Rapport n.a.v. de jaarrekening 2011 APS

Transcriptie

1 Rapport n.a.v. de jaarrekening 2011 APS juli 2014

2

3 INHOUDSOPGAVE 1. OVER DIT ONDERZOEK Aanleiding Wijze van uitvoering onderzoek Onderzoek naar jaarrekening Onderzoek naar de rechtmatigheid SAMENVATTING DE JAARREKENING Verklaring van de externe accountant en de actuaris van het APS Balansposten De winst- en verliesrekening RECHTMATIGHEID Organisatie Beleggingen Begroting en verantwoording Oordeel over de rechtmatigheid GOVERNANCE, COMPLIANCE AND RISK MANAGEMENT (GCR) Investment Policy Statements (IPS) en interne beheersing De samenwerking met de beleggingsadviseur Toezicht Centrale Bank Oordeel over Governance, Compliance and Risk Management (GCR) REACTIE BESTUUR APS EN NAWOORD ALGEMENE REKENKAMER Reactie Bestuur APS Nawoord Algemene Rekenkamer BIJLAGE 1 DEFINITIE LIJST Algemene Rekenkamer 2

4 1. OVER DIT ONDERZOEK 1.1 Aanleiding De opdracht tot controle van het Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten (APS) ligt vast in artikel 26 van de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds van Sint Maarten (Lv APS; AB 2013, GT nr. 65). In artikel 18, lid 10 van de Lv APS staat dat de Algemene Rekenkamer (verder: de Rekenkamer) de door haar gecontroleerde jaarrekening onder bijvoeging van haar opmerkingen aan de Staten en de Minister zendt. Uit de bepalingen in de Lv APS blijkt duidelijk dat de overheid betrokken wil blijven bij het toezicht op het APS en haar deelnemingen. Naar de mening van de Rekenkamer is dit terecht, omdat de premies door de deelnemers en de overheid aan het fonds worden afgedragen en het fonds de toekomstige pensioenuitkeringen veilig dient te stellen. Het bestuur dient de vastgestelde jaarrekening met verklaring van zijn externe accountant én het jaarverslag vóór 1 november van 2012 aan de Minister van Financiën, aan de Centrale Bank en aan de Algemene Rekenkamer te verstrekken. Het bestuur van het APS heeft de jaarrekening 2011 bij brief van 21 juni 2013 aan ons aangeboden. De jaarrekening 2011 van het APS is gecontroleerd door een externe accountant. De Rekenkamer heeft vanuit efficiëntie overwegingen ervoor gekozen om niet zelfstandig een controle op de jaarrekening van het APS te verrichten maar een grondige review van de door de externe accountant verrichte controle uit te voeren. Voor de aspecten met betrekking tot het deelnemersbestand van het pensioenfonds en de actuariële aannames bij de bepaling van de pensioenverplichtingen, hebben wij ons laten bijstaan door een externe actuaris. Leeswijzer In dit rapport komen achtereenvolgens aan de orde: de samenvatting van ons rapport (hoofdstuk 2), de jaarrekening 2011 (hoofdstuk 3), de naleving van de Lv APS en de daaruit voortkomende nadere bepalingen en richtlijnen (rechtmatigheid) (hoofdstuk 4) en Governance,Compliance and Risk Management aspecten (Risico Beheersing) (hoofdstuk 5). Wij besluiten dit rapport met een weergave van de reactie die wij op het conceptrapport hebben gekregen van het bestuur van het APS (hoofdstuk 6), aangevuld met ons nawoord ( 6.2). 1 Lv APS; AB 2013, GT nr. 65. Art. 18, lid 7 Algemene Rekenkamer 3

5 1.2 Wijze van uitvoering onderzoek Bij haar wettelijke taak om de controle van het APS uit te voeren steunt de Rekenkamer op de door de externe accountant uitgevoerde controle. De Rekenkamer dient een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen over de getrouwheid van de verantwoordingsinformatie en over het rechtmatig handelen van het APS. Daarbij mag van de Rekenkamer worden verwacht dat zij haar taak zo efficiënt mogelijk uitvoert. Vanuit efficiëntieoverwegingen is het logisch om werk niet dubbel te doen, maar om te steunen op reeds door de externe accountant uitgevoerde werkzaamheden. Tevens is het van belang dat de Rekenkamer vanuit haar eigen specifieke taak en verantwoordelijkheid zelf een oordeel vormt over de door anderen uitgevoerde werkzaamheden. De Rekenkamer heeft haar reviewprogramma uitgevoerd waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van de door de externe accountant verrichte werkzaamheden. Naast het beoordelen van de werkzaamheden van de externe accountant en de uitkomsten hiervan, heeft de Rekenkamer altijd de mogelijkheid om zelf een eigen onderzoek ter plaatse uit te voeren. De Rekenkamer heeft bijvoorbeeld een eigen onderzoek verricht naar de Pensioenen Sint Maarten 2011 en heeft hierover op 16 april 2013 gerapporteerd door publicatie op haar website en door aanbieding van haar rapport aan de Staten. Ook heeft de Rekenkamer bijvoorbeeld een externe actuaris ingeschakeld om de actuariële aannames, die ten grondslag liggen aan de berekening van de pensioenverplichtingen, te laten toetsen. Daarnaast heeft de Rekenkamer diverse rechtmatigheidsaspecten zelfstandig onderzocht. De Rekenkamer is verantwoordelijk 2 voor de controle van de jaarrekening van het APS. Het APS heeft haar jaarrekening opgesteld onder de International Financial Reporting Standards (IFRS). Dit verslaggevingsstelsel is een algemeen aanvaard stelsel. De jaarrekening 2011 van het APS is gecontroleerd door een externe accountant. In dit rapport geven wij antwoord op de twee volgende onderzoeksvragen: 1. Is de jaarrekening 2011 van het Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten opgesteld in overeenstemming met de bepalingen van de Landsverordening Algemeen Pensioenfonds van Sint Maarten en met de International Financial Reporting Standards en is de hierin opgenomen informatie inzake de financiële positie en financiële resultaten redelijkerwijs getrouw verantwoord? 2. Handelt het APS in overeenstemming met: a. De Landsverordening Algemeen Pensioenfonds van Sint Maarten en de daaruit voortkomende nadere bepalingen en richtlijnen? b. De pensioenlandsverordening Overheidsdienaren (PB 1997, no 312) en de Pensioenverordening Burgerlijke Landsdienaren (PB 1938, no15) en andere relevante wet- en regelgeving, voor zover aanwezig? c. De Landsverordening Corporate Governance (AB 2013, GT nr. 19)? d. Beleid en richtlijnen van de Centrale Bank? 2 Lv APS; AB 2013, GT no. 35, art. 18, lid 7 Algemene Rekenkamer 4

6 1.3 Onderzoek naar jaarrekening Ons onderzoek naar de jaarrekening 2011 van het APS bestaat uit het reviewen van de werkzaamheden van de externe accountant en eigen onderzoek. In de review is ook gekeken in welke mate de externe accountant steunt op de actuaris en zijn er in dit kader diverse brieven en mailwisselingen van en met de actuaris geanalyseerd. Op hoofdlijnen hebben wij onze review van het dossier van de externe accountant op de volgende onderdelen uitgevoerd: - De uitgevoerde risicoanalyse; - De onderbouwde en gemotiveerde controleaanpak; - De vermelde controlewerkzaamheden in de controleprogramma s voor de aspecten die uit onze risicoanalyse naar voren zijn gekomen (zie de paragraaf hierna); - De vastgestelde betrouwbaarheidspercentages en toleranties die bepalend zijn voor de minimale omvang van deelwaarnemingen; - De diepgang van de uitvoering van de in de controleprogramma s opgenomen controlehandelingen en de doorvertaling ervan naar het eindoordeel; - De materiele posten van de jaarrekening in de planning en evaluatie van de accountantscontrole; - De controle op de gehanteerde waarderingsgrondslagen; - De tekst van de afgegeven controleverklaring; - De tekst van de door de actuaris afgegeven actuariële verklaring; - Het voldoen aan de Pensioenlandsverordening Overheidsdienaren (PB 1997, no 312), aan de Pensioenverordening Burgerlijke Landsdienaren (PB 1938, no15) en andere relevante regelgeving voor zover aanwezig. Op basis van onze eigen risicoanalyse hebben wij met name onderzoek gedaan naar de volgende aspecten van de jaarrekening : - De waardering van beleggingen; - De waardering van de vordering op de overheid; - De boedelverdeling van activa en passiva van het voormalig Algemeen Pensioenfonds van de Nederlandse Antillen (APNA); - Het eigen vermogen; - De volledigheid en juistheid van de deelnemersadministratie defined benefit pension plan ; - De prudentie van de actuariële aannames voor berekening van de pensioenverplichting per balansdatum; - De rekening-courant schuld aan APC. In onze rapportage zullen wij ingaan op de hier vermelde aspecten. 1.4 Onderzoek naar de rechtmatigheid Ons onderzoek naar de rechtmatigheid heeft zich gericht op: - de Landsverordening APS (AB 2013, GT nr. 65); Algemene Rekenkamer 5

7 - het voldoen aan de Pensioenlandsverordening Overheidsdienaren (PB 1997, no 312), aan de Pensioenverordening Burgerlijke Landsdienaren (PB 1938, no15) en andere relevante regelgeving voor zover aanwezig; - het besluit Mandaat & delegatie directie APS van 13 april 2012; - Benoemingsbeschikking leden beleggingscommissie; - het reglement beleggingscommissie; - het investeringsbeleid: External and Internal Master investment Policy. 1.5 Onderzoek naar Governance, Compliance and Risk Management Ons onderzoek naar de kwaliteit van de Governance, Compliance en Risk management aspecten heeft zich gericht op: - De verschillende investment policy statements; - Separately Management Accounts agreement (SMA) - artikel 11 lid 2 van Lv APS. Algemene Rekenkamer 6

8 2. SAMENVATTING In dit hoofdstuk geven wij een samenvatting van de belangrijkste bevindingen en conclusies. Wij hebben er voor gekozen om de bevindingen en conclusies samen te vatten zonder technische termen. Voor een onderbouwing van deze bevindingen en conclusies met technische details verwijzen wij naar de hierna volgende hoofdstukken. Jaarrekening De Boedelverdeling van de activa en passiva van het voormalig Algemeen Pensioenfonds van de Nederlandse Antillen (APNA) is ten tijde van dit onderzoek nog niet afgerond. Hierdoor bestaat er een onzekerheid in de waardering van de posten die voortkomen uit de boedelscheiding. Niet alle deelnemers zijn in de bestanden van het APS opgenomen en de gegevens van een aanzienlijk deel van de deelnemers zijn foutief in de bestanden van het APS opgenomen. Wij achten de kans reëel dat de pensioenverplichtingen in werkelijkheid per 31 december 2011 hoger zijn dan de pensioenverplichtingen die in de jaarrekening voor NAf zijn weergegeven. De gebruikte grondslagen voor de berekening van de Voorziening Pensioenverplichtingen zijn niet getoetst aan de specifieke situatie van Sint Maarten. Het APS berekent de pensioenverplichtingen door toekomstige betalingen contant te maken uitgaande van 4% rente. Op het moment dat het APS een lager percentage hanteert, wordt de verplichting per 31 december 2011 aanzienlijk hoger. Het feit dat een ALM-studie ontbreekt, het beleggingsrendement over 2011 laag is en het resultaat over 2011 negatief is, zorgt ervoor dat wij geen oordeel kunnen vormen over het terecht hanteren van een rekenrente van 4 procent. Volgens de jaarrekening worden de pensioenverplichtingen niet gedekt door het aanwezige vermogen en er is tevens niet voldoende vermogen aanwezig ter dekking van de algemene risico s en de beleggingsrisico s. Op het moment dat er een lager percentage dan 4 wordt gehanteerd voor de berekening van de pensioenverplichtingen, wordt het tekort van het aanwezige vermogen ten opzichte van de pensioenverplichtingen fors hoger. APC heeft de schuld van het APS aan APC van NAf 13,436,381 per 31 december 2011 niet bevestigd. De externe accountant heeft ook geen toereikende controle-informatie kunnen verkrijgen over deze schuld aan APC. Er is daarom geen zekerheid over de volledigheid van de opgenomen schuld aan APC. Het percentage van de gehanteerde premieafdracht van 22 procent is niet in overeenstemming met het wettelijke percentage van 25 procent. Conclusie Op grond van het vorenstaande zijn er aanzienlijke onzekerheden in de jaarrekening met betrekking tot de verdeling van de Boedelbalans voormalige Nederlandse Antillen, de volledigheid van de deelnemersadministratie en de onderbouwing van de grondslagen voor de Algemene Rekenkamer 7

9 berekening van de pensioenverplichtingen en de schuld aan APC. Wij onthouden ons daarom van een oordeel over de getrouwheid van de jaarrekening. Ook kunnen wij op basis van het voorgaande niet concluderen dat de financiële positie per 31 december 2011 gezond was. Rechtmatigheid Formele besluiten over de organisatie van het APS, zoals benoeming voltallige Bestuur, zijn niet tijdig genomen. Ook zijn de jaarrekening 2011 en de jaarrekening 2012 niet tijdig opgesteld. Ook is er voor 2011 en 2012 geen beleggingsplan opgesteld. Deze bevindingen zijn in strijd met de Lv APS. Het overmaken van US$ 48 miljoen naar een buitenlandse bankrekening is onrechtmatig omdat de vergunning die daarvoor nodig was pas later door de Centrale Bank werd afgegeven. De Rekenkamer heeft begrepen dat het usance is dat door tijdsdruk eerst mondeling toestemming wordt verkregen en dat de schriftelijke toestemming in de vorm van een vergunning later volgt. De Algemene Rekenkamer heeft niet kunnen vaststellen of deze praktijk bij het APS ook is gehanteerd. Conclusie Op grond van het vorenstaande concludeert de Rekenkamer dat er vanaf de start van het fonds op 10 oktober 2010 tot op het moment van ons onderzoek niet is voldaan aan diverse wettelijke inrichtingseisen. Ook hebben wij niet kunnen vaststellen dat de Centrale Bank over 2011 in overeenstemming met de LV APS toezicht heeft gehouden. Governance, Compliance and Risk management (GCR) Voor zover de Rekenkamer heeft kunnen nagaan worden de toezichtswerkzaamheden op de uitvoering van het beleggingsbeleid en de oordelen daarover onvoldoende gestructureerd en consistent vastgelegd. Hierdoor was het voor de Rekenkamer tijdens haar onderzoek niet mogelijk om na te gaan of de toezichtswerkzaamheden en de interne oordelen daarover adequaat zijn uitgevoerd. Wel is tijdens het gesprek met de directie onder andere gebleken dat APS 24/7 de beschikking heeft over een terminal om de beleggingen te kunnen monitoren en dat er periodiek telefonisch overleg met de externe adviseur plaatsvindt in het kader van toezichthoudende taken. De adviseur, het bedrijf dat de adviseur vertegenwoordigt en het bedrijf dat de opdrachten tot aan- en verkoop geeft aan de managers zijn direct of indirect met elkaar verbonden, terwijl de managers op aanbeveling van dezelfde adviseur door het APS worden aangewezen (zie 5.2: Tabel OECD). APS heeft voor haar buitenlandse investeringen (40%) de functie van custodian formeel geregeld. Voor de binnenlandse investeringen (60%) is echter -formeel- nog geen invulling gegeven aan de functie van custodian. De Rekenkamer heeft geen oordeel kunnen vormen over het toezicht over de jaren 2011 en 2012 van de Centrale Bank op het APS. Algemene Rekenkamer 8

10 Conclusie De Rekenkamer heeft op basis van het hiervoor vermeldde niet kunnen vaststellen dat binnen het APS op een gestructureerde wijze toezicht wordt gehouden op de uitvoering van het beleggingsbeleid. Algemene Rekenkamer 9

11 3. DE JAARREKENING 3.1 Verklaring van de externe accountant en de actuaris van het APS Controleverklaring van de externe accountant De externe accountant heeft bij de jaarrekening 2011 van het APS op 15 mei 2013 een controleverklaring met beperking afgegeven. Volgens de controleverklaring geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de financiële positie per 31 december 2011 en het behaalde resultaat over 2011 en is deze jaarrekening in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards met uitzondering van de mogelijke effecten van de volgende issues: - De other non-current assets include the proceeds from the division of the assets of the Fund s predecessor. The division of assets is being executed in accordance with the Kingdom decree Onderlinge regeling opvolging en boedelscheiding Algemeen Pensioenfonds Nederlandse Antillen en opvolging van enkele andere aanverwante regelingen. The amount that the Fund has been recognized as the beginning balance is derived from the latest draft version of the Rapport inzake boedelverdeling per 9 oktober 2010 van het Algemeen Pensioenfonds van de Nederlandse Antillen dated September 14, The possible effect on the non-current assets of the re-allocation of participants is unknown; - The loan and borrowings include the current account payable to APC amounting to ANG 13,436,381 as per December 31, This balance could not be confirmed by APC. We were not able to satisfy ourselves as to the completeness of this current account balance by other audit procedures; - The Fund has recorded a provision for non-registered participants for an amount of ANG 7,086,649. This provision is recognized based on the invoiced premiums for nonregistered participants. The related pension benefit obligation for these non-registered participants and the possible effect on the provision currently recognized is unknown. De verklaring van de actuaris De actuaris heeft op 7 mei 2013 een actuariële verklaring afgegeven over het boekjaar Het oordeel in de actuariële verklaring luidt: - Met inachtneming van het voorafgaande en het navolgende verklaar ik dat naar mijn overtuiging de technische voorzieningen, overeenkomstig de beschreven berekeningsregels en uitgangspunten, als geheel bezien, toereikend zijn vastgesteld. Het vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum niet voldoende ter dekking van de minimum positie van de voorziening voor pensioenverplichtingen (VPV), er is sprake van een dekkingstekort. Het voorafgaande heeft betrekking op de door het pensioenfonds verstrekte administratieve basisgegevens en de bevindingen van de accountant ten aanzien hiervan. De actuaris heeft deze gegevens als uitgangspunt voor zijn beoordelingswerkzaamheden aanvaard. Algemene Rekenkamer 10

12 3.2 Balansposten Activa In onderstaande tabel is de activazijde van de balans van het APS per 10 oktober 2010 en ultimo 2011 opgenomen. Wij hebben de benamingen uit de jaarrekening 2011 van APS aangehouden: Activazijde balans (x NAƒ 1.000) Property and equipment Intangible assets Financial assets - Investments held to maturity Investments held at fair value through profit or loss Other non-current assets Total non-current assets Accounts receivable Short term portion of financial assets Other current assets 66 - Cash and cash equivalents Total current assets Total assets Waardering van de beleggingen De beleggingen zijn deels verantwoord onder de balanspost Financial assets en deels voor het kortlopende deel van NAf (deel van het vermogen in de beleggingen dat binnen een jaar na 31 december 2011 weer beschikbaar komt ter herinvestering of pensioenbetalingen) onder de balanspost Short term portion of financial assets. Investments held to maturity Het APS heeft in het kader van de boedelscheiding met APNA een voorschot gekregen op het deel waar het APS recht op heeft. Dit voorschot werd gedurende 2011 tijdelijk belegd in Time deposits in afwachting van verdere binnenlandse en buitenlandse investeringen. Wij hebben geen vastlegging van de intentie van het management gezien inzake de voorgenomen termijn voor het aanhouden van de time deposits. Deze time deposits zijn geclassificeerd als held to maturity. De intentie van het management was kennelijk om deze beleggingen tot einde looptijd aan te houden. Deze time deposits worden aangehouden bij vier lokale banken. De nominale waarde van deze time deposits bedraagt NAf 190 miljoen, waarvan 120 miljoen binnen een termijn van maximaal 1 jaar zal aflopen. Het gedeelte welk binnen 1 jaar zal aflopen is op de balans 2011 van het APS verantwoord als kortlopende deel van de beleggingen. Algemene Rekenkamer 11

13 Investments held at fair value through profit or loss De investments held at fair value betreffen internationale beleggingen en zijn ultimo 2011 als volgt samengesteld: Soort belegging Fixed income Equity Totaal Bedragen in NAf Periodiek ontvangt het APS een overzicht van de internationale beleggingen. Wij merken hierbij op dat de waardering niet is gestaafd met een onafhankelijke bron (bijvoorbeeld Bloomberg). Wij hebben begrepen dat de waardering ultimo 2012 wel met een onafhankelijke bron zal worden afgestemd. Waardering van de vordering op de overheid Ultimo 2011 heeft het APS een aanzienlijke vordering van NAf 38,4 miljoen op de overheid. Deze vordering betreft door het APS voorgeschoten bedragen inzake: - VUT en Duurtetoeslag ten behoeve van gepensioneerde ambtenaren; - voorgeschoten bedragen inzake VUT en Duurtetoeslag van gepensioneerde werknemers van gesubsidieerde schoolbesturen; - nog te ontvangen pensioenpremies van actieve werknemers van de gesubsidieerde schoolbesturen. Momenteel onderhandelt het APS met de overheid over een aflossingsplan ter incasso van deze openstaande vordering. Ten tijde van het uitbrengen van de jaarrekening was de vordering op de overheid per 31 december 2011 ouder dan 1 jaar. De rentetegoeden zijn ook in deze vordering per 31 december 2011 verantwoord. Conclusie waardering van de vordering op de overheid De vordering op de overheid is correct gewaardeerd. Boedelverdeling van de activa en passiva van het voormalig Algemeen Pensioenfonds van de Nederlandse Antillen (APNA) Van belang voor het APS is dat er een definitieve afrekening van bezittingen en schulden zal volgen uit de definitieve boedelscheiding van APNA. De boedelscheiding is nog niet afgerond en daarom ook nog niet definitief. Conclusie Boedelverdeling van de activa en passiva van het voormalig Algemeen Pensioenfonds van de Nederlandse Antillen (APNA) Er bestaat een onzekerheid in de waardering van de posten die voortkomen uit de voorlopige boedelscheiding. Dit kan gevolgen hebben voor de getrouwheid van de jaarrekening. Algemene Rekenkamer 12

14 Passiva In de volgende tabel is de passivazijde van de balans ultimo 2011 weergegeven: Passivazijde balans (x NAƒ 1.000) Reserves Result current year Total equity Pension benefits obligations Provisions Loan and borrowings Total non-current liabilities Accounts payable Tax and social premiums payable 40 - Total current liabilities Total liabilities Total equity and liabilities Eigen vermogen Als gevolg van de nieuwe staatkundige verhoudingen per 10 oktober 2010 en de in dit kader bepaalde verdeelsleutel van de activa en passiva van APNA zijn activa en passiva voorlopig toegekend aan het APS op basis van de voorlopige boedelverdeling. De verdeelde activa overtreffen de verdeelde passiva met NAf Dit is het startkapitaal van het APS per 10 oktober Voorzieningen Inleiding De balanspost Voorzieningen is als volgt samengesteld: Omschrijving Bedrag NAf Pensioenvoorziening geregistreerde deelnemers Pensioenvoorziening niet geregistreerde deelnemers Totaal De voorziening voor niet-geregistreerde werknemers betreft de gefactureerde premies voor niet geregistreerde deelnemers. De niet-geregistreerde deelnemers zullen in de pensioenvoorziening Algemene Rekenkamer 13

15 worden opgenomen zodra deze werknemers worden geregistreerd. Wij zullen hierna deze twee voorzieningen als een geheel onder de pensioenvoorziening behandelen. Voorwaarden voor het juist berekenen van de omvang van de voorziening voor pensioenverplichtingen Om de juiste omvang van de voorziening voor pensioenverplichtingen (VPV) te kunnen berekenen is het essentieel dat: - de deelnemersadministratie juist en volledig is; - de actuariële aannames voldoende prudent zijn. Juistheid en volledigheid van de deelnemersadministratie Het APS is bij Landsverordening opgericht op 10 oktober 2010 en is het pensioenfonds voor alle overheidsambtenaren en werknemers van de overheidsentiteiten op Sint Maarten. De deelnemende organisaties hebben over 2011 het aantal deelnemers en de relevante gegevens over de deelnemers aan het APS doorgegeven. Deze opgaven zijn niet vergezeld van een controleverklaring van de betreffende externe accountants. Het APS heeft niet gecontroleerd of de door de deelnemende organisaties opgegeven aantal werknemers en gegevens per werknemer correct zijn. Het beheer van de deelnemersadministratie en de verzorging van de pensioenuitkeringen werd gedurende 2011 grotendeels uitbesteed aan het Algemeen Pensioenfonds Curaçao (APC). In dit kader was er sprake van een Service Level Agreement (SLA) tussen het APS en het APC. Er bestonden bij het APC en haar voorganger het APNA aanzienlijke achterstanden ( backlogs ) in de verwerking van mutaties in de deelnemersadministratie. Verder was rond 10 oktober 2010 sprake van een aanzienlijke uitbreiding van het deelnemersbestand als gevolg van de indiensttreding van ambtenaren voor de invulling van belangrijke posten in de overheid van het nieuwe Land Sint Maarten. Het APS heeft de Stichting Overheidsaccountantsbureau (SOAB) de opdracht gegeven om de juistheid en de volledigheid van het deelnemersbestand, dat door het APS van het APC is overgenomen, te controleren. De werkzaamheden zijn in 2012 opgestart en liepen door tot in SOAB had op het moment van onze controle haar definitieve rapportage inzake de juistheid en volledigheid van het deelnemersbestand nog niet uitgebracht. Op grond van de bevindingen in de concept-rapportage bleek dat er onzekerheid bestond over de betrouwbaarheid van de deelnemersadministratie. Dit werd onder andere veroorzaakt doordat: - gegevens betreffende het pensioengevend salaris, de NAW-gegevens, maar ook gegevens betreffende partner of geen partner en aantal kinderen onvolledig in het bestand waren opgenomen; - de overheid, de NV s, de schoolbesturen en de overige stichtingen niet altijd alle en niet altijd actuele gegevens en documenten bij het APNA/APC hebben ingeleverd. Bij onvolledige documentatie en gegevens werden de aangemelde personen door APNA/APC niet in het deelnemersbestand opgenomen. Uit de door de Rekenkamer op 16 april 2013 uitgebrachte Eindrapportage Pensioenen Sint Maarten 2011 komt ook naar voren dat de deelnemersadministratie onvolledig is. Wij stelden vast dat meer dan 50 procent van de medewerkers die recht op pensioen hebben, niet bij het Algemene Rekenkamer 14

16 APS waren ingeschreven. Ook al staan deze medewerkers niet ingeschreven, zij hebben wel rechten uit het pensioenfonds omdat ze overheidsdienaar of werknemers volgens burgerlijk recht zijn. De periode van de uitvoering van ons onderzoek loopt niet helemaal door tot het moment van afgeven van de controleverklaring door de externe accountant. Wij zijn echter van mening dat ons onderzoek wel richtinggevend is voor ons oordeel over de betrouwbaarheid van de deelnemersadministratie. De actuaris heeft op 7 mei 2013 een Certificeringsrapport 2011 Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten uitgebracht. In dit rapport staan uitspraken die er voor zorgen dat wij twijfelen of de deelnemersbestanden en de daarop berekende VPV in de jaarrekening 2011 voldoende betrouwbaar zijn. Deze uitspraken hebben betrekking op: - Het ontbreken van een verklaring van de accountant dat de basisgegevens juist en volledig zijn. Dat is wel gebruikelijk en geeft de actuaris zekerheid. De actuaris heeft op zich de ruimte om zonder een verklaring toch de basisgegevens te aanvaarden, maar juist als de accountant geen verklaring kan geven, en er zijn al eerder twijfels geuit over de bestanden, dan zullen er duidelijke bevindingen van de accountant en/of van de actuaris zelf moeten zijn die tot de conclusie leiden dat de basisgegevens juist en volledig zijn. - Een brief van de accountant van 15 april 2013 waarin deze verklaart dat zij uit een steekproef voor 80 van de 85 deelnemers de juistheid heeft kunnen vaststellen. Van 5 van de 85 kon de accountant niet de juistheid vaststellen, omdat deze in het dossier ontbraken. Deze dossiers bevonden zich nog bij het Algemeen Pensioenfonds Curaçao. Uit s blijkt dat de 5 ontbrekende deelnemers door de actuaris zelf zijn gecontroleerd en hierbij geen bijzonderheden zijn geconstateerd. - De volledigheid van de basisgegevens. De actuaris en de accountant gaan in de betreffende correspondentie niet in op de volledigheid van de basisgegevens. Er zouden dus deelnemers kunnen ontbreken. De deelnemersbestanden van het APS komen voort uit de splitsing van APNA. De splitsing van APNA is door een accountant gecontroleerd. De controles van de actuaris en accountant zijn voortgezet op basis van deze beginstand. Eventueel kunnen nog verschuivingen van deelnemers plaatsvinden tussen de verschillende pensioenfondsen voortgekomen uit APNA. De actuaris geeft aan dat dit naar verwachting een beperkte impact op de dekkingsgraad zal hebben, omdat naast de pensioenverplichtingen ook het bijbehorende vermogen overgedragen zal moeten worden. - De hoogte van de voorziening voor niet geregistreerde deelnemers, die door het fonds zelf is bepaald en niet door de actuaris is gecontroleerd. - Het bestaan van twee gescheiden systemen voor de administratie van actieve- en premievrije deelnemers enerzijds en voor gepensioneerden anderzijds heeft geleid tot a. het opnemen van extracomptabele posten in de voorziening en b. tot diverse correctieposten bij zowel de vaststelling van de VPV als bij het opstellen van het verloop van de VPV. Hierdoor ontstaan onzuiverheden in de analyse en wordt de controle op de toereikendheid van de VPV bemoeilijkt. Volgens de actuaris van het APS biedt de technische analyse vooralsnog niet het gewenste betrouwbaarheidsniveau. Dit komt omdat sprake was van grote correctieposten door de afsplitsing van het fonds en door onzekerheden wegens meerdere administratieve systemen. Algemene Rekenkamer 15

17 - De herindeling van de deelnemers over de drie fondsen (APS, APC en PCN). Volgens de actuaris dienen de eindafrekeningen met de andere fondsen zo spoedig mogelijk te worden afgewikkeld om onzekerheden zo veel mogelijk te verkleinen. - Deelnemers die ten onrechte niet en ten onrechte wel in de systemen van het APS voorkomen. Volgens de actuaris horen 147 deelnemers bij het APS thuis, maar waren bij het APC geregistreerd. Verder stonden 22 deelnemers bij het APS geregistreerd in plaats van bij het APC. Deze deelnemers zijn voor de berekening van de pensioenverplichtingen ultimo 2011 gecorrigeerd. Deze correcties zijn door het APC gecontroleerd. Deze controle is niet door de accountant of actuaris gecontroleerd. - De pensioentrekkende deelnemers. De actuaris heeft niet kunnen vaststellen of deze bij het APS horen. Deze controle is door de accountant uitgevoerd. - De zwevende gepensioneerden. Deze komen niet voor in de bestanden van het APS en zijn extracomptabel bepaald. - De onduidelijkheid of er een voorziening voor nog niet opgehaalde pensioenen is opgenomen. - De onduidelijkheid of de gehanteerde afkoopfactoren nog bij de door het fonds gehanteerde grondslagen passen. Uit de hiervoor genoemde punten blijkt dat de technische analyse onvoldoende betrouwbaar is. Indien een technische analyse onvoldoende betrouwbaar is, dient juist de controle van de basisgegevens te worden aangescherpt. Deze aanscherping heeft niet kunnen plaatsvinden/ plaatsgevonden. Tijdens onze dossierreview bij de accountant van APS hebben wij inzage gekregen in een brief van de actuaris van 7 september 2012 bij Opgave voorlopige voorziening pensioenverplichtingen per 31 december In deze brief geeft de actuaris aan dat de grondslagen die gebruikt zijn door het APNA niet persé goed hoeven te zijn voor het APS. In het door de actuaris op 7 mei 2013 uitgebrachte Certificeringsrapport 2011 Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten vermeldt de actuaris hier niets meer over. Het is ons tijdens ons onderzoek niet duidelijk geworden waarom deze opmerking over de grondslagen niet in het certificeringsrapport 2011 is opgenomen. Gezien het belang van de informatie uit het deelnemersbestand en de invloed hiervan op de technische voorziening pensioenuitkeringen, zal deze onzekerheid in de controle naar alle waarschijnlijkheid van diepgaande invloed voor de getrouwheid van de jaarrekening zijn. Ad Prudentie van de actuariële aannames Bij de berekening van de Voorziening Pensioenverplichtingen zijn verschillende aannames en veronderstellingen gehanteerd: - Rentegrondslag: 4%; - Overlevingstafels: Voor mannen is de sterftetafel GBM gebruikt en voor vrouwen de sterftetafel GBV , met een leeftijdsterugstelling van een jaar voor mannen en twee jaren voor vrouwen. Hiervoor zijn de door APS gebruikte sterftetafels van GBM en GBV verhoogd met een procentuele opslag op de pensioenverplichting van 3,4% voor actieven en 3,7% voor gewezen deelnemers. De wezen sterfte is verwaarloosd; Algemene Rekenkamer 16

18 - Leeftijdsverschil: de mannelijke deelgenoten zijn 3 jaar ouder verondersteld dan hun echtgenote en de vrouwelijke deelgenoten zijn 3 jaar jonger verondersteld dan hun echtgenoot; - Gehuwdheidsfrequenties: verondersteld is dat alle actieve deelgenoten getrouwd zijn. De door het APS gebruikte grondslagen zijn overgenomen van de door APNA gehanteerde grondslagen. De actuaris van APS heeft aangegeven dat deze gebruikte grondslagen voor APS niet persé goed hoeven te zijn. Wij adviseren u om de uitgangspunten specifiek te laten toetsen aan de situatie van Sint Maarten. APS heeft over 2011 een rekenrente van 4 procent gehanteerd. Het APS heeft vanuit de voorlopige boedelbalans een aanzienlijk bedrag aan liquide middelen ontvangen. Dit bedrag in liquide middelen diende te worden geïnvesteerd na 10 oktober Gedurende 2011 zijn deze liquide middelen tijdelijk belegd in Time deposits. Het gerealiseerde rendement op deze Time deposits is laag en heeft (mede) geleid tot een negatief resultaat over Het minimum doelrendement op lange termijn is volgens het APS 5,5 procent. Hiervoor is echter geen onderbouwing door middel van een ALM-studie. Het feit dat een ALM-studie ontbreekt, het beleggingsrendement over 2011 laag is en het resultaat over 2011 negatief is, zorgt ervoor dat wij geen oordeel kunnen vormen over het terecht hanteren van een rekenrente van 4 procent. De gevolgen van een mogelijke lagere rekenrente van 3 procent zijn aanzienlijk. Een grove schatting van de dekkingsgraad van het APS bij een rekenrente van 3 procent komt uit op 80 procent, een aanzienlijk tekort. Technische voorziening pensioenverplichtingen Verklaring van de actuaris De actuaris heeft een actuariële verklaring inzake de technische voorzieningen over het boekjaar 2011 afgegeven. Het oordeel (een schone verklaring) van de actuaris luidt: Met inachtneming van het voorafgaande en het navolgende verklaar ik dat naar mijn overtuiging de technische voorzieningen, overeenkomstig de beschreven berekeningsregels en uitgangspunten, als geheel bezien, toereikend zijn vastgesteld. De actuaris geeft verder als oordeel: Het vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum niet voldoende ter dekking van de minimum positie van de VPV, er sprake is van een dekkingstekort, De vermogenspositie van het Algemeen Pensioenfonds Sint Maarten is naar mijn mening slecht, vanwege een dekkingstekort. Het is de vraag in hoeverre het mogelijk is om een schone verklaring af te geven aangaande de technische voorziening pensioenverplichtingen, terwijl er onzekerheid is over de betrouwbaarheid van de informatie uit de deelnemersadministratie. Voor onze bevindingen over de onzekerheden inzake de betrouwbaarheid van de informatie uit de deelnemersadministratie verwijzen wij naar de bladzijdes 14 tot en met 16 onder Juistheid en volledigheid van de deelnemersadministratie. Volgens de Rekenkamer zou hooguit de juistheid van de berekening van de voorziening, uitgaande van de aangeleverde gegevens, kunnen worden bevestigd. Dit is anders dan een mededeling inzake de betrouwbaarheid van de omvang van deze voorziening. Verder geeft het APS aan dat het niet zeker is dat de huidige omvang van de technische Algemene Rekenkamer 17

19 voorziening pensioenverplichtingen toereikend zal zijn. Het APS geeft aan dat er onzekerheid is inzake de betrouwbaarheid van de deelnemersadministratie. Er is sprake van een opschoningsactie welk in 2012 is opgestart en op het moment van onze controle nog lopende was. Pas als deze opschoningsactie is afgerond kan er meer duidelijkheid worden gegeven inzake het juiste aantal deelnemers en de financiële risico s in dit kader voor het APS. In dat kader heeft het APS in 2011 een aanvullende voorziening van NAf 7 miljoen getroffen voor de nog niet geregistreerde deelnemers. Pas na afronding van de opschoningsactie kan er volgens het APS meer duidelijkheid worden gegeven inzake het juiste aantal deelnemers en de financiële risico s in dit kader voor het APS. Dekkingsgraad De dekkingsgraad 3 bedraagt 99,82 procent. Dit betekent dat er geen beleggingsreserve is. De verplichtingen worden niet gedekt door het aanwezige vermogen en er is onvoldoende vermogen aanwezig om algemene risico s en beleggingsrisico s te dekken. Een dekkingsgraad van 105 procent wordt in het algemeen in Nederland als ondergrens beschouwd. Bij een dekkingsgraad lager dan 105 procent is er sprake van een dekkingstekort. Bij een dekkingsgraad van 115% is er sprake van een gezonde financiële positie. Ook de actuaris van het APS concludeert dat de financiële positie van het APS ultimo 2011 onvoldoende is. Om die reden heeft de actuaris het APS geadviseerd om een herstelplan op te stellen. Het APS heeft een inschatting gemaakt van de omvang van de VPV voor de niet-geregistreerde deelnemers. De omvang van deze voorziening is bepaald op ANG 7 miljoen. De actuaris van het APS heeft deze voorziening niet gecontroleerd. Bij het bepalen van de voorziening wordt er van uitgegaan dat de pensioenverplichting voor deze bij het APS niet-geregistreerde deelnemers bij benadering gelijk zal zijn aan de betaalde pensioenpremies. De aanname hiervoor is dat deze medewerkers in 2011 voor het eerst in de pensioenverplichting hadden moeten worden opgenomen. Deze aanname kan niet zondermeer worden gemaakt. Afhankelijk van de gemiddelde leeftijd van de niet-geregistreerde deelnemers kan deze pensioenvoorziening hoger zijn dan de betaalde premies. Premiepercentage Bij de bepaling van de VPV en bij de bepaling van de te bepalen premie, door de aangesloten organisaties, is uitgegaan van een premiepercentage van 22%. Op grond van de Pensioenlandsverordening zou dit 25% moeten zijn (onrechtmatigheid in de VPV bepaling). Volgens de actuaris van het APS was dit premiepercentage van 22% in 2011 voldoende om de kosten voor de opbouw van de pensioenaanspraken in het jaar (inclusief de overige actuariële kosten en de backservice) te kunnen dekken. Deze stelling is alleen geldig indien een rekenrente van 4 procent terecht wordt gehanteerd. Bij een lagere rekenrente dient er een analyse te worden uitgevoerd of de premieafdracht voldoende is om de kosten voor de opbouw van de pensioenaanspraken in het jaar te dekken. 3 De dekkingsgraad wordt bepaald door het balanstotaal activa te verminderen met de kortlopende schulden en de langlopende schulden en de uitkomst daarvan te delen door de het totaal van de pensioenverplichtingen. Algemene Rekenkamer 18

20 Wij achten de kans dan groot dat het gehanteerde percentage van 22 procent niet voldoende is om de kosten voor de opbouw van de pensioenaanspraken te dekken. Conclusie pensioenvoorziening In de waardering van de pensioenverplichting constateren wij een onzekerheid van diepgaande invloed, omdat de deelnemersadministratie niet juist en volledig is. Ook ontbreekt er een onderbouwing van de gehanteerde grondslagen voor de berekening van de Voorziening Pensioenverplichtingen, waaronder de rekenrente. De bevindingen met betrekking tot het deelnemersbestand en de rekenrente zorgen ervoor dat wij geen oordeel kunnen geven over de toereikendheid van de pensioenvoorziening. Wij vinden de lage dekkingsgraad zeer zorgelijk. Op grond van de Pensioenlandsverordening dient er een premiepercentage te worden aangehouden van 25 procent. In 2011 is er een premiepercentage van 22 procent aangehouden. Indien er een lagere rekenrente dan 4 procent dient te worden gehanteerd, bestaat de kans dat het percentage van de premieafdracht fors dient toe te nemen. Rekening-courant schuld aan APC APC heeft de schuld van APS aan APC van NAf 13,436,381 per 31 december 2011 niet bevestigd. De externe accountant heeft ook geen toereikende controle-informatie kunnen verkrijgen over deze schuld aan APC. Er is daarom geen zekerheid over de volledigheid van de opgenomen schuld aan APC. Algemene Rekenkamer 19