worden focussen op geleefde ervaringen, zorgpraktijken, en de wijze waarop het samenleven geordend is (de politiek- ethische invalshoek). De methodologische toolkit die hiertoe ingezet en verder ontwikkeld wordt, bevat de volgende methoden: fenomenologie, narratieve analyse, discoursanalyse, etnografie (institutionele en auto-etnografie), visuele data-analyse, participatief actie-onderzoek en responsieve evaluatie. 8. Samenvattend: het theoretisch kader, inhoudelijk gevuld met de hierboven genoemde critical insights (zie 6), richt de empirische onderzoeksbenaderingen op de geleefde ervaringen van betrokkenen in zorgpraktijken, op deze praktijken zelf en/of hun politieke context. Langs deze weg(en) wordt inzicht opgedaan over het moreel goede dat hierin verschijnt. 9. De epistemologische positie van de Utrechtse zorgethiek kan aldus omschreven worden als expressief-collaboratief. Tot het goede krijgen we alleen toegang door in dialoog en via participatieve vormen van (actie)onderzoek, verschillende posities, perspectieven en soorten van kennis op elkaar te betrekken. De master omvat 60 EC en bestaat uit zeven onderdelen, gedurende welke de student wordt ingevoerd in de zorgethiek, kennis maakt met verschillende onderzoeksmethoden en actuele thema s, en een proeve van wetenschappelijke bekwaamheid aflegt in de vorm van een masterthesis. 7

8 1 CURSUSGEGEVENS 1.1 Algemene gegevens Cursustitel: Research seminar (premastertraject zorgethiek) Cursuscode: PM-50B Ephorus inlevercode: PM-50B Studiejaar: Periode: III Omvang: 7,5 EC Aantal SBU: 210 Onderdeel van: Premastertraject Zorgethiek en Beleid Doelgroep: studenten premastertraject Zorgethiek en Beleid Verplicht voor: studenten Premastertraject Zorgethiek en Beleid Voorkennis: Inleiding Ethiek (PM21) hebben afgerond NB Afronding van dit studieonderdeel is voorwaarde voor het volgen van PM-60B premasterthesis ZEB. Examinator: V.Baur kamer: spreekuur: op afspraak: 1.2 Plagiaatcontrole met Ephorus, fraude en richtlijn werkstukken De UvH heeft een actief beleid voor het controleren op plagiaat. Elk afrondend schriftelijk werkstuk levert de student in via mijnuvh.nl met een specifieke Ephorus inlevercode (zie 1.1 Algemene gegevens). Het werkstuk wordt dan automatisch gecontroleerd en komt in een persoonlijke map van de examinator terecht. Het gebruik van uitspraken, teksten, illustraties en meningen van een ander zonder vermelding van de bron, waarbij de schrijver de indruk wekt alsof deze van hem of haar zelf zijn, wordt beschouwd als plagiaat. Bij schriftelijke werkstukken en tentamens wordt dit gezien als een ernstige inbreuk op academische normen omdat een juiste beoordeling van de kennis en vaardigheden van de student dan niet goed mogelijk is, en omdat het oneerlijk is tegen- over medestudenten. Op tentamenfraude kunnen zware sancties volgen, tot aan het uitsluiten van de studie toe. Zie voor meer informatie: meer informatie over het schrijven van een goed werkstuk zie: 8

9 1.3 Beoogd leerresultaat Na deelname aan dit onderdeel volgens de eisen kun je: 1. Een wetenschappelijke onderzoeksopzet schrijven, waarin alle onderdelen die hierbij horen goed uitgewerkt zijn; 2. De verschillende soorten van onderzoek in de ethiek (zoals conceptueel, hermeneutisch, kwalitatief-empirisch) benoemen en beschrijven, en zorgethiek hierbinnen positioneren; 3. Beschrijven hoe zorgethiek wetenschapsfilosofisch gepositioneerd kan worden, en welke waarheidsclaim ze beoogt te doen; 4. Wetenschappelijke artikelen analyseren en becommentariëren op methodisch niveau; 5. De inhoud van wetenschappelijke ethische artikelen goed samenvatten; 6. Wetenschappelijk correct omgaan met bronnen. 1.4 Werkvorm en studiebelastingsuren Werkvormen: Hoorcolleges / werkcolleges. Deelname is verplicht. Doel en samenhang van de werkvormen in deze cursus: De colleges zijn steeds opgebouwd uit drie delen. A. Kennis en inzicht. Het eerste uur bestaat uit een interactief hoorcollege waarbij je kennis opdoet over de specifieke invalshoek van het betreffende college. Tevens leer je uit welke onderdelen een onderzoeksopzet bestaat, aan de hand van het boek Een onderzoek voorbereiden van Heinze Oost en Angela Markenhof (2010). B. Toepassing op zorgethische tekst. Tijdens het tweede uur pas je de kennis uit het hoorcollege toe op een zorgethische tekst (hoofdstuk uit een boek of artikel) in een werkplaats gericht op verdere verwerking en praktische oefening met de stof. Deze artikelen zijn meestal pittig, en zijn bedoeld om (Engelse) artikelen te leren lezen en analyseren. Zo krijg je zicht op het belang van een probleemstelling, vraag- en doelstelling, het correcte gebruik van bronnen etc. Tevens maak je kennis met basale inzichten van de zorgethiek. C. Werken aan onderzoeksopzet. Het derde uur is een werkcollege: hier staat de voorbereiding van jouw eigen onderzoek (uitgevoerd in de premasterthesis, PM60B) centraal. In het actieve werkcollege werk je, individueel en in samenwerking met anderen, aan de voorbereiding van je eigen premasterthesis: je vertelt over jouw concern, jouw probleemstelling, je vraagstelling, je bronnen, etc., je schrijft dat voor jezelf op, en je bespreekt het groepsgewijs kritisch met elkaar. Dit gaat stapsgewijs: tijdens elk werkcollege staat een ander onderdeel centraal. 9

10 Samenstelling studiebelastingsuren (SBU): Activiteit Aantal uren Contacturen: 28 (incl. omliggende uren) Zelfstudie colleges: 160 (bestudering verplichte literatuur) Voorbereiding tentamen: 22 Totaal SBU: 210 Schema voor het berekenen van de uren nodig voor literatuurstudie Aantal bladzijden literatuur per studie-uur 1 Doelen anderstalig artikel in artikel in wetenschap- wetenschap- vakwetenschappelijk tijdschrift pelijk tijdschrift pelijk tijdschrift Populariserend artikel (n.v.t. in dit studieonderdeel) Licht Middel Roman (n.v.t. in dit studieonderdeel) Zwaar Feedback Bij feedback wordt een onderscheid gemaakt tussen formatieve en summatieve feedback. Formatieve feedback wordt gegeven tijdens het onderwijs zelf en is bedoeld om je inzicht te geven over je leerproces. Wat weet en kun je al wel en wat niet? In dit studieonderdeel vindt formatieve feedback plaats tijdens de hoor- en werkcolleges in de vorm van korte onderwijs- leergesprekken waarin getoetst wordt of behandelde begrippen duidelijk zijn, korte samenvattingen op het einde van het college die je kunt vergelijken met je eigen aantekeningen en tips en tops na afloop van een oefening. Summatieve feedback vindt vaak plaats op het einde van een studieonderdeel. Het laat zien wat je op het einde van het studieonderdeel weet of kunt. Vaak zijn aan deze feedback consequenties verbonden, meestal in de vorm van een cijfer. In dit studieonderdeel vindt summatieve feedback plaats op basis van een schriftelijk tentamen en afgeronde onderzoeksopzet. Zie voor meer informatie over de summatieve feedback ook het volgende onderdeel Afronding. 1.6 Afronding Voorwaarden Voor deelname aan het schriftelijk tentamen is actieve deelname tijdens de colleges verplicht. Afwezigheid dient gemeld te worden en in overleg met docent wordt een vervangende opdracht bepaald. Ook dient men zich zelf tevoren aan te melden voor 10

11 het schriftelijk tentamen en je moet je tijdens het tentamen legitimeren met inschrijfbewijs en legitimatiebewijs. Afronding 1: Soort afronding: Inhoud afronding: Cijferbepaling: Onderzoeksopzet De onderzoeksopzet voor het thesisonderzoek. De omvang is minimaal 600 en maximaal 1200 woorden, exclusief literatuurlijst. De onderzoeksopzet dient digitaal aangeleverd te worden bij zowel de eigen thesisbegeleider als de examinator Een verzorgde vormgeving en correct gebruik van de Nederlandse taal zijn voorwaarden, zonder welke het verslag niet voor beoordeling in aanmerking komt. Geen cijfer, maar voldaan of niet voldaan op grond van het in bijlage 3.2 opgenomen beoordelingsformulier. Inleverdatum: uiterlijk 13 april 2017 Datum uitslag: 24 april 2017 Herkansingsdatum inleveren: 8 mei 2017 (uitslag: 11 mei 2017) Afronding 2: Soort afronding: Inhoud afronding: Tentamendatum: Cijferbepaling: Schriftelijk tentamen (er mogen geen boeken, artikelen, [eigen] samenvattingen of elektronische informatiedragers worden gebruikt tijdens het tentamen). Reproductie en verwerking van de opgegeven stof door middel van kennis- en inzichtsvragen a.d.h.v. een Engelstalig zorgethisch artikel 20 april 2017 van uur Cijfer op schaal van 1 tot 10, met 1 decimaal achter de komma Datum uitslag: 11 mei 2016 Datum inzage/nabespreking: Wordt t.z.t. afgesproken met de studenten; aanmelding voor de nabespreking is verplicht Herkansingsdatum: 19 juni 2016 van uur 1.7 Literatuur Het basisboek van deze cursus is Een onderzoek voorbereiden van Heinze Oost en Angela Markenhof (2010), (uitgeverij ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 19,70: o.a. via bol.com en tweedehands). Het advies is om dit zelf aan te schaffen. Verder staan de meeste gebruikte artikelen op de ELO en de rest in de bibliotheek. Verplichte literatuur Dierckx de Casterlé B, e.a., (2011). Researching lived experience in health care: Significance for care ethics. Nursing ethics,18, Op ELO. 11

12 Heijst, A. van, (2008). Iemand zien staan. Hoofdstuk 3, Erkenning theoretisch doordacht, (pp ). Kampen: Klement. Op ELO. Heijst, A. van, (2011). Ontferming voor dummies. Zorgverhoudingen in een religieus verleden en een pluriform heden. Oratie. Tilburg. Op ELO. Held, V. (2010). Can the Ethics of Care Handle Violence? Ethics and Social Welfare, 4(2), Op ELO. Leezenberg M, & De Vries G. (2007). Wetenschapsfilosofie voor Geesteswetenschappen, (pp ). Amsterdam, AUPress. Op ELO. Leget C., Borry P. & De Vries R. (2009). Nobody tosses a dwarf! The relation between the empirical and the normative re-examined. Bioethics, 23(4), Op ELO. Leget, C. (2013). Analyzing dignity: a perspective from the ethics of care. Medicine, Health Care and Philosophy, 16(4), Op ELO. Lloyd, L. (2010). The Individual in Social Care: The Ethics of Care and the Personalisation Agenda. Ethics and Social Welfare, 4(2), Op ELO. Martinsen, E. (2011). Harm in the absence of care: Towards a medical ethics that cares. Nursing ethics,18, Op ELO. Midgley, M. (1988). Teleological Theories of Morality, Hoofdstuk 24 van Encyclopedia of Philosophy, ed. G.H.R. Parkinson. en op ELO. Nistelrooij, I. van (2014). Self-sacrifice and self-affirmation within caregiving, Medicine, Health Care and Philosophy, 17(4), Op ELO. Oost, H. & Markenhof, A. (2010). Een onderzoek voorbereiden. Thieme Meulenhoff. (zelf aanschaffen/lenen in UvH-bibliotheek) Widdershoven, G.A.M. & Huijer, M. (2001). 'The Fragility of Care. An Encounter between Nussbaum s Aristotelian Ethics and Ethics of Care'. International Journal in Phiosophy and Theology, 62, Op ELO. Widdershoven, G.A.M. (2000). Hans-Georg Gadamer. In Doorman, M. & Pott. H. (eds)(2000). Filosofen van deze tijd. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker. (p ). Op ELO. 1.8 Leeswijzer In deze cursus worden drie soorten teksten behandeld. 12 De eerste soort teksten (niet in ieder college van toepassing) maakt je wegwijs in het soort wetenschap dat zorgethiek is. De inhoud van deze teksten wordt getoetst op

13 het tentamen. Het tweede soort tekst heeft een methodologische insteek en vormt de basis van het research seminar: het gaat hier om hoofdstukken uit het boek van Oost & Markenhof. Met dit boek gaan we aan de slag: het vormt de handleiding voor het zelf voorbereiden van je onderzoek. Dit boek is van belang om goed in de vingers te hebben, want het vormt, samen met de stof uit de hoorcolleges en de oefeningen in het werkcollege, de stof waarmee je het tentamen gaat maken. Het derde type tekst van deze cursus is werkmateriaal: deze teksten worden gebruikt om te analyseren in de werkplaats. Ze sluiten inhoudelijk aan bij de zorgethiek, maar worden hier bestudeerd om te begrijpen hoe ze opgebouwd zijn. Daarbij vormt het thema van het desbetreffende college steeds de invalshoek om de tekst te bestuderen. De inhoud van deze teksten wordt niet getoetst op het tentamen maar het inzicht in de methodische insteek en opbouw wel. 1.9 Onderwijskwaliteitszorg Aan het eind van de cursus kan je gevraagd worden een evaluatieformulier in te vullen. Het evalueren van het onderwijs is een onderdeel van het UvH kwaliteitszorgsysteem. De evaluatieresultaten worden bekeken door de opleidingsdirecteur, de coördinator van de premaster en de opleidingscommissie. Op intranet worden samenvattingen van de resultaten geplaatst en wordt periodiek informatie toegevoegd over verbetermaatregelen als vervolg op evaluaties. Voor vragen en informatie kun je je wenden tot de verschillende studentafgevaardigden (jaarvertegenwoordigers, opleidingscommissie), of tot de beleidsmedewerker kwaliteitszorg Sophie Wils te bereiken via Ook vind je informatie op UvH intranet (onder onderwijs en evaluatie ). 13

14 2 CURSUSPROGRAMMA 2.1 Cursusrooster Week Datum Tijd Thema Docent nr A. Wetenschapsfilosofie V. Baur B. Toepassing van inzichten op teksten C. Onderwerp en persoonlijk concern A. Zorgethiek als V. Baur probleemgestuurde discipline B. Toepassing van inzichten op teksten C. Maatschappelijke probleemstelling A. Ethiek en empirie B. Toepassing van inzichten op teksten C. Wetenschappelijke probleemstelling A. Zorgethiek als politieke ethiek en open teleologie B. Toepassing van inzichten op teksten C. Probleemstelling, hoofdvraag en deelvragen A. Hermeneutiek en interpretatie B. Toepassing van inzichten op teksten C. Strategie/methode C. Leget V. Baur Premasterthesisbegeleiders I. van Nistelrooij V. Baur M. Visse V. Baur Samenhang V. Baur Omgaan met en weergeven V. Baur van bronnen De onderzoeksopzet V. Baur AFRONDING 1 Inleveren onderzoeksopzet AFRONDING 2 Lokaal 1.22 Schriftelijk tentamen V.Baur Thesisbegeleider V. Baur Lokaal 1.22 Herkansing Schriftelijk tentamen V. Baur 14

15 2.2 Beschrijving van colleges en werkgroepen WEEK 1 Docent: Thema: Vivianne Baur Wetenschapsfilosofie A. Kennis en inzicht Na een eerste kennismaking en toelichting op de cursus staan we stil bij verschillende opvattingen van wetenschap. Dat doen we door een kort historisch overzicht en een interactief gesprek over wat kennis is, hoe kennis ontstaat en welke vormen van zekerheid daarmee verbonden zijn. Bovendien onderzoeken we wat voor type wetenschap zorgethiek is, welke kennis zij zoekt, en welke eisen dat stelt aan haar methode. Leidend is de tekst van Leezenberg & De Vries. Vervolgens bespreken we (het vooraf gelezen) hoofdstuk 1, Cirkelen rond een vraag uit Oost & Markenhof, om te leren hoe je een voorlopig onderwerp en een eerste schets voor je onderzoek maakt. B. Toepassing op teksten. We passen deze kennis toe op de (vooraf gelezen) rede van Annelies van Heijst die zij uitsprak bij de aanvaarding van haar leerstoel Zorg, Cultuur en Caritas in Tilburg. We analyseren hoe zij te werk gaat: welke type kennis is er hier aan de orde, welke bronnen gebruikt ze en hoe bouwt zij daarop haar betoog? C. Werken aan onderzoeksopzet. Onderwerp en persoonlijk concern. In het werkcollege gaan jullie zelf aan de slag: je cirkelt rond je eigen vraag (je concern ), schrijft deze op, bespreekt deze vervolgens kritisch gezamenlijk in groepjes en stelt hem bij. Zo heb je je eerste stap gezet voor je premasterthesis. Zelfstudie verplicht: Leezenberg M. & De Vries G. (2007). Wetenschapsfilosofie voor Geesteswetenschappen, Amsterdam, AUPress. (p ). Op ELO. Oost, H. & Markenhof, A. (2010). Hoofdstuk 1. Heijst, A., van. (2011). Ontferming voor dummies. Zorgverhoudingen in een religieus verleden en een pluriform heden. Oratie. Tilburg. Op ELO. Zelfstudie aanbevolen: Bedenk over welk onderwerp jij je premasterthesis wilt schrijven. Wat raakt je, wat inspireert je, waarover maak je je zorgen en stel je jezelf vragen? Oriënteer je op het onderwerp door een eerste search naar bronnen over dit onderwerp (zowel wetenschappelijke bronnen als 'grijze literatuur' en sociale media, zoals kranten, websites, e.d.). 15

16 WEEK 2 Docent: Thema: Vivianne Baur Zorgethiek als probleemgestuurde discipline A. Kennis en inzicht. In het hoorcollege gaan we in op de probleemstelling van je onderzoek. Binnen zorgethiek maken we onderscheid tussen een maatschappelijke en een wetenschappelijke probleemstelling. Dit onderscheid wordt uitgelegd en geoefend. Zoals Oost en Markenhof betogen is het opstellen van je probleemstelling essentieel voor goed onderzoek. In de probleemstelling geef je aan waar je naar op zoek bent en waarom dit relevant is. Dit dient zo nauwkeurig mogelijk te worden geformuleerd. We gaan daarom diep in op het goed formuleren van je probleemstelling. We bespreken het (vooraf gelezen) hoofdstuk 4 uit Oost en Markenhof, Vastleggen wat je niet weet en leggen ook weer het verband met de hoofd- en deelvragen van je onderzoek (hoofdstuk 1 van Oost en Markenhof). B. Toepassing. In het werkcollege passen we deze stof toe op het artikel van Martinsen (2011). C. Werken aan onderzoeksopzet. Maatschappelijke probleemstelling. Tenslotte gaan jullie zelf aan de slag: wat is de maatschappelijke probleemstelling van je onderzoek, wat maakt jouw onderzoek zinvol? Je werkt weer gezamenlijk aan je onderzoeksopzet, bespreekt dit in groepjes en stelt het bij. Zelfstudie verplicht: Martinsen, E. (2011). Harm in the absence of care: Towards a medical ethics that cares. Nursing ethics,18, Op ELO. Oost, H. & Markenhof, A. (2010). Hoofdstuk 4. Zelfstudie aanbevolen: Verdiep je in de tot nu toe gevonden relevante literatuur voor het kunnen formuleren van je eigen maatschappelijke probleemstelling. 16

17 WEEK 3 Docent: Thema: Carlo Leget & Vivianne Baur & premasterthesis-begeleiders Ethiek en empirie A. Kennis en inzicht. Een van de grote discussies in de ethiek betreft de verhouding tussen beschrijven (descriptiviteit) en waarderen (normativiteit). Dit onderscheid is van groot belang om te zien dat ethiek meer dan een mening is. In dit college gaan we diep op dit onderscheid in. We nemen één Engelstalige wetenschappelijke tekst als uitgangspunt, te weten het artikel Nobody tosses a dwarf van Leget et al. Deze bestuderen we niet alleen inhoudelijk, maar ook voor wat betreft de structuur en argumentatie. Verder bespreken we Hoofdstuk 2, Weten waar je bent uit Oost & Markenhof om te leren wat voor onderzoeksvragen binnen (zorg)ethiek gesteld worden, welke soort kennis gezocht wordt (verstehen i.p.v. erklären) en welk soort kennisgebied (zorg)ethiek is. B. Toepassing op teksten. We oefenen met deze stof aan de hand van het artikel van Leget et al. in het werkcollege, aan de hand van de vraag hoe in de zorgethiek nagedacht wordt over de verhouding tussen empirie en normativiteit. C. Werken aan onderzoeksopzet. Wetenschappelijke probleemstelling. In het werkcollege gaan jullie weer in groepjes aan de slag, dit keer onder begeleiding van de docenten zorgethiek die tevens de premasterthesissen zullen begeleiden. Wat is de wetenschappelijke probleemstelling van jouw onderzoek? Om te kunnen bepalen dat wat je gaat doen in je premasterthesis 'zin heeft', zul je een beeld moeten hebben van wat er wel en wat er nog niet (of onvoldoende) bekend is over je onderwerp. Zelfstudie verplicht: Leget C., Borry P. & De Vries R. (2009). Nobody tosses a dwarf! The relation between the empirical and the normative re-examined. Bioethics, 23(4), Op ELO. Oost, H. & Markenhof, A. (2010). Hoofdstuk 2. Zelfstudie aanbevolen: Zoek naar (zorgethische) literatuur die passend kan zijn bij jouw gekozen onderwerp. Gebruik daarbij de eerder opgedane kennis uit het bibliotheekpracticum over het gebruik van zoektermen en databases. 17

18 WEEK 4 Docent: Thema: Inge van Nistelrooij & Vivianne Baur Zorgethiek als politieke ethiek en open teleologie A. Kennis en inzicht. We gaan in op ethiek als een discipline die zich richt op systematische en kritische reflectie op het doen, laten en wedervaren van mensen, groepen en instanties onder het opzicht van goed en kwaad. Hoe kan dit systematisch en kritisch nadenken op een wetenschappelijke wijze gebeuren? We bouwen voort op het college van Fernando Suarez Müller, waarin een oertekst uit de ethiek, namelijk een deeltje uit de Ethica Nicomacheia van Aristoteles, is behandeld. Daarin is duidelijk geworden dat ethiek van begin af aan politiek wordt gedacht: als het nadenken over het ordenen van samenleven; dat ethiek (reflectie) is gebonden aan ethos (het feitelijke doen en laten en denken over goed en kwaad); en tenslotte dat in de teleologische wijze van denken datgene goed is wat het doel van een handeling nastreeft (m.a.w.: niet het raken van het doel maar de strekking naar het doel is doorslaggevend). In een laatmoderne wereld kan de teleologie in de ethiek niet op een biologische wijze worden verstaan. Mary Midgley doet echter in haar (vooraf te lezen) artikel het voorstel teleologie als een onmisbare en waardevolle onderscheiding in de ethiek te handhaven maar deze dan als een open zoeken naar het doel op te vatten. Zorgethiek kan daar op door gaan: op de politieke aard van ethiek, op de binding aan ethos en op de open zoektocht naar doelen van handelen. In het hoorcollege bespreken we haar tekst. B. Toepassing. Het gelezen Hoofdstuk 3, Iets doen wat zin heeft, uit Oost en Markenhof, wordt besproken aan de hand van een concreet uitgevoerd onderzoek door Dierckx de Casterlé e.a.. We bespreken de probleemstelling van dit onderzoek en hoe het onderzoek voldoet aan de criteria uit het hoofdstuk van Oost en Markenhof. In het werkcollege passen we deze stof toe op het artikel van Midgley (1988). C. Werken aan onderzoeksopzet. Probleemstelling, hoofdvraag en deelvragen. Daarna ga je in groepjes werken aan je eigen probleemstelling, hoofdvraag en deelvragen. Zelfstudie verplicht: Oost, H. & Markenhof, A. (2010). Hoofdstuk 1 (reeds gelezen) en hoofdstuk 3. Midgley, M. (1988). Teleological Theories of Morality, uit: hfst. 24 van Encyclopedia of Philosophy, ed. G.H.R. Parkinson. Dierckx de Casterlé B, e.a., (2011). Researching lived experience in health care: Significance for care ethics. Nursing ethics,18, Op ELO. Zelfstudie aanbevolen: Zoek verder naar relevante literatuur voor je onderzoeksopzet en verdiep je daarin. 18

19 WEEK 5 Docent: Thema: Merel Visse & Vivianne Baur Hermeneutiek en interpretatie A. Kennis en inzicht. In geesteswetenschappen gaat het om een specifiek soort wetenschap: verstehen i.p.v. erklären (een onderscheid dat Leezenberg en De Vries ook al maakten). We maken kort kennis met hermeneutiek en interpretatie en bezien hun relatie tot zorgethiek. In het college komt in vogelvlucht de hermeneutische traditie aan bod, en denken we kritisch na over de grenzen van hermeneutiek (denk bijvoorbeeld aan concepten als macht en conflict). We bespreken hoofdstuk 4 'vastleggen wat je niet weet' en hoofdstuk 5 uit Oost en Markenhof Een route uitstippelen, waarin ze uitleggen hoe probleemstellingen sturend zijn voor het type onderzoek dat je doet. B. Toepassing. We passen deze kennis toe op het artikel van Widdershoven en Huijer. C. Werken aan onderzoeksopzet. Strategie/methode. Daarna ga je in groepsverband bespreken wat een strategie is die past bij je eigen onderzoeksvraag. Het is van belang dat je onderzoeksvraag zodanig is geformuleerd dat deze vraagt om conceptueel onderzoek en niet om empirisch onderzoek. In de premaster doe je immers geen empirisch onderzoek. Daarom moet je weten of je onderzoeksvraag m.b.v. literatuurstudie te beantwoorden is en niet vraagt om empirisch onderzoek. Het werkcollege dient om te werken aan je probleemstelling, hoofdvraag en deelvragen, en elkaar te helpen om een strategie te kiezen en zodanig te verwoorden dat deze past binnen een literatuurstudie. Zelfstudie verplicht: Leezenberg M. & De Vries G. (2007). Wetenschapsfilosofie voor Geesteswetenschappen, Amsterdam, AUPress. (p ). Op ELO. (zelfde tekst als college 1) Oost, H. & Markenhof, A. (2010). Hoofdstuk 4 en hoofdstuk 5. Widdershoven, G.A.M. (2000). Hans-Georg Gadamer. In Doorman, M. & Pott. H. (eds)(2000). Filosofen van deze tijd. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker. (p ). Widdershoven, G.A.M. & Huijer, M. (2001). 'The Fragility of Care. An Encounter between Nussbaum s Aristotelian Ethics and Ethics of Care'. International Journal in Phiosophy and Theology, 62, Op ELO. Zelfstudie aanbevolen: Zoek verder naar relevante literatuur voor je onderzoeksopzet en verdiep je daarin. 19

20 WEEK 6 Docent: Thema: Vivianne Baur Samenhang A. Kennis en inzicht. Hoe zijn probleemstelling, doelstelling en vraagstelling in samenhang te zien? Over die vraag gaat dit college. Je probleemstelling, doelstelling en vraagstelling hangen nauw samen en moeten met elkaar kloppen. In het hoorcollege behandelen we de samenhang van deze onderdelen. We bespreken hoofdstuk 6 uit Oost en Markenhof Zorgen dat het plaatje klopt, dat gaat over het geheel en de samenhang van de delen. B. Toepassing. We passen deze kennis in het werkcollege toe op het artikel van Lloyd (2010). We zien hoe zij haar probleemstelling, doelstelling en vraagstellingen formuleert en hoe zij de samenhang tussen de onderdelen organiseert. C. Werken aan onderzoeksopzet. Samenhang. Daarna ga je in groepjes werken aan de samenhang in jullie onderzoek: hoe organiseer je die, vormen onderdelen een samenhangend geheel? Zelfstudie verplicht: Oost, H. & Markenhof, A. (2010). Hoofdstuk 6. Lloyd, L. (2010). The Individual in Social Care: The Ethics of Care and the Personalisation Agenda. Ethics and Social Welfare, 4(2), Op ELO. Zelfstudie aanbevolen: Zoek verder naar relevante literatuur voor je onderzoeksopzet en verdiep je daarin. 20

21 WEEK 7 Docent: Thema: Vivianne Baur Omgaan met en weergeven van bronnen A. Kennis en inzicht. Zorgethiek is een polemische discipline. Auteurs gebruiken bronnen om deze te vergelijken, om op voort te bouwen, zich tegen af te zetten, etc. In wetenschappelijke geschriften (thesissen, artikelen, dissertaties) dienen beweringen gestaafd te worden met argumenten ontleend aan bronnen die heel getrouw dienen te worden weergegeven. Het gaat immers niet om particuliere meningen of observaties, maar om wetenschappelijk gefundeerde argumenten en onderzoek. Maar auteurs gaan daar ook heel verschillend mee om. B. Toepassing. Wat zijn de eisen die gesteld worden aan brongebruik in een thesis? Welke andere wijzen van brongebruik bestaan er, ter vergelijking? In het werkcollege behandelen we drie verschillende teksten die heel verschillend omgaan met bronnen en vergelijken de stijlen van Leget, Van Heijst en Van Nistelrooij. C. Werken aan onderzoeksopzet. Daarna ga je samen bespreken hoe je zelf omgaat met bronnen in je onderzoeksopzet. Zelfstudie verplicht: Leget, C. (2013). Analyzing dignity: a perspective from the ethics of care. Medicine, Health Care and Philosophy, 16(4), Op ELO. Heijst, A. van, (2008). Iemand zien staan. Hoofdstuk 3, Erkenning theoretisch doordacht, (pp ). Kampen: Klement. Op ELO. Nistelrooij, I. van (2014). Self-sacrifice and self-affirmation within caregiving, Medicine, Health Care and Philosophy, 17(4), Op ELO. Zelfstudie aanbevolen: Zoek verder naar relevante literatuur voor je onderzoeksopzet en verdiep je daarin. 21

22 WEEK 8 Docent: Thema: Vivianne Baur De onderzoeksopzet A. Kennis en inzicht. In het hoorcollege bespreken we het volledige onderzoeksplan voor je premasterthesis. Zit er voldoende sturing in je probleemstelling? Volgen de doelstelling en vraagstelling daar logisch uit? Is het haalbaar om te doen binnen de kleine opzet van de premasterthesis? Wat ontbreekt er nog? En wat zijn eigenlijk de beoordelingscriteria voor de thesis? Verder bespreken we hoofdstuk 7 van Oost en Markenhof, De balans opmaken, over het planformulier. B. Toepassing. We bespreken de laatste vragen omtrent het voorbereiden van je eigen premasterthesis. We passen bovenstaande stof toe door te kijken naar het artikel van Held (2010). C. Werken aan onderzoeksopzet. In groepsverband bespreek je gezamenlijk je onderzoeksplan, planning, en eventuele overige vragen. Zelfstudie verplicht: Oost, H. & Markenhof, A. (2010). Hoofdstuk 7. Held, V. (2010). Can the Ethics of Care Handle Violence? Ethics and Social Welfare, 4(2), Op ELO. Zelfstudie aanbevolen: Zoek verder naar relevante literatuur voor je onderzoeksopzet en verdiep je daarin. 22

23 3 BIJLAGEN 3.1 Bijlage 1 voorbeeld tentamenvraag In het tentamen wordt een (kort) Engelstalig artikel gelezen. Woorden die niet worden begrepen worden door de examinator op een flapover geschreven en vertaald. Onder meer (maar niet uitsluitend) aan de hand van het artikel wordt de aangeboden stof getentamineerd. Vragen gaan niet over de inhoud van het artikel, maar over de probleemstelling, doelstelling, vraagstelling, over bronnengebruik, etc. Voorbeeldvragen: 1. Zorgethiek is in het college een probleemgestuurde discipline genoemd. a. Geef een korte omschrijving waarin je uitlegt wat bedoeld wordt met zorgethiek als probleemgestuurde discipline. b. Ook de auteur van deze tekst heeft een probleem. Waar is het hem/haar om te doen, oftewel: wat is zijn/haar concern? 2. Zorgethiek maakt onderscheid tussen een maatschappelijke en wetenschappelijke probleemstelling. a. Geef een korte omschrijving van maatschappelijke probleemstelling. b. Geef een korte omschrijving van wetenschappelijke probleemstelling. c. Hoe formuleert de auteur zijn/haar probleemstelling? d. Beargumenteer waarom je dit wel/niet een wetenschappelijke probleemstelling vindt. 3. Elk onderzoek moet ook vermelden welk doel het wil dienen. We noemen dat de doelstelling van onderzoek. a. Wat is de doelstelling van een onderzoek? Geef een korte omschrijving. b. Welke doelstelling heeft auteur met het artikel? 23

24 3.2 Bijlage 2 Beoordelingsformulier onderzoeksopzet premasterthesis ONDERZOEKSOPZET Toelichting Het titelblad bevat alle benodigde informatie. De onderzoeksopzet bestaat uit minimaal 600 en maximaal 1200 woorden. De aanleiding is helder omschreven, inclusief wat de student/e bewogen heeft dit onderwerp te kiezen. Maatschappelijk probleem is duidelijk verwoord. Wetenschappelijk probleem is duidelijk verwoord. De onderzoeksvraag (hoofdvraag) is helder geformuleerd. De hoofdvraag is uitgesplitst in (2 tot 4) heldere deelvragen. De doelstelling is helder geformuleerd. Samenhang: Het maatschappelijk probleem, het wetenschappelijke probleem, de hoofdvraag en deelvragen en de doelstelling sluiten op elkaar aan en vloeien logisch uit elkaar voort. De methode (inclusief fasering) is helder en haalbaar. Er is voldoende verwerking van wetenschappelijke literatuur. De literatuurverwijzingen en literatuurlijst voldoen aan de UvHvoorschriften. EINDBEOORDELING DOOR EXAMINATOR: 24

25 3.3 Bijlage 3 Checklist onderzoeksopzet premasterthesis Titelblad a. Bevat het titelblad alle benodigde informatie? b. Bestaat je onderzoeksopzet uit minimaal 600 en maximaal 1200 woorden? 2. Probleemstelling en relevantie 2.1 Aanleiding a. Heb je beschreven waarom je juist dit onderwerp hebt gekozen? b. Heb je beschreven hoe dit onderzoek tot stand gekomen is? 2.2 Maatschappelijk probleem a. Heb je beschreven wat de maatschappelijke context is waarbinnen het onderwerp geplaatst kan worden? b. Heb je beschreven wat precies het maatschappelijke probleem is rondom het onderwerp waarnaar je onderzoek gaat doen? c. Heb je gespecificeerd voor welke maatschappelijke groepen dit onderzoek relevante inzichten kan opleveren? d. Heb je de begrippen die een rol spelen in de maatschappelijke context van je onderwerp, duidelijk gedefinieerd? 2.3 Wetenschappelijk probleem a. Heb je een beeld geschetst van wat er wel en wat er nog niet bekend is over je onderwerp? b. Heb je hierbij voldoende gebruik gemaakt van relevante wetenschappelijke bronnen? c. Heb je laten zien wat het kennisgebied is/de kennisgebieden zijn waarin je je begeeft en welke bronnen daarbij van belang zijn? d. Heb je aangegeven welke keuzes je daarin gemaakt hebt en waarom? e. Heb je de begrippen die een rol spelen in de wetenschappelijke context van je onderwerp, duidelijk gedefinieerd? 2.4 Vraagstelling a. Is je hoofdvraag relevant en volledig? Dat wil zeggen: vloeit de hoofdvraag logisch voort uit voorgaande maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie en introduceert deze geen nieuwe begrippen? b. Zijn de deelvragen relevant en volledig? Dat wil zeggen: vloeien de deelvragen logisch voort uit de hoofdvraag en introduceren deze geen nieuwe begrippen? 2.5 Doelstelling a. Sluit de doelstelling goed aan op de maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie en de onderzoeksvraag die je stelt? b. Welke (nieuwe) informatie, die iets bijdraagt aan het maatschappelijk debat over dit onderwerp, gaat je onderzoek opleveren? c. Welke (nieuwe) inzichten, die iets bijdragen aan het wetenschappelijke debat over dit onderwerp, gaat je onderzoek opleveren? 3. Onderzoeksstrategie 3.1 Fasering a. Heb je een overzichtelijke en haalbare tijdsplanning opgenomen in je onderzoeksopzet? b. Heb je de verschillende hoofdstukken van je thesis benoemd en die gekoppeld aan je tijdsplanning? Ja Nee

26 26 4. Literatuur a. Voldoen je literatuurverwijzingen in de lopende tekst aan de voorschriften zoals omschreven in het UvH-handboek 'Publicatievoorschriften, bibliotheekvaardigheden, en de vormgeving van werkstukken.' (Bos, 2015)? b. Voldoet de literatuurlijst aan de voorschriften zoals omschreven in bovengenoemd handboek?