Juli Algemene Rekenkamer, Juancho Yrausquin Blvd #10, unit 4 & 5.
|
|
- Joanna van Dam
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 Juli 2019 Algemene Rekenkamer, Juancho Yrausquin Blvd #10, unit 4 & 5.
3 VOORWOORD Het bestuur van de Algemene Rekenkamer heeft haar goedkeuring verleend om een onderzoek te verrichten naar het beleggingsproces van het Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten (APS). Pensioenfondsen beleggen om de pensioenen betaalbaar te houden. Daarmee wordt op de lange termijn een beter rendement gehaald dan wanneer het geld op een spaarrekening wordt gezet. Maar hoe werkt dat proces eigenlijk en wordt de premie van een deelnemer wel verantwoord belegd? In dit rapport tonen wij onze resultaten over het beleggingsproces en geven we ons oordeel op de vraag of APS conform haar beleid en overtuigingen belegt. Om dit complexe proces op een toegankelijke manier te introduceren, presenteren we het proces in de vorm van een infographic. De analogie van een farm wordt gebruikt om het investeringsproces visueel weer te geven. De infographic is bedoeld als ondersteuning van onze audit. Ronald C. Halman Voorzitter van de Algemene Rekenkamer
4 INHOUDSOPGAVE INFOGRAPHIC... 1 ONS ONDERZOEK Grondslag voor het onderzoek De onderzoeksvragen Wijze van uitvoering van het onderzoek Leeswijzer HOE BELEGT APS? Stap 1: Periodiek vaststellen beleggingsovertuigingen Stap 2: Periodiek vaststellen economische uitgangspunten Stap 3: Asset Liability Management (ALM) studie en Strategische asset allocatie (SAA) Stap 4: Periodiek vaststellen beleggingsbeleid en het beleggingsplan Stap 5: Beleggen van geld Stap 6: Uitvoeren monitoring en evaluatie OVERIGE BEVINDINGEN Wijziging van het pensioenstelsel De internationale beleggingsportefeuille Herstructurering van de internationale portefeuille OORDEEL EN AANBEVELINGEN REACTIE VAN HET APS BESTUUR Reactie van het APS-bestuur BIJLAGE Punt A: Reactie APS op de underperformance van de internationale beleggingen Punt B: Reactie APS: nuancering op de underperformance van de internationale beleggingen Punt C: Reactie APS op een herstructurering van de internationale portefeuille... 12
5 Continue Reading Continue Reading Continue Reading Continue Reading Continue Reading Continue Reading
6 1 ONS ONDERZOEK 1.1 Grondslag voor het onderzoek APS beheert het pensioen van overheidsdienaren. 1 Naast premie-inkomsten vormen de beleggingen 2 de basis voor de uitkeringen. Een adequate beheersing van het beleggingsproces is daarbij van groot belang. Het doel van dit onderzoek 3 is om inzicht te verkrijgen in het proces en het beheer van de beleggingen van het APS. 1.2 De onderzoeksvragen In dit rapport geven wij antwoord op de volgende vragen: 1. Waarborgt het beleggingsbeleid en -proces van het APS dat wordt belegd volgens haar beleggingsovertuigingen? 2. Heeft het APS in het jaar 2017 en in de maanden januari tot en met juni 2018 belegd volgens haar beleggingsbeleid en -overtuigingen? 1.3 Wijze van uitvoering van het onderzoek Bij ons onderzoek hebben wij ons gericht op: de totstandkoming van de beleggingsovertuigingen; de opzet van de Administratieve organisatie/interne beheersing ten aanzien van het beleggingsproces; de aansluiting tussen de verschillende fasen in de beleggingscyclus; de overeenstemming tussen de uitvoering van de beleggingen en het beleid / overtuigingen. Voor het onderzoek hebben we een deskundige op het gebied van vermogensbeheer bij pensioenfondsen ingeschakeld. 1.4 Leeswijzer Het rapport is als volgt ingedeeld: Hoofdstuk 2: het proces en het beheer omtrent de beleggingen, evenals onze bevindingen die tijdens de onderzoeksfase naar voren zijn gekomen. De reactie van APS is tevens per stap in de cyclus opgenomen; Hoofdstuk 3: overige bevindingen, namelijk de risico s van beleggen in verband met de pensioenhervorming en de performance van internationale beleggingen; Hoofdstuk 4: ons oordeel en aanbevelingen; Hoofdstuk 5: reactie van het bestuur van het APS. 1 Artikel 4 van de Pensioenlandsverordening overheidsdienaren. Hieronder vallen onder andere werknemers in dienst van het Land, docenten en werknemers van aan de overheid gerelateerde organisaties van Sint Maarten. 2 Beleggen is investeren voor langere of kortere tijd om in de toekomst financieel voordeel te behalen. 3 Artikel 26 van de Landsverordening APS: Het fonds valt onder de controle van de Algemene Rekenkamer. Algemene Rekenkamer 1
7 2 HOE BELEGT APS? Het APS int pensioenpremies die vervolgens worden belegd. Beleggen, naast het innen van pensioenpremies, is noodzakelijk om te zorgen dat APS het beloofde/verwachte pensioen in de toekomst kan betalen. Het is van belang dat het proces en het beheer van beleggingen adequaat zijn ingericht en zorgvuldig worden uitgevoerd. Het volgen van een beleggingscyclus is hierbij passend. Figuur 1 geeft de beleggingscyclus weer die een pensioenfonds (ook APS) volgt. 4 De termen in de figuur worden in het rapport nader uitgelegd. Figuur 1: Beleggingscyclus 1. Vaststellen beleggingsovertuigingen 6.Uitvoeren monitoring en evaluatie 2. Vaststellen economische uitgangspunten 5. Beleggen van geld 3. Uitvoeren ALM-studie en vaststellen SAA 4. Vaststellen beleggingsbeleid en -plan 2.1 Stap 1: Periodiek vaststellen beleggingsovertuigingen De cyclus start met het vaststellen van de beleggingsovertuigingen. Beleggingsovertuigingen zijn veronderstellingen over hoe markten werken en hoe deze markten kunnen worden gebruikt om geld te verdienen. Wat zijn onze bevindingen over het vaststellen van de beleggingsovertuigingen tijdens onze onderzoeksfase? De beleggingsovertuigingen zijn in 2011 vastgesteld. De in 2016 opnieuw geformuleerde beleggingsovertuigingen zijn ten tijde van het opstellen van dit rapport nog niet formeel door het bestuur vastgesteld, maar worden al wel sinds 2017 gehanteerd. 4 Onder meer gebaseerd op: A. Slager, F. Lute, J. Overmeer, J. Schreur, (eds.), Beheren van pensioenvermogen, 2015; De Nederlandse Bank, Het nieuwe FTK: samenhang van de belangrijkste wijzigingen, 2015 en ervaringen in de pensioenwereld. Algemene Rekenkamer 2
8 Wat is de stand van zaken over het vaststellen van de beleggingsovertuigingen? Volgens het APS wordt het beleggingsbeleid aangepast als gevolg van aanpassingen in de overtuigingen. APS geeft in haar reactie aan dat het bestuur het beleggingsplan 2018 heeft goedgekeurd. 5 De beleggingsovertuigingen geformuleerd in 2016 zijn onderdeel van het beleggingsplan 2017 en Hierdoor zijn de in 2016 geformuleerde beleggingsovertuigingen ook formeel vastgesteld en goedgekeurd door het bestuur. 2.2 Stap 2: Periodiek vaststellen economische uitgangspunten In 2011 zijn de economische uitgangspunten van APS vastgesteld; een minimale opbrengst van 5,5% op de totale beleggingen. 6 Voor de lokale beleggingen jaarlijks een gemiddelde opbrengst tussen de 3% en 6% over een lange termijn, en voor de internationale beleggingsportefeuille een opbrengst tussen de 7% en 11% over een lange termijn. 7 Wat zijn onze bevindingen over de economische uitgangspunten tijdens het uitvoeren van ons onderzoek? De uitgangspunten zijn gebaseerd op een inschatting van de opbrengsten voor de periode 2011 tot en met Na deze periode heeft het fonds geen toetsing uitgevoerd. Met name de internationaal sterk gedaalde renteniveaus zullen waarschijnlijk aanleiding geven voor een verlaging van de verwachtingen. Wat is de status van de economische uitgangspunten? De uitgangspunten voor het verwachte rendement waren geldig tot eind 2015, maar werden nog gehanteerd tot eind APS vermeldt dat dit is gecorrigeerd, nu het beleggingsbeleid in januari 2019 is geactualiseerd en goedgekeurd. Dat betekent dat er een aangepast verwacht rendement is Stap 3: Asset Liability Management (ALM) studie en Strategische asset allocatie (SAA) Een Asset Liability Managementstudie (ALM-studie) heeft als doel om inzicht te verkrijgen in de relatie tussen de verwachte opbrengsten van de beleggingen en de risico s. In de ALMstudie wordt normaliter de gehele financiële strategie van het fonds geanalyseerd. De studie kan worden gebruikt om wijzigingen voor te stellen, die tot verbetering van de dekkingsgraad kunnen leiden. Het APS geeft in haar reactie aan dat de gehele financiële strategie van het 5 Vergadering van het Bestuur van het APS van 20 augustus APS geeft in haar reactie van d.d. 10 mei 2019 aan dat de minimale opbrengst van 5,5% opnieuw getoetst dient te worden. Tevens zal APS rekening moeten houden met een gewijzigde rekenrente die jaarlijks getoetst wordt. 7 In de recentste Actuariële bedrijfstechnische nota van 28 september 2016 van het APS wordt hieronder een termijn van vijf jaar bedoeld. 8 APS geeft in haar reactie van d.d. 10 mei 2019 voorts aan: de rendementsverwachtingen zijn gedurende de levensduur van het jonge APS afgenomen. Deze afnemende rendementsverwachtingen werden door APS erkend en vonden plaats door tientallen her-allocaties van de activa van de internationale portefeuilles. Algemene Rekenkamer 3
9 fonds geanalyseerd dient te worden nadat de pensioenhervorming door de Staten is goedgekeurd. 9 De resultaten van de ALM-studie leiden tot een strategische asset allocatie (hierna: SAA). 10 In de SAA is het risicoprofiel verwerkt dat past bij de ambitie en uitgangspunten van het fonds. Om actueel te blijven is het aan te bevelen om de SAA in elk geval eens in de drie jaar te analyseren of vaker, met name wanneer zich een grote verandering voordoet in het fonds of op de financiële markten. APS heeft in 2014 een ALM-studie uitgevoerd. 11 Wat is de situatie omtrent de ALM-studie? Het strategische beleggingsbeleid is aangepast in 2016 op basis van de ALM-studie uit Als gevolg daarvan geeft het APS aan dat de internationale beleggingsportefeuilles zijn geherstructureerd in 2016/2017. Het APS geeft aan dat de herstructureringen kleiner van aard waren, binnen de strategische allocatie margins vielen, en afzonderlijk zijn goedgekeurd door het bestuur. Bovendien heeft het bestuur de SAA en/of alle aanpassingen daarvan binnen de internationale beleggingsportefeuille tevens goedgekeurd Stap 4: Periodiek vaststellen beleggingsbeleid en het beleggingsplan De SAA vormt de basis voor het beleggingsbeleid. Het beleid zorgt ervoor dat het fonds haar middelen op een verantwoorde manier inzet. Het beleid dient een actuele weergave te bevatten van de ambities en doelstellingen van het fonds. Het beleggingsplan is een vertaling van het beleid op korte termijn (gebruikelijk één jaar). Het plan vermeldt wat de doelstelling voor het komende jaar is. Sinds 2011 is de economie veranderd, zijn renteniveaus wereldwijd sterk gedaald, zijn er meer historische gegevens en analyses omtrent de opbrengsten beschikbaar en heeft het fonds een aantal veranderingen aangebracht (bijvoorbeeld: nieuwe inzichten voor de overtuigingen en de SAA). Het APS stelt jaarlijks een beleggingsplan vast waarin zij rekening houdt met de actuele omstandigheden. Wat is de status van het beleggingsbeleid en -plan? APS vermeldt in haar reactie van 10 mei 2019 dat het strategische beleggingsbeleid is aangepast in 2016 op basis van de ALM-studie uit Het nieuwe beleggingsbeleid is in januari 2019 goedgekeurd door het bestuur van APS. 9 Reactie van APS d.d. 10 mei 2019, op onze bevindingen tijdens het onderzoek. 10 Een SAA is een portefeuille met bijvoorbeeld: 10% cash, 30% obligaties en 60% aandelen. 11 Het APS heeft als beleid dat het iedere drie jaar een ALM-studie of continuïteitsanalyse moet uitvoeren (bron: Actuariële en bedrijfstechnische nota d.d. 28 september 2016). APS geeft in haar reactie van 10 mei 2019 aan dat zij voornemens is om wederom een ALM-studie uit te voeren, na de goedkeuring van de pensioenhervorming door de Staten. 12 Volgens APS in haar reactie d.d. 10 mei 2019: beleggingsplan 2017, pagina 16, hoofdstuk 4, onder (re)evaluation investment policies & portfolio restructuring. 13 Volgens APS in haar reactie d.d. 10 mei 2019: goedkeuring door het bestuur door middel van ondertekende Letters of Authorization (LOA s). Algemene Rekenkamer 4
10 APS geeft aan dat de beleggingsovertuigingen uit 2016 onderdeel zijn van het goedgekeurde beleggingsplan De Strategische Asset Allocatie is een integraal deel van het beleggingsbeleid. 2.5 Stap 5: Beleggen van geld Met beleggen wordt geld vastgelegd voor langere of kortere tijd met als doel om in de toekomst financieel voordeel te behalen. Wanneer het pensioenfonds de uitvoering uitbesteedt, kan het fonds een externe partij (fiduciair manager) inschakelen. 15 De totale beleggingsportefeuille (lokaal en internationaal) bedraagt in juni 2018 NAf 617 miljoen. 16 Hoe gaat het met de lokale beleggingen? Het APS verricht zelf de uitvoering van de lokale beleggingsportefeuille. De Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten eist dat het fonds minimaal 60% van de waarde van de totale portefeuille lokaal (Sint Maarten, Curaçao) belegt. De totale waarde van de lokale portefeuille bedraagt eind juni 2018 NAf 369,1 miljoen waarvan NAf 146 miljoen (40% van het totaal) het saldo is bij de bank (rekening courant). APS ontvangt rente over NAf 20 miljoen Cash positie APS (in miljoen NAf) APS geeft in haar reactie aan dat de cijfers inmiddels zijn achterhaald. 18 De totale cashpositie van APS bedraagt per 1 januari 2019 NAf 118 miljoen, waarvan NAf 21 miljoen (17,8%) rendeert en de overige NAf 97 miljoen (82,2%) niet. 21 totaal rente dragend 118 Het feit dat een groot deel van de lokale portefeuille niet of nauwelijks bijdraagt aan de doelstelling om 5,5% te realiseren, impliceert dat de andere onderdelen van de portefeuille extra opbrengst moeten genereren. Het fonds probeert na orkaan Irma met zijn beleggingen twee doelen na te streven, namelijk het betaalbaar houden van het pensioen en het helpen met de wederopbouw van Sint Maarten. 19 Wat is de positie van de internationale beleggingen? De internationale beleggingsportefeuille heeft het APS, vanaf haar oprichting, uitbesteed aan een fiduciair manager. 14 APS: zie Beleggingsplan 2018, versie 5, pagina Fiduciair manager (uit handen geven van de uitvoering van het beleid van een beleggingsportefeuille). 16 Total Investment Portfolio report van juni Zie Total Investment report van december 2017 en juni Reactie van APS d.d. 10 mei Bespreekverslag met de directrice van het APS d.d. 27 en 28 augustus 2018 en de voorzitter van het APS d.d. 27 augustus Algemene Rekenkamer 5
11 Ten tijde van ons onderzoek in 2018 werd voor de uitvoering van de beleggingen door APS gebruik gemaakt van het beleggingsbeleid dat in 2011 is vastgesteld. In haar reactie van 10 mei 2019 geeft APS aan dat het bijwerken van het beleggingsbeleid in januari 2019 is goedgekeurd door het bestuur. 2.6 Stap 6: Uitvoeren monitoring en evaluatie Monitoren van beleggingsresultaten is van groot belang. Immers, de resultaten dienen in lijn te zijn met de verwachte opbrengsten en doelstellingen. Maar ook of de beleggingen worden uitgevoerd conform het beleggingsbeleid. Geconstateerde afwijkingen kunnen leiden tot aanpassingen in de stappen van de cyclus. Doorgaans wordt eens in de drie jaar de gehele cyclus geëvalueerd, of vaker indien uit het monitoren blijkt dat daar aanleiding voor is. 20 Wat is de situatie omtrent de monitoring van de lokale portefeuille? Het bestuur ontvangt maandelijks een overzicht van de gerealiseerde opbrengsten van de lokale beleggingsportefeuille. Het proces en de procedures voor lokale beleggingen zijn beschreven in het document Proces 004-Beleggingen Verder is er een reeks aan documenten van intake tot beslissing over nieuwe beleggingen, die maken dat er sprake is van een gestructureerd en gecontroleerd proces. Hoe verloopt de monitoring van de internationale beleggingsportefeuille? De fiduciair manager geeft elk kwartaal in persoon een presentatie aan het APS over de internationale portefeuille. 22 APS ontvangt maandelijks, zonder vooroordelen, door derden gegenereerde prestatierapporten volgens de GIPS-normen. 23 Frequente communicatie-rapporten en due dilligence vindt ook plaats ten aanzien van de internationale beleggingsportefeuilles. 24 Er is volgens APS sprake van constante communicatie. In de daarvoor bestemde jaarlijkse vergadering (due diligence ontmoeting, sinds 2018) wordt gesproken met de fiduciair manager over onder andere de resultaten en economische ontwikkelingen. APS vult daarbij aan dat tijdens het due dilligence proces met een selectie van managers van alle internationale strategieën wordt gesproken, niet alleen met de fiduciair manager. Elke strategie wordt afzonderlijk behandeld. Daarbij gaat het niet alleen om de algemene resultaten en economische ontwikkelingen. APS vermeldt dat zij voortdurend op de hoogte wordt gehouden van de staat van de internationale beleggingsportefeuilles. 25 Het APS heeft in 2016 de performance van de fiduciair manager beoordeeld. Het fonds kent geen vaste frequentie voor het uitvoeren van een beoordeling. 20 In haar reactie van 10 mei 2019 geeft APS aan dat niet alle elementen opnieuw getoetst dienen te worden na 3 jaar. 21 Volgens APS in haar reactie van 10 mei Bespreekverslag met de directrice van het APS d.d. 27 en 28 augustus The Global Investment Performance Standards' doel is om de vergelijkbaarheid van beleggingsbeheerders te vergroten door de methodologie te standaardiseren die bedrijven gebruiken om beleggingsprestaties te rapporteren. 24 Idem. 25 Idem. Algemene Rekenkamer 6
12 Wat is de situatie van de evaluatie? Evaluatie van de gehele beleggingscyclus had ten tijde van ons onderzoek nog niet plaatsgevonden. Wel zijn enkele fasen uit de beleggingscyclus geëvalueerd, zoals de beleggingsovertuigingen en de SAA. Deze zijn inmiddels volgens het APS verwerkt in het beleggingsbeleid van januari Volgens APS in haar reactie van 10 mei Algemene Rekenkamer 7
13 3 OVERIGE BEVINDINGEN 3.1 Wijziging van het pensioenstelsel Het fonds is van plan om een nieuwe ALM-studie uit te laten voeren zodra de nieuwe pensioenwetgeving is goedgekeurd in de Staten. 27 De voorgenomen aanpassing van de pensioenwetgeving is volgens het fonds noodzakelijk om het pensioen financieel houdbaar te houden. 28 Het is van belang dat de Staten en het APS, rekening houden met risico s voor het pensioen. Een belangrijk voorbeeld is orkaan Irma. Na Irma was het fonds vooral bezorgd over de mate waarin premies konden worden geïnd, 29 maar Irma s impact op de economie als geheel is voelbaar en zichtbaar. APS geeft in haar reactie aan dat als gevolg van Irma, zij meer investeringsmogelijkheden heeft gekregen. Het effect van Irma op de APS-beleggingen (potentieel en huidig) is volgens APS veelzijdig en kan niet bestempeld worden als puur positief of puur negatief. 30 Het APS heeft jaren geleden berekeningen uitgevoerd, waaruit blijkt hoelang het fonds operationeel kan zijn indien er geen premie wordt ontvangen. Wij moedigen dergelijke berekeningen aan en adviseren deze te actualiseren en periodiek uit te (laten) voeren De internationale beleggingsportefeuille Over de periode 2011 tot en met 2017 heeft het fonds voornamelijk een underperformance laten zien ten opzichte van de SAA. Zo is de opbrengst van de internationale beleggingen in ,8%, terwijl de opbrengst volgens de SAA 15,4% is. 32 APS meent dat alvorens deze conclusie kan worden getrokken, rekeningen moet worden gehouden met hetgeen is opgenomen in bijlage 1, onder punt A bij dit rapport. De fiduciair manager geeft aan dat de performance van de totale beleggingsportefeuille beoordeeld dient te worden over een gehele marktcyclus. 33 De lengte van een volledige marktcyclus is erg moeilijk vast te stellen. Wij vinden dit daarom onvoldoende rechtvaardiging voor de underperformance. APS geeft in haar reactie aan dat nuancering noodzakelijk is. 34 In bijlage 1, onder punt B is de reactie van APS op dit punt opgenomen. 27 Vastgesteld bespreekverslag Rekenkamer en de Directeur van APS, d.d. 27 en 28 augustus Financial Statements for the year ended December 2017, Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten. Bijvoorbeeld: de pensioenleeftijd wordt verhoogd naar 65 jaar en de eindloonregeling wordt vervangen door een middelloonregeling. 29 Bespreekverslag met de directrice van het APS d.d. 27 en 28 augustus Reactie van de directie van APS d.d. 10 mei Bespreekverslag met de directrice van het APS d.d. 27 en 28 augustus In de reactie van de directie d.d. 10 mei 2019 geeft APS aan dat dergelijke berekeningen kostbaar zijn, en dat APS dit zou kunnen laten uitvoeren nadat de pensioenhervorming in de Staten is goedgekeurd. 32 Financial Statements for the year ended December 2017, Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten, APS Total investment portfolio report December 2017 en Montley Investment presentation, Portfolio performance detail as of 12/31/2017, Kovack Securities/Kovack Advisors. 33 Dit is het begin van een stijgende markt tot het einde van een dalende markt. 34 Reactie van APS d.d. 10 mei Algemene Rekenkamer 8
14 1.3 Herstructurering van de internationale portefeuille Het fonds heeft in 2017 een herstructurering van de internationale portefeuille doorgevoerd met als doel om de transparantie van het beheer, de samenstelling en de beheerskosten te optimaliseren. Ondanks een reducering van 30 naar 18 beleggingsstrategieën, 35 kan de inrichting, naar onze mening, veel eenvoudiger en transparanter. Momenteel bestaat de portefeuille voor meer dan 70% uit actieve beleggingsstrategieën. Passief beheer van de portefeuille ligt volgens ons meer in lijn met de beleggingsovertuiging om een passief beleggingsbeleid te voeren. 36 Deze observatie is in lijn met het advies van Willis Towers Watson aan het APS dat het de portefeuille zou kunnen vereenvoudigen en beheren voor een fractie van de huidige kosten. 37 De reactie van APS op dit punt is opgenomen in bijlage 1, onder punt C. 35 Per 20 september Tenzij het de betreffende markt als inefficiënt kenmerkt. 37 Risk Budgeting Resultaten, Willis Towers Watson, 14 september Algemene Rekenkamer 9
15 4 OORDEEL EN AANBEVELINGEN Wij hebben voor ons onderzoek de periode 2017 tot juni 2018 onderzocht. Onze hoofdvragen zijn immers: 1. Waarborgt het beleggingsbeleid en -proces van het APS dat wordt belegd volgens haar beleggingsovertuigingen? 2. Heeft het APS in het jaar 2017 en in de maanden januari tot en met juni 2018 belegd volgens haar beleggingsbeleid en -overtuigingen? Wij zijn van oordeel dat het beleggingsproces over het algemeen in orde is bij het APS. Het fonds is bekend met alle fasen van de beleggingscyclus en volgt deze ook. Wij ervaren het als positief dat recentelijk belangrijke documenten over het gehele proces formeel zijn goedgekeurd en geactualiseerd. Wat betreft de ALM-studie had deze eigenlijk al (volgens eigen beleid) in 2017 moeten plaatsvinden. 38 APS geeft aan dat zij een nieuwe ALM-studie verrichten wanneer de pensioenhervorming in de Staten is goedgekeurd. Wij begrijpen de kosten en tijd die zijn verbonden aan het uitvoeren van een ALM-studie en beseffen dat een nieuwe studie waarschijnlijk noodzakelijk is bij goedkeuring van de pensioenhervorming. Echter, goedkeuring in de Staten is een onzekere factor, evenals de datum wanneer dat zou plaatsvinden. Bovendien kan een ALM-studie worden uitgevoerd op zowel de huidige als de verwachte situatie, waarbij deze studie inzicht kan bieden in het effect van de veranderingen. Wij adviseren het APS om hiermee rekening te houden. Een ander belangrijk punt is dat wij het beleggingsbeleid van APS complex en daarmee kostbaar vinden. Zoals Willis Towers Watson in hun rapport 39 aangeeft, is het uitvoeren van het beleggingsbeleid goedkoper te doen. Wij vragen ons af of er voldoende kennis aanwezig is op het gebied van het internationale vermogensbeheer. Ons advies is om een meer kritische houding te hebben op het functioneren van de fiduciair manager. Wij eindigen ons oordeel met de vermelding dat wij de samenwerking met APS als positief ervaren. Indien documenten die voor een bepaald onderzoek van belang zijn recentelijk zijn geactualiseerd en/of formeel zijn goedgekeurd, adviseren wij APS deze uit eigen beweging toe te sturen aan de Rekenkamer, ten behoeve van het onderzoek. 38 Bron: Actuariële en bedrijfstechnische nota d.d. 28 september Risk Budgeting Resultaten, Willis Towers Watson, 14 september Algemene Rekenkamer 10
16 5 REACTIE VAN HET APS BESTUUR 5.1 Reactie van het APS-bestuur In haar reactie geeft het bestuur van APS aan dat zij tevreden is met de bevindingen van de Algemene Rekenkamer en dat zij zich grotendeels met de inhoud van het rapport kan verenigen. Het bestuur vermeldt voorts dat zij overweegt een risicobudgettering-studie te verrichten op korte termijn, gelet op het feit dat een ALM-studie erg kostbaar is en daardoor pas na de pensioenhervorming uitgevoerd zal kunnen worden. Tevens is het bestuur van APS het ermee eens dat de kosten van het fiduciair management herzien kunnen worden. Vooruitlopend hierop heeft APS recentelijk een ervaren risico- en investeringsanalist ingehuurd om de internationale portefeuille van APS beter onder controle te houden en te monitoren. Ook wordt de internationale portefeuille van APS momenteel herzien. Aan de hand van de uitkomsten daarvan zal APS kunnen concluderen welke aanpassingen zullen moeten plaatsvinden. APS geeft aan dat zij nu werkt met een geactualiseerd beleggingsbeleid welke ten goede komt van het management van het investeringsproces van APS. Algemene Rekenkamer 11
17 BIJLAGE 1 Punt A: Reactie APS op de underperformance van de internationale beleggingen Op basis van het meest recente maandoverzicht van de prestaties van bedroeg de netto inception to Date return van de APS internationale beleggingsportefeuilles +6.09% tegenover +7.05% voor de brede, algemene samengestelde benchmark bij een 70/30 toewijzing. Dit is een verschil van -0,96%. In de loop van de tijd zal het gewogen effect van de toewijzingen van het APS fonds op 60/40 gedurende de eerste twee jaren van APS bestaan afnemen in vergelijking met de toewijzing van 70/30 op De samengestelde benchmark die +12,41% tot en met rendeerde, is 30% obligaties en 70% aandelen, omdat dat de huidige toewijzingen waren op 31 december 2017, terwijl de internationale beleggingsportefeuille van APS 40% obligaties en 60% aandelen was gedurende de eerste twee jaren van haar bestaan, resulterend in een lager opwaartse groei als gevolg van een hogere relatieve allocatie aan obligaties in een bull-marktomgeving. De SAA is niet de historische samengestelde benchmark. De SAA is duidelijk ingedeeld binnen de MIPS per activaklasse. Er is geen vergelijking van de SAA met de internationale investeringen van APS, omdat deze niet kunnen worden vergeleken. Anderzijds is de historische samengestelde benchmark een brede en algemene afspiegeling van de assetallocaties van de portefeuille, die bestaat uit wereldwijd erkende brede marktbenchmarkindices zonder kosten. Indien het APS-fonds 100% exchange traded funds (ETF s) zou hebben gehad, met lagere vergoedingen dan de actief beheerde strategieën die werden gebruikt, dan zou de nettowinst van die ETF s slechter zijn geweest dan de tot nu toe actief beheerde portefeuilles. Beleggers kunnen geen eigen benchmark-indexen bezitten, de keuzes zijn derhalve of ETF-producten of actief beheerde strategieën. Het is ook belangrijk om te erkennen dat de internationale beleggingsportefeuille van APS is ontworpen om meer risicovol te zijn op basis van historische analyse dan de brede, algemene benchmarks waarmee deze wordt vergeleken. Tijdens een bear-marktomgeving zullen de APS internationale portefeuilles naar verwachting minder marktwaarde verliezen. Hoewel er geen garanties zijn, zal de relatieve onder prestatie afnemen als deze verwachting zich voordoet. Punt B: Reactie APS: nuancering op de underperformance van de internationale beleggingen APS is van mening dat nuancering noodzakelijk is. De underperformance, relatief tot de benchmark heeft meerdere redenen/factoren en is niet alleen het gevolg van de marktcyclus. Denk hierbij aan de verschillen tussen samenstelling van de APS-portefeuille vs. de benchmark door de jaren heen ( ), verhogingen en verlagingen van toewijzingen aan niet-amerikaanse effecten of de veranderende allocaties tussen grotere en kleinere kapitalisatiebedrijven, of, van waarde tot groeivorm, effecten, etc. Een marktcyclus kan 3-10 jaar duren, afhankelijk van de economische omstandigheden. Aangezien de samenstelling van de internationale beleggingsportefeuilles van APS ontworpen is om meer risico-ongunstig is, dient een bear-marktperiode in de analyse te worden opgenomen. Tot op heden heeft het APS-fonds nog geen bear-marktperiode meegemaakt. Punt C: Reactie APS op een herstructurering van de internationale portefeuille Een focus op kosten alleen heeft geen invloed op de beleggingsprestaties. De belangrijkste factor is het netto rendement na kosten. Vanaf 30 april 2019 is de huidige internationale portefeuille van APS ongeveer 13,7% passief en 86,3% actief. De kosten in verband met het beheer van de internationale portefeuilles van APS zijn voortdurend verlaagd, door de integratie van passieve investeringen met lagere kosten en de verlaging van de actieve beheerskosten. De verwachting is dat de procentuele weging van de totale internationale portefeuille van APS tot beleggingsstructuren van het passieve type zal toenemen na de volgende bear-markt, wanneer de meeste risico s achter de rug zijn. Bij de bespreking van de vergoedingen en onkosten die door Kovack in rekening worden gebracht, moet rekening worden gehouden met het geheel van de door Kovack geleverde diensten. Algemene Rekenkamer 12
18
Strategisch Pensioenmanagement
Strategisch Pensioenmanagement Strategisch Pensioenmanagement is samenbrengen. Strategisch Pensioenmanagement De belangrijkste taak van Strategisch Pensioenmanagement is ervoor te zorgen dat u in control
Nadere informatieVerklaring inzake de beleggingsbeginselen
Verklaring inzake de beleggingsbeginselen van Stichting Bedrijfspensioenfonds AVH 1. Introductie 1.1 Inleiding Deze verklaring inzake de beleggingsbeginselen geeft beknopt de uitgangspunten weer van het
Nadere informatieVerklaring inzake beleggingsbeginselen
STICHTING PENSIOENFONDS RECREATIE Mei 2011 INHOUDSOPGAVE 0. Introductie 3 1. Doelstelling van het beleggingsbeleid 4 2. Organisatie en risicobeheerprocedures 5 3. Beleggingsbeginselen 7 Mei 2011 Pagina
Nadere informatieAsset & Liability Management
Asset & Liability Management Verder gaan is de juiste balans vinden. ALM: inzicht in risico s Zorgen voor balans tussen pensioenverplichtingen en de opbouw van het pensioenvermogen. Het is een kerntaak
Nadere informatieVerkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill
Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill Pensioenfonds Cargill 2017 in beeld Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2017 van Pensioenfonds Cargill? U leest het in dit verkort jaarverslag. Financiële
Nadere informatieVerklaring van beleggingsbeginselen
Verklaring van beleggingsbeginselen Inleiding Stichting Pensioenfonds APF (APF) voert de pensioenregeling uit voor de (voormalige) werknemers van AkzoNobel. Om de pensioenen te kunnen uitkeren, ontvangt
Nadere informatiePensioen Een nieuwe wijze van rapporteren voor pensioenfondsen. Een nieuwe wijze van rapporteren voor pensioenfondsen
Een nieuwe wijze van rapporteren voor pensioenfondsen 14 De lijsten van pensioenfondsen met de hoogste en de laagste vermogensbeheerkosten die onder andere door Pensioen Pro en De Nederlandsche Bank (hierna:
Nadere informatieDe Dynamische Strategie Portefeuille DSP
De Dynamische Strategie Portefeuille DSP Onderdeel van het beleggingsbeleid van Pensioenfonds UWV 1 Inhoudsopgave Waarom beleggen? 4 Beleggen is niet zonder risico s 4 Strategische beleggingsportefeuille
Nadere informatieHet beleggingsbeleid van Berben s Effectenkantoor
Het beleggingsbeleid van Berben s Effectenkantoor Waarschijnlijk baseert u uw keuze voor een vermogensbeheerder op diverse gronden. Mogelijk heeft u binnen uw netwerk al goede berichten over ons vernomen.
Nadere informatieBeleggingsovertuigingen. Stichting Pensioenfonds Openbare Bibliotheken
Beleggingsovertuigingen Stichting Pensioenfonds Openbare Bibliotheken Beleggingsovertuigingen De missie van het Pensioenfonds Openbare Bibliotheken (POB) is een toekomstbestendig en verantwoord pensioen
Nadere informatiePopulair beleggingsplan
Populair beleggingsplan versie oktober 2015 1 Inhoudsopgave Waarom belegt het pensioenfonds? 4 Wat is het doel van beleggen? 4 Wat levert beleggen op? 4 Er gaan toch ook risico s gepaard met beleggen?
Nadere informatieDe wereld verandert. SPH Jaarbericht. Highlights van 2015
De wereld verandert. SPH Jaarbericht Highlights van 2015 Veranderingen vragen om wendbaarheid Vooraf De wereld om ons heen verandert, dat hebben we ook in 2015 ondervonden. De financiële markten bleven
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Huntsman Rozenburg Beleggingsplan 2011
Stichting Pensioenfonds Huntsman Rozenburg Beleggingsplan 2011 April 2011 ING Investment Management / ICS Inleiding Jaarlijks stelt het Bestuur van de Stichting Pensioenfonds Huntsman Rozenburg (Huntsman)
Nadere informatiePopulair beleggingsplan
Populair beleggingsplan versie 22 november 2013 1 Inhoudsopgave Wat belegt het pensioenfonds? 4 Wat is het doel van beleggen? 4 Wat levert beleggen op? 4 Er gaan toch ook risico s gepaard met beleggen?
Nadere informatiePensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014
Pensioenfonds Robeco Populair Jaarverslag 2014 2014 was een bewogen jaar voor Pensioenfonds Robeco door de sterk dalende rente en de veranderende wet- en regelgeving. In het jaarverslag blikken wij als
Nadere informatieInformatie over beleggingsbeleid particulier vermogensbeheer. 1) Op welke beleggingsovertuigingen baseert Index People haar dienstverlening?
Informatie over beleggingsbeleid particulier vermogensbeheer 1) Op welke beleggingsovertuigingen baseert Index People haar dienstverlening? Welke principes vormen de basis voor het beleggingsbeleid en
Nadere informatieBeleggingsprincipes. Juli 2013
Beleggingsprincipes Juli 2013 1 Inleiding en achtergrond Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Rijn- en Binnenvaart (hierna: ons pensioenfonds) belegt met een lange termijn horizon. Om het beleggingsbeleid
Nadere informatieOnderbouwing van de rendementsverwachtingen
Onderbouwing van de rendementsverwachtingen 2013 Portfolio Management Ostrica BV Februari 2013 Rendementsverwachtingen Ostrica 2013 In dit document wordt een onderbouwing gegeven van de rendementsverwachtingen
Nadere informatieDNB Pensioenseminar. Parallelsessie Beleggingen. 21 september 2011
DNB Pensioenseminar Parallelsessie Beleggingen 21 september 2011 Hoofdvragen I. Wat maakt iemand een goede bestuurder op het gebied van beleggingen? II. Wat verwacht u van de toezichthouder op het gebied
Nadere informatieVerklaring inzake beleggingsbeginselen Pensioenfonds Vervoer versie april Verklaring inzake beleggingsbeginselen
1. Verklaring inzake beleggingsbeginselen 1 1. Introductie 1.1 Inleiding De Verklaring inzake de beleggingsbeginselen beschrijft in het kort de uitgangspunten van het beleggingsbeleid van Pensioenfonds
Nadere informatieTRANSPARANTIEVERSLAG 2013
TRANSPARANTIEVERSLAG 2013 Conform artikel 42 van de Wet betreffende de Aanvullende Pensioenen (WAP) vindt U hierna het jaarlijks verslag dat informatie verstrekt over het door Pensio TL uitgevoerde beheer
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 EERSTE KWARTAAL 2016
KWARTAALVERSLAG EERSTE KWARTAAL 2016 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 maart 2016 bedroeg 109,6% Het rendement van 1 januari tot en met 31 maart 2016 bedroeg 5, Het pensioenvermogen per 31
Nadere informatieVerklaring beleggingsbeginselen collectiviteitkring E-DC
Verklaring beleggingsbeginselen collectiviteitkring E-DC 1. Introductie 1.1 Inleiding Deze beleggingsbeginselen geven beknopt de uitgangspunten weer van het beleggingsbeleid van collectiviteitkring E-DC.
Nadere informatieOnderbouwing van de rendementsverwachtingen 2014
Onderbouwing van de rendementsverwachtingen 2014 Portfolio Management Ostrica BV Januari 2014 Rendementsverwachtingen Ostrica 2014 In dit document wordt een onderbouwing gegeven van de rendementsverwachtingen
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 DERDE KWARTAAL 2015
KWARTAALVERSLAG DERDE KWARTAAL 2015 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 september 2015 bedroeg 112,6% Het rendement van 1 juli tot en met 30 september 2015 bedroeg -1,6% Het pensioenvermogen
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 EERSTE KWARTAAL 2019
KWARTAALVERSLAG EERSTE KWARTAAL 2019 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 maart 2019 bedroeg 118,7%. Het rendement van 1 januari tot en met 31 maart 2019 bedroeg 7,1%. Het pensioenvermogen per
Nadere informatiePersbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende
Persbericht ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Hoofdpunten: Verlaging pensioen met 0,5% per 1 april 2013 definitief Mogelijk aanvullende
Nadere informatieONS BELEGGINGSBELEID PAST ONZE BELEGGINGSFILOSOFIE BIJ U?
ONS BELEGGINGSBELEID PAST ONZE BELEGGINGSFILOSOFIE BIJ U? Waarschijnlijk baseert u uw keuze voor een vermogensbeheerder op diverse gronden. Mogelijk heeft u binnen uw netwerk al goede berichten over ons
Nadere informatieWHITE PAPER INRICHTING EN GOVERNANCE VAN VERMOGENSBEHEER
WHITE PAPER INRICHTING EN GOVERNANCE VAN VERMOGENSBEHEER 14 september 2017 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Beleggingsbeleid... 4 3. Governance bestuur... 4 3.1. Bestuur... 4 3.2. Taken- en rolverdeling...
Nadere informatieSTICHTING PENSIOENFONDS SAGITTARIUS BELEGGINGSBEGINSELEN
STICHTING PENSIOENFONDS SAGITTARIUS BELEGGINGSBEGINSELEN 22 september 2016 Beleggingsbeginselen De beleggingsbeginselen van het pensioenfonds zijn de uitgangspunten ten aanzien van beleid en uitvoering,
Nadere informatieGovernance Vermogensbeheer: anders denken Robert van der Meer & Martin Mlynár
Governance Vermogensbeheer: anders denken Robert van der Meer & Martin Mlynár Jaarcongres Pensioenfederatie 16 mei 2017 14:30-15:15 15:20-16:05 Martin Mlynár 06 2113 8933 +41 76 397 4200 martin.mlynar@robeco.nl
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 EERSTE KWARTAAL 2018
KWARTAALVERSLAG EERSTE KWARTAAL 2018 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 maart 2018 bedroeg 119,0%. Het rendement van 1 januari tot en met 31 maart 2018 bedroeg -0,6%. Het pensioenvermogen per
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds Vliegend Personeel KLM 1. Eerste kwartaal januari 2017 t/m 31 maart Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds Vliegend Personeel KLM 1 Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De beleidsdekkingsgraad is gestegen van 114,6% naar 117,4%. Het beleggingsrendement
Nadere informatieVerklaring beleggingsbeginselen kring J
Verklaring beleggingsbeginselen kring J Deze verklaring beleggingsbeginselen geeft beknopt de uitgangspunten weer van het beleggingsbeleid van kring J. Deze is vastgesteld door het bestuur op 24 januari
Nadere informatieConsumentenbrief beleggingen van. Tielkemeijer & Partners Vermogensbeheer
Consumentenbrief beleggingen van Tielkemeijer & Partners Vermogensbeheer Introductie Een groot aantal brancheorganisaties waaronder DSI, DUFAS, NVB, VBA en VV&A hebben het initiatief genomen om Consumentenbrief
Nadere informatieDe beheersing van klimaatrisico s in de praktijk 6 maart 2018
De beheersing van klimaatrisico s in de praktijk 6 maart 2018 Ridzert van der Zee Aan welke CO 2 gerelateerde financiële risico s is uw beleggingsportefeuille blootgesteld? Impact van energietransitie
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 DERDE KWARTAAL 2016
KWARTAALVERSLAG DERDE KWARTAAL 2016 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 september 2016 bedroeg 107,9% Het rendement van 1 juli tot en met 30 september 2016 bedroeg 2,3% Het rendement van 1 januari
Nadere informatie2. Uitwerking Investment beliefs De investment beliefs zijn onderstaand als volgt uitgewerkt.
1. Inleiding Investment beliefs zijn de overtuigingen waarop Bpf MITT het beleggingsbeleid wil baseren. De investment beliefs zijn voor het pensioenfonds belangrijke uitgangspunten en dienen als kader
Nadere informatie1. Organisatie BIJLAGE I: VERKLARING BELEGGINGSBEGINSELEN STICHTING PENSIOENFONDS ACHMEA. ABTN 2014 versie 21-3-2014 1. Stichting Pensioenfonds Achmea
BIJLAGE I: VERKLARING BELEGGINGSBEGINSELEN Introductie Deze Verklaring inzake beleggingsbeginselen (hierna: Verklaring) beschrijft op beknopte wijze de uitgangspunten van het beleggingsbeleid van SPA.
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6 VIERDE KWARTAAL 2017
KWARTAALVERSLAG VIERDE KWARTAAL 2017 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 december 2017 bedroeg 117,2% Het rendement van 1 oktober tot en met 31 december 2017 bedroeg 3,0% Het rendement van 1
Nadere informatieHET JAAR 2018 VAN SSPF IN HET KORT. Stichting Shell Pensioenfonds
HET JAAR 2018 VAN SSPF IN HET KORT Stichting Shell Pensioenfonds Kwam u in dienst voor juli 2013, dan bouwt u pensioen op bij Stichting Shell Pensioenfonds (SSPF) Het jaar 2018 van SSPF in het kort Wat
Nadere informatieVerklaring inzake de beleggingsbeginselen
Verklaring inzake de beleggingsbeginselen 1. Inleiding Ongeveer 2.000 personen hebben pensioenaanspraken opgebouwd bij Stichting Pensioenfonds Avery Dennison (in deze verklaring voortaan verder pensioenfonds
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal juli 2016 t/m 30 september 2016
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2016-1 juli 2016 t/m 30 september 2016 De maandelijkse nominale dekkingsgraad ultimo september is 102,4% en is gestegen ten opzichte van eind juni
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6 DERDE KWARTAAL 2017
KWARTAALVERSLAG DERDE KWARTAAL 2017 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 september 2017 bedroeg 114,8% Het rendement van 1 juli tot en met 30 september 2017 bedroeg 1,4% Het rendement van 1 januari
Nadere informatieVerklaring van Beleggingsbeginselen. Joachim Aelvoet CBFA
Verklaring van Beleggingsbeginselen Joachim Aelvoet CBFA 17 maart 2011 Onderzoek 29 IBP's +/- 4,5 miljard euro vermogen +/- 100.000 aangeslotenen methode: eerste analyse individueel gesprek conclusies
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds VIERDE KWARTAAL In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6
KWARTAALVERSLAG VIERDE KWARTAAL 2018 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 december 2018 bedroeg 119,8%. Het rendement van 1 oktober tot en met 31 december 2018 bedroeg -3,8%. Het rendement van
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind september 2017 is 117,8% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieLifeCycle Mix via Mijn pensioen. Voor een professioneel en zorgvuldig beheer van uw pensioenkapitaal
via Mijn pensioen Voor een professioneel en zorgvuldig beheer van uw pensioenkapitaal LifeCycle Mix via Mijn pensioen Voor een professioneel en zorgvuldig beheer van uw pensioenkapitaal Een persoonlijke
Nadere informatie2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG
2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2013 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen
Nadere informatieOnderbouwing Prudent Person regel Bijlage O bij ABTN
Onderbouwing Prudent Person regel Bijlage O bij april 2017 Dit document heeft 5 pagina s Versiebeheer Versie Auteur Datum Revisie V1.0 BAC 11 april 2017 Nieuwe bijlage i Inhoudsopgave Strategisch beleggingsbeleid
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6 EERSTE KWARTAAL 2017
KWARTAALVERSLAG EERSTE KWARTAAL 2017 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 maart 2017 bedroeg 110,3% Het rendement van 1 januari tot en met 31 maart 2017 bedroeg 1,2% Het pensioenvermogen per 31
Nadere informatieINFORMATIE BELEGGINGSFONDSEN (NETTO) WERKNEMERS PENSIOEN
INFORMATIE BELEGGINGSFONDSEN (NETTO) WERKNEMERS PENSIOEN Informatie voor werkgevers Ingangsdatum 1 januari 2016 Als uw werknemer niet kiest voor een gegarandeerde uitkering wordt zijn premie belegd. Dit
Nadere informatieBeleggingsinformatie over
Beleggingsinformatie over LifeCycle Beleggen van Bewust Pensioen LifeCycle Beleggen van Bewust Pensioen Visie van vermogensopbouw met LifeCycle Beleggen Over het onderwerp pensioen bestaan veel misverstanden.
Nadere informatievan Stichting Achmea Algemeen Pensioen Fonds
Verklaring inzake de beleggingsbeginselen van de Kring Bavaria van Stichting Achmea Algemeen Pensioen Fonds Datum: 12-4-2017 Versie: 1 Centraal Beheer Algemeen Pensioenfonds is een handelsnaam van de Stichting
Nadere informatieRisico pariteit -1- 1 Aandelen Wereldwijd Ontwikkelde Markten - MSCI World Index MSCI Daily Net TR World Euro, Aandelen Wereldwijd
Risico pariteit Risico pariteit is een techniek die wordt ingezet om de risico s in een beleggingsportefeuille te reduceren. Sinds 2008 heeft risico pariteit om drie redenen veel aandacht gekregen: 1.
Nadere informatieAlgemene Vergadering van Deelnemers. 26 juni 2018
Algemene Vergadering van Deelnemers 26 juni 2018 1 Agenda 1. Opening 2. Vaststelling agenda 3. Verslag Algemene Vergadering van Deelnemers d.d. 20 juni 2017 4. Jaarverslag 2017 5. Herbenoemingen bestuur
Nadere informatieNedlloyd Pensioenfonds Beter in control bij alternatieve vastrentende waarden door samenwerking
Nedlloyd Pensioenfonds Beter in control bij alternatieve vastrentende waarden door samenwerking Financial Investigator Zeist 19 juni 2017 Frans Dooren directeur Agenda Introductie Nedlloyd Pensioenfonds
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6 TWEEDE KWARTAAL 2017
KWARTAALVERSLAG TWEEDE KWARTAAL 2017 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 juni 2017 bedroeg 112,5% Het rendement van 1 april tot en met 30 juni 2017 bedroeg 0,8% Het rendement van 1 januari tot
Nadere informatieVerslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016
Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016 Op woensdagmiddag 9 maart, aansluitend aan de jaarbijeenkomst van de Vereniging Gepensioneerden Getronics (VGG), organiseerde Stichting Voorzieningsfonds Getronics
Nadere informatieDeutsche Bank Nederland Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland
In deze nieuwsbrief Voorwoord Wat betekenen de nieuwe pensioenmaatregelen voor u? De informatie in dit document is eigendom van en mag noch in haar geheel noch gedeeltelijk van. Page 2 of 5 Voorwoord In
Nadere informatieVoor een houdbaar en betaalbaar inkomen voor later
Vermogensbeheer Voor een houdbaar en betaalbaar inkomen voor later Een houdbaar en betaalbaar inkomen voor later. Dat is de belofte van uw pensioenfonds aan uw deelnemers. Verder gaan is nu zorgen voor
Nadere informatieWelkom namens. Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK. AMSTERDAM, 25 juni 2015
Welkom namens Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK AMSTERDAM, 25 juni 2015 AGENDA 1. Opening en voorstellen leden van het bestuur 2. Mededelingen van de voorzitter 3. Notulen deelnemersvergadering 26
Nadere informatieToelichting beleggingsbeleid Triodos Bank Private Banking
Toelichting beleggingsbeleid Triodos Bank Private Banking Heeft u vragen? Neemt u dan telefonisch contact op met Triodos Bank Private Banking via 030 693 65 05. Of stuur een e-mail naar private.banking@triodos.nl.
Nadere informatieStichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten
9-1-2018 Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten ESG-beleid Over dit document Dit document beschrijft het ESG-beleid (Environmental, Social en Governance) van Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten
Nadere informatieJaarbericht Terugblikken en vooruitkijken. delta lloyd pensioenfonds
delta lloyd pensioenfonds Jaarbericht 2010 Terugblikken en vooruitkijken In dit Jaarbericht leest u wat er in 2010 bij het pensioenfonds gebeurde. We gaan wat dieper in op onze beleggingen en andere financiële
Nadere informatieDeelnemersbijeenkomst
Deelnemersbijeenkomst Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland 13 oktober 2010 Deelnemersbijeenkomst Agenda 18.30 Opening Bert 18.35 Hoe staat het fonds er voor René Financieel Beleggingsbeleid Rendement
Nadere informatieVerklaring beleggingsbeginselen kring F
Verklaring beleggingsbeginselen kring F Deze verklaring beleggingsbeginselen geeft beknopt de uitgangspunten weer van het beleggingsbeleid van kring F. Deze is vastgesteld door het bestuur op 24 januari
Nadere informatieOnderdeel 1: Beleggingsbeleid
Inleiding De AFM heeft de afgelopen jaren verschillende marktbrede onderzoeken naar de kwaliteit van de beleggingsdienstverlening uitgevoerd. Dit heeft onder andere geresulteerd in de publicatie van diverse
Nadere informatieCase study: voorbeeld van een strategisch risicomanagementproces bij Philips Pensioenfonds
Case study: voorbeeld van een strategisch risicomanagementproces bij Philips Pensioenfonds VBA ALM congres 6 november 2014 Philips Pensioenfonds Philips Pensioenfonds in een notedop Beleggingen Verplichtingen
Nadere informatieStichting Voorzieningsfonds Getronics 5 februari 2014. Stand van zaken SVG. 1 van 20
Stichting Voorzieningsfonds Getronics 5 februari 2014 Stand van zaken SVG 1 van 20 Programma Pensioenfonds SVG Wat speelt er rond de pensioenen? Financiële positie SVG Kortingsmaatregel Vooruitblik 2014-2015
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 TWEEDE KWARTAAL 2018
KWARTAALVERSLAG TWEEDE KWARTAAL 2018 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 juni 2018 bedroeg 119,9%. Het rendement van 1 april tot en met 30 juni 2018 bedroeg 1,4%. Het pensioenvermogen per 30
Nadere informatieTekst Nationaal regime MiFID. Bijlage. Toetstermen als bedoeld in artikel 36a, lid 2. toetsterm 1
ijlage Toetstermen als bedoeld in artikel 36a, lid 2 Nummer Termen T* toetsterm 1 Eindterm 5a: De personen zijn in staat met betrekking tot financiële instrumenten uit te leggen aan de consument waarom
Nadere informatieWelkom namens. Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK. AMSTERDAM, 26 juni 2014
Welkom namens Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK AMSTERDAM, 26 juni 2014 AGENDA 1. Opening en voorstellen leden van het bestuur 2. Mededelingen van de voorzitter 3. Notulen deelnemersvergadering 27
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6 VIERDE KWARTAAL 2016
KWARTAALVERSLAG VIERDE KWARTAAL 2016 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 december 2016 bedroeg 108,0% Het rendement van 1 oktober tot en met 31 december 2016 bedroeg -2,8% Het rendement van 1
Nadere informatieVoorwoord 13. Ten geleide 15. Over de auteurs 19. Deel 1 Het pensioensysteem in Nederland 23
Inhoud Voorwoord 13 Ten geleide 15 Over de auteurs 19 Deel 1 Het pensioensysteem in Nederland 23 1 Het pensioensysteem in Nederland 25 1.1 Inleiding 25 1.2 De historische context van pensioen 26 1.3 Pensioen
Nadere informatieHaarlem 18 juni 2019 Boxmeer 20 juni 2019 Oss 20 juni 2019
Haarlem 18 juni 2019 Boxmeer 20 juni 2019 Oss 20 juni 2019 Opening, mededelingen Toelichting organisatie van het fonds Ontwikkelingen 2018 & 2019 - IORP II & Bestuursmodel - Pensioenakkoord Beleggingen,
Nadere informatieDe AFM en de Handreiking Beleggingsbeleid Bas Windt
De AFM en de Handreiking Beleggingsbeleid Bas Windt Welkom Bas Windt Toezichthouder AFM Projectleider Beleggingsbeleid (2014) Pagina 2 Inhoud Betrokkenheid AFM bij de Handreiking Achtergrond Publicaties
Nadere informatie2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG
2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het jaarverslag legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind maart 2017 is 112,6% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieEen goede pensioenregeling tegen een aanvaardbare prijs. Dat is waar Stichting Bedrijfstakpensioenfonds Zorgverzekeraars (SBZ) voor staat.
Hoe ziet het beleggingsbeleid van SBZ eruit? Een goede pensioenregeling tegen een aanvaardbare prijs. Dat is waar Stichting Bedrijfstakpensioenfonds Zorgverzekeraars (SBZ) voor staat. Om iedereen het afgesproken
Nadere informatieKoninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur. Beleggingsbeleid
Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur Beleggingsbeleid Het Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur (hierna het Genootschap) heeft een deel van haar vermogen ondergebracht
Nadere informatieProfessioneel Vermogensbeheer Dichtbij
Professioneel Vermogensbeheer Dichtbij Computers are incredible fast, accurate and stupid ; Humans are incredibly slow, inaccurate and brilliant; Together they are powerful beyond imagination - Albert
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 DERDE KWARTAAL 2018
KWARTAALVERSLAG DERDE KWARTAAL 2018 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 september 2018 bedroeg 120,7%. Het rendement van 1 juli tot en met 30 september 2018 bedroeg 0,6%. Het rendement van 1
Nadere informatieOnderzoek naar de Jaarrekening 2015 van het APS VOORWOORD
VOORWOORD Met dit rapport presenteert de Algemene Rekenkamer haar resultaten van het onderzoek naar de Jaarrekening 2015 van het Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten. De financiële positie van het Algemeen
Nadere informatiePersbericht. Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011
Persbericht Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011 Hoofdpunten: Dekkingsgraad van 94% is te laag: aanvullende maatregelen nodig Beschikbaar vermogen stijgt met ruim 11 miljard Door gedaalde rente nemen
Nadere informatieInformatiewijzer. Beleggingsdoelstelling & Risicoprofielen. Today s Tomorrow Morgen begint vandaag
Informatiewijzer Beleggingsdoelstelling & Risicoprofielen Today s Tomorrow Morgen begint vandaag Beleggen op een manier die bij u past! Aangenomen mag worden dat beleggen een voor u een hoger rendement
Nadere informatieAmsterdam, 9 oktober Verklaring inzake de beleggingsbeginselen
Amsterdam, 9 oktober 2018 Verklaring inzake de beleggingsbeginselen Inleiding Achtergrond en doelstelling Pensioenfonds UWV heeft deze Verklaring inzake de beleggingsbeginselen ( Verklaring ) opgesteld
Nadere informatieINFOSESSIES PENSIOENEN - 20, 22 en 26 november Infosessies PENSIOENEN en 26 november door Peter Boonen en Jan Lodewijks
Infosessies PENSIOENEN 2012 20-22 en 26 november 2012 door Peter Boonen en Jan Lodewijks 1 AGENDA Toelichting huidige situatie Septemberpakket en Regeerakkoord Overleg met vakorganisaties Communicatie
Nadere informatieRisico Management. Pensioenakkoord en Integraal Balansmanagement. Marton Bloemer Risk Manager
Risico Management Pensioenakkoord en Integraal Balansmanagement Marton Bloemer Risk Manager Introductie 1. Pensioenakkoord 2. Risicomanagement (Integraal Balansmanagement) 3. Samengevat Pagina 1 Pensioenakkoord
Nadere informatieVERKLARING BELEGGINGSBEGINSELEN STICHTING PENSIOENFONDS AVEBE 19 APRIL 2011
VERKLARING BELEGGINGSBEGINSELEN STICHTING PENSIOENFONDS AVEBE 19 APRIL 2011 VERKLARING BELEGGINGSBEGINSELEN STICHTING PENSIOENFONDS AVEBE 1.1 Het beleggingsproces Het beleggingsproces vormt de randvoorwaarden
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 TWEEDE KWARTAAL 2016
KWARTAALVERSLAG TWEEDE KWARTAAL 2016 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 juni 2016 bedroeg 108,2% Het rendement van 1 april tot en met 30 juni 2016 bedroeg 5,1% Het pensioenvermogen per 30 juni
Nadere informatiePresentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI. Bas Endlich Jacob Vijverberg 1
Presentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI Bas Endlich Jacob Vijverberg 1 Agenda Financiële markten Resultaten Vooruitzichten Bron: Bloomberg,
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Unisys Nederland in liquidatie
Vermogensbeheerrapportage 4e kwartaal 2017 In het vierde kwartaal van 2017 steeg wettelijke dekkingsgraad 1 met 1,4% punt van 108,1% naar 109,5%. De actuele dekkingsgraad 2 daalde met 0,1%-punt van 109,9%
Nadere informatieEen overzicht van de kerncijfers vindt u op <pagina 8 en 9> van het volledige jaarverslag.
12 vragen over het jaarverslag 2013 De hoofdpunten uit het jaarverslag van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (SPV) behandelen we aan de hand van 12 vragen en antwoorden. Een volledig exemplaar
Nadere informatieInvestment beliefs Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK
Investment beliefs 2017 Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK Mei 2017 Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 2. Investment beliefs 2014...4 3. Investment beliefs 2017...6 2 1. Inleiding Tijdens de strategiedag
Nadere informatieStichting Pensioenfonds. voor. Verloskundigen
REGLEMENT BELEGGINGSADVIESCOMMISSIE Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen Datum: 8 oktober 2018 REGLEMENT BELEGGINGSADVIESCOMMISSIE BEGRIPSBEPALINGEN Artikel 1 Waar in dit reglement aanduidingen
Nadere informatie