Onderzoek naar de Jaarrekening 2015 van het APS VOORWOORD

Transcriptie

1

2

3

4 VOORWOORD Met dit rapport presenteert de Algemene Rekenkamer haar resultaten van het onderzoek naar de Jaarrekening 2015 van het Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten. De financiële positie van het Algemeen Pensioenfonds is met een dekkingsgraad van 93,2% nog zorgwekkender dan voorgaand jaar, waarbij de dekkingsgraad 97,6% was. De afgelopen twee jaar was het fonds niet in staat om met zijn bezittingen de toekomstige pensioenverplichtingen volledig te dekken. Onderwerpen als het structureel factureren van een te lage wettelijke pensioenbijdrage en de langdurig openstaande vordering op de overheid van Sint Maarten en het Algemeen Pensioenfonds Curaçao hebben niet bijgedragen aan een gezonde financiële positie van het fonds. De minister van Financiën heeft hierin een belangrijke rol gespeeld. Om het pensioenfonds gezond te maken en te houden is onlangs een akkoord bereikt tot hervorming van het pensioenstelsel. Het nieuwe pensioenstelsel is echter, ten opzichte van het huidige pensioenstelsel, een versobering van het pensioen. Wij zijn van mening dat de minister van Financiën de taak heeft om te zorgen dat het fonds de belangen van de deelnemers waarborgt. In dit opzicht mag van hem verwacht worden dat hij zijn verantwoordelijkheid hierin opneemt. In verband met de voorgenomen wijziging van het pensioenstelsel, spreekt de Algemene Rekenkamer de hoop uit dat de deelnemers van het fonds goed en tijdig worden geïnformeerd over de redenen en gevolgen van de aanpassingen. Ronald C. Halman Joane Dovale-Meit Voorzitter Secretaris Algemene Rekenkamer 3

5 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD... 3 SAMENVATTING... 5 AANBEVELINGEN ONS ONDERZOEK Aanleiding Onderzoeksvragen Wijze van uitvoering onderzoek Leeswijzer DE JAARREKENING Verklaring van de externe accountant van het APS bij de Jaarrekening De voorziening pensioenverplichting Prudentie actuariële aannames Verklaring van de externe accountant bij de opgave van de basisgegevens Verklaring van de actuaris over de voorziening pensioenverplichting Vordering op het Algemeen Pensioenfonds Curaçao en het voormalig Algemeen Pensioenfonds van de Nederlandse Antillen Vordering op de overheid Dekkingsgraad Oordeel over de Jaarrekening RECHTMATIGHEID, GOVERNANCE EN COMPLIANCE Rechtmatigheid, governance en compliance bepalingen De externe toezichthouders Oordeel over de rechtmatigheid, governance en compliance REACTIE BESTUUR APS EN NAWOORD REKENKAMER Reactie van het bestuur van het APS Nawoord Rekenkamer Bijlage 1 Beperkingen uit de verklaring bij de basisgegevens Algemene Rekenkamer 4

6 SAMENVATTING In verband met onze wettelijke taak 1, hebben wij onderzoek gedaan naar de Jaarrekening 2015 van het Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten. Wij hebben de financiële positie en de naleving van wet- en regelgeving van het Algemeen Pensioenfonds onderzocht. Met onze bevindingen, oordelen en aanbevelingen, voortkomend uit het onderzoek, stellen wij de Staten en de Minister van Financiën op de hoogte van de gang van zaken. 2 Daarnaast willen wij met dit rapport een bijdrage leveren aan de verbetering van de rechtmatigheid en governance van het Algemeen Pensioenfonds. Ons rapport is openbaar, waardoor ook de deelnemers van het Algemeen Pensioenfonds worden ingelicht over de uitdagende situatie waarin het fonds zich bevindt. VOORZIENING PENSIOENVERPLICHTING EN DEELNEMERSADMINISTRATIE Het deelnemersbestand is één van de basiselementen voor de berekening van de hoogte van de voorziening pensioenverplichting. Het Algemeen Pensioenfonds is sinds 2012 bezig met het opschonen van zijn deelnemersbestand. Deze opschoning en de premie-analyse hebben ervoor gezorgd dat de onderbouwende documenten van de basisgegevens in de deelnemersadministratie completer zijn. In tegenstelling tot voorgaande jaren heeft dit, in 2015, geresulteerd in een verhoogde zekerheid omtrent de opgenomen basisgegevens. Echter hebben wij opgemerkt dat de accountant van het Land Sint Maarten de afgelopen vijf jaar heeft vastgesteld dat het proces rondom de salarisadministratie bij de overheid niet op orde is. Hierdoor bestaat het risico dat de aangeleverde gegevens van de grootste deelnemende organisatie van het fonds niet juist en volledig zijn. Daardoor kan er een risico bestaan dat de voorziening pensioenverplichting niet juist en volledig is. ONZEKERE VORDERING Het Algemeen Pensioenfonds heeft sinds zijn oprichting in 2012 een vordering op het Algemeen Pensioenfonds Curaçao. Deze vordering is opgelopen tot NAf 25,8 miljoen per 31 december Het Algemeen Pensioenfonds Curaçao heeft de vordering niet schriftelijk bevestigd. Er is daarom geen zekerheid omtrent de hoogte van de vordering. ONTOEREIKENDE DEKKINGSGRAAD Het Algemeen Pensioenfonds hanteert als norm dat zijn aanwezige bezittingen minimaal 105% van zijn toekomstige pensioenverplichtingen dekken. Sinds de oprichting van het fonds heeft het niet aan deze eigen norm kunnen voldoen. Bovendien is de dekkingsgraad van het fonds de afgelopen twee jaar, (2015: 93,2% en 2014: 97,6%) onder de minimale norm van 100% van de Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten. Dit betekent dat het fonds evenals voorgaand jaar, niet in staat is om met de aanwezige bezittingen zijn toekomstige verplichtingen volledig te dekken. 1 Artikel 26 van de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds. 2 Artikel 18, tiende lid, van de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds. Algemene Rekenkamer 5

7 Ons oordeel over de jaarrekening Wij zijn van mening dat de jaarrekening 2015 van het Algemeen Pensioenfonds, met uitzondering van de vordering op het Algemeen Pensioenfonds Curaçao van NAf 25,8 miljoen, een getrouw beeld geeft van de financiële positie per 31 december 2015 en het resultaat over Echter blijft de betrouwbaarheid van de deelnemersadministratie en daarmee ook de voorziening pensioenverplichting voor ons een punt van bezorgdheid. RECHTMATIGHEID, GOVERNANCE EN COMPLIANCE Wij hebben geconstateerd dat één van de drie aanwezige bestuursleden per 31 december 2015 een veiligheidsonderzoek heeft afgerond. Daarnaast heeft het Algemeen Pensioenfonds, evenals voorgaande jaren, in 2015 een pensioenbijdrage van 22% gefactureerd in plaats van het wettelijke percentage van 25%. Het fonds heeft aangegeven dat het per 1 januari 2016 een pensioenbijdrage van 25% factureert. Voorts heeft het Algemeen Pensioenfonds in 2015 een negatief rendement op zijn internationale beleggingen behaald van -3,07% (2014: 3,96%). Het behaalde rendement van de afgelopen twee jaar is onder de eigen bepaling waarin het fonds stelt, een rendement van tussen de 7% en 11% te behalen voor de internationale beleggingen. In onze rapporten over de Jaarrekening 2012, 2013 en 2014 hebben wij onze kanttekening geplaatst bij het gehanteerde beleggingsprofiel van het fonds. 3 Het Algemeen pensioenfonds is momenteel (in 2017) bezig met de afwikkeling van het aanpassen van het investeringsbeleid. Bovendien hebben wij onder meer geconstateerd dat: het bestuur in 2015 niet voltallig was; het personeelsreglement niet in werking is getreden, omdat de goedkeuring bij landsbesluit ontbreekt; het jaarverslag van het fonds niet binnen twee maanden na vaststelling van de jaarrekening openbaar beschikbaar is gesteld; Hoewel het volgens de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds niet verplicht is, heeft het fonds in 2012 een bestuursreglement vastgesteld. Het reglement behoeft om te kunnen werken de goedkeuring bij landsbesluit te hebben. Voor zover wij hebben kunnen nagaan is het reglement nog niet in werking getreden. Ons oordeel over de rechtmatigheid, governance en compliance Wij zijn van oordeel dat met name de afgeweken bepalingen inzake het ondergaan van een veiligheidsonderzoek voor alle bestuursleden en het in werking laten treden van het personeelsreglement te lang voortduurt. Deze bepalingen hadden reeds in 2015 opgelost moeten zijn. 3 Wij zijn van mening dat de manier van beleggen niet in overeenstemming is met de prudente instelling die het fonds volgens zijn kernwaarden stelt. Namelijk, het nemen van minimale financiële risico s. Algemene Rekenkamer 6

8 Het is een bevorderlijke ontwikkeling dat het fonds het investeringsbeleid nader bestudeerd en in overeenstemming brengt met zijn strategie. Wij vinden het positief dat het Algemeen Pensioenfonds heeft bevestigd dat het per 1 januari 2016 de wettelijke pensioenbijdrage van 25% factureert. Algemene Rekenkamer 7

9 AANBEVELINGEN De deelnemer van het Algemeen Pensioenfonds moet ervan uit kunnen gaan dat het fonds zijn verantwoordelijk draagt en de belangen van de deelnemers behartigd. Het gevolg hiervan is dat het Algemeen Pensioenfonds het toekomstig pensioen van de deelnemers kan uitkeren. In voorgaande jaren hebben wij aanbevelingen gedaan over de verantwoordelijkheden van het Algemeen Pensioenfonds. Het doel was, een bijdrage te leveren aan een gezonde positie van het fonds om zo de belangen van de deelnemers te waarborgen. Alhoewel wij hebben geconstateerd dat er sprake is van verbetering in de naleving van de verantwoordelijkheden van het fonds, blijven wij extra aandacht vragen voor onderstaande aanbevelingen: stel een structureel en realistisch stappenplan op en voer het uit zodat een dekkingsgraad van minimaal 100% wordt gerealiseerd; verkrijg zekerheid omtrent de openstaande vordering bij het Algemeen Pensioenfonds Curaçao; en verhoog de zekerheid omtrent de juistheid en volledigheid van de deelnemersadministratie. Wij kijken ernaar uit dat alle aanbevelingen, met name bovenstaande uiterlijk bij de Jaarrekening 2017 van het Algemeen Pensioen Fonds zijn opgevolgd. Tot slot bevelen wij de regering van het Land Sint Maarten aan, om stappen te ondernemen en erop toe te zien dat de salarisadministratie van de overheid op orde wordt gebracht. Gezien dit ook de betrouwbaarheid van het deelnemersbestand van het Algemeen Pensioenfonds kan beïnvloeden. Algemene Rekenkamer 8

10 1 ONS ONDERZOEK 1.1 Aanleiding In het kader van onze wettelijke taak 4 hebben wij onderzoek gedaan naar de Jaarrekening 2015 van het Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten (hierna: APS). Met onze bevindingen, oordelen en aanbevelingen, die voortvloeien uit ons onderzoek, willen wij de Staten informeren over de financiële situatie van het APS en inzicht verschaffen over de naleving van wet- en regelgeving en de daaruit voortvloeiende en overige van toepassing zijnde regelingen. Verder willen wij door middel van onze bevindingen en aanbevelingen een bijdrage leveren aan de verbetering van de rechtmatigheid en governance van het APS. Doordat ons rapport openbaar is, worden de deelnemers van het APS ook geïnformeerd over de stand van zaken van het APS. 1.2 Onderzoeksvragen Wij hebben de volgende onderzoeksvragen geformuleerd: 1. Geeft de Jaarrekening 2015 van het APS een getrouw beeld van de financiële positie per 31 december 2015 en het resultaat over 2015? 2. Handelt het APS in 2015 in overeenstemming met de: a. Landsverordening Algemeen Pensioenfonds van Sint Maarten en de daaruit voortkomende nadere bepalingen en richtlijnen; b. bepaling aangaande het factureren van een pensioenbijdrage van 25%; 5 c. bepaling betreffende het ondergaan van een veiligheidsonderzoek door alle directie- en bestuursleden; 6 d. bepalingen van het interne opgestelde investeringsbeleid? Wijze van uitvoering onderzoek Wij hebben bij ons onderzoek naar de Jaarrekening 2015 de werkzaamheden van de externe accountant van het APS beoordeeld, om te bepalen of wij hierop kunnen steunen. Daarnaast hebben wij een analyse op de jaarrekening verricht, documenten geanalyseerd, gesprekken gevoerd met de externe accountant, de beleggingscommissie en de directie van het APS. Tot slot hebben wij een externe actuaris ingeschakeld die de actuariële aannames bij de bepaling van de voorziening pensioenverplichting, heeft beoordeeld. 4 Artikel 20, van de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds. 5 Artikel 58, tweede lid, van de Pensioenlandsverordening overheidsdienaren. 6 Artikel 2, eerste lid, van het Landsbesluit aanwijzing vertrouwensfuncties en uitvoering van veiligheidsonderzoeken. 7 Hierin ligt het kader vast waarbinnen beleggingen worden gedaan; Bijvoorbeeld de verantwoordelijkheden van betrokken partijen, risico s, beleggings- en prestatiedoelstellingen. Algemene Rekenkamer 9

11 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt antwoord gegeven op de eerste onderzoeksvraag, waarbij de bevindingen over de financiële positie en het resultaat van het APS aan de orde komen. In hoofdstuk 3 presenteren wij onze bevindingen omtrent de naleving van het APS van diverse (wettelijke) regelingen. Hiermee geven wij antwoord op de tweede onderzoeksvraag. De reactie van het bestuur van het APS op het rapport en ons nawoord, zijn opgenomen in hoofdstuk 4. Algemene Rekenkamer 10

12 2 DE JAARREKENING Het bestuur van het APS is verantwoordelijk voor het opstellen van de jaarrekening en het jaarverslag waarin het beleid en de werkzaamheden van het fonds van het afgelopen jaar is toegelicht. 8 De jaarrekening van het APS dient onder andere een volledig beeld 9 te geven van de financiële situatie van het fonds. Tevens moet uit de jaarrekening blijken dat de belangen van de deelnemers en de gewezen deelnemers voldoende zijn gewaarborgd. 10 Het APS heeft zijn Jaarrekening 2015 op 31 oktober 2016 aan ons aangeboden. In de hierna volgende paragrafen vermelden wij onze bevindingen over de Jaarrekening Wij sluiten het hoofdstuk af met het antwoord op de eerste onderzoeksvraag: Geeft de Jaarrekening 2015 van het APS een getrouw beeld van de financiële positie per 31 december 2015 en het resultaat over 2015? 2.1 Verklaring van de externe accountant van het APS bij de Jaarrekening 2015 Op 28 oktober 2016 heeft de externe accountant van het APS een controleverklaring met beperking afgegeven bij de Jaarrekening De externe accountant verklaart dat de jaarrekening van het APS, met uitzondering van de vordering op het Algemeen Pensioenfonds Curaçao (hierna: APC), een getrouw beeld geeft van de financiële positie per 31 december 2015 en het behaalde resultaat en kasstromen (de inkomende en uitgaande gelden) over Het oordeel in de verklaring luidt als volgt 11 : In our opinion, except for the possible effects of the matters described in the Basis for qualified opinion paragraph, the financial statements give a true and fair view of the financial position of Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten as at December 31, 2015 and its financial performance and cash flows for the year then ended in accordance with International Financial Reporting Standards. 2.2 De voorziening pensioenverplichting Wij beschouwen de voorziening pensioenverplichting (hierna: VPV) als de belangrijkste verplichtingspost in de jaarrekening van een pensioenfonds. De VPV is namelijk het bedrag waarover een pensioenfonds moet beschikken om te kunnen waarborgen dat het in de toekomst kan voldoen aan alle uit de pensioenregeling voortvloeiende verplichtingen (uit te keren pensioen) voor zijn deelnemers. Uit de jaarrekening van het APS blijkt dat de VPV eind 2015 NAf 602,2 miljoen bedraagt. Om de juiste omvang van de VPV te kunnen berekenen, is het van essentieel belang dat: o o de actuariële aannames 12 prudent zijn; en de deelnemersadministratie juist en volledig is. Het APS heeft een actuaris ingeschakeld die onder meer de toereikendheid van de VPV heeft onderzocht. De actuaris heeft voor zijn onderzoek eigen werkzaamheden uitgevoerd. 8 Artikel 18, tweede lid van de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds. 9 Onder volledig beeld verstaan wij getrouw beeld. 10 Artikel 18, vierde lid, van de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds. 11 Independent Auditor s Report van PricewaterhouseCoopers St. Maarten d.d. 28 Oktober Onder andere: rekenrente, sterftegrondslagen en kostenvoorziening. Algemene Rekenkamer 11

13 Daarnaast heeft hij gebruik gemaakt van de financiële gegevens die ten grondslag liggen aan de jaarrekening. Verder heeft hij gebruikt gemaakt van de verklaring van de externe accountant bij de basisgegevens en overige uitgangspunten die van belang waren om te komen tot een oordeel over de toereikendheid van de VPV Prudentie actuariële aannames In de jaarrekening 2015 van het APS 13 staat aangegeven welke actuariële aannames het fonds hanteert voor de berekening van de VPV. De actuaris van het APS heeft deze aannames onderzocht en geoordeeld dat de aannames als geheel bezien voldoende prudent zijn. Wij onderschrijven het oordeel van de actuaris Verklaring van de externe accountant bij de opgave van de basisgegevens De externe accountant van het APS heeft een controle uitgevoerd op de juistheid en volledigheid van de opgave van de basisgegevens 14 van de deelnemers. Deze basisgegevens staan vermeld in de deelnemersadministratie van het fonds en komen voort uit de informatie die de aangesloten deelnemende organisaties hebben aangeleverd aan het APS. Het APS is vanaf 2012 bezig met het opschonen van zijn deelnemersbestand. Wij hebben tijdens ons onderzoek vastgesteld dat ten opzichte van voorgaande jaren, in 2015 de onderbouwende documenten voor de basisgegevens completer zijn. Hierdoor is de zekerheid omtrent de juistheid en volledigheid van de basisgegevens die zijn vermeld in het deelnemersbestand, verhoogd. De externe accountant stelt bij zijn controle vast dat voor de basisgegevens van de deelnemers, de juiste en volledige onderbouwende documentatie aanwezig is in hun deelnemersdossier. Naast deze controle voert de externe accountant ook een controle uit op de, door het APS uitgevoerde, premie-analyse. Het APS heeft deze analyse over het jaar 2015 uitgevoerd waarbij het: op basis van de ontvangen verzamelloonstaat 15 en/of andere bestanden van de deelnemende organisaties controleert of de personen die op de ontvangen documenten staan vermeld, als actieve deelnemer 16 voorkomen in de deelnemersadministratie van het fonds; controleert of de actieve deelnemers die in de deelnemersadministratie van het fonds staan, voorkomen op de ontvangen verzamelloonstaat en/of andere bestanden van de deelnemende organisaties. Wij hebben geconstateerd dat er bij de premie-analyse over 2015 minder verschillen zijn geconstateerd ten opzichte van voorgaande jaren. 13 Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten, Financial Statements for the year ended December 2015, pagina 51 & Geboortedatum deelnemer, gewezen deelnemer, pensioengerechtigde, pensioengerechtigde partner, latente wezen; het geslacht, datum huwelijk/scheiding, datum overlijden, aanvangsdatum deelnemerschap, pensioendatum, inkomensgegevens (w.o. salaris; parttime percentage, arbeidsongeschiktheidspercentage, inkomensgrenzen). In overleg met de actuaris is alternatieve documentatie ook acceptabel bevonden. 15 Een verzamelloonstaat is een overzicht waarop de loongegevens van de werknemers staan vermeld. 16 Actieve deelnemers zijn deelnemers die gedurende het jaar premie afdragen aan het fonds. Algemene Rekenkamer 12

14 De externe accountant heeft op basis van zijn uitgevoerde werkzaamheden, op 24 oktober 2016 een verklaring bij de opgave van de basisgegevens afgegeven. Hij heeft vastgesteld dat de basisgegevens die vermeld zijn in de deelnemersadministratie 17, met uitzondering van twee beperkingen, juist en volledig zijn en in overeenstemming met de onderliggende documenten in de deelnemersdossiers. Voor het overzicht van de twee beperkingen verwijzen wij naar bijlage 1. Het oordeel van de externe accountant in de verklaring luidt als volgt 18 : Naar ons oordeel is de opgave van basisgegevens van verzekerden en andere rechthebbenden die door de certificerend actuaris wordt gehanteerd bij het certificeren van de actuariële berekening van de voorziening pensioenverplichtingen per 31 december 2015, uitgezonderd de mogelijke effecten van hetgeen hierboven beschreven is, in alle van materieel belang zijnde aspecten, juist en volledig en in overeenstemming met de onderliggende pensioenadministratie. Wij hebben vastgesteld dat de externe accountant in overeenstemming met de regelgeving 19 de juistheid en volledigheid van de basisgegevens, die beschikbaar zijn bij het fonds, heeft gecontroleerd. Wij kunnen ons vinden in de aanpak en onderbouwing van de externe accountant bij de afgegeven verklaring Verklaring van de actuaris over de voorziening pensioenverplichting De actuaris heeft ondanks de beperkingen in de verklaring van de externe accountant, de opgave van de basisgegevens als voldoende beschouwd voor het vormen van zijn oordeel over de toereikendheid van de VPV. Op 21 oktober 2016 heeft de actuaris een actuariële verklaring afgegeven over het boekjaar 2015 van het APS. Zijn oordeel inzake de VPV luidt 20 : Met inachtneming van het voorgaande en het navolgende verklaar ik dat naar mijn overtuiging de technische voorzieningen, overeenkomstig de beschreven berekeningsregels en uitgangspunten, toereikend zijn vastgesteld. Wij merken op dat ondanks de positieve verklaring van de actuaris en de inspanning van het APS 21, wij de volgende constateringen bij de grootste deelnemende organisatie van het APS (de overheid van Sint Maarten) niet buiten beschouwing kunnen laten dat: de opgaven van de basisgegevens niet zijn voorzien van een controleverklaring van hun externe accountant; en de salarisadministratie nog steeds niet op orde is. 22 Hoewel deelnemende organisaties niet wettelijk verplicht zijn om een controleverklaring af te geven bij de aangeleverde gegevens, is dit naar onze mening wel van belang. Zonder een 17 De externe accountant geeft aan dat zij de deelnemersadministratie hetzelfde zien als het deelnemersbestand en de opgave van de basisgegevens. 18 Assurance-rapport, PricewaterhouseCoopers St. Maarten d.d. 24 oktober Richtlijn 1120 Gebruikmaken van de werkzaamheden van de certificerend actuaris bij de controle van de jaarrekening en staten van pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. Hierin staat aangegeven dat de accountant de basisgegevens controleert die beschikbaar zijn bij het fonds. 20 Actuariële verklaring van Willis Towers Watson d.d. 21 oktober Uitvoeren van een premie-analyse, completeren van de deelnemersdossiers, actief benaderen van de deelnemende organisaties inzake ontbrekende informatie. 22 Zie Algemene Rekenkamer rapporten Rechtmatigheidsonderzoek: Jaarrekening 2012, 2013, 2014 en 2015 van Sint Maarten. Algemene Rekenkamer 13

15 verklaring van een externe accountant bij de aangeleverde opgave van de deelnemende organisaties, blijft onzekerheid bestaan over de juistheid en volledigheid van de aangeleverde basisgegevens. Bovendien heeft de accountant van het Land Sint Maarten ook in 2016 een afkeurende controleverklaring bij de jaarrekening 2015 van de overheid afgegeven. In deze afkeurende controleverklaring heeft de accountant wederom aangegeven dat de opzet en werking van de interne controleprocedure van de salarisadministratie niet toereikend is. 23 Met andere woorden: de accountant kan niet verklaren dat de gegevens vermeld in de salarisadministratie juist en volledig zijn. Hierdoor kan er een risico bestaan dat de aangeleverde gegevens door de overheid, aan het APS, niet juist en volledig zijn. Dit heeft als resultaat dat er dan ook een risico bestaan dat de VPV niet juist en volledig is. 2.3 Vordering op het Algemeen Pensioenfonds Curaçao en het voormalig Algemeen Pensioenfonds van de Nederlandse Antillen Het APS heeft eind 2015 een vordering op het APC van NAf 25,8 miljoen. Het betreft de herverdeling van de deelnemers komend uit het APS, APC en het Pensioenfonds Caribisch Nederland. De externe accountant van het APS heeft ten tijde van de uitvoering van zijn controle op de Jaarrekening 2015 van het APS, geen bevestiging van het APC ontvangen inzake de openstaande vordering. Door het ontbreken van een bevestiging is er sprake van een onzekerheid over de hoogte van de vordering. Ten tijde van ons onderzoek heeft het APS aangegeven dat het APC de vordering nog steeds niet schriftelijk heeft bevestigd. 24 Wegens het uitblijven van een bevestiging over de hoogte van de vordering en de financiële afwikkeling daarvan, heeft het APS in 2015 minder gelden ter beschikking gehad die zij mogelijk had kunnen investeren. Wij vinden het zorgelijk dat de vordering sinds de oprichting van het APS, in 2010, is opgelopen van NAf 5,1 miljoen tot NAf 25,8 miljoen per 31 december 2015 en dat het tot op heden nog steeds openstaat. Voorts heeft het APS eind 2015 ook een vordering op de opvolger van het voormalig Algemeen Pensioenfonds van de Nederlandse Antillen, te weten het APC, van NAf 34,6 miljoen (2014: NAf 97,0 miljoen). Deze vordering vloeit voort uit de boedelscheiding door de ontmanteling van het voormalig Land de Nederlandse Antillen per 10 oktober In 2015 is een gedeelte van de vordering afgewikkeld. Het APS heeft aangegeven dat het APC de openstaande vordering van NAf 34,6 miljoen nog niet volledig heeft bevestigd. 2.4 Vordering op de overheid Met het ondertekenen van de Debt Payment Basic Agreement op 5 februari 2016, door de overheid en het APS, is het eindelijk duidelijk geworden wat de waarde van de vordering is en hoe de overheid deze gaat afwikkelen. Hoewel er eind 2015 geen onzekerheid meer is over de waardering van de vordering, is het van het grootste belang dat de afspraken van de Debt Payment Basic Agreement worden nagekomen. Het APS kan dan beschikken over de gelden en deze gebruiken voor mogelijke investeringen. 23 Zie controleverklaring van de onafhankelijke accountant, verklaring over de jaarrekening 2015, d.d. 22 december Gebaseerd op de van de adjunct-directeur van het Algemeen Pensioenfonds d.d.18 januari Algemene Rekenkamer 14

16 Percentages Onderzoek naar de Jaarrekening 2015 van het APS Wij hebben tijdens ons onderzoek geconstateerd dat de overheid alleen de afspraak inzake de overdracht van twee percelen volgens de Debt Payment Basic Agreement is nagekomen. De betaling van NAf 19 miljoen voortvloeiend uit de verkoop van het overheidsgebouw en NAf 60 miljoen uit hoofde van de boedelverdeling tussen het Land Sint Maarten en de Nederlandse Antillen, zijn nog niet nagekomen. 2.5 Dekkingsgraad Voor een pensioenfonds wordt de dekkingsgraad gezien als een belangrijke graadmeter om te bepalen of het in staat zal zijn om met zijn bezittingen de toekomstige pensioenverplichtingen te voldoen. 25 Een dekkingsgraad van 100% betekent dat de bezittingen van een pensioenfonds precies genoeg zijn, om haar toekomstige verplichtingen te voldoen. Eind 2015 bedraagt de dekkingsgraad van het APS 93,2% (2014: 97,6%). Met deze dekkingsgraad voldoet het APS niet aan de minimaal gestelde dekkingsgraadnorm van de Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten (hierna: de Bank) van 100% 26, maar ook niet aan de eigen gestelde dekkingsgraadnorm van 105%. Grafiek 1 toont de ontwikkeling van de werkelijke dekkingsgraad van het APS in vergelijking met de minimale dekkingsgraad volgens de Bank en de eigen gestelde dekkingsgraadnorm over de periode 2011 tot en met Grafiek 1: Werkelijke dekkingsgraad APS vergeleken met de minimale dekkingsgraadnorm volgens de Bank en de eigen dekkingsgraadnorm over de jaren 2011 tot en met Gerealiseerde dekkingsgraad APS Minimale dekkingsgraadnorm van de Bank Interne dekkingsgraadnorm APS De actuaris van het APS heeft in zijn actuariële verklaring over het boekjaar 2015 aangegeven dat het vermogen van het APS per 31 december 2015 onvoldoende is voor de dekking van de VPV. Tevens heeft hij verklaard dat de premieopbrengsten niet kostendekkend zijn. Hij geeft aan dat de financiële positie van het fonds slecht is. Het APS is zich bewust van de precaire situatie waarin het fonds zich bevindt en heeft op 21 januari 2017 samen met de overheid van Sint Maarten en de vertegenwoordigers van de ambtenaren een pensioenhervormingsovereenkomst ondertekend. De pensioenhervorming moet waarborgen dat het APS in staat zal zijn om te voldoen aan de pensioenverplichtingen Verslag ingevolge artikel 24 van de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten, De Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten, d.d.22 juli Algemene Rekenkamer 15

17 In het voorgenomen nieuwe pensioenstelsel 27 wordt onder andere de pensioensleeftijd verhoogd naar 65 jaar, is er sprake van een middelloonregeling in plaats van een eindloonregeling en is de minimale leeftijd voor deelname aan het fonds 18 jaar. 28 Het nieuwe pensioenstelsel zal wellicht ten opzichte van het huidige stelsel duurzamer zijn voor het fonds, maar het is wel een versobering van het pensioen. Vanwege de verhoging van de pensioenleeftijd zullen deelnemers langer moeten doorwerken. Daarbij gaat het huidig pensioenstelstel uit van een pensioenuitkering van 70% van het laatst verdiende loon. Bij een middelloonregeling zal dit echter 70% zijn van het gemiddeld salaris dat is verdiend over de gehele loonbaan. Wij merken op dat we de afgelopen jaren in meerdere rapportages het structureel factureren van een te lage wettelijke pensioenbijdrage en de langdurig openstaande vordering op de overheid en APC, naar voren hebben gebracht. Naar onze mening hebben deze uitstaande onderwerpen een negatieve invloed gehad op de gezonde financiële situatie van het APS. Wij zijn van mening dat het APS een stappenplan moet opstellen waaruit blijkt dat met een grote mate van zekerheid, binnen een bepaalde periode, een dekkingsgraad van minimaal 100% wordt bereikt. 2.6 Oordeel over de Jaarrekening Wij zijn van oordeel dat de Jaarrekening 2015 van het APS, met uitzondering van de vordering op het APC van NAf 25,8 miljoen, een getrouw beeld geeft van de financiële positie per 31 december 2015 en het resultaat over De betrouwbaarheid van de deelnemersadministratie en daarmee ook de VPV blijft voor ons een punt van bezorgdheid. Wij kunnen niet buiten beschouwing laten dat de accountant van het Land Sint Maarten de afgelopen vijf jaar heeft vastgesteld dat het proces rondom de salarisadministratie bij de overheid niet voldoende wordt beheerd. Wij onderschrijven het oordeel van de accountant hieromtrent en hebben dit ook in meerdere van onze rapporten kenbaar gemaakt. 29 Gezien het proces niet op orde is, bestaat er een kans dat de aangeleverde gegevens door de overheid, aan het APS, niet juist en volledig zijn. Uiteindelijk zal dit ook een werking kunnen hebben op de betrouwbaarheid van de VPV. 27 Het systeem van regelingen ten aanzien van pensionering. 28 Gebaseerd op het getekend convenant pensioenhervorming door de Minister van Algemene Zaken, Minister van Financiën, de vertegenwoordigers van de ambtenaren en het APS. 29 Zie Algemene Rekenkamer rapporten Rechtmatigheidsonderzoek: Jaarrekening 2012, 2013, 2014 en 2015 van Sint Maarten. Algemene Rekenkamer 16

18 3 RECHTMATIGHEID, GOVERANCE EN COMPLIANCE Het APS dient als pensioenfonds te zorgen dat het in overeenstemming met de pensioenlandsverordening overheidsdienaren, pensioen aan zijn deelnemers en gewezen deelnemers kan uitkeren. Om dit te waarborgen zal het fonds zich niet alleen aan de wetten 30 moeten houden, die specifiek voor het fonds van toepassing zijn, maar ook aan de bepalingen die in- of extern zijn gecreëerd voor good governance. In dit kader presenteren wij in navolgende paragrafen onze bevindingen en geven wij antwoord op de tweede onderzoeksvraag: Handelt het APS in 2015 in overeenstemming met de: a. Landsverordening Algemeen Pensioenfonds van Sint Maarten en de daaruit voortkomende nadere bepalingen en richtlijnen; b. bepaling aangaande het factureren van een pensioenbijdrage van 25%; c. bepaling betreffende het ondergaan van een veiligheidsonderzoek door alle directieen bestuursleden; d. bepalingen inzake het kader waarbinnen beleggingen worden gedaan? 3.1 Rechtmatigheid, governance en compliance bepalingen Tijdens ons onderzoek is gebleken dat het APS niet in overeenstemming handelt met alle bepalingen van de wet die van toepassing zijn op het fonds. Wij hebben in het kader van governance en compliance tevens de naleving van het intern beleid bekeken. Onderstaande tabel toont van welke bepalingen het APS in 2015 is afgeweken. Tabel 1: Overzicht van bepalingen waarvan het APS in 2015 is afgeweken. Bepalingen Nadere toelichting Inzake de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds van Sint Maarten en de daaruit voortkomende nadere bepalingen en richtlijnen Bestaat het bestuur van het APS uit een onafhankelijke voorzitter die tevens lid is, en vier andere leden? Het bestuur bestaat per 31 december 2015 uit een voorzitter en twee andere leden. Artikel 5, eerste lid Is het personeelsreglement met een landsbesluit vastgesteld? Het personeelsreglement is in 2014 opgesteld maar nog niet vastgesteld. Artikel 10, tweede lid Heeft het bestuur jaarlijks (over het boekjaar 2015) een beleggingsplan vastgesteld, waarin de algemene lijnen van het beleggingsbeleid zijn opgenomen? Er is geen apart beleggingsplan voor 2015 opgesteld. Artikel 15, eerste lid 30 De Landsverordening Algemeen Pensioenfonds en de daaruit voortkomende nadere bepalingen en richtlijnen en de Pensioenlandsverordening overheidsdienaren. Algemene Rekenkamer 17

19 Bepalingen Heeft het bestuur het jaarverslag binnen twee maanden na vaststelling van de jaarrekening algemeen verkrijgbaar gesteld? Nadere toelichting Het jaarverslag is niet binnen twee maanden algemeen beschikbaar gesteld. Artikel 18, achtste lid Inzake Pensioenlandsverordening overheidsdienaren Heeft het APS een pensioenbijdrage van 25% gefactureerd? APS heeft in het jaar 2015 een pensioenbijdrage van 22% gefactureerd. Voortvloeiend uit artikel 58, tweede lid Volgens het APS factureert het per 1 januari 2016 de wettelijke bijdrage van 25%. Inzake het Landsbesluit aanwijzing vertrouwensfuncties en uitvoering van veiligheidsonderzoeken Hebben alle bestuurs- en directieleden een Eind 2015 hebben niet alle leden van het bestuur veiligheidsonderzoek ondergaan? een veiligheidsonderzoek ondergaan. Artikel 2, eerste lid Inzake interne opgestelde investeringsbeleid Heeft het APS op lange termijn 31 een rendement van 5,5% behaald op zijn gehele beleggingsportfolio? Investment Policy Statement Total Fund I, onderdeel IV sub A Heeft het APS op lange termijn een rendement tussen de 7-11% gehaald op zijn externe beleggingen? Master Investment Policy Statement External Investment Portfolio, onderdeel I In 2015 heeft het APS een rendement van 0,39% behaald op zijn gehele beleggingsportfolio. Het negatief behaald rendement van -3,07% op de externe beleggingen, heeft veroorzaakt dat het totaalrendement op het beleggingsportfolio 0,39% is. Over de periode 2011 tot en met 2015 heeft het APS een gemiddeld rendement van 4,29% behaald op zijn gehele beleggingsportfolio. In 2015 heeft het APS een negatief rendement op zijn externe beleggingen behaald van -3,07%. Over de periode 2011 tot en met 2015 heeft het APS een gemiddeld rendement van 6,38% behaald op zijn externe beleggingen. Vanaf 2012 zijn alle bestuurs- en directieleden van het APS verplicht om een veiligheidsonderzoek te ondergaan. Per 31 december 2015 heeft één van de drie aanwezige bestuursleden een veiligheidsonderzoek afgerond. Het veiligheidsonderzoek van de voorzitter, die is aangetreden in 2012, is in 2015 nog niet afgerond. Het andere bestuurslid heeft geen veiligheidsonderzoek ondergaan. Het APS belegt zijn gelden lokaal en internationaal. Voor zijn internationale beleggingen dient het fonds op zoek te gaan naar investeringen die een gemiddeld rendement van tussen de 7% en 11% opleveren op lange termijn. 32 Het APS belegt op een manier zodat dit rendement 31 Volgens de actuariële en bedrijfstechnische nota van het APS wordt er gesproken over een termijn van vijf jaar. 32 Interne investeringsbeleid. Master Investment Policy Statement External Investment Portfolio, onderdeel I. Algemene Rekenkamer 18

20 behaald kan worden. In onze rapporten over de Jaarrekening 2012, 2013 en 2014 van het APS hebben wij onze kanttekening geplaatst bij het gehanteerde beleggingsprofiel van het fonds. 33 Het fonds heeft de afgelopen twee jaar geen rendement van tussen de 7% en 11% behaald voor zijn internationale beleggingen. Het behaald rendement over 2014 was 3,96% en over 2015 hebben zij zelfs een negatief rendement behaald van -3,07%. Het APS was zich ervan bewust dat het investeringsbeleid, dat is opgesteld bij de oprichting, niet meer aansluit met de nieuwe strategie van het fonds. Zodoende is het fonds bezig met de afwikkeling van de aanpassing van het investeringsbeleid. Het APS is volgens artikel 6, zesde lid van de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds niet wettelijk verplicht om een bestuursreglement 34 vast te stellen. Op het moment dat het bestuursreglement is vastgesteld, treedt het in werking door middel van goedkeuring bij landsbesluit. Het APS heeft in 2012 een bestuursreglement vastgesteld. Wij hebben geconstateerd dat het reglement nog niet in werking is getreden, wegens het ontbreken van een goedkeuring bij landsbesluit. Volgens ons zal het in werking laten treden en de naleving van het bestuursreglement een bijdrage leveren aan de uitvoering van good governance. 3.2 De externe toezichthouders De Bank is op basis van de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds APS aangewezen om toezicht te houden op het APS. In zijn functie als toezichthouder dient de Bank onder andere jaarlijks een verslag uit te brengen van zijn uitgevoerde toezichthoudende werkzaamheden. 35 Daarnaast kan zij gevraagd of ongevraagd advies geven aan de minister van Financiën en het bestuur van het APS. 36 De Bank heeft aangegeven dat zij hun toezichthoudende taken op het APS hebben uitgevoerd. Wij hebben dit jaar, in tegenstelling tot voorgaande jaren, geen onderbouwende documentatie van de Bank ontvangen. Het onderbouwend bewijs achten wij van belang. Wij hechten veel waarde aan een goede samenwerking en zijn van mening dat er een gezamenlijk doel is. Wij als controleur en de Bank als toezichthouder van het APS willen waarborgen dat het APS goed functioneert. Wij hebben een verbetering geconstateerd bij de minister van Financiën inzake de aanlevering van onderbouwende documentatie uit hoofde van de, voor hem van toepassing zijnde, bepalingen uit de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds APS. In 2015 heeft de minister van Financiën ons alleen geen bewijs kunnen overhandigen dat hij de goedgekeurde begroting 2015 van het APS, ter kennisgeving aan de Staten heeft verstuurd. 33 Wij zijn van mening dat de manier van beleggen niet in overeenstemming is met de prudente instelling die het APS volgens zijn kernwaarden stelt. Namelijk het nemen van minimale financiële risico s. 34 In dit reglement staat onder andere de uitvoering van de overige werkzaamheden van het bestuur, de secretaris, de bijeenroeping en verloop van de bestuursvergaderingen. 35 Artikel 24, eerste lid, van de L Landsverordening Algemeen Pensioenfonds APS. 36 Artikel 20, eerste lid, van de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds APS. Algemene Rekenkamer 19

21 3.3 Oordeel over de rechtmatigheid, governance en compliance Wij zijn van oordeel dat met name de afgeweken bepalingen inzake het ondergaan van een veiligheidsonderzoek voor alle bestuursleden en het in werking laten treden van het personeelsreglement te lang voortduurt. Deze bepalingen hadden reeds in 2015 opgelost moeten zijn. Het is een bevorderlijke ontwikkeling dat het fonds het investeringsbeleid nader bestudeerd en in overeenstemming brengt met zijn strategie. Wij vinden het positief dat het APS heeft bevestigd dat het per 1 januari 2016 de wettelijke pensioenbijdrage van 25% factureert. Algemene Rekenkamer 20

22 4 REACTIE BESTUUR APS EN NAWOORD REKENKAMER 4.1 Reactie van het bestuur van het APS Algemene Rekenkamer 21

23 4.2 Nawoord Rekenkamer Naar aanleiding van de reactie van het bestuur van het APS in haar schrijven van 24 februari 2017, kenmerk /APS-077, heeft de Rekenkamer de verzochte wijziging in het rapport doorgevoerd. Algemene Rekenkamer 22

24 BIJLAGE 1 BEPERKINGEN UIT DE VERKLARING BIJ DE BASISGEGEVENS Hieronder tonen wij een overzicht van de twee beperkingen die de externe accountant heeft opgenomen in zijn verklaring bij de basisgegevens. Bij onze deelwaarneming op de deelnemersdossiers is vastgesteld dat een aantal deelnemers met status 19 Actief-premie analyse of status 20 Deelnemer onterecht deze status hebben en dat zij, op basis van de aangeleverde informatie, de status 40 Slaper zouden moeten hebben. Deze deelnemers waren allen onderdeel van de 357 deelnemers uit de premie analyse van 2015 waarvan is vastgesteld dat er geen premie is ontvangen echter dat deze wel als actieven in Maia staan. Deze statuswijzigingen zijn niet doorgevoerd wegens het ontbreken van een formele berichtgeving door de werkgever. Als gevolg van deze onjuiste status is de voorziening voor pensioenverplichting voor deze deelnemers mogelijk te hoog opgenomen. Uit de controle van de opgebouwde duur is vastgesteld dat voor een aantal deelnemers uit onze deelwaarneming de opgebouwde duur niet correct is opgenomen in Maia als gevolg van het uitvoeren van mutaties met terugwerkende kracht. Het effect van de terugwerkende kracht mutatie op de opgebouwde duur is onjuist berekend, met als gevolg dat de voorziening voor pensioenverplichtingen voor deze deelnemers onjuist is. Algemene Rekenkamer 23

25

26